WINNEN: MAAK KANS OP EEN PAAR RAINLEGS. Thema:

WINNEN: MAAK KANS OP EEN PAAR RAINLEGS BIT NUMMER 171 2009 Thema: bitloos | Maak je eigen kür op muziek | Frank Hosmar gaat voor de Paralympics

loos Thema:

www.horses.nl/bit | Nummer 171 | Prijs € 6,75

Kür op muziek: kosten, tips & trucs Frank Hosmar gaat voor de Paralympics De ruiter van de toekomst

En ook: dressuurpaardenfokkerij in België, buitenrit langs de Drentse Aa, de knapstrupper, paardenalbum van Rieky Young, de broer van Krack C, de wetenschap over te dikke paarden en...

09Bit171_Cover 1

24-08-2009 11:05:49

THEMA

FOTOGRAFIE: Lonneke Ruesink

loos

Er is veel te doen over bitloos rijden en dus werd het eens tijd om er in te duiken. In een discussie over bitloos rijden op onze website Horses.nl reageert iemand op het idee dat in de toekomst iedereen bitloos rijdt met de opmerking: ‘Wat denk je, dat Bit ooit Bitloos gaat heten? Echt niet.’ Nou, deze ene keer dus wel. En dat waren we al heel lang van plan. Via Horses.nl hielden we een enquête over bitloos rijden, die door duizend respondenten werd ingevuld. Nadat we in de leer gingen bij Bitloos.nl en eens goed in de literatuur doken, lieten we een drietal fanatieke bitruiters alle bitloze systemen uittesten, vroegen we ruiters die enthousiast zijn over één bepaald

systeem naar hun ervaringen, maakten we een rijtechnisch artikel over bitloos rijden op niveau en bekeken we de bitloze systemen met twee gediplomeerde osteopaten. Dit alles resulteerde in een aantal conclusies. Reageren? Mail naar [email protected]. Veel leesplezier!

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Intro 43

43

21-08-2009 16:02:11

TEKST: Marlien van den Enk, Marjan Tulp PRODUCTIE: Marlien van den Enk FOTOGRAFIE : Hypofocus, Lode Greven, Lonneke Ruesink

PRAKTISCH

Bitloze

hoofdstellen GETEST EN BESPROKEN

Aangezien veel recreatieruiters al eens hebben ‘gesnuffeld’ aan bitloze optomingen, lieten wij verschillende hoofdstellen eens door twee dressuurruiters en een dressuur-/recreatieruiter uitproberen. Ook vroegen we per systeem een overtuigde gebruiker naar de ervaring. Naam ruiter: Marlien van den Enk (22) Naam paard: Zarthan (Prestige VDL x Ursus) Leeftijd: 5 jaar Ras: KWPN Woonplaats: Raalte

Naam ruiter: Jorieke van Cappellen (23) Naam paard: Clothilde (Nabuur x Planeet) Leeftijd: 25 jaar Ras: KWPN Woonplaats: Zelhem Jorieke is fanatiek dressuuramazone en jurylid. Met haar paard Clothilde reed ze M2-dressuur, maar vanwege Clothilde’s leeftijd rijdt Jorieke alleen nog recreatief. Ze heeft nog geen ervaring met bitloos rijden. Wat dressuuroefeningen betreft kan Jorieke met alle hoofdstellen redelijk rijden. Wel schakelt Clothilde nog wel eens over op de ‘automatische piloot’ bij het geven van de hulpen, aangezien ze de oefening wel kent. „De aanleuning is per hoofdstel verschillend. Geef jezelf en je paard de tijd om aan een hoofdstel te wennen. Verder moet je je, voor je ermee gaat rijden, goed verdiepen in de werking van een hoofdstel en de wijze van rijden.”

Marlien brengt twee paarden uit in de wedstrijdsport, met Zarthan rijdt ze L2. Marlien is absoluut geen voorstander van bitloos rijden en heeft het ook nooit geprobeerd. Immers, waarom zou je bitloos rijden als het rijden met bit prima gaat? De test heeft haar nieuwe inzichten gebracht. Marlien is ‘om’. „Bitloos dressuur rijden kan prima. Je moet meer rijden met gewichts- en beenhulpen. Ik ben geneigd problemen met mijn handen op te lossen en nu word ik me meer bewust van wat ik eigenlijk aan het doen ben.”

Bit testte niet alle bitloze hoofdstellen, omdat er erg veel verschillende uitvoeringen zijn. Met dank aan Madeleine Calkoen, Equihof, Goedhard Endurance, Jutta Schmeisser en Emiel Voest voor het beschikbaar stellen van de hoofdstellen.

09Bit171_BL_Ervaringen 45

Naam ruiter: Esther van Gogh (39) Naam paard: Omega (Darco x Lauries Crusador) Leeftijd: 13 jaar Ras: KWPN Woonplaats: Terborg Esther rijdt haar paard Omega recreatief in het bos en dressuurmatig in de bak, ook doet ze vrijheidsdressuur en clickertraining met hem. Normaal gesproken rijdt ze met een hoofdstel met bit maar zonder neusriem, aangezien haar paard gevoelig is voor druk op de neus. Wel heeft ze zelf een kingekruist bitloos systeem. De overige hoofdstellen kent ze niet. Esther: „De meeste hoofdstellen bevielen Omega niet goed, omdat hij zich ergerde aan de druk op de neusrug. Tijdens buitenritten rijd ik soms wel met het kingekruiste systeem, maar ook dan vindt hij de neusriem niet prettig. Als de druk op zijn neus hem ergert, dan loopt hij met zijn hoofd te schudden en is zijn aandacht niet meer bij mij.”

BIT NUMMER 171 2009

» »

45

26-08-2009 08:52:24

PRAKTISCH

KINGEKRUIST SYSTEEM Naam ruiter: Marjolein Huisman (32) Naam paard: Chico (afstamming onbekend) Ras: tinker Leeftijd paard: 14 jaar Woonplaats: Groningen

Marjolein Huisman heeft als bijrijdpaard een tinker die kopschuw is. Een hoofdstel aandoen levert daardoor altijd problemen op. Ze probeert drie bitloze hoofdstellen uit en kiest voor het Emiel Voest Freestyle-hoofdstel. „Hoewel ik weinig verschil merkte in het rijden met de drie hoofdstellen, koos ik voor het dit hoofdstel, want dat zit losser en belemmert hiermee het hoofd het minst. Met het omdoen van het hoofdstel heb ik nu geen problemen meer. Wel merk ik dat mijn paard en ik moeten wennen aan het rijden zonder bit. Ik voel me minder veilig met het bitloze hoofdstel, dus buitenrijden doe ik wel met bit. De nageeflijkheid van mijn paard was in het begin minder. Ik heb veel oefeningen gedaan op de volte om Chico meer nageeflijk te krijgen. Door vragen en weer loslaten snapt hij nu steeds beter wat de bedoeling is. Ik moet wel meer op mijn zit- en beenhulpen rijden merk ik, zo word ik zelf meer bewust van wat ik aan het doen ben.” Marjolein rijdt twee keer in de week recreatief in het bos of in de bak en heeft wekelijks westernles. Marjolein: „In de les rijden we veel basisoefeningen. In de westernsport draait het om het rijden met je zit en de zogenaamde neck reining, sturen door de ene teugel zachtjes tegen de hals aan te houden en de andere eraf. Bitloos rijden is daarom voor ons een prima oefening en sluit hier goed op aan.”

JORIEKE

MARLIEN

ESTHER

„Het kingekruiste systeem beviel mij minder goed. Het paard krijgt alleen maar druk op de neus en dat vindt Clothilde niet prettig. Het hoofdstel heeft een stropwerking, waardoor de teugelhulpen onduidelijk overkomen. Ik had minder controle en voelde me minder veilig. Hierdoor had ik weinig ontspanning en nageeflijkheid. Ook de stelling en buiging waren met dit hoofdstel minder goed.”

„Met het kingekruiste systeem kon ik redelijk rijden. De release is wat traag, het duurde enkele seconden voordat de druk van de neus was. Hierdoor werd Zarthan wat vervelend, raakte gespannen en bleef wat strak in de bovenlijn. Daardoor begon hij korter te stappen en wilde hij in galop niet goed rond worden. Wel voelde ik me veilig, ik had het gevoel dat ik wel wat te vertellen had. Ik vind het ontbreken van de keelriem een nadeel, het hoofdstel kan snel afglijden.”

„Ik heb met de kruislingse systemen moeite om wendingen te rijden in de juiste stelling en buiging. Als je druk op de teugels neemt, duurt het even voordat deze weer afvloeit. Daardoor was mijn paard niet erg nageeflijk. Er blijft een constante druk op de neus. Ik heb dit systeem zelf om mee in het bos te rijden aan een lang teugeltje. Dan is er geen druk op de neus en gaat het prima. Dressuurrijden lukt ons hier niet mee.”

46

09Bit171_BL_Ervaringen 46

BIT NUMMER 171 2009

26-08-2009 08:52:58

PRAKTISCH

MECHANISCH SYSTEEM (HACKAMORE) Naam ruiter: Gini Bolder (50) en Renske Heuvels Naam paard: Shadow’s Judgement (Cody’s Judgement x Halcons Tonto) Ras: paint horse Leeftijd paard: 7 jaar Woonplaats: Hengelo (Gelderland)

JORIEKE „Mijn paard reageerde nogal heftig op de hoeveelheid druk op de neus. Doordat het mechanische systeem scherp kan inwerken op de neus van het paard, was ik bang om mijn paard pijn te doen. Daardoor voelde ik me niet veilig en mijn paard en ik waren beide een beetje ‘zoekende’ met dit hoofdstel. Ik verwacht dat het omschakelen naar dit hoofdstel wat meer tijd kost en we er eerst aan moeten wennen. Ik denk dat je er goed op kunt rijden als je weet wat je doet.”

MARLIEN

Gini begon ongeveer twintig jaar geleden met het rijden op een hackamore. Ze leende het hoofdstel van een vriendin. En dat beviel goed. Zo’n tien jaar geleden reed ze Z-dressuur. Dit paard reed ze in het bos op de hackamore en in de training met bit, omdat dit in de proef niet toegestaan is. „Ik maak veel buitenritten en het paard heeft dan niets in de mond wat een vrij gevoel geeft. Het is ideaal dat het paard tijdens een rit onderweg een hapje kan eten.” Gini reed meerdere paarden op een hackamore. „Het ene paard heeft er in het begin wel wat meer moeite mee dan het andere paard, maar na een kwartiertje wennen kan ik ze er allemaal prima mee rijden.” Met Shadow’s Judgement rijdt Gini ongeveer twee keer in de week buiten en traint ze twee keer in de bak, waarmee ze op de hackamore de oefeningen van de M-dressuur beheerst. Ze rijdt het paard samen met Renske Heuvels, de amazone op de foto. „Het lastigst aan de overstap naar een hackamore vond ik het krijgen van lengtebuiging. Je moet hiervoor meer met je zit en je benen doen. Door de hoeken inrijden, voltes en schouderbinnenwaarts train je die lengtebuiging.” Gini vindt een hackamore niet geschikt voor iedere ruiter. „Het hoofdstel kan best scherp inwerken. Je moet je bewust zijn van wat je met je handen doet. De scharen van de hackamore laten goed zien of je gelijke druk in de hand hebt. Ik rijd altijd met een hackamore met kleine scharen en een zachte neusriem.”

„Dit bitloze hoofdstel beviel mij het minst goed. Met dressuur ben ik gewend een lichte druk in de hand te houden en ik was geneigd om dat met dit hoofdstel ook te doen, maar daar reageerde Zarthan niet goed op. De hackamore gaf te veel constante druk op zijn hoofd. De aanleuning was rommelig en hij drukte zijn neus eruit. Toen ik probeerde om geen constante druk in mijn handen te hebben, werd hij lang in de hals, liep hij op de voorhand en viel hij regelmatig uit de galop. Ik vind dit hoofdstel alleen geschikt voor ruiters met veel ervaring met bitloos rijden en die een zachte hand hebben.”

ESTHER „Met dit hoofdstel geef je druk op het hoofd, maar die druk is er ook snel weer af. Ik ben wel geneigd te veel druk te geven om Omega te laten afbuigen en na te laten geven. Dit kan natuurlijk niet met dit hoofdstel, aangezien het best scherp inwerkt. Stelling en buiging vragen lukte met dit hoofdstel beter dan met de gekruiste systemen.”

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Ervaringen 47

»

47

26-08-2009 08:53:22

PRAKTISCH

KAAKGEKRUIST SYSTEEM (NYLON KAAKBAND)

JORIEKE „Dit is mijn nummer één. Ik reed er zo mee weg. De druk lag niet alleen op de neus, maar ook op de wangen en achter de oren. Mijn paard voelde meer ontspannen en de stelling, buiging en nageeflijkheid waren net zo goed als met bit. Clothilde valt soms iets door mijn binnenbeen, maar ook met dit hoofdstel kun je niet ‘smokkelen’ met je hand en je moet rijden met zit- en beenhulpen. Ik voelde me veilig en het sturen ging heel vanzelfsprekend. We hebben nog even een sprintje over de zandweg getrokken, en ja hoor, Clothilde kwam braaf terug op mijn hulpen.”

MARLIEN Alle drie de testruiters reden met beide kaakgekruiste systemen, bij iedereen beviel die met het nylon het beste. „Met het leren hoofdstel heb ik in de verenigingsles gereden en dat beviel prima. Zarthan was ontspannen en ik had gevoel voldoende controle te hebben. Het lukte zelfs een beetje naar de oprichting te rijden. Ik ben wat strak met mijn linkerhand en als je druk vraagt op één teugel duurt het enkele seconden voordat de druk van het hoofd af is. Hierdoor werd hij wat stug op één kant en kantelde zijn hoofd iets.” Het kaakgekruiste hoofdstel met het nylon touwtje beviel Marlien wat beter. „Het touwtje glijdt meer, waardoor de druk sneller van het hoofd afvloeit dan met leer.”

ESTHER „De veiligheid voelt prima, maar in de wending vond ik het lastig om de juiste stelling en buiging te krijgen en ik had het gevoel dat Omega niet goed begreep wat de bedoeling was. Druk snel af laten vloeien is lastig en daarom krijg ik hem moeilijk nageeflijk. Er blijft eigenlijk een constante druk op de neus, waar hij weer tegenin wil komen.”

48

09Bit171_BL_Ervaringen 48

Naam ruiter: Annet Hannewijk (32) Naam paard: Kashira (Calypso x Royal Dublin XX) Ras: KWPN Leeftijd paard: 17 jaar Woonplaats: Kapelle

Annet vindt bitloos rijden paardvriendelijker. Ze wil straks haar jonge paard bitloos inrijden en doet hiervoor nu ervaring op met haar 17-jarige Kashira. Annet: „Jonge paarden wisselen net op het moment dat je ze inrijdt hun tanden en daarom wil ik bitloos met ze rijden.” Annet probeerde meerdere hoofdstellen uit. Het kaakgekruiste systeem van Emiel Voest Bitless beviel het best. „Ik kon er zo mee wegrijden. Ook buitenrijden met dit hoofdstel was geen enkel probleem.” Naast de Emiel Voest Bitless probeerde Annet een kingekruist hoofdstel en het Dr. Cook-hoofdstel uit. „Bij beide hoofdstellen was de release minder goed. Als je de druk van de teugel haalt, duurt het een aantal seconden voordat ook de druk van de neus is. De leren riempjes glijden minder goed en daardoor blijft er een constante druk op de neus. Het Emiel Voest Bitless-hoofdstel heeft touwtjes in plaats van leren riempjes en die glijden beter.” Het Monty Roberts-trainingshalster heeft Annet al een tijdje liggen. „Met dit hoofdstel rijd ik al wat langer en ik kan hier op zich prima mee rijden.”

BIT NUMMER 171 2009

26-08-2009 08:53:34

PRAKTISCH

Naam ruiter: Rob Gout (44) Naam paard: Isidor (afstamming onbekend) Ras: KWPN Gelders Leeftijd paard: 19 jaar Woonplaats: Steenwijk

KAAKGEKRUIST SYSTEEM (LEREN KAAKBAND) Rob Gout woont in een prachtig heidegebied. „Tijdens het buitenrijden kwam ik eens ruiters tegen die bitloos reden. Ze raadden mij aan om ook bitloos te gaan rijden. Ik vroeg: ‘Wat als mijn paard er vandoor gaat?’ Het antwoord was: ‘Wat als jouw paard met bit ervandoor gaat?’.” Rob probeerde het Emiel Voest-halster uit. Zonder al te veel succes. Toen kocht hij een Dr. Cook-hoofdstel. „De eerste keer dat ik ermee reed, stond ik versteld. Mijn paard maakte veel ruimere passen en was beter aan de hulpen. Waar hij normaal nog wel eens wil doordrammen, kreeg ik hem nu meteen terug. Wel moest hij er nog aan wennen en was hij wat kijkerig. Na een aantal weken ging het voortreffelijk. De vorige eigenaren reden hem met een pessoabit en mijn vrouw Linda en ik rijden hem bitloos.” Wekelijks maken Rob en Isidor een buitenrit tot wel 25 kilometer. „Naast buitenrijden train ik mijn paard wekelijks dressuurmatig. Linda longeert hem volgens de Lammert Haanstra-methode of werkt hem los op de freestyle manier van Emiel Voest om hem te gymnastiseren en beter aan de hulpen te krijgen, zodat ik meer controle heb in het bos. Dressuurmatig doet hij met dit hoofdstel alle oefeningen prima en ik word gedwongen om meer met mijn zit- en beenhulpen te rijden.” Ook met de fries die Rob en Linda geleased hebben, bevalt het rijden met het Dr. Cook-hoofdstel goed. „Tijdens de eerste buitenrit met bit was er geen land met de merrie te bezeilen. De tweede keer hebben we haar met het Dr. Cook-hoofdstel mee naar buiten genomen. Ze was veel rustiger en liep meer door haar lijf.”

De ervaringen van de testruiters waren bij beide kaakgekruiste systemen (Emiel Voest Bitless en Dr. Cook-hoofdstel) nagenoeg hetzelfde. De release bij het hoofdstel van Emiel Voest was wel sneller dan bij het hoofdstel van Dr. Cook, dit vonden de testruiters een voordeel.

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Ervaringen 49

»

49

26-08-2009 08:53:47

PRAKTISCH

ZIJDELINGS SYSTEEM (HOOFDSTEL) JORIEKE „Door de hoeveelheid druk op de neus kon ik Clothilde minder nageeflijk rijden. Ze is gevoelig op de neus. Je kun niet met een lichte constante druk rijden, waar je normaal met de dressuur wel mee rijdt. Wel was ze ontspannen en de stelling en lengtebuiging waren hetzelfde als met bit. Met dit hoofdstel voelde ik me wel wat minder veilig, doordat er zoveel druk op de neus van het paard komt en ze niet fijn op deze druk reageert.”

