Westvoorne verenigd in sport en bewegen

Westvoorne verenigd in sport en bewegen 2014-2020

Januari 2014: sector Inwonerszaken

Inhoudsopgave 1. 1.2 1.3 1.4

Inleiding Aanleiding Doelstellingen Leeswijzer

3 3 4 6

2. 2.1 2.2 2.3

Evaluatie “Westvoorne Sport!” Sportstimulering voor jeugd Sport en bewegen door ouderen en mensen met een belemmering De verenigingen

7 7 8 8

3. 3.1 3.2 3.3

Verenigingsleven Sportverenigingen in Westvoorne Uitgangspunten Doelstelling en rol van de gemeente

9 9 10 10

4. 4.1 4.2

Ongeorganiseerde sport Faciliteiten in Westvoorne Doelstellingen

12 12 13

5. 5.1 5.2

Accommodatiebeleid Beheervormen binnensportaccommodaties Buitensport in Westvoorne

15 15 15

6. 6.1

Sportstimulering voor ouderen Ouderen in Westvoorne

7.

Sportstimulering voor mensen met een belemmering

21

8. 8.1 8.2

Sport en gezondheid Het belang van bewegen Ketenvorming door zorgprofessionals

23 23 24

9. 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5

Sportstimulering voor jeugd De gymlessen Vakantieactiviteiten Financiering gym- en zwemlessen voor basisschoolleerlingen De scholen Uitwerking sportstimulering voor de jeugd

26 26 27 27 28 28

10.

Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne

30

11.

Financiën

31

12.

Actiepunten per hoofdstuk voorzien van prioriteit en focus

32

13.

Afkortingenlijst

38

14.

Bibliografie

39

`

18 18

2

1.

Inleiding

Sport is meer dan bewegen. Sport is aantrekkelijk en belangrijk. Het biedt spelplezier, motiveert om te presteren en combineert ontspanning met ontplooiing. Daarom kiezen zoveel mensen voor sport. Het zijn deze aan sport verbonden kwaliteiten die maken dat sport ook een grote maatschappelijke waarde heeft. Een groot deel van de sportbeoefening vindt plaats in georganiseerd verband. De sociaal-maatschappelijke functie van sportverenigingen is dan ook groot. Belangrijke voorwaarde hiervoor is de beschikbaarheid in de kernen van buiten- en binnensportaccommodaties. Vanuit het gezondheidsperspectief is de bestrijding van bewegingsarmoede een belangrijke maatschappelijke opgave. Onderzoek heeft aangetoond dat regelmatig bewegen niet alleen bijdraagt aan de preventie van overgewicht en diabetes, maar ook aan de preventie van depressie, dementie en hart- en vaatziekten. Sport kan als middel worden ingezet om een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke doelstellingen zoals het verbeteren van de volksgezondheid maar ook om de participatie, emancipatie en integratie van achterblijvende of kwetsbare groepen in de samenleving te vergroten. Ook kan sport worden ingