VERENIGING
Natuurpunt Gent
tien jaar jong 2011 is voor Natuurpunt en Natuurpunt Gent een bijzonder jaar. Beide verenigingen bestaan intussen tien jaar en dat is een uitgelezen moment om even terug te blikken en te vieren. Leuk is dat de feestelijkheden rond het tienjarig bestaan van Natuurpunt in Gent zullen plaatsvinden. Al onze leden zijn van harte uitgenodigd op dit feestelijk moment op 10 december 2011. Bart Vangansbeke Foto’s Martin Steenbrugge
I
n Snep! wijden we een drieluik aan het tienjarig bestaan van Natuurpunt Gent. In dit nummer blikken we terug op hoe het allemaal begon en hoe de vereniging de voorbije tien jaar is uitgebouwd en geëvolueerd. In het volgende nummer volgt een tweede luik over de belangrijkste inhoudelijke dossiers van de voorbije tien jaar en in de daaropvolgende Snep! blikken we in een derde luik vooruit naar de toekomst.
HOE HET ALLEMAAL BEGON Toen in 2000 en 2001 gesprekken liepen over een mogelijke fusie tussen Natuurreservaten en De Wielewaal die uiteindelijk zouden leiden tot de nieuwe vereniging Natuurpunt (zie ook kader Tien jaar Natuurpunt), volgden de plaatselijke natuurbehoudverenigingen in het Gentse die besprekingen natuurlijk op de voet. Na heel wat gesprekken op Vlaams en plaatselijk niveau besliste een aantal verenigingen in het Gentse, namelijk vzw Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen (ABO), De Wielewaal afdeling Gent en de plaatselijke afdeling van Natuurreservaten in Sint-Martens-Latem, verder te werken onder de noemer ‘Natuurpunt Gent’. Om dat mogelijk te maken, hield de Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen op 5 oktober 2001 een Bijzondere Algemene Vergadering om nieuwe stemgerechtigde leden te verkiezen die de nieuwe Algemene Vergadering van Natuurpunt Gent vormden en een voorlopig overgangsbestuur van 26 bestuursleden verkozen. Diezelfde
26
Snep! · 3de trimester 2011
Algemene Vergadering wijzigde ook de statuten van de Actiegroep BourgoyenOssemeersen en besliste over een nieuwe verenigingsnaam (Natuurpunt Gent), een uitgebreidere doelstelling en een ruimer werkingsveld. Dat werkingsveld was voortaan ‘de stad Gent en haar onmiddellijke omgeving en de gemeente Sint-MartensLatem’. Er werd ook beslist dat alle leden van De Wielewaal Gent en de leden van Natuurreservaten in Gent en Sint-MartensLatem automatisch lid werden van de nieuwe vereniging. Wettelijk gezien gebeurde de fusie dus door een wijziging van de statuten van ABO vzw, maar het was van bij het be-
gin de bedoeling om de verschillende verenigingen te integreren tot één grote vereniging. Het nieuwe overgangsbestuur was daar een duidelijk voorbeeld van, want dat was een bundeling van de bestuursleden van ABO, De Wielewaal Gent en de Natuurreservatenafdeling Sint-MartensLatem. We zetten hier de ‘founding fathers en mothers’ op een rijtje: Philippe Ampe, Xavier Baecke, Marc Batsleer, Ann Cliquet, Marc Cornelis, Daniel Danhieux, Thomas Defoort, Lieve De Meyer, Jean Deprez, Tom Embo, Harald Evrard, An Fiers, Frank Maes, Hugo Notebaert, Johan Pieters, Geert Spanoghe, Ward Stulens, Maarten Trybou, Stijn Vanacker, Bernard Van Elegem, Bart Vangansbeke, Peter Van Herp, Geert Van-
20 oktober 2011: Natuurpunt Gent stelt zich voor aan zijn achterban.
VERENIGING hooren, Arne Van Renterghem, Eric Van Renterghem en Marijke Verstraelen. Op zaterdag 20 oktober 2001 organiseerden we in zaal Sint-Paulus een eerste ‘publieke’ kennismaking van Natuurpunt Gent met de achterban. Ook de toenmalige directeur van Natuurreservaten (en later ook van Natuurpunt) Willy Ibens was van de partij. De ruim honderdtwintig aanwezigen waren bijzonder enthousiast over de nieuwe start. Op 22 februari 2002 vond de eerste ‘echte’ Algemene Vergadering onder de naam Natuurpunt Gent plaats. De bestuurders bleven allen op post. Dit was de ‘officiële’ start van een adembenemend verhaal.
TIEN JAAR LATER Inmiddels bestaat Natuurpunt Gent tien jaar. We bekijken hier een aantal belangrijke aspecten van de vereniging van de start tot nu: het ledenaantal, de organisatorische structuren, de financiën, de communicatie, het Natuur- en Milieucentrum en het personeelbestand.
Spectaculaire ledengroei Eind 2001 startten we niet van nul. De Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen (opgericht in 1972) had op het moment van de fusie ruim 1200 leden en was daarmee de grootste natuurbehoudvereniging in Gent. De Wielewaal Gent had een zeshonderdtal leden en Natuurreservaten Sint-MartensLatem telde er enkele tientallen. Natuurlijk was er wel wat overlapping van de ledenbestanden omdat velen lid waren van de beide Gentse verenigingen. Het was ook afwachten of de leden van de verschillende verenigingen zouden wilden meestappen in ons nieuwe Natuurpuntverhaal. Maar na enkele maanden bleek duidelijk dat dit meer dan goed zat. Sterker nog: na een
Figuur 1: Aantal leden (stand einde van het jaar)
jaar Natuurpunt Gent telden we eind 2002 al 2628 leden. Veel meer dan alle leden van de stichtingsverenigingen samen. We groeiden dus vanaf de start! De jaren daarop bleef het ledenaantal stijgen. In het begin verliep die groei geleidelijk aan, maar vanaf 2007 nam het aantal leden spectaculair toe. Sinds 2010 kent die groei een (tijdelijke?) stagnering (zie Figuur 1). Sinds 2007 zijn we de grootste afdeling van Natuurpunt, daarvoor was dat Afdeling Antwerpen-Noord. Eind 2010 telde Natuurpunt Gent 6377 leden: meer dan 2,5 maal zoveel als bij de start. Van bij het begin hebben we veel belang gehecht aan ledenwerving. Hoe groter de vereniging wordt, hoe groter het draagvlak en ook hoe meer gewicht je in de schaal kunt werpen op beleidsvlak. De Actiegroep had trouwens voordien al een patent op ledenwerving. Natuurpunt
Ledenwerving voor Natuurpunt Gent in de Bourgoyen-Ossemeersen.
Gent zette die trend voort. De laatste jaren kunnen we daarvoor ook rekenen op sterke professionele ondersteuning vanuit onze moedervereniging in Mechelen. Ook het Natuur- en Milieucentrum (NMC) De Bourgoyen heeft de ledenwerving een belangrijke impuls gegeven. Leden werven is één ding – je moet die leden ook trachten te behouden. De domiciliëring van de lidmaatschapsbijdrage is voor het ledenbehoud een belangrijke troef. In 2003 betaalde een derde van onze (toenmalige) leden via domiciliering, zo’n 940 leden. Eind juli 2011 waren niet minder dan 4.292 leden gedomicilieerd, meer dan twee derde van ons ledenaantal.
Organisatorische structuren Raad van Bestuur De Raad van Bestuur van de vereniging heeft de voorbije tien jaar blijk gegeven van wat eigenlijk voor de gehele vereniging van toepassing is: continuïteit en vernieuwing worden sterk met elkaar vervlochten. In 2001 startten we met 26 bestuursleden. Tot op vandaag zijn daarvan nog altijd 10 bestuurders actief. Ook zij mogen dus een tienjarig jubileum van hun bestuursengagement vieren. In 2011 telt de Raad van Bestuur in totaal 17 bestuursleden. De voorbije tien jaar zijn bij Natuurpunt Gent niet minder dan 41 bestuursleden actief geweest. Sommigen waren bestuurslid voor een korte periode van één of enkele jaren, andere voor een langere periode (zie Figuur 2). Regelmatig stromen nieuwe gezichten binnen. Die brengen ook dikwijls nieuwe inzichten en nieuwe initiatieven met zich mee en dat houdt de vereniging levendig.
Snep! · 3de trimester 2011
27
VERENIGING van de werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen, omdat de meeste zaken automatisch besproken, beslist en uitgevoerd werden via het bestuur van Natuurpunt Gent en omdat de gangmaker, Marc Batsleer, ermee ophield.
Figuur 2: Engagement van de bestuursleden
Ook bij de bestuursfuncties vinden we continuïteit en vernieuwing. Tijdens de eerste bestuursvergadering na de Algemene Vergadering van oktober 2001 werden de bestuursfuncties van de nieuwe vereniging toegewezen: Geert Spanoghe werd de eerste voorzitter. Daniel Danhieux, Bart Vangansbeke en Philippe Ampe werden respectievelijk aangesteld als ondervoorzitter, secretaris en penningmeester. Alle vier hadden ze al jarenlang ervaring in gelijkaardige bestuursfuncties in hun ‘oude’ vereniging.
ning is het mogelijk om de plaatselijke situatie nog dichter en dus beter op te volgen. Op die manier is er ook veel meer contact met het plaatselijk weefsel en dat versterkt onze werking. Het principe is altijd dat de plaatsgebonden werkgroepen zoveel mogelijk autonomie krijgen om hun eigen plaatselijke werking uit te bouwen. Dit alles heeft ons heel wat opgeleverd – niet in het minst ook talrijke extra vrijwilligers die zich aandienen. Het is opvallend dat veel vrijwilligers zich graag heel specifiek inzetten voor een bepaald gebied.
Tijdens het hele tienjarig bestaan van Natuurpunt Gent is Geert Spanoghe voorzitter gebleven. Bart Vangansbeke gaf begin 2005 de secretariaatsfakkel door aan Maarten Trybou. Begin 2006 trad Arne Van Renterghem aan als nieuwe penningmeester. Hij werd begin 2011 op zijn beurt opgevolgd door Martine De Bruycker. Na het overlijden van Daniel Danhieux werd An Fiers in 2006 ondervoorzitter, daarna gevolgd door Johan Pieters. Vanaf 2011 is Lies Coddens ondervoorzitter.
De voorbije tien jaar bleek de vereniging ook hierin een levendig geheel te vormen. Sommige werkgroepen werden stopgezet, andere (soms opnieuw) opgestart. We overlopen kort het tienjarig traject van Natuurpunt Gent op dit vlak. Eind 2002 besliste de werkgroep Gentbrugse Meersen op eigen houtje voort te werken. Eind 2005 stokte ook de werking
Plaatsgebonden werkgroepen Vanaf de start in 2001 opteerde Natuurpunt Gent ervoor om te werken met plaatselijke werkgroepen. Die manier van werken had al bij de Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen haar vruchten afgeworpen. Bij de start werden de volgende plaatsgebonden werkgroepen voortgezet: werkgroep Assels, werkgroep BourgoyenOssemeersen, werkgroep Groene Vallei Groen en werkgroep Gentbrugse Meersen. Bovendien werd ook de werkgroep ‘kern Latem’ boven de doopvont gehouden. Omdat het werkterrein van die werkgroep buiten Gent gelegen is, kozen we daarvoor een andere benaming, nl. kern. Door het bestaan van verschillende werkgroepen met een specifieke terreinafbake-
28
Snep! · 3de trimester 2011
Eind 2006 namen we opnieuw afscheid van een werkgroep. Maar deze keer had het afscheid een feestelijk tintje: de werkgroep Groene Vallei Groen zette haar werkzaamheden stop omdat zij zowat alles had verwezenlijkt wat ze beoogde: de realisatie van een schitterend natuurrijk nieuw park in de Groene Vallei met een minimum aangetaste oppervlakte voor bijkomende bebouwing. Zo’n stadspark is van ontzettend groot belang voor de leefbaarheid van de buurt (en de ruimere omgeving). Ook de plannen om een zo natuurlijk mogelijk groenbeheer te ontwikkelen werden gevolgd, ook al omdat de Gentse Groendienst volledig openstond voor en meeging met die denkwijze. De eerste nieuwkomer was de plaatsgebonden werkgroep Sint-Pieters-Aaigem. Mede door de aankondiging van megalomane ontwikkelingen in de omgeving van het Sint-Pietersstation besliste deze werkgroep begin 2007 onze gelederen te vervoegen. Leuk was ook dat de werkgroep Gentbrugse Meersen begin 2008 opnieuw werd opgestart binnen Natuurpunt Gent. De werkgroep was in 2002 op eigen benen gaan staan, maar kende na een paar jaren enkel nog een sluimerend bestaan. Ook hier vormden belangrijke ontwikkelingen de aanleiding voor de overstap, namelijk de (aanvankelijk moeizame) opstart en realisatie van de stedelijke groenpool Gentbrugse Meersen. Hetzelfde gebeurde eigenlijk ook in de Bourgoyen-Ossemeersen. Door de nieuwe mogelijkheden en het nieuwe elan
Bestuurlijke contacten met Natuurpunt vzw Bij de start in 2001 was er heel wat contact met de moedervereniging in Mechelen. Maar er was geen echte kruisbestuiving tussen de bestuursleden van beide verenigingen. Wel waren (of zijn) enkele werknemers van Natuurpunt zoals Ward Stulens, Steven Vanholme, Kathleen Bervoets en Iris Lauwaert tijdens bepaalde periodes actief als vrijwilliger of bestuurslid bij Natuurpunt Gent. Omdat veel belangrijke beslissingen over natuurbehouddossiers die ook het Gentse aanbelangen op Vlaams niveau worden genomen, voelden we bij Natuurpunt Gent steeds meer de nood om ook in de besturen van de verschillende vzw’s in
Mechelen te zetelen. Bart Vangansbeke was van bij de start lid van de Beleidsraad van Natuurpunt. Johan Pieters zetelde tot begin 2011 in de Raad van Bestuur van Natuurpunt vzw. Sinds de opheffing van de Beleidsraad in 2007 maakt Bart Vangansbeke ook deel uit van deze Raad van Bestuur. Geert Spanoghe engageert zich sinds enkele jaren in de Raad van Bestuur van Natuurpunt Beheer. Vanaf 2011 is Bart Vangansbeke ook lid van het Dagelijks Bestuur in Mechelen. Door die mandaten kan wat leeft aan de basis in de plaatselijke afdeling beter doorstromen naar ‘Mechelen’ en omgekeerd.