Franca Zijlstra rijdt al vier jaar bitloos. „Ik begon met het Dr. Cook-hoofdstel, omdat dit het best aansluit op een hoofdstel met bit. Maar ik vond de release niet goed, er bleef continu druk op het hoofd van Sieta. Op een sidepull reageert ze beter. Ik rijd er dressuur mee en krijg les in de klassieke rijkunst. Ik ben voornamelijk bezig haar nageeflijk te krijgen en recht te richten, dit doen we door veel zijgangen te rijden, zoals schouderbinnenwaarts. Daarnaast train ik Sieta één keer per week aan de hand. Ook dan oefenen we veel zijgangen voor het rechtrichten en om meer souplesse te krijgen. Sieta heeft een ongeluk gehad waarna één achterbeen in het gips heeft gestaan. Dat been treedt nu moeilijk onder. Ik train haar om dat been sterker te maken. Het liefst rijd ik in het bos, maar ik vind het wel belangrijk om haar hiervoor te gymnastiseren. Het rijden met de sidepull gaat beter dan rijden met bit. Mijn pony volgt de hand beter en is fijner in de aanleuning. Met een gewoon hoofdstel kroop ze nog wel eens achter de teugel of pakte aan één kant het bit vast. Als ik bij de KNHS bitloos wedstrijden kan starten, ga ik dat zeker doen. Waarom zou je met bit rijden als het ook zonder kan? Belangrijk vind ik dat het paard vertrouwen heeft in de ruiter en dat het paard luistert naar de aanwijzingen.”

Naam ruiter: Franca Zijlstra (24) Naam paard: Sieta (Cateshill Renegade x Merrie Moscan) Ras: new forest Leeftijd paard: 16 jaar Woonplaats: Landsmeer

MARLIEN „Met het zijdelingse systeem voelde mijn paard nogal gespannen aan en deze spanning versterkte ik doordat ik het gevoel had dat ik weinig controle had. Wel kon ik hem redelijk nageeflijk rijden, maar de stelling en de buiging waren minder. Hij viel regelmatig door mijn binnenbeen en dit kon ik nauwelijks corrigeren. Ook sturen ging wat lastig.”

ESTHER „Dit hoofdstel probeerde ik in de bak en tijdens een buitenrit. In de bak ging het redelijk, maar buiten raakte Omega geïrriteerd door de neusriem. Na een tijdje begon hij met het hoofd te schudden en was met zijn aandacht niet meer bij mij. Hij lette daardoor minder op mijn zithulpen en ik voelde mij minder veilig en had weinig controle. Bij dit hoofdstel vond ik het lastig om de druk van één kant weg te halen, waardoor Omega niet fijn reageerde en niet op mij lette. We raakten allebei wat gespannen en daardoor werd de nageeflijkheid minder.”

» BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Ervaringen 51

51

26-08-2009 08:54:08

PRAKTISCH

Naam ruiter: Nicole van de Leemkolk (35) Naam paard: Sam (Steven van de Haflingerhoeve x Amor van Schafferden) Ras: haflinger Leeftijd paard: 15 jaar Woonplaats: Houten

GECOMBINEERD SYSTEEM Nicole van de Leemkolk rijdt sinds april met een LG-Zaum. Daarvoor reed ze met een sidepull. „Een sidepull beviel eigenlijk prima en paste bij het westernrijden. Maar toen besloot ik om toch weer dressuur te gaan rijden. Dat doe ik met dit hoofdstel. Het bevalt erg goed. Ik kan hier goed mee sturen en heb controle door de lichte hefboomwerking. Een kaakgekruist hoofdstel heb ik ook wel eens geprobeerd, maar hiermee was mijn paard stuurloos.” Nicole rijdt veel buiten en wekelijks rijdt ze mee in een spring- en dressuurles. „In beide lessen rijd ik bitloos, want met een bit gaat Sam de strijd aan en is hij onrustig. Met springen is Sam altijd erg enthousiast en wil dan graag over de hindernissen. Met het dit hoofdstel heb ik wat meer te vertellen en let hij beter op mij. Buiten heb ik het gevoel dat ik wat meer controle heb door de lichte hefboomwerking van het hoofdstel.” De eerste ervaring met het LG-Zaum was voor Nicole niet zo’n succes. „Ik reed buiten toen Sam schrok van een boze, broedende zwaan waardoor wij in volle galop naar huis gingen. Op dat moment miste ik een noodrem. Verder ben ik wel enthousiast over dit hoofdstel. Met rijden krijg ik gewoon dezelfde aanleuning en stelling en buiging gaat ook helemaal hetzelfde. Ik ga zeker bitloos wedstrijden starten als dit toegestaan wordt.”

JORIEKE

MARLIEN

ESTHER

„Ik vind het hoofdstel er prachtig uitzien. Het lijkt net of je paard een bit in heeft. Het principe is hetzelfde als bij een hackamore, maar je kunt hem ook als sidepull gebruiken. Het rijden ging redelijk. Ik vond het hoofdstel wat minder ‘streng’ dan de hackamore. Toch is mijn paard niet zo blij met druk op de neus. Ze raakt er een beetje van in de war en het kost tijd om eraan te wennen.”

„Ik reed met ieder hoofdstel gemakkelijk weg, maar Zarthan gaf wel bij elk hoofdstel kleine verschillen aan. Dit hoofdstel beviel mij het beste, Zarthan hoefde er niet aan te wennen. Hij liep ontspannen en mooi over de rug. De nageeflijkheid en ontspanning waren beter dan met bit. Met bit wordt hij nog wel eens wat kort in de hals en door spanning stapt hij korter. Dat was met dit hoofdstel niet het geval.”

„Ook bij dit hoofdstel was Omega niet gelukkig met de hoeveelheid druk op zijn neus. Het hoofdstel paste goed en het grote voordeel was dat het niet verschoof tijdens het rijden. Ik ben alleen wat minder blij met de ketting onder de kin en de verschillende gespen op de neus. Hij wilde er niet niet goed op nageven en dan ben je snel geneigd om meer druk in de hand te nemen. Ook met dit hoofdstel vond ik het moeilijk verschil tussen links en rechts te maken.”

52

09Bit171_BL_Ervaringen 52

BIT NUMMER 171 2009

26-08-2009 08:54:23

PRAKTISCH

ZIJDELINGS SYSTEEM (HALSTER) Na een bezoek aan Horse Event schafte Cindy van den Heuvel het Monty Roberts-halster aan voor haar jonge paard. „Het is altijd een drama in de herfst/winter – vooral bij harde wind – om mijn jonge paard naar de wei te brengen. Ze heeft dan zoveel energie en het is moeilijk om haar bij me te houden. Met het Monty Roberts-halster kan ik deze energie wat meer controleren.” Haar 19-jarige merrie Iandra heeft een melanoom in haar mondhoek. „Daarom ben ik haar een keer met het halster gaan rijden, wat verrassend goed uitpakte. Ik rijd er nu een jaar mee. Af en toe rijd ik ook met bit. Als ik merk dat Iandra erg heet is, doe ik haar toch een gewoon hoofdstel om, dan heb ik het gevoel dat ik wat meer te vertellen heb. Verder merk ik met het Monty Roberts-hoofdstel haast geen verschil met een gewoon hoofdstel. Het fijne aan het halster vind ik dat het alleen druk op de neus van het paard geeft, dus niet op het hele hoofd. En als je ongelijke druk in je handen hebt, dan zie en voel je het meteen. Zo word ik me meer bewust van mijn hulpen.”

Naam ruiter: Cindy van den Heuvel (29) Naam paard: Iandra (Balzflug x Le Mexico) Ras: KWPN Leeftijd paard: 19 jaar Woonplaats: Hedel

JORIEKE „Mijn paard snapte niks van het halster. Het geeft alleen maar druk op de neus en daar reageerde Clothilde heftig op. Je moet hier op een andere manier mee rijden. Mij lijkt dit halster minder geschikt voor de dressuur. Verder oogt het nogal lomp en heeft het grote sluitingen die in de weg zitten met het rijden. Het halster paste niet mooi om het kleine hoofd van mijn paard. Misschien dat dat de werking ervan ook negatief beïnvloedde.”

MARLIEN „Ik voelde me wel veilig met het halster. Door de bewegende neusriem moet je paard wel stoppen als je eraan trekt. Ik denk wel dat deze losse neusriem kan schuren. Het rijden ging niet zo fijn. Zarthan snapte het niet helemaal. Hij kantelde regelmatig zijn hoofd en kwam zelfs af en toe in verzet. Na een tijdje reageerde hij er wel beter op. Ik kon hem wel wat lager instellen en hij volgde de hand beter, wat met een bit soms wat lastig is.”

ESTHER „Ik reed er zo mee weg. Het grote voordeel van dit halster vind ik het losse touwtje over de neus. De druk die je geeft aan de voorkant vloeit snel en makkelijk weer van de neus af wat voor Omega erg belangrijk is. Je kunt de linker- en rechterteugel onafhankelijk van elkaar bewegen. Het rijden zelf ging net zo goed als met bit. Voordeel is dat de rest van het halster goed om het hoofd blijft zitten en niet meebeweegt als je wat doet met de teugels. Dit in tegenstelling tot een aantal van de andere hoofdstellen.”

