Aangepast sporten in de Haarlemmermeer Uitkomsten van de WVG/WMO‐enquête Sportservice Noord‐Holland Gemeente Haarlemmermeer Belangengroep Gehandicapten Haarlemmermeer Door: Wikke van Stam Sportservice Noord‐Holland Samenwerkingsverband Aangepast Sporten, Amstel & Meerlanden 2009/2010
Samenvatting Omdat uit eerder onderzoek blijkt dat mensen met een beperking minder sporten dan mensen zonder beperking, is in de Haarlemmermeer een onderzoek uitgevoerd naar de sportbehoefte van mensen met een beperking. Door middel van een enquête is onder andere de sportbeoefening, de wens om (meer) te sporten, de manier van vervoer en de wens voor een persoonlijk sportadvies geïnventariseerd. De resultaten laten zien dat de meerderheid geïnteresseerd is in een sportadvies, terwijl ongeveer de helft al aan sport doet. Vervoer en kosten zijn belemmeringen die vaak worden genoemd als reden om niet te gaan sporten. De sportwensen die het meeste genoemd worden zijn zwemmen/hydrotherapie in extra warm water en begeleid fitness. Omdat er vooral voor hydrotherapie niet genoeg aanbod was is er een nieuwe groep gestart naar aanleiding van deze enquête.
Inleiding De gemeente Haarlemmermeer, Belangengroep Gehandicapten Haarlemmermeer en Sportservice Noord‐Holland willen alle mensen met een lichamelijke, verstandelijke, chronische, visuele of auditieve beperking die in de Haarlemmermeer wonen de mogelijkheid bieden om te sporten. Mensen met een beperking moeten als ze willen sporten dit vaak op een aangepaste wijze doen. Dat kan voor extra belemmeringen zorgen. Toch is sport, waar nodig aangepast naar de situatie, juist voor deze mensen goed voor de mentale en fysieke gezondheid. Het is dus van belang de belemmeringen weg te nemen en het aangepaste sportaanbod passend te maken. Uit onderzoek van het Mulier Instituut in opdracht van Gehandicaptensport Nederland (2008) komt naar voren dat de sportdeelname van mensen met een beperking achter blijft bij die van mensen zonder beperking. In dit onderzoek is gekeken naar sportdeelname in de afgelopen 12 maanden. Van mensen zonder beperking heeft 82 procent in deze periode ten minste één sportieve activiteit beoefend, tegenover 69 procent van mensen met een lichte lichamelijke beperking, 41 procent van mensen met een matige tot ernstige lichamelijke beperking en 66 procent van mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking. Deze cijfers zijn gemeten bij volwassenen, bij kinderen blijkt deze achterstand niet of nauwelijks te bestaan. Het is wenselijk om de sportdeelname onder mensen met een beperking te vergroten. Uit hetzelfde onderzoek van het Mulier Instituut blijkt dat mensen met een beperking al steeds meer gaan sporten. Echter, de verschillen met de mensen zonder beperking worden nauwelijks kleiner. Een onderzoek naar de redenen waarom mensen met een beperking aan sport doen en de belemmeringen die ze ervaren bij het vinden van een geschikte sportgelegenheid kan bijdragen om deze achterstand te verkleinen. Er blijkt uit bovengenoemd onderzoek dat meer dan de helft van de mensen met een beperking belemmeringen ervaren. Uit het onderzoek van het PON (2003) komt een opsomming van belemmeringen die mensen met een beperking ervaren als ze willen gaan sporten. Deze is als volgt: vervoer van en naar de sportvoorziening, terugloop aantal leden, onbekendheid met het aanbod, persoonlijke drempels, afhankelijkheid van anderen, financiële drempels, aanpassingen accommodatie en aanschaf speciale sportmaterialen. Vanuit de gemeente Haarlemmermeer staat het aangepast sporten op het moment hoog op de agenda. In de raadsvergadering zijn verschillende vragen gesteld over het