VERENIGING (vooral tijdens de huidige legislatuur) in de Bourgoyen-Ossemeersen met de opening van het NMC ontstond binnen Natuurpunt Gent de noodzaak om de werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen in 2008 opnieuw tot leven te wekken. Een heel belangrijke gebeurtenis voor Natuurpunt Gent was de beslissing van de plaatselijke Natuurpuntafdeling Damvallei begin 2008 om na intens overleg met Natuurpunt Gent voortaan als plaatsgebonden werkgroep van Natuurpunt Gent door het leven te gaan. Na Sint-Martens-Latem werd dit dus de tweede kern van Natuurpunt Gent, omdat het werkingsgebied buiten Gent valt. Bij de toetreding had de afdeling al een groot verleden. Zo was zij er onder andere in geslaagd een Europees LIFE-project voor de Damvallei ‘binnen te halen’. Het aflopen van dit project was een van de redenen om aansluiting te zoeken onder de brede vleugels van Natuurpunt Gent. Op die manier breidde het werkingsterrein van Natuurpunt Gent zich uit met Destelbergen en een klein deel van Heusden. Thematische werkgroepen Naast de plaatsgebonden werkgroepen werden begin 2001 ook twee thematische werkgroepen opgestart, of eigenlijk voortgezet: de plantenwerkgroep en de vogelwerkgroep. Vanaf begin 2007 ging de plantenwerkgroep wel steeds meer zijn eigen weg, al blijft hij formeel actief binnen de structuur van Natuurpunt Gent. Begin 2008 verruimde de vogelwerkgroep zijn werkingsgebied door een samenwerking op te starten met onze buurafdeling Natuurpunt Boven-Schelde, een afdeling met bijna 1000 leden in Merelbeke. Daardoor valt een groot deel van het werkingsgebied van deze werkgroep buiten Gent, zodat we niet meer kunnen spreken van een Gentse maar veeleer van een regionale (vogel) werkgroep. Ook enkele belangrijke trekkers komen uit de buurafdeling. Eind 2003 werd binnen Natuurpunt Gent
ook een nieuwe thematische werkgroep opgericht: de invertebratenwerkgroep. Deze werkgroep spitst zich toe op alle mogelijke ongewervelde dieren zoals kevers, libellen, vlinders, lieveheersbeestjes, spinnen en ander klein grut en kan intussen ook al een mooi palmares van activiteiten, cursussen, onderzoektochten en geleide wandelingen voorleggen. Via de verslagen in Snep! en op onze website kan iedereen de waarnemingen van deze bijzonder actieve werkgroepen volgen. En natuurlijk kunnen leden ook deelnemen aan hun activiteiten op het terrein. De laatste jaren zijn er – mede door de ruimere vogelwerkgroep – vaak opvallend meer deelnemers aan die activiteiten, die soms al een jarenlange traditie hebben. Cvba Energie voor meer Natuur Een heel apart verhaal is dat van de energiecoöperatie ‘Energie voor meer Natuur’ die Natuurpunt Gent begin 2011 oprichtte samen met enkele andere (grote) Natuurpuntafdelingen en het bedrijf Linea Trovata. Die cvba investeert in hernieuwbare energieprojecten. Dit zal op verschillende manieren gebeuren. In de opstartfase investeren we hoofdzakelijk in middelgrote zonnepaneelinstallaties voor het opwekken van elektriciteit. De cvba zal die installaties zelf financieren (met ongeveer 21% eigen kapitaal en ongeveer 79% geleende middelen) en die laten onderhouden door een gespecialiseerd bedrijf. In een later stadium is het de bedoeling om de winst te besteden aan de aankoop van natuurgebieden (Zie ook het artikel op p. 38.) ‘Energie voor meer Natuur cvba’ is goed uit de startblokken geschoten. De energiecoöperatie van onder andere Natuurpunt Gent groeit in volle vaart. Eind juli 2011 overschreden we de kaap van één miljoen euro opgehaald kapitaal. Daarvoor kochten ruim 370 aandeelhouders in totaal 4000 aandelen. Maar onze ambitie ligt nog een stuk hoger. Tegen einde november 2011
De activiteiten van Natuurpunt Gent kunnen op steeds meer belangstelling rekenen.
willen we maar liefst 3.250.000 euro kapitaal ophalen door 13.000 aandelen te verkopen. Tijdens de bestuursvergadering van augustus 2011 besliste het bestuur van Natuurpunt Gent zelf nog eens 20 extra aandelen aan te kopen voor een totale waarde van 5000 euro. Dit najaar organiseert de cvba een tiental infoavonden in heel Vlaanderen. Eén daarvan heeft ook plaats in Gent. Meer informatie daarover vind je op p. 38. Regionale vereniging 12 juli 2004 was voor Natuurpunt Gent een historisch moment. Op die dag ondertekende de toenmalige minister van Leefmilieu Jef Tavernier (Groen!) een voor ons heel belangrijk A4-tje: de erkenning van Natuurpunt Gent als regionale vereniging. Die erkenning biedt ons belangrijke bijkomende mogelijkheden. Tot 2004 was Natuurpunt Gent een plaatselijke vereniging die vooral subsidies kon krijgen van de plaatselijke overheid. Het statuut van regionale vereniging leverde extra werkingsgeld op van het Vlaams Gewest en ook subsidies voor een halftijds personeelslid. Om te worden erkend als regionale vereniging, moesten we aan heel wat criteria voldoen en ongeveer onze hele werking met bewijsstukken aantonen. Barbara Masson leverde dit administratieve titanenwerk. Na een dik jaar voorbereiding slaagden we eigenlijk zonder problemen voor dit examen. Barbara stelde toen: “Een dik pak papier, maar dankzij de grote inzet van meer dan honderd vrijwilligers was het aantonen van een grote werking niet moeilijk, want in vergelijking met vele andere gelijkaardige regionale verenigingen is het opvallend wat voor een actieve en veelzijdige vereniging Natuurpunt Gent is”. Op de meeste criteria scoorde onze vereniging ver boven het vereiste. Recentelijk moesten we een nieuw dossier indienen om ons statuut als regionale vereniging te vernieuwen. Joke Van Damme nam dit gigantische werk op haar schouders en opnieuw slaagden we met glans. Nieuwe verenigingsorganisatie Door de sterk gegroeide vereniging, het toenemende aantal werknemers en vrijwilligers en de veel gedifferentieerder en daardoor ‘exploderende’ werking met talloze activiteiten was de dagelijkse aansturing door een centraal bestuur moeilijk vol te houden. Het NMC met de cafetaria in de Bourgoyen-Ossemeersen is bijvoorbeeld op zich al werk voor een hele vereniging. In eerste instantie installeerde Natuurpunt Gent een Dagelijks Bestuur voor een snellere en adequate opvolging van de beslissingen van de Raad van Bestuur. Maar dat bleek na verloop van tijd onvoldoende,
Snep! · 3de trimester 2011
29
VERENIGING
Administratie
administratieve zaken m.b.t. personeel, leden, enz.