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Ervaringen 53

53

26-08-2009 08:54:37

Verse Brokken BITLOZE WISSELTRUC De oplettende lezer had het al gezien: in het bitloos-artikel ‘Druk op het paardenhoofd’ in Bit 171 zijn de foto’s van de kingekruiste en het gecombineerde bitloze systeem verwisseld. Nog een keer dan maar: links zie je het kingekruiste en rechts het gecombineerde systeem (LG-Zaum). FOTO’S: LONNEKE RUESINK

Kunst met paarden Wees niet bang, ze zijn hartstikke nep, deze paarden. Het is wél kunst en je kunt het zien in het nationale museum van Singapore in de expositie ‘A Story of the image’. Het kunstwerk is gemaakt door de Belgische kunstenaar Berlinde de Bruyckere. Wat het verhaal achter deze merkwaardige voorstelling is, is ons – ondanks de titel van de expositie – niet duidelijk. We houden het daarom op ‘kunst met paarden’. FOTO BELGA

WITJE

In Nederland heet het paard van Pippi Langkous Witje, in Duitsland staat hij bekend als ‘Alter Unkel’, in het Engels noemen ze hem ‘Little Old Man’ en in Zweden - daar waar het beroemde verhaal over het gekke meisje met de oranje vlechtjes en haar stippenpaard vandaan komt - is het Lilla Gubben. Hier zie je een pompoenenversie van Pippi en Witje, ze maken deel uit van de expositie ‘Fabulous Fairy Tail World’ in het Duitse Ludwigsburg. In de totale expositie zijn maar liefst 500.000 pompoenen verwerkt. FOTO ANP

6

09BIT172_Verse brokken 6

BIT NUMMER 172 2009

23-09-2009 10:42:09

BRIEVEN &vragen BITLOOS 1 In Bit 171 wordt als minpunt van het kaakgekruiste, leren hoofdstel van Dr. Cook genoemd dat de release (het afvloeien van de druk van het hoofd) niet snel genoeg is. Wat de release betreft zou dan nylon koord de voorkeur hebben. Ikzelf heb een Dr. Cookhoofdstel, alleen niet van leer, maar van het materiaal beta. Dit lijkt op leer, maar is zo glad en soepel als rubber en het glijdt wel gemakkelijk door de ringen. Beta combineert dus de snelle release van nylon koord en de vriendelijke zachtheid van (bredere) leren riempjes. Bijkomend voordeel is dat beta niet uitdroogt. Het is onderhoudsvriendelijk: een simpele spoelbeurt in water (met eventueel wat sop) volstaat. Mijn advies is dus een Dr. Cook-hoofdstel van beta, dan heb je alle voordelen in een hoofdstel. KAREN FRIEDERICH, VIA E-MAIL

ZOMERECZEEM Mijn welsh A (merrie, acht jaar) heeft last van zomereczeem. Vooral bij haar staart lijkt het elk jaar erger te worden. We hebben een eczeemdeken gekocht, maar die schuurt ze kapot. We proberen de jeuk zoveel mogelijk te verminderen. Nu vroeg ik me af of dit schuurgedrag ook een gewoonte kan zijn worden? Ze schuurt namelijk alleen op stal. In de wei doet ze niets. Heeft u tips? ESMEE, VIA E-MAIL

Antwoord: het schuren kan zeker een gewoonte zijn geworden waar-

09BIT172_Brieven 18

MARTINE KERKHOF, GOOR

REACTIE VAN DE REDACTIE HET KLOPT DAT DE KINGEKRUISTE SYSTEMEN NIET ZO WERKEN. BIJ HET AANNEMEN VAN DE LINKERTEUGEL GAAT HET PAARD NAAR LINKS EN BIJ HET AANNEMEN VAN DE RECHTER- BEHOORT HET PAARD NAAR RECHTS AF TE BUIGEN. HET IS WEL ZO DAT DE DRUK BIJ GEKRUISTE SYSTEMEN WEL OP EEN GROTER GEDEELTE VAN DE NEUS KOMT EN NIET ALLEEN OP DE ZIJKANT. HIERDOOR KAN HET PAARD DE TEUGELHULPEN VOOR STUREN, INHOUDEN OF NAGEVEN NIET ALTIJD EVEN DUIDELIJK ONDERSCHEIDEN.

BITLOOS 2 Zelf rijd en men ik al twee jaar met veel plezier bitloos. In het artikel ‘Druk op het paardenhoofd’ over het kaakgekruisde systeem staat dat het hoofd naar rechts gaat wanneer men de linkerteugel aanneemt. Dit is niet juist. Er ontstaat druk op de rechterwang bij het opnemen van de linkerteugel. Hierdoor gaat het hoofd naar links. Het paard wijkt namelijk voor druk. Het artikel impliceert dat je tegengesteld moet sturen. Dit is jammer, want het geeft ruiters die het eens willen proberen misschien het idee dat het ingewikkeld is. Dit is het niet. Het sturen is hetzelfde als wanneer je met bit rijdt. Soortgelijke opmerking geldt voor het stukje over het kingekruisde

18

systeem. Hierin staat de werking ook andersom beschreven. Als bitloze ruiter zou ik het jammer vinden wanneer toekomstige bitloze ruiters deze twee hoofdstellen links laten liggen vanwege dit artikel.

FRANK HOSMAR De foto op bladzijde 12 in Bit 171 bij het artikel van Frank Hosmar maakte mij boos. Hoe kunnen jullie als ‘paardvriendelijk’ blad de foto plaatsen waarop het paard strak op de slofteugel een appuyement op het zandpad laat zien? Straks gaat men het rijden met een slofteugel normaal vinden en dat is het niet. Het rijden met deze hulpteugel dwingt het paard met zijn hoofd in een houding, hier is niets moois aan en niets moeilijks, het is vooral paardonvriendelijk. In het boek Dressuur onder vuur van Gerd Heuschmann worden de gevaren van hulpteugels duidelijk beschreven aan de hand van goede illustraties. KARIN WITTEBROOD, VIA E-MAIL

door het uiten van jeuk in stand wordt gehouden. Ook al zouden de verschijnselen en de veroorzaker(s) goed onderdrukt zijn, dan zou als gevolg van deze gewoonte om te schuren opnieuw jeuk kunnen ontstaan doordat de huid hierdoor geprikkeld wordt. Omdat de pony alleen op stal schuurt, zou ik hem dag en nacht buiten laten lopen. Als aanvulling op de therapeutische behandelingen lijkt mij het wassen met een hypo-allergene shampoo gewenst om de vicieuze cirkel te doorbreken. (DRS. KRIJN VAN MUISWINKEL, SPECIALIST CHIRURGIE VAN HET PAARD, DIERENKLINIEK EMMELOORD)

HIJ STOOT ZIJN HOOFD Af en toe ga ik met mijn fries naar wedstrijden. Hij loopt heel braaf de trailer op, maar ik heb een probleem met het afladen. Hij is rustig en kalm en wacht netjes totdat ik hem vraag de trailer af te gaan, maar dan steekt hij zijn hoofd zo ver omhoog dat hij zich stoot.

En daar schrikt hij natuurlijk van. Hoe kan ik dit voorkomen? DAISY JANSSEN, HERTEN

Antwoord: een dier dat zijn hoofd stoot of de reflex heeft opgebouwd om zijn hoofd omhoog te brengen bij het uitladen, heeft dat zichzelf meestal aangeleerd als antwoord op te veel druk aan de voorzijde. Een paard is dan bij het afladen te veel vastgehouden, hij gaat van nature in tegen druk, brengt het hoofd hoog en stoot zich. Als er angst is ontstaan, zal hij bij het afladen direct spanning opbouwen en het hoofd stoten. Belangrijk bij het ombuigen van dit gedrag is ten eerste dat je aan een loshangend touw werkt. Ten tweede mag er geen spanning ontstaan zodra je gaat afladen. Stel, je haalt de stang weg en het paard denkt dat hij direct achteruit mag vertrekken, dan moet je die spanning eerst oplossen. Simuleer dat je de stang weghaalt en vraag het paard weer naar voren.

BIT NUMMER 172 2009

23-09-2009 10:46:04

RIJTECHNISCH

TEKST: Marleen Teuling FOTOGRAFIE: Georg Olms Verlag

Bitloos rijden op niveau

EEN BIT IS NIET NOODZAKELIJK VOOR RIJTECHNISCHE PRESTATIES De discussie over het openstellen van wedstrijden voor bitloze combinaties houdt de gelederen bezig. De Duitse amazone Monika Lehmenkühler is echter overtuigd: dressuur rijden op niveau zonder een bit kán. En hoe je jouw paard bitloos, maar in de juiste aanleuning en verzameling de ring door stuurt, dat legt ze maar al te graag uit.

,D Monika rijdt veel zijgangen, zoals travers, om het paard te stimuleren de achterhand onder zijn lichaam te brengen. Nageeflijkheid komt immers uit de achterhand.