aanpassen van sportaccommodaties voor mensen met een beperking. In het nieuw te bouwen ‘Huis van de Sport’ zou het goed zijn om bepaalde kleine aanpassingen te doen zodat er in de toekomst verenigingen met een aangepast aanbod gevestigd kunnen worden. Hiermee samenhangend is het belangrijk om te inventariseren wat de vraag en het aanbod is wat betreft het aangepast sporten in de Haarlemmermeer. Zo kunnen bestaande of eventueel nieuw op te richten verenigingen gewezen worden op sportaccommodaties waar mensen met een beperking terecht kunnen. Om een zo volledig mogelijk overzicht te krijgen welke sporten er beoefend worden door mensen met een beperking in de Haarlemmermeer en om te onderzoeken waar nog behoefte aan is, is er een 2
enquête gehouden naar de sportdeelname en –behoefte in de gemeente Haarlemmermeer. De enquête is verzonden naar alle mensen die te maken hebben of ooit te maken hebben gehad met de vroegere Wet Voorzieningen Gehandicapten (WVG) of met de huidige Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Met de uitkomsten van de enquête kan onbekendheid van het sportaanbod in de regio verholpen en het aanbod geoptimaliseerd worden. Methode Deelnemers Voor dit onderzoek zijn 1710 mensen benaderd, waarvan er 22,6% (387) geantwoord hebben. Degenen die aangeschreven zijn, zijn alle mensen die bij de gemeente Haarlemmermeer geregistreerd staan omdat ze ooit te maken hebben gehad met de WVG of de WMO. Wij hebben voor deze groep gekozen omdat zij waarschijnlijk tot de doelgroep mensen met een lichamelijke, verstandelijke, chronische, visuele of auditieve beperking behoren. Van de 387 deelnemers zijn er 121 man, 253 vrouw en 13 onbekend. Wat betreft de leeftijd van de deelnemers ligt de gemiddelde ongeveer op 50 jaar. Onder alle mensen die gereageerd hebben is 8% jonger dan 20 jaar. Procedure Potentiële deelnemers kregen een enquête met een begeleidende brief in de brievenbus. Het doel van dit onderzoek en de vervolgstappen werden in de begeleidende brief uitgelegd. Deze papieren zijn via het adressenbestand van de WVG/WMO van de gemeente Haarlemmermeer aan de potentiële deelnemers verzonden. Alleen de gemeente had inzicht in de adresgegevens, waardoor de privacy van de mensen die niet mee wilden doen met de enquête gewaarborgd bleef. Door de enquête terug te sturen gingen de deelnemers akkoord met inzage in hun gegevens door de regiomedewerker aangepast sporten van Sportservice Noord‐Holland. De teruggestuurde enquêtes zijn verwerkt door de regiomedewerker. Zij heeft iedereen die vroeg om een persoonlijk sportadvies benaderd en de weg gewezen. Er is een nieuwe sportactiviteit gestart omdat er voldoende interesse in bleek te zijn en te weinig aanbod. Enquête In andere gemeenten is al eerder een dergelijk onderzoek geweest naar het aangepast sporten. De enquête van deze vorige onderzoeken is ook gebruikt in de gemeente Haarlemmermeer. In deze enquête wordt er onder meer gevraagd naar de sportbeoefening, de wens om (meer) te sporten, de manier van vervoer en de wens voor een persoonlijk sportadvies. In bijlage 1 staat een voorbeeld van de enquête. Resultaten/Discussie Geretourneerde enquêtes Van de 387 mensen die de enquête geretourneerd hebben, geven er 224 aan informatie of een persoonlijk sportadvies te willen en 163 dat ze verder geen informatie wensen. Van de 163 personen die verder geen informatie willen sport reeds 53%en van de 224 personen die wel informatie wensen sport reeds 42%. In tabel 1 zijn het aantal mensen te vinden die de enquête geretourneerd hebben en in tabel 2 de resultaten van wat voor soort advies er uiteindelijk is gegeven aan degenen die advies wilden.