Financiën
subsidies, boekhouding, fondsenwerving
Personeelszaken
personeelsopvolging
ICT & Logistiek
informatica en logistieke ondersteuning
aan een snel tempo, omdat onze aankoopinspanningen eindelijk resultaten opleverden. We gingen daar in de vorige Snep! al uitgebreid op in. Niets is zo wervend als de aankoop van een waardevol stuk natuur!
Communicatie
externe en interne communicatie (Snep!, nieuwsbrieven, website, PR, enz.)
Communicatie
Beweging
leden en vrijwilligers, vrijwilligersactiviteiten, Raad van Bestuur, Dagelijks Bestuur
Beheer
overleg en organisatie van het beheer in onze reservaten
Beleid en aankopen
natuur- en milieubeleid in Gent, Minaraad, GECORO, natuurinrichtingscomités en -commissies en aankopen
Educatie
coördinatie gidsenteam, activiteiten als voordrachten, cursussen, educatieve wandelingen
Studie
plantenwerkgroep, vogelwerkgroep, invertebratenwerkgroep, natuurstudiepublicaties
Verbreding
verbredingsactiviteiten (fuif, Halloween, plantenbeurs, enz.)
Onthaal
bezoekersonthaal in het NMC
Cafetaria
cafetaria in het NMC
Thematische werkvelden
Lokale werkvelden WG NMC De Bourgoyen
Kern Latem
Kern Damvallei
WG Assels
WG Gentbrugse WG Sint-Pie- Leievallei Meersen ters-Aaigem
Kanaalzone
Figuur 3: Werkvelden
want het groeiende geheel van projecten, activiteiten, mensen en inzet smeekte om een organisatorische ommezwaai. Na een maandenlange voorbereiding gingen we op 1 oktober 2008 van start met een nieuwe organisatiestructuur. De verantwoordelijkheden die voorheen gezamenlijk bij de Raad van Bestuur lagen, werden verspreid over 21 werkvelden, waarbij telkens een vrijwilliger – bij voorkeur een bestuurslid – verantwoordelijk is voor de goede werking. Er zijn dertien thematische en acht lokale werkvelden (zie Figuur 3). Elk werkveld kent verschillende spelers die elkaar ondersteunen, namelijk een verantwoordelijke vrijwilliger of ‘trekker’, een professionele medewerker en de vrijwilligers die actief zijn in dat werkveld. Het is de bedoeling dat (operationele) beslissingen altijd worden genomen op het niveau van het werkveld. Over de meer strategische zaken beslist nog altijd het bestuur. De volledige Raad van Bestuur houdt daardoor een sturende functie over de verschillende werkvelden en kan zich toeleggen op het bepalen van de algemene richting en de stappen die de vereniging moet nemen.
In 2004 hadden we 114.910 euro inkomsten en 96.398 euro uitgaven. In 2009 waren die bedragen al opgelopen tot 263.696 euro inkomsten en 258.364 euro uitgaven. Dit is meer dan een verdubbeling van de geldstromen op vijf jaar tijd. Veel geld komt ‘binnen’ van subsidiërende overheden, maar anderzijds gaat er heel wat geld naar ‘buiten’ voor de betaling van de professionele krachten. Toch proberen we voldoende ’vrije middelen’ te behouden. De voorbije tien jaar is het aantal financiële transacties voortdurend gestegen. Het werkveld financiën is in handen van een heel team van vrijwilligers onder leiding van de penningmeester bijgestaan door een personeelslid. Ook de giften voor onze aankoopprojecten blijven stijgen, de voorbije drie jaar zelfs
Driemaandelijks tijdschrift Snep! Zowel de Actiegroep Bourgoyen-Ossemeersen als De Wielewaal Gent hadden een tijdschrift: respectievelijk De Grutto waarvan uiteindelijk 26 jaargangen van 4 nummers verschenen en de Parus waarvan 30 jaargangen met in totaal ongeveer 160 nummers verschenen. Na de fusie ontstond een nieuwe tijdschrift voor Natuurpunt Gent: Snep! Thomas Defoort, hoofdredacteur van de laatste twee jaargangen van de Grutto, en onze lay-outman Martin Steenbrugge zetten hun engagement voort. Natuurpunt Gent blijft veel aandacht, tijd en energie steken in het tijdschrift. Kwaliteitsvolle informatie in een correcte taal en met een mooi verzorgde lay-out is al jaren het handelsmerk. Door het sterk stijgende ledenaantal van de voorbije jaren is dit communicatiemiddel nog belangrijker geworden. Bij de start bedroeg de oplage ongeveer 3000 exemplaren, momenteel is dat ruim 6500 exemplaren. Het inmiddels goed bekende tijdschrift is samen met het Vlaamse tijdschrift Natuur.blad het enige communicatiemiddel waardoor Natuurpunt en Natuurpunt Gent vier keer per jaar bij alle Gentse leden in huis komen. Snep! geldt trouwens binnen Natuurpunt als hét voorbeeld van een afdelingstijdschrift. Met Snep! informeren we niet alleen onze leden, vrijwilligers en externe (beleids) personen, maar proberen we ook een echt verenigingsgevoel over te dragen. Het
Financiën De sterke groei van de vereniging van de voorbije tien jaar heeft ook belangrijke repercussies gehad op de financiën. Natuurpunt Gent heeft altijd veel zorg besteed aan zijn financiële huishouding. Zonder geld kun je een vereniging uiteraard niet goed runnen. We hebben er altijd over gewaakt dat de uitgaven niet of nauwelijks hoger lagen dan de inkomsten. Enkele van de honderden vrijwilligers aan de slag in het NMC.