54

09Bit171_BL_Niveau 54

e tijd dat bitloos rijden slechts een bevlieging was voor boomknuffelaars ligt ver achter ons”, meent Monika Lehmenkühler, auteur van het boek ‘Anspruchsvoll gebisslos reiten mit dem LG-zaum’. „Toen ik jaren geleden mijn bit aan de wilgen hing, werd ik er ook van verdacht mijzelf en mijn Andalusische paard Galeno te hebben aangesloten bij de ‘Muesli-fractie’, zoals wij dat in Duitsland noemen”, grijnst ze. „Tegenwoordig is bitloos rijden niet meer voorbehouden aan hobbyisten en recreatieruiters. Grenzen zijn vervaagd. Zelfs sommige befaamde Grand-Prixruiters zijn om. De internationaal bekende Duitse Grand-Prixamazone Heike Kemmer bijvoorbeeld. Zij traint veel bitloos en doet dan alle oefeningen moeiteloos, van piaffe en passage tot de zijwaartse oefeningen en wissels. Ook trainer Lutz Leckebusch is enthousiast en rijdt regelmatig zonder bit.” Of tijdens een bitloze ronde door de ring hetzelfde niveau wordt gehaald als met een stukje metaal aan het einde van leidsels is volgens Monika geen kwestie van materiaal, maar van rijkunst. „Dat een

BIT NUMMER 171 2009

24-08-2009 15:16:54

RIJTECHNISCH

‘Bitloos dressuur rijden vergt meer inlevingsvermogen en een betere techniek. Foutjes in de basis worden genadeloos door je paard afgestraft.’

bit nodig is om rijtechnisch iets te presteren is een misvatting. Het vraagt wel om een goede rijtechniek.” AANLEUNING Waarschijnlijk het meest gehoorde probleem onder bitloze ruiters is dat het lastig is om aanleuning te krijgen. Vooral wanneer net de overstap van rijden met naar rijden zonder bit is gemaakt, hebben sommige paarden de neiging zwaar op de hand te leunen. Ze vallen terug in hun natuurlijke evenwicht en hangen sterk op de voorhand in plaats van zich in een horizontaal evenwicht te bewegen. „In principe kun je ervan uitgaan dat elk paard druk van de ruiter met tegendruk beantwoordt”, verklaart Monika. „Of je nu met bit rijdt of niet. Alleen zal een paard voorzichtiger zijn met een bit, omdat zich daar krachtig tegen verzetten hem pijn doet. Misschien kun je wel stellen dat bitloos rijden ergens een test is voor de bekwaamheid van een ruiter. Het zegt iets over zijn eigen basisrijstijl. Bitloos dressuur rijden vergt meer inle-

» BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Niveau 55

55

24-08-2009 15:17:07

Tempowisselingen en overgangen zijn goede oefeningen om de achterhand te stimuleren. Hier rijdt Monika een appuyement naar links in galop, ze neemt haar paard terug, springt opnieuw aan en rijdt een appuyement naar rechts. Volgens de amazone moet vooral de voorbereiding voor een oefening secuur zijn. Ze gaat uit van heel korte teugelimpulsen, net als bij het rijden met een bit.

-VYF
7JKG
4UFSSFO










QBBSEFO
USBJMFS ❙ 7FSLPPQ ❙ 7FSIVVS ❙ 0OEFSIPVE ❙ 1BBSEFOUSBJMFST ❙ "BOIBOHXBHFOT

vingsvermogen en een betere techniek. Foutjes in de basis worden genadeloos door je paard afgestraft. Aanleuning en verzameling zijn onontbeerlijk om goed bitloos te kunnen rijden. De wendbaarheid is er grotendeels van afhankelijk. Je paard door druk op de neus in de krul trekken is het laatste wat je moet doen. Nageeflijkheid komt altijd vanuit de achterhand, door de rug. Activeer zijn achterhand, stimuleer hem om zijn achterbenen goed onder zijn zwaartepunt te plaatsen.” Zo zet Monika haar leerlingen vaak aan het bochtenwerk. „De juiste aanleuning en lateraal evenwicht krijg je niet voor elkaar door almaar in een fors tempo rechtuit te rijden. Rijd gebogen lijnen, en doe dat beheerst in een gecontroleerd tempo. Tempowisselingen en overgangen zijn belangrijk. Ook zet ik vrij snel de zijwaartse gangen in. Schouderbinnenwaarts is een goede oefening om de schouder vrij te maken en je paard nog meer van de voorhand af te brengen. Net zoals een paar passen achterwaarts kan helpen. Wissel een aantal passen achterwaarts af met energetisch voorwaarts rijden.” Halve ophoudingen maakt Monika op dezelfde wijze als met een hoofdstel met bit. Teugelhulpen zijn daarin niet anders, hoewel het LG-Zaum de druk opvoert op de neus, vervolgens op de kin en een klein beetje aan de

TIPS VOOR BITLOOS RIJDEN

OP NIVEAU » » » »

XXXIFKBHBSEFSFOOM 09Bit171_BL_Niveau 56

,POJOHTXFH
 
,$

(BSEFSFO 5FM






Houd de druk op de neus maar kort aan en laat de druk snel afvloeien. Laat je paard zelf zijn balans vinden op zijn eigen benen. Controleer of het hoofdstel goed past. Ligt het stabiel om het paardenhoofd en knelt het nergens? Houd in de gaten of je paard (na een periode van wennen) het hoofdstel accepteert. Probeer ook eens bitloos te longeren. Je paard is dan eerder geneigd om zijn hoofd te laten zakken. Leer je paard in tempo te wisselen, overgangen te maken en te stoppen op jouw lichaamstaal en stem. Heb geduld! Het duurde eeuwen voordat men op het idee van bitloos rijden kwam. Verwacht dan ook niet dat jijzelf en jouw paard het binnen enkele keren volledig onder de knie hebben.

24-08-2009 15:17:29

RIJTECHNISCH

‘Je paard door druk op de neus in de krul trekken is het laatste wat je moet doen.’ hals, in plaats van de mond. „Verleid je paard met duidelijk uitgevoerde ophoudingen tot de juiste stelling. Geef die ophouding één maal duidelijk en laat het daarbij. Het is niet nodig om de neusband strak te houden of aanhoudend hulpen te blijven geven.” HULPEN Het kan even duren voordat je paard zijn eigen balans vindt in de bitloze situatie en niet langer op zoek gaat naar steunpunten. „Zelf rijd ik tijdens demonstraties vaak met gebogen teugels, om maar te laten zien dat het prima kan. Een vastgeroeste hoofdhouding moet je trouwens niet nastreven. Je hebt een levend dier onder je, die wat speling op zijn hoofdruimte verdient. Mijn ervaring is dat paarden gemakkelijker reageren, mits goed gereden”, stelt Lehmenkühler. „Wordt een paard met dwang en kracht van voren naar achteren gereden, dan is hij gespannen. Losgelatenheid, takt, aanleuning, schwung en rechtgerichtheid (in deze volgorde) realiseren de noodzakelijke verzameling. Rijd je paard aan het been met je zit, rijd overgangen, verzamel en verruim. Je handen hoeven niet meer te zijn dan een punt om licht op te verfijnen.” Tijdens het rijden ben je niet alleen afhankelijk van het contact met het paardenhoofd om hem aan de hulpen te krijgen. Als het goed is, rijd je je paard steeds meer met behulp van je zit en beenhulpen van achteren naar voren en wordt je paard lichter in de hand. Monika hanteert daarbij als ideale hulpverdeling dat 35 procent vanuit je gewicht komt, 30 procent vanuit je stem, 20 procent vanuit je benen en slechts 15 procent via de teugels. „Bij jonge paarden speelt stemgeluid uiteraard een grotere rol”, geeft ze toe.

den die de overstap naar bitloos maken, reageert positief en schakelt probleemloos om. Een enkeling moet aanvankelijk wat aan de druk op de neus wennen en slaat een paar keer met het hoofd. Zelf rijdt Monika met het LG-Zaum, een product van eigen makelij. Aan beide zijden van de neus bevindt zich een wieltje waarmee je het hoofdstel scherper kunt instellen. De teugels kunnen zo worden vastgemaakt, dat een zogenaamde hefboomwerking optreedt. Het wieltje kantelt dan op teugeldruk en stelt daarmee de kinriem in werking. „Dit biedt de mogelijkheid tot zeer verfijnde hulpen. Veel ruiters hebben de neiging om te sterk in de handen te zijn en voelen zich hierin niet geremd vanwege het ontbreken van een bit. Meer kracht is bij dit bitloze hoofdstel geenszins nodig. Met het LG-Zaum kun je een duidelijke hulp geven en je paard vervolgens weer rustig van je hand weg laten komen. Verder zie ik geen verschil. Wat je met bit kunt bereiken, behoort tot de mogelijkheden van een bitloze aanpak. Sterker nog, vaak stijgt de concentratie en ontspanning. Bitloos rijden op hoog niveau is dan weer een stapje dichterbij.”

LEESVOER Monika Lehmenkühler schreef het boek ‘Anspruchsvoll gebisslos reiten mit dem LG-Zaum’. Het is verkrijgbaar bij www.paardenboek.nl voor € 32,95. Het rijtechnische boek is Duitstalig.

VOORBEREIDEN Goede reacties krijg je volgens de Duitse door je paard op elke oefening even voor te bereiden. „Dit is ook zonder bit niet meer dan een korte teugelimpuls die het paard voorbereidt”, vertelt ze. „De hulp is zo fijn en gevoelig dat omstanders hem niet eens waarnemen. Het hoeft niet meer te zijn dan een kort sluiten van de hand. De korte druk op het paardenhoofd heeft een even duidelijk effect als met een bit. Het verschil is alleen dat de druk meer verspreid toeneemt. Harder getrek en gesjor vanwege het ontbreken van een bit is dus zeker niet nodig.” Monika’s ervaring is dat een bitloos hoofdstel meer duidelijkheid schept voor paarden, met name voor jonge paarden. Ze begrijpen sneller wat van hen wordt gevraagd, omdat met hun hele hoofd gestuurd wordt. Ongeveer 90 tot 95 procent van de paar-

57

09Bit171_BL_Niveau 57

24-08-2009 15:17:43

ONDERZOEK

TEKST: Marjan Tulp FOTOGRAFIE: Lonneke Ruesink

Bitloze systemen

onderzocht WAAR ZIT DE DRUK? Er zijn veel bitloze optomingen te koop. Ze zijn te verdelen in een aantal basissystemen: zijdelings, kingekruist, kaakgekruist, mechanisch (hackamore), halster en gecombineerde systemen. Gediplomeerde osteopaten Martine Burgers en Mariëlle Kamphorst nemen de verschillende systemen onder de loep. Met de gebruiksaanwijzing van de hoofdstellen in de hand bekijken ze de werking eerst op de paardenschedel en daarna op het hoofd van een echt paard. De te beantwoorden hoofdvraag: wat gebeurt er als we de teugels aannemen? Waar komt er druk?