3
Aantal per‐ sonen (per‐ centage dat al aan sport doet)
Informatie en sportadvies
224 (42%)
Geen informatie
Verhuisd of overleden
163 (53%)
0
Totaal retour
387 (47%)
Tabel 1; Het aantal geretourneerde enquêtes en de aanvragen om vervolginformatie
Aantal personen
Informatie en adviezen
173
Doorverwijzing naar een sportactiviteit
Persoonlijk sportadvies met begeleiding
51
Tabel 2; De soorten adviezen van de personen die om advies gevraagd hebben
0
Totaal
224
Sportwens Op de vraag welke sportwens een persoon heeft is bijna elke sport wel een keer genoemd. Ondanks dat zijn er twee grote groepen te onderscheiden: zwemmen/hydrotherapie in extra verwarmd water (83 personen) en begeleid fitness (46 personen). De meeste mensen konden doorgestuurd worden naar het aanbod van hun keuze. Zo bestaan er verschillende fitnesscentra die een aanbod hebben voor mensen met een beperking. Daar konden de mensen die graag begeleid fitness wilden doen terecht. Mensen die een sport wilden doen waarvoor geen aanbod is in deze regio zijn doorverwezen naar sporten die erop lijken of die ze ook leuk zeiden te vinden. Verder zijn deze sportwensen genoteerd zodat er mogelijk in de toekomst een nieuwe groep gevormd kan worden met deze mensen en met nieuwe geïnteresseerden. Wat betreft het zwemmen en hydrotherapie bestonden er ook al verschillende groepen, maar deze groepen zitten vaak (bijna) vol. Het (extra verwarmde) zwemwater is de grootste beperkende factor hierin. De groepen voor mensen met een beperking krijgen maar een aantal uren per week in dit water, omdat het water ook door andere doelgroepen gebruikt moet worden. Gezien de vraag naar zwemmen en hydrotherapie is dit niet genoeg. Daarom heeft de regiomedewerker aangepast sporten gezocht naar een extra mogelijkheid voor de mensen die in deze enquête hadden aangegeven graag hydrotherapie in extra warm water te willen doen. Fysioplaza, die ook al hydrotherapie aanbood maar vol zat, heeft een extra zwemgelegenheid weten te vinden en 4 nieuwe groepen opgezet. Soorten beperking De beperkingen van de personen die de enquête ingevuld hebben lopen zeer uiteen. De grootste noemers zijn: COPD/Astma, CVA, epilepsie, hartproblemen, MS, reuma (artrose/fybromyalgie), spieraandoening en syndroom van Down. Alle beperkingen zijn in te delen in een aantal hoofdcategorieën: lichamelijke beperking en/of chronische aandoening, verstandelijke beperking, meervoudige beperking en zintuiglijke (auditieve en/of visuele) beperking. In tabel 3 staan het aantal personen per beperking die de enquête geretourneerd hebben en het aantal personen per beperking die meer informatie of een sportadvies hebben gevraagd. Lichamelijke beperking / Verstandelijke Meervoudige Zintuiglijke Niet vermeld chronische beperking beperking beperking / Onbekend 4 aandoening
Totaal aantal retouren
292
44
21
9
21
Aantal personen die advies willen
179
24
9
5
7
Tabel 3; De soort beperking van de personen die de enquête ingevuld hebben
Belemmeringen Van de belemmeringen die in het onderzoek van het PON (2003) worden genoemd komen in het huidige onderzoek vooral vervoer van en naar de sportvoorziening en financiële drempels (waaronder hier ook aanschaf speciale sportmaterialen) naar voren. Ook onbekendheid met het sportaanbod werd in dit onderzoek meerdere malen genoemd. Deze laatste belemmering is voor de mensen die om een sportadvies gevraagd hebben opgeheven, want zij hebben contact gehad met de regiomedewerker aangepast sporten en een advies op maat gekregen. Wat betreft het vervoer zijn “geen eigen vervoer”, “het vervoer is te duur” of “de activiteit is te ver weg” veel genoemde redenen om niet te sporten. Niet iedereen is in de mogelijkheid om te rijden in of beschikt over eigen vervoer. Hierdoor zijn ze afhankelijk van partner/bekenden of van een taxibedrijf. Afhankelijkheid van partners/bekenden wordt ervaren als een sociale last door de sportende persoon. Wat betreft de taxi’s is een veelgehoord probleem dat ze vaak te laat komen en te duur zijn. Maar andere gebruikers melden juist dat ze erg tevreden zijn over deze manier van vervoer. Ook de totale kosten geven veel mensen aan als reden om niet te kunnen sporten. De kosten voor de sportmaterialen, voor het vervoer en/of voor de activiteit zelf zijn vaak moeilijk of niet te betalen zijn naast de andere lasten. Mensen met een beperking hebben vaak extra kosten, zowel in het dagelijks