30
Snep! · 3de trimester 2011
VERENIGING klaarstomen van Snep! is een titanenwerk dat bijna volledig op vrijwilligers draait. Sinds begin 2009 is de hoofd- en eindredactie opnieuw in handen van Lieve De Meyer, die voordien ook 14 jaar de eindredactie van De Grutto verzorgde. Martin Steenbrugge bleef tot en met het eerste kwartaal van 2011 de lay-outer van dienst. In totaal leverde Martin niet minder dan 91 nummers van Grutto en Snep af! Vanaf dit jaar wordt het lay-outwerk verspreid over verschillende vrijwilligers. Website Bij de start van Natuurpunt Gent maakten we meteen ook werk van een eigen website. Daarop is heel veel informatie over Natuurpunt Gent te lezen. Duizenden personen hebben op die manier kennisgemaakt met onze vereniging. Onze website geldt als voorbeeld voor andere Natuurpuntafdelingen. Inmiddels is onze site al zo’n 270.000 keren ‘aangeklikt’. Heb jij al een kijkje genomen op www. natuurpuntgent.be? DigiSnep! Meteen van bij de start lanceerden we ook een digitale nieuwsbrief met de naam ‘DigiSnep!’ Sterk geïnteresseerde vrijwilligers en leden ontvangen elke week extra informatie over activiteiten, acties en belangrijke gebeurtenissen. Ook hier zijn de ‘abonnementen’ voortdurend blijven stijgen. Half 2011 ontvingen al 2190 geïnteresseerden de DigiSnep! Iedereen die nog nauwer betrokken wil worden bij Natuurpunt Gent, kan een gratis abonnement aanvragen. Vrijwilligersnieuwsbrief Ten slotte is er ook een digitale vrijwilligersnieuwsbrief, die enkel wordt verstuurd aan alle actieve vrijwilligers. Momenteel krijgen 340 vrijwilligers die nieuwsbrief.
NMC en cafetaria Na jarenlange onderhandelingen tussen Natuurpunt Gent en de stad Gent keurde de gemeenteraad van februari 2008 een samenwerkingsovereenkomst goed tussen de stad Gent en Natuurpunt voor de gezamenlijke werking in het Natuur- en Milieucentrum De Bourgoyen. Sinds het aantreden van de nieuwe bestuursploeg in 2007 was alles in een stroomversnelling terechtgekomen, omdat er duidelijk een politieke (en ambtelijke) wil bleek te bestaan om een aantal knopen door te hakken. Na decennia moeizaam ‘samenleven’ in de Bourgoyen-Ossemeersen startte een nieuw tijdperk van effectieve samenwerking. Voordien waren er twee onthaalcentra met elk hun eigen werking in het gebied: De Grutto als stek van Natuurpunt Gent en het Natuurcentrum Bourgoyen van de stad Gent. Beide werden vervangen door één onthaalcentrum: het NMC De Bourgoyen. Op zondag 20 april 2008 ondertekenden alle partijen de samenwerkingsovereenkomst tijdens een talrijk bijgewoonde feestelijke opening van het NMC. De samenwerkingsovereenkomst bepaalt de taken en verantwoordelijkheden van elk van de betrokken partijen. Alle activiteiten van Natuurpunt Gent in verband met de Bourgoyen-Ossemeersen worden sinds de opening vanuit het nieuwe centrum uitgevoerd. Natuurpunt Gent verzorgt halftijds het onthaal van de bezoekers, de stad neemt de andere helft van het onthaal op zich. Voor de cafetaria hebben we een aparte huurovereenkomst met de stad afgesloten. Natuurpunt Gent staat volledig in voor die cafetaria. In het begin gebeurde dat enkel in de weekends, maar al snel was de cafetaria ook op woensdagnamiddag geopend en sinds 2011 alle dagen. Door de activiteiten in het NMC is de vrijwil-
Takenpakket personeelsleden Alle werknemers hebben een takenpakket waarvoor zij – samen met de werkveldverantwoordelijke – verantwoordelijk zijn. Frank Maes – medewerker beleid, beheer en beweging Joke Van Damme – medewerkster administratie en communicatie Jo Lootens – medewerker cafetaria in NMC Edith Degraeve en Marlies Desmet – medewerksters onthaal, natuur- en milieueducatie en ledenwerving Bram Delameillieure – projectmedewerker Levende Leie Moussa Dembele – medewerker terreinbeheer en onderhoud Nadia Meersman – medewerkster NMC-cafetaria ligerswerking van Natuurpunt Gent in een stroomversnelling geraakt. Tientallen nieuwe vrijwilligers boden zich aan om hun steentje bij te dragen. Onder impuls van de werkveldverantwoordelijke voor het NMC Geert Tuytschaever, de verschillende werknemers en de opnieuw opgestarte werkgroep Bourgoyen-Ossemeersen wordt alles in goede banen geleid. Een aparte vermelding verdienen zeker ook de natuurgidsen, waarvan sommigen al jaren actief zijn voor Natuurpunt Gent. Bij de start in 2001 hadden we een honderdtal vrijwilligers voor onze hele werking. Momenteel is die vrijwilligerspool aangegroeid tot meer dan 250.