60

09Bit171_BL_Druk.indd 60

BIT NUMMER 171 2009

26-08-2009 10:28:54

ONDERZOEK

Neusbeen

Zenuw

Jukbeen

ZIJDELINGS SYSTEEM Een sidepull is, de naam zegt het al, een zijdelings systeem waarbij, de teugels aan de zijkant van het hoofdstel zitten. Het systeem werkt direct: als je aan de linkerteugel trekt, gaat het hoofd ook naar links. De sidepull heeft geen stropwerking, er trekt niets strak op de neus. De neusriem werkt minder scherp in als hij hoger op de neus zit en is scherper als hij lager op de neus zit, want dan zit hij niet op het brede deel van het neusbot, maar op de smalle uiteinden ervan. Hoe lager de neusriem op het neusbot zit, hoe gevoeliger dit voor het paard is. Volgens de aanwijzing moet de neusriem zo strak dat er twee vingers tussen kunnen, net als bij een optoming met bit dus. We doen het hoofdstel om het hoofd. Martine kijkt wat er gebeurt als ze de teugels op maat neemt. „Bij dit systeem komt er druk op het neusbot. Als je de neusriem goed legt, dan is het niet zo’n probleem voor het paard. Wel moet je opletten dat hij niet

tegen het jukbeen drukt als de neusriem verschuift.” Op het paard hangt de neusriem bij zo’n sidepull al snel te laag, want hij gaat op de neus naar beneden als je de teugels in aanleuning neemt. Wij vinden dat hij hoger moet dan de Nederlandse Vereniging Bitloos Paardrijden aangeeft. Te laag is een reëel gevaar. „Wil je dat voorkomen, dan moet je de neusriem strakker doen, maar dan knel je de luchtwegen af. Een neusriem van een sidepull zien we toch liever iets te hoog dan iets te laag zitten, want alle druk komt op de neus.” En dan nemen we de teugels aan. Martine: „Als je zo’n ruiter bent die aan de ene kant meer druk in de hand heeft dan aan de andere kant, dan schuift het hoofdstel over het hoofd. Dat is belastend voor de huid.” Als je bij een zijdelings systeem aan één teugel of aan beide trekt, krijg je druk op de neus. Voor het paard is het verschil tussen eenzijdige of druk van twee teugels moeilijk te voelen.

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Druk.indd 61

»

61

26-08-2009 10:29:52

KAAKGEKRUIST SYSTEEM

MECHANISCH SYSTEEM De hackamore is een mechanisch systeem. Dat wil zeggen dat de druk die je geeft op de teugels, wordt verveelvoudigd door de hefboomwerking van de scharen. En dat niet alleen, als je bij de hackamore de teugels aanneemt, dan komt er druk op drie punten op het hoofd van het paard. Door de kanteling van de stang ontstaat er druk op de neus en op de onderkaak. Verder gaat het kopstuk van het hoofdstel strakker zitten, waardoor er druk achter de oren – op de eerste nekwervel, oftewel atlas – komt. Mariëlle: „Dit is een gevoelige regio om druk op te hebben. Veel paarden hebben daar problemen.” Voor wat betreft de druk op de onderkaak geldt: hoe breder de riem die daar loopt, hoe beter. „Dan wordt de druk beter verdeeld.” De lengte van de scharen van de hackamore bepaalt hoe scherp het hoofdstel inwerkt. Een langere schaar werkt indirecter (trager) in, maar door de hefboomwerking is die werking ook scherper. Onze hackamore heeft een S-vorm in de scharen, waardoor de inwerking minder direct is. Er zijn hackamores met rechte scharen, waarbij het draaipunt direct druk geeft op het neusbeen als je inwerkt. Als we de hackamore op het paard doen en we nemen de teugels aan, dan prikken de scharen al snel in de wangen van het dier. Vermoedelijk is de maat die we gebruiken niet helemaal goed voor onze KWPN’er. De scharen prikken sneller als je de neusriem hoog hebt zitten, wat op zich wel wenselijk is voor de druk op het neusbeen. Martine: „Bij een hackamore moet je heel recht zijn in de aanleuning.” Onze hackamore heeft een zachte, vormloze neusriem die opzij schuift als je één teugel aanneemt en die bij druk op beide teugels naar beneden zakt op de neus. We doen onze vingers er eens tussen terwijl iemand de teugels aanneemt. Mariëlle: „De druk op het neusbot is vrij groot bij dit systeem. De druk die ontstaat door de riem die onder de kaak doorloopt, geeft echt een enorme puntdruk op de takken van de onderkaak. De druk achter de oren valt mee. Als je te veel aan de teugels trekt bij een hackamore, dan kan dit bij het paard een dove, prikkelende sensatie geven.” Er zijn veel verschillende hackamores op de markt. „Kies een exemplaar met een stevige pasvorm dat van binnen zacht is afgewerkt en brede riemen heeft. Het systeem mag niet schuiven en knellen zodra je de teugels aanneemt.”

62

09Bit171_BL_Druk.indd 62

Bij het kaakgekruiste systeem lopen twee riemen of koordjes gekruist achter de kaak langs. Door de kruising gaat het paardenhoofd naar rechts als je de linkerteugel aanneemt. En vice versa. De osteopaten concluderen dat dit systeem druk op de neus geeft, op de atlas en op de kauwspier. Bij teugeldruk op één teugel of bij teugeldruk op beide teugels ontstaat min of meer dezelfde druk op de neus. Wij hebben twee versies, eentje met brede leren riemen en een met dunne synthetische koorden (foto). Martine vindt de leren versie vriendelijker - zachter - dan die met de synthetische koordjes. Bij dit systeem moet de druk direct van het kaak gaan als je de teugels loslaat (release). Bij de leren, die op zich zachter is, is dat niet het geval en blijft de druk langer op het hoofd. De druk is volgens de leverancier vergelijkbaar met het constante contact met de mond tijdens het rijden met bit. Het punt waar de druk komt verschilt echter (kaak vs. tong). Het systeem met de synthetische koorden geeft wel onmiddellijk release. Martine: „Maar dit nylon kan snijden en branden.” We vinden de neusriem van de uitvoering met de nylon banden mooi: stevige pasvorm, dik en zacht onderlegd. „Van alle systemen heeft deze uitvoering de beste neusriem. Hij schuift door zijn goede pasvorm ook het minst heen en weer.” Als we onze vingers onder de leren riempjes en het koord stoppen en dan de teugels aannemen, merken we al snel dat gekruiste bandjes ongelijke druk op de takken van het kaakbot, op de bovenste kauwspier (m.masseter) geven, omdat ze over elkaar heen lopen. Bij kaakgekruiste systemen lopen de banden/koorden dicht in de buurt van een slagader (arteria facialis) en grote bloedvaten (vena facialis). Martine: „Dit maakt het systeem niet ideaal.”

BIT NUMMER 171 2009

26-08-2009 10:30:14

KINGEKRUIST SYSTEEM Bij het kingekruiste systeem lopen de banden gekruist onder de kin van het paard door. Dat werkt als een strop. Bij dit systeem is meer onderscheid tussen sturen en remmen voor het paard. Omdat ook hier het hoofd naar links gaat als je de rechter teugel aanneemt, moeten ruiter en paard wel even wennen. Op de schedel zien we dat de druk op de neusrug en de onderkaak komt. Dit systeem heeft weinig kantelwerking en daardoor weinig druk op de atlas (eerste halswervel). Dat is positief. Ook laat het systeem snel los (release) als je hand opent. Mariëlle: „Je kunt hiermee veel kracht op de onderkaak zetten. Je trekt dan de ringetjes waar de teugels aan vastgemaakt zitten naar elkaar toe. Dus je krijgt een soort notenkrakerseffect.” Op het paard zien we dat het oppassen geblazen is met kleine paardenhoofdjes. „De ringetjes komen bij een klein hoofd echt op het kaakbot en dat kan pijn doen. Je moet dus een hoofdstel op maat hebben. De lengte van het riempje tot het ringetje is belangrijk. Dat ringetje moet op een vlezig gedeelte drukken en niet op het bot, anders doet het pijn.” Op zoek dus naar een perfect passend hoofdstel.

Osteopaten Martine Burgers (links) en Mariëlle Kamphorst beoordelen verschillende bitloze hoofdstelsystemen op pasvorm, inwerking en draagcomfort voor het paard. Niet ieder hoofdstel blijkt voor ieder paard geschikt.