leven als tijdens het sporten. Zo zijn bijvoorbeeld de kosten voor sportmaterialen hoger omdat er bij het aangepast sporten vaak extra hulpmiddelen nodig zijn (denk aan rolstoelen en tilliften). De gemeente grijpt hier wel in en geeft via onder andere de WMO subsidie aan mensen met een beperking. Maar uit de enquête komt naar voren dat dit voor een groot aantal ondervraagden nog niet voldoende is en dat het wordt ervaren als veel gedoe (“het kost veel tijd en moeite voordat je kan gaan sporten”). Sommige verenigingen en sporters maken naast gemeentesubsidies gebruik van fondsen om de extra kosten te dekken. Vervolg Tot nu toe zijn uit de enquête vele persoonlijke sportadviezen, een nieuwe hydrotherapie‐activiteit, een cursus rolstoelvaardigheid‐en‐sport en erg veel nieuwe informatie over de afstemming van vraag en aanbod wat betreft aangepast sporten in de Haarlemmermeer voortgekomen. Wat betreft de belemmeringen die veel mensen ervaren op het gebied van vervoer en financiën zal samen met de gemeente gekeken moeten worden of er oplossingen aangedragen kunnen worden. Dit onderzoek is er één van de zes die in de regio Amstel & Meerlanden gehouden zijn/worden. Binnenkort zullen de laatste twee enquêtes afgenomen gaan worden. Daardoor kan een volledig beeld verkregen worden wat betreft de vraag en het aanbod naar/van het aangepast sporten in de hele regio. Ook voor de inwoners van de gemeente Haarlemmermeer is het goed om het aangepast sporten in aanliggende gemeenten goed in kaart te hebben, aangezien aangepast sporten vaak gemeenteoverstijgend werkt. Er is te weinig vraag om in elke gemeente van elke sport een groep op te zetten. Daarom sporten er veel inwoners van de Haarlemmermeer op aangepaste wijze in de omliggende gemeentes. 5
Wanneer de enquête‐serie is afgelopen kan er gekeken worden naar een vervolg. Uit deze enquête werd duidelijk dat veruit de grootste groep mensen die gereageerd hebben een lichamelijke beperking of chronische aandoening hebben. Het zou bijvoorbeeld goed zijn om in een volgend onderzoek te kijken wat de sportwensen zijn van mensen met een verstandelijke beperking. Literatuuropgave • Mulier Instituut (In opdracht van Gehandicaptensport Nederland) (On)beperkt sportief: Monitor sportdeelname van mensen met een handicap 2008. 2008 • PON, Instituut voor advies, onderzoek en ontwikkeling in Noord‐Brabant Door mevrouw drs. K. du Long Drempels op de sportvloer? Onderzoek naar de drempels die mensen met een functiebeperking ervaren bij het sporten 2003
6
Bijlage 1 VRAGENLIJST AANGEPAST SPORTEN HAARLEMMERMEER Naam _______________________________________________________________ M / V Adres ____________________________________________________________________ Postcode/ Plaats ____________________________________________________________ Telefoonnummer ____________________________________________________________ E‐mailadres ________________________________________________________________ Geboortedatum _____________________________________________________________ Aard van de handicap ________________________________________________________ Graag de vragen beantwoorden en aankruisen wat van toepassing is. 1. Doet u aan sport? Ja, namelijk__________________________________________________________ Bij vereniging_________________________________________________________ Plaats_______________________________________________________________ Nee, omdat___________________________________________________________ 2. Zou u een (extra) sportactiviteit willen beoefenen? Ja, namelijk__________________________________________________________ Nee, omdat___________________________________________________________ 3. Kunt u zelf in uw vervoer voorzien? Ja Nee 4. Waarover zou u met onze regiomedewerker aangepast sporten willen praten? Persoonlijk sportadvies Cursus rolstoelvaardigheid en sport Opstarten van een nieuwe sportactiviteit, namelijk____________________________ Anders, namelijk_______________________________________________________ 5. Digitale nieuwsbrief aangepast sporten. Ik zou graag de digitale nieuwsbrief ontvangen die mij op de hoogte houdt van wat er in de regio gebeurt op het gebied van aangepast sporten. Uw gegevens worden zorgvuldig en vertrouwelijk behandeld. Mocht u nog vragen, wensen, ideeën of adviezen hebben, dan kunt u daarvoor de achterzijde van deze vragenlijst gebruiken. Bedankt voor uw medewerking!
7