Personeel Als laatste onderdeel van dit eerste luik bekijken we het personeel van Natuurpunt Gent. Last but not least, want onze professionele medewerkers bieden structurele ondersteuning aan al het vrijwilligerswerk van Natuurpunt Gent en vormen daarmee een onvervangbare pijler voor de verenigingsuitbouw.
Feestelijke opening van het NMC op 20 april 2008.
Bij de start van Natuurpunt Gent was Frank Maes onze enige werknemer. Frank was al vanaf 1988 in dienst van de Actiegroep. Het is ongelooflijk dat hij al die jaren op zijn eentje de hele werking heeft ondersteund (en soms getrokken), want ook de Actiegroep had al behoorlijk wat activiteiten en dossiers. Frank was al die tijd ‘het gezicht’ van onze vereniging. Door de sterke groei werd het echter bijzonder
Snep! · 3de trimester 2011
31
VERENIGING moeilijk om al dat werk door slechts één professionele kracht te laten ondersteunen. Begin 2003 kreeg Frank er voor het eerst in zijn natuurbehoudcarrière een collega bij: Barbara Masson. Zij werd als halftijdse projectmedewerker door Natuurpunt vzw gedetacheerd aan Natuurpunt Gent. Toen dit project afliep, konden we Barbara begin 2004 behouden dankzij de nieuwe middelen die voormalig milieuminister Ludo Sannen vrijmaakte voor de openstelling van natuurgebieden. Vanaf dat moment werd de onthaalfunctie in de Grutto nog sterker uitgebouwd. Bij het onderdeel ‘regionale vereniging’ hadden we het al over Barbara’s belangrijke bijdrage aan de erkenning van Natuurpunt Gent als regionale vereniging. Als ‘beloning’ kon Barbara vanaf mei 2005 door Natuurpunt Gent aangeworven worden voor een extra halftijdse opdracht, dankzij onze nieuwe subsidies als regionale vereniging. Tot en met januari 2007 werkten Frank en Barbara als een geolied team samen voor Natuurpunt Gent. In februari 2007 verliet Barbara tijdelijk De Grutto om begin maart te bevallen van een tweede spruit. Ter vervanging werd An Vleurick vanaf februari 2007aangeworven als nieuwe halftijdse onthaalmedewerker. Natuurpunt Beheer betaalde als werkgever die halftijdse opdracht. Eigenlijk liepen we daarmee al wat vooruit op de plannen voor het nieuwe NMC De Bourgoyen. Na haar zwangerschapsverlof bleef Barbara nog halftijds in de Grutto werken. Het onthaalgedeelte werd voorgoed uit haar takenpakket overgedragen aan An. Zo hadden we dus eind 2007 drie werknemers. Begin februari 2008 kwam er een vierde kracht bij, omdat Natuurpunt Gent voor het eerst professionele inzet wilde voor een afgelijnd project. Karolien Van Kerckhove kreeg de opdracht om zich specifiek toe te leggen op ons nieuwe project ‘Levende Leie’. Omdat voldoende eigendom een belangrijke voorwaarde is om een rol van betekenis te kunnen spelen in de Leievallei begon zij ook, samen met de werkveldverantwoordelijke aankopen, actief te onderhandelen over de aankoop van gronden.
Zes van de ‘professionals’ van Natuurpunt Gent.