» 63

09Bit171_BL_Druk.indd 63

26-08-2009 10:32:17

ONDERZOEK

GECOMBINEERD SYSTEEM Als gecombineerd systeem proberen wij het in Duitsland veelgebruikte LG-Zaum. Tussen de neusriem en de teugels zit een wielsysteem met spaken. Afhankelijk van hoe je de teugels eraan vast maakt, werkt het hoofdstel als simpele sidepull, of meer met een hefboomwerking als je de teugels hoger vastmaakt. Er worden zelfs scharen bijgeleverd om aan de ringen te maken, zodat je er een hackamore van kunt maken. Dit hebben wij niet bekeken. Martine: „Als je deze neusriem te laag hebt, dan komt hij als je de teugels aanneemt door de kantelfunctie op het onderste gedeelte van het neusbeen, hierdoor kunnen de luchtwegen van het paard wat dichtgedrukt worden. Ik vind de kinketting bij deze versie niets, die is veel te scherp en zit direct op het bot. Dat moet een leren riem zijn.” Op het paard zien we bij dit systeem een aantal nadelen. „Als je hem zo laag hebt als een africhtingsneusriem en je paard schrikt, waardoor je in een rukbeweging aan de teugels trekt, dan loop je risico om het neusbot te breken.” Het systeem heeft nog een punt waarop je moet letten als je de teugels aanneemt. „Je trekt de ring al snel tegen een kies aan. Als het paard haken op de kiezen heeft, dan trek je aan de binnenkant van de mond de huid tegen de kies kapot. Dit is een erg onprettig gevoel.” Mooi aan dit systeem vinden we dat je zelf bepaalt of je meer of minder druk op de neus geeft, doordat je zelf kiest hoe je de teugel bevestigt. Wil je hem als simpel halster, dan kan dat. Wil je iets meer hefboomwerking, dan kan dat ook. „Maar wil je bij dit systeem de neusriem hoog genoeg hangen opdat hij tijdens het teugels aannemen niet naar beneden zakt, dan komen de best grote ringen al snel tegen het jukbeen aan. Het hoofdstel kan naar ons idee maar nauwelijks hoog genoeg.”

ZIJDELINGS SYSTEEM HALSTER Het halster is een zijdelings systeem, waarbij een touw over de neus van het paard loopt. Neem je de teugels aan, dan komt er druk op de neusrug. Martine en Mariëlle kijken eens goed naar het systeem en zien een probleem. „Dit halster zit los om het hoofd. Als je wilt dat het niet schuift, dan moet je het halster volgens de gebruiksaanwijzing strakker vastmaken om het te laten aansluiten op het hoofd. Dan drukt de ring die er voor het halstertouw aan zit echter tegen de mondbodemspier. En daar moet je mee uitkijken. Wil je dat dit hoofdstel goed zit, dan moet het halster hoger zitten dan dat je een halster gewoonlijk hebt. En hij moet veel strakker. Voor een paard dat gevoelig is op de neus is dit geen goed systeem.” De neusriem moet gelijk onder het jukbeen komen, anders zit de band die over de neus trekt, veel te laag. Mooi aan het systeem is dat de druk direct van de neus is zodra je de teugels loslaat. „Dan ontstaat wel een probleem: de band zakt meteen heel laag over de neus. Te laag, waardoor hij druk geeft op het onderste deel van het neusbot. Er zou een heel simpel lusje bovenop de neusriem moeten zitten waar de band doorheen loopt, zodat hij niet kan zakken als je je hand ontspant.” Verder schuift het halster makkelijk van links naar rechts over het hoofd. „Dat is niet wenselijk, ik zou voor een betere pasvorm kiezen die minder kan schuiven. Het lijkt er op dat hier gekozen is voor een halster, omdat dat vriendelijk oogt, maar als hoofdstel functioneert het niet goed.”

Met dank aan: Equihof.be, Goedhard Endurance, Emielvoest.nl, Monika Lehmenkühler en Bitloos.nl voor het beschikbaar stellen van de bitloze hoofdstellen.

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Druk.indd 65

65

26-08-2009 10:34:14

Bitloze systemen onderzocht Waar zit de druk bij de kaakgekruiste systemen? Gediplomeerde osteopaten Martine Burgers en Mariëlle Kamphorst namen onder andere dit systeem onder de loep voor BIT. Onderstaand een reactie van de NVBP met daarin de uitspraken van Eric Laarakker, holistisch dierenarts, osteopaat, chiropractor, acupuncturist en manueel therapeut en het commentaar van Robert Cook, gespecialiseerd paardenarts en ontwerper van het eerste kaakgekruiste bitloze hoofdstel. Door de kruising gaat het paardenhoofd naar rechts als je de linkerteugel aanneemt. En vice versa. Dit gestelde is incorrect. Wanneer de linker teugel wordt aangenomen komt er druk op de rechterwang van het paard en zal het paard het hoofd naar links wenden. Robert Cook stelt dat er geen mechanische kracht nodig is om het paard te laten wenden, slechts een lichte teugelhulp zonder trekken. Belangrijker voor het wenden blijft voor hem de inwerking van de zit van de ruiter. De osteopaten concluderen dat dit systeem druk op de neus geeft, op de atlas en op de kauwspier. “Deze druk is de bedoeling van het hele systeem. Als je zonder druk wilt rijden, dien je zonder hoofdstel te rijden”, stelt Eric Laarakker. Ieder hoofdstel en ieder bit geeft druk. Je ontkomt er niet aan als je een paard met bit of bitloze optoming wilt sturen. “Het kaakgekruiste systeem werkt juist in op de neus, atlas en kauwspier,” bevestigt Laarakker. Ook Robert Cook beaamt dat er druk is, maar deze is tamelijk licht, zelfs op de neusbrug, waar die druk het grootst is. De druk op de wangen (op de kauwspieren) is al minder en de minste druk is er op de nek (atlas), waar die verwaarloosbaar is. Bij teugeldruk op één teugel (dus sturen of inbuigen) of bij teugeldruk op beide teugels ontstaat min of meer dezelfde druk op de neus. “Ik heb dit nooit gemeten,” stelt Robert Cook, “maar het zal ongetwijfeld kloppen. Hebben de twee osteopaten dit precies nagemeten? Ik veronderstel dat de feitelijke inwerking totaal afhankelijk is van de teugeldruk. Als de druk licht is (en om te sturen is er niet meer nodig), zal er wel enig verschil bestaan, maar in geval van nood als de ruiter zijn hele gewicht in de schaal gooit, zal er geen duidelijk verschil bestaan. Er is dus een logisch verschil tussen een normale stuurhulp en een noodstop. Het systeem met de synthetische koorden geeft wel onmiddellijk release (in tegenstelling tot de gekruiste kaakriemen). Martine: „Maar dit nylon gaat snel snijden en branden." De koorden geven druk, maar die snijden niet. Branden kan alleen maar als de ruiter enorm zou zagen met zijn handen, zodat de koorden (en dus het hele hoofdstel) heen en weer worden getrokken. “Bij normaal gebruik snijden de koorden absoluut niet, maar geven ze druk. Branden doen ze ook niet”, stelt Laarakker. “Hoe zorgvuldig is de release gecheckt bij het testen?” vraagt Robert Cook zich af. “Als je een vinger onder de kaakgekruiste riemen of koorden plaatst en de druk laat wegnemen, wordt er altijd een mate van release gevoeld. Maar release is niet het

doel van het systeem. Release is nodig als beloning nadat de inwerking pijnlijk is geweest. Met het kaakgekruiste systeem ondergaat het paard geen pijn, dus is er ook geen beloning nodig in de vorm van een sterke release. Desalniettemin is er wel sprake van enige release, want de hulp (teugeldruk) wordt niet langer gegeven en verliest zijn inwerking.” Over het snijden en branden stelt Robert Cook: “Absoluut niet waar! In de tien jaar dat wij betabiothane (dus kunststof) kaakriemen gebruiken, is dit nog nooit gebeurd. Wat wel kan gebeuren is dat na een hele lange rit het paard onder de neusriem een lichte zwelling kan oplopen. Ook de koorden snijden en branden niet in, omdat ze amper verschuiven, net als de kaakriemen.” We vinden de neusriem van de uitvoering met de nylon banden mooi: stevige pasvorm, dik en zacht onderlegd. „Van alle systemen heeft deze uitvoering de beste neusriem. Hij schuift door zijn goede pasvorm ook het minst heen en weer.” “Inderdaad geeft een gepolsterde neusriem de ruiter een fijn gevoel”, zegt Robert Cook, “maar voor een paard is het niet noodzakelijk, tenzij de ruiter met erg veel druk rijdt. Dan kan hij altijd nog zijn toevlucht nemen tot een gelpad onder de neusriem. Zolang mijn niet gepolsterde neusriem van de Bitless Bridle correct wordt opgedaan, blijft die prima liggen. Ik ben er voor dat de neusriem bij het aantrekken van de teugels een fractie naar boven naar schuift, maar dat moet echt een fractie zijn. De neusriem mag nooit heen en weer over de neus kunnen gaan.” Als we onze vingers onder de leren riempjes en het koord stoppen en dan de teugels aannemen, merken we al snel dat gekruiste bandjes ongelijke druk op de takken van het kaakbot, op de bovenste kauwspier (m.masseter) geven, omdat ze over elkaar heen lopen. Ongelijke druk kan alleen maar ontstaan door een ongelijke teugelvoering. Alle ruiters zullen met ongelijke druk rijden, omdat een mens nu eenmaal links- of rechtshandig is. “Als je de vingers links en rechts onder het bit zou leggen, zou je precies hetzelfde voelen”, zegt Laarakker. “Die ongelijke druk heeft niets te maken met het systeem zelf, maar alleen met de ruiter zelf.” “Er kan inderdaad een klein verschil zijn”, stelt Robert Cook, “maar dat is acceptabel. Geen ruiter heeft gelijke druk tussen zijn linker- en rechterhand. Natuurlijk is er wel verschil in druk op de vlakke wang of op het scherpe onderkaakbot, waar de riem of het koord omheen gaat. Maar zelfs de druk op de takken van het onderkaakbot is miniem als je dat vergelijkt met de druk van een bit op de lagen. Bij kaakgekruiste systemen lopen de banden/koorden dicht in de buurt van een slagader (arteria facialis) en grote bloedvaten (vena facialis). “Hier wordt ernstige overdreven door de dames, want deze arteria ligt dermate diep en beschermd onder spierweefsel dat de kans dat je deze kunt beschadigen zeer klein is,” merkt Laarakker op. “Dan moet je als ruiter wel zulke extreme druk gaan zetten, dat ik me afvraag wat zo’n iemand op een paard doet. Een correct aangelegd hoofdstel met de gekruiste kaakkoorden of kaakriemen zal nooit op de arteria facialis terecht komen.” Wel komt er druk op de vena facialis. Laarakker: “Alleen als er extreme druk wordt uitgeoefend zou de ader korte tijd dichtgedrukt kunnen worden. Dat zou betekenen dat er dan eventjes geen bloed afgevoerd wordt vanaf de masseter (kauwspier). Dit is wel erg theoretisch en niemand weet wat daarvan de consequenties zijn. De

arteria facialis zorgt voor de toevoer van bloed naar de kauwspier. Door het woord slagader zo plompverloren te gebruiken, krijgen leken daar associaties mee van slagaderlijke bloedingen, waar het bloed uit een wond spuit. Dat is bij deze kleine arteria nooit het geval. Stel dat je tijdelijk een enorme druk zou geven, bijvoorbeeld bij een noodstop, dan zou je theoretisch gesproken deze arteria kunnen dichtdrukken. Zodra de druk wegvalt, gaat de doorbloeding gewoon door. Ruiters die aanhoudend zo’n extreme druk geven met hun handen op een paardenhoofd, dat de arteria inderdaad in theorie dichtgedrukt zou kunnen worden, dienen niet eens paard te rijden wegens paardonvriendelijkheid.” Robert Cook stelt: “Het anatomiebegrip van de dames is niet correct en hun commentaar onrechtvaardig. De gekruiste kaakriemen en –koorden kunnen geen schade berokkenen aan de kleine slagaders of aders in het gezicht van een paard en hebben dit nog nooit gedaan de afgelopen tien jaar. De krachten die bij het rijden spelen hebben echt niet de werking van een drukmanchet voor bloeddrukmeting. Er zijn mensen geweest die dachten dat de riemen of koorden de gezichtszenuwen konden beschadigen, maar ook dat is onmogelijk.” Martine: „Dit maakt het systeem niet ideaal." Er bestaan geen perfecte systemen. Het systeem met het bit is niet ideaal en geen enkel bitloos hoofdstel is ideaal. Hoofdstellen moeten passen. Niet alleen aan de vorm van het paardenhoofd, maar ook aan het karakter van een paard. Eric Laarakker vindt: “Van alle bitloze optomingen, ben ik het meest positief over het kaakgekruiste systeem met de koorden. Wel heb ik daar één opmerking over. Als je een paard hebt met een zeer fijn hoofdje, kan het zijn dat het kinbeschermstukje de release van de koorden kan belemmeren. Daar moet wel heel goed naar gekeken worden als men ermee rijdt. Ik vind dit systeem het minst onvriendelijke en het minst belastende voor een paard. Ik spreek uit ervaring, want ik rijd er mijn eigen Arabische hengst mee.” Robert Cook stelt: “Mensen die zich onnodig zorgen maken over de inwerking van het kaakgekruiste systeem, moeten zich eens realiseren welke krachten het bit uitoefent op de diverse tere weefsels van de mond.”

OPINIE

TEKST: Marjan Tulp FOTOGRAFIE: Lonneke Ruesink

Paardvriendelijkheid,

optoming hangt af van de ruiter

66

09Bit171_BL_Conclusie 66

BIT NUMMER 171 2009

24-08-2009 13:47:04

OPINIE

Zet het woord ‘bitloos’ op Horses.nl of in Bit en er ontstaat een verhitte discussie over rijtechnische zaken en paardenwelzijn. Tijd voor enkele conclusies aan de hand van eigen onderzoek over bitloos rijden onder duizend respondenten op Horses.nl, de gebruikerservaringen en de bevindingen van de osteopaten.

W

ij namen de werking van bitloze systemen onder de loep en keken waar het hoofdstel druk op het hoofd geeft. Kun je nu zeggen of bitloos rijden paardvriendelijker is dan rijden met bit? De wetenschap geeft in deze paardvriendelijkheidskwestie geen uitkomst. Het is mogelijk om op wetenschappelijke wijze teugeldruk te meten, maar hoeveel druk er op een bit in de mond zit, kan niet gemeten worden, zo kun je lezen in het artikel ‘Ruiter van de toekomst’ op pagina 26. Hoeveel druk er precies op het paardenhoofd komt door een bitloze optoming, is ook nog nergens wetenschappelijk gemeten. Je kunt dus geen cijfers naast elkaar zetten en vergelijken. Het enige dat je met zekerheid kunt zeggen is dat er bij bitloze optomingen en bij hoofdstellen met bit niets aan de hand is, totdat de ruiter de teugels aanneemt. De ruiter is de factor die een optoming meer of minder paardvriendelijk maakt. Uit teugeldrukmetingen bij paarden die met bit gereden worden blijkt dat er inderdaad bij sommige combinaties meer druk op de teugel komt. Die druk komt zowel van het paard als van de ruiter. Omdat paarden nou eenmaal wijken voor druk, kun je ze leren om met minder druk op de teugels te lopen. Dat is hun leerprincipe. Voor bitloze optomingen geldt: als de ‘release’ van het systeem goed is, dat je ook de druk weglaat als het paard nageeft. Ook hier wijkt het paard voor druk. De ruiters die wij bitloos lieten rijden, kwamen allemaal tot de conclusie dat ze meer moeten rijden met zit- en beenhulpen. Geldt dat ook niet voor ruiters die met bit rijden en te veel druk op de teugels hebben? Minder met de handen rijden, minder druk op de teugels, meer met zit- en beenhulpen. Als we dat allemaal doen, rijden we allemaal paardvriendelijk. Daarbij is het sowieso een kwestie van aan jezelf werken als ruiter. Wie is er bijvoorbeeld zelf recht in de teugelvoering? Zowel bij bitloos rijden (optoming trekt scheef over het hoofd, functioneert minder en geeft druk op onwenselijke plekken) als tijdens het rijden met bit (duwt scheef op de lagen, knelt de tong aan één kant meer of prikt tegen het verhemelte) is de ruiter die één sterke kant heeft een groot probleem. De ruiter die te veel druk in de hand heeft, scheef in het zadel zit of het paard niet aan het been heeft (en dus veel spoorgebruik heeft) heeft ook een uitdaging om zelf mee aan de slag te gaan. Of hij nu wel of geen bit in de mond van zijn paard heeft tijdens het rijden. Over het niveau van het bitloos rijden is nog veel discussie. Na één proefwedstrijd van de KNHS wist iedereen het al zeker: het niveau ligt beduidend lager. Op die wedstrijd was het niveau inderdaad ook niet hoog. Uit onze enquête op Horses.nl blijkt dat momenteel vooral de

recreatie-, western- en trec-ruiters (veelal niet op dressuurgefokte warmbloeden) bitloos rijden. Van de dressuurruiters met KWPN’ers ligt het percentage van mensen die al eens bitloos gereden hebben beduidend lager. Op de oefenwedstrijd zijn drie winstpunten uitgedeeld en er waren drie verliespunten. Veel paarden liepen op de voorhand. In een gewone dressuurring van dertig deelnemers krijgen meestal tussen de vier en vijftien ruiters een winstpunt. Dat zijn dan de betere ruiters, met de betere paarden. Eerlijk is eerlijk, de grote vrachtwagens met de professionele ruiters en de dure paarden gaan toch met de hoogste punten en prijzen naar huis. En dat zijn de ruiters die niet bitloos rijden. Voor een eerlijk oordeel over het niveau waarop in Nederland bitloos gereden wordt, moeten de dressuurruiters die nu de hoogste punten en prijzen scoren ook overgaan op bitloos. De rest van de discussie (‘moeten de juryleden hier speciaal voor worden opgeleid?’, ‘willen we dit niveau op wedstrijden zien?’ et cetera) is voorbarig. Het hele bitloze rijden staat in de kinderschoenen. De uitvoering en werking van optomingen kunnen duidelijk nog worden verbeterd en intructeurs weten er nog niet mee om te gaan. En hoe zit dit nu met de kwestie van de aanleuning? Hoe willen we die hebben? Daar is nog niet over nagedacht. Het is gewoon te vroeg om een rijtechnisch oordeel te hebben. Wat vinden we nu uiteindelijk van bitloos rijden als het gaat om paardvriendelijkheid? Wij vinden het te kort door de bocht om te roepen dat bitloos rijden altijd vriendelijker is, maar het is ook te kort door de bocht om te roepen dat het allemaal onvriendelijker is. Meer onderzoek is wenselijk. En wat we vinden van het rijtechnische gedeelte? Ook daarvoor geldt dat er nog heel wat stappen zijn te nemen voordat je goed kunt oordelen. Zeker is dat zowel voor met bit als bitloos geldt, dat de methode zo paardvriendelijk is als de hand van de ruiter die de teugels vasthoudt. En de combinatie is rijtechnisch nooit beter dan de ruiter die in het zadel zit. Het is alleen zo makkelijk om het bit of het bitloze als excuus te gebruiken voor onze eigen tekortkomingen en negatief te zijn over mensen die het anders doen.

BITLOOS OP HORSE EVENT Op Horse Event neemt de term ‘bitloos’ dit jaar een prominente plaats in. Zo nemen Imke Schellekens en Emiel Voest het onderwerp dagelijks mee in hun clinics.

BIT NUMMER 171 2009

09Bit171_BL_Conclusie 67

67

24-08-2009 13:48:45