Bram Delameillieure die sinds 4 januari 2010 onze medewerker voor het project Levende Leie is. Sinds 1 augustus 2009 is ook Jo Lootens werkzaam voor de vereniging. In het kader van een één-vijfdeopdracht biedt hij elke vrijdag in het NMC ondersteuning bij de exploderende werking van de cafetaria. Toen Edith Degraeve eind 2009 met zwangerschapsverlof ging, werd ze vanaf 4 januari 2010 vervangen door Marlies Desmet. Na Ediths terugkomst bleef Marlies op post dankzij een extra financiële inspanning van zowel Natuurpunt Beheer als Natuurpunt Gent. Op die manier werken er dus twee professionele onthaalmedewerkers voor Natuurpunt in het NMC. In maart 2010 ging Marino Ravier voltijds aan de slag als zogenaamde Artikel 60-er. Het OCMW kan een Artikel 60-er ter beschikking stellen aan externe gebruikers. Sinds 2010 is Natuurpunt Gent als gebruiker erkend. Marino had de taak om – samen met de vrijwilligers – te zorgen
In de herfst van 2008 waren er enkele belangrijke professionele veranderingen. Barbara Masson en An Vleurick gingen andere oorden opzoeken. Op 1 juni 2008 startte Joke Van Damme om de job van Barbara over te nemen. Zij had onder meer de taak om het dossier voor de hernieuwing van ons statuut als regionale vereniging verder op te volgen. Op 1 november 2008 startte Edith Degraeve als onthaalmedewerker in het NMC ter vervanging van An Vleurick. Eind 2009 vond Karolien een mooie baan bij het ANB. Zij werd vervangen door 32
Snep! · 3de trimester 2011
Figuur 4: Personeel en VTE
voor de uitvoering van het natuurbeheer. Na het verstrijken van Marino’s projecttijd op 1 maart 2011 werd hij niet lang daarna opgevolgd door Moussa Dembele. Intussen is ook Nadia Meersman begin 2011 gestart als artikel 60-er. Zij is cafetariamedewerkster in het NMC De Bourgoyen. Dankzij haar kan Natuurpunt Gent voldoen aan de jarenlange vraag van de stad Gent om de cafetaria meer open te houden. Om helemaal volledig te zijn, vermelden we nog dat Ayiku Kooklu Quay en Meryem Kat in 2010 als poetshulp werkten voor Natuurpunt Gent. Sinds 2011 is Ayiku vervangen door Linda Van den Berghe en heeft Nadia het werk van Meryem overgenomen. Linda wordt vergoed met dienstencheques en behoort dus niet echt tot het personeel van Natuurpunt Gent. Onze vereniging heeft momenteel acht professionele medewerkers in dienst, in totaal goed voor 6,3 VolTijdsEquivalenten (VTE) (zie Figuur 4).
VERENIGING
Tien jaar Natuurpunt 23 juni 2001 is voor het Vlaamse natuurbehoud een historische datum. Op die fameuze zaterdag keurden de stemgerechtigde leden van De Wielewaal en Natuurreservaten eenparig de statuten goed van een nieuwe fusievereniging ‘Natuurpunt’. Op 8 december 2001 volgde dan de feestelijke start in het Vlaams Parlement in aanwezigheid van toenmalig minister Vera Dua. De nieuwe vereniging wou vanaf de start ‘Natuur voor iedereen’ realiseren. Na tien jaar kunnen we spreken van een supergeslaagde opdracht. Natuurpunt heeft een spectaculaire groei bereikt op verschillende vlakken. Bij de start telde de vereniging 47.608 leden. Tien jaar later zijn er 88.000 gezinnen aangesloten bij Natuurpunt. Tien jaar geleden beschermden we 10.000 hectare natuur, vandaag 18.500 hectare. Het aantal vrijwilligers is eveneens exponentieel gestegen. Ondertussen vormen duizenden vrijwilligers de ruggengraat van Natuurpunt. Zowat in elke Vlaamse gemeente is een Natuurpuntafdeling actief in de weer voor de bescherming van de biodiversiteit, natuurbeheer, natuureducatie en natuurstudie en de verdere lokale verankering van de moedervereniging. Voor alle werkingsvelden – beheer en aankopen, educatie, studie en verenigingsuitbouw – zijn spectaculaire resultaten geboekt, die een stevige basis vormen voor verdere toekomstige ontwikkelingen. De grootste groei situeerde zich op het vlak van natuurbeheer. Door de enorme toename van de te beheren oppervlakte natuurgebied waarin vaak ook wandelpaden worden aangelegd en onderhouden, was het nodig om het ‘apparaat’ structureel
te versterken. Daarom werd in 1999 de sociale werkplaats Natuur- & Landschapszorg opgericht. Ondertussen werken er 118 natuurarbeiders in dit sociale bedrijf. Op het vlak van educatie werd Natuurpunt Educatie in 2003 erkend als gespecialiseerde vormingsinstelling voor natuur, milieu en landschap, gesubsidieerd voor 3000 uren. Momenteel voorziet Natuurpunt meer dan 4500 uren vorming per jaar. Twee derde daarvan wordt georganiseerd door vrijwilligers. Ook op het vlak van natuurstudie kende Natuurpunt een gigantische evolutie. Natuurpunt Studie groeide uit van een kleine dienst tot een sterk team dat een cruciale bijdrage levert bij het in kaart brengen van de biodiversiteit in Vlaanderen. Ook hier helpen duizenden vrijwilligers aan mee. De online toepassingen zoals ‘Waarnemingen.be’ vereenvoudigen het studiewerk en vergemakkelijken de communicatie naar een groot publiek. Als vereniging is de steun van een brede achterban cruciaal om te groeien. Communicatie via drie Vlaamse tijdschriften (Natuur. blad, Natuur.focus en Natuur.oriolus), een website en talrijke lokale tijdschriften is broodnodig om deze achterban te informeren en op te roepen om mee te participeren in dit verhaal. Ook naar het brede publiek zijn veel zaken gerealiseerd. Publiekscampagnes als ‘Vogels Voeren & Beloeren’, ‘Vlinder mee’ en ‘Zwaluwen in nesten’ betrekken een groot publiek bij de natuur (ook dicht bij huis). Voor de steeds grotere bezoekersaantallen zijn er sinds 2001 in de natuurgebieden van Natuurpunt 1724 infoborden en meer dan 50 vogelkijkhutten en -wanden geplaatst. Samen met vele partners runt Natuurpunt vandaag 11 bezoekerscentra in heel Vlaanderen.
Snep! · 3de trimester 2011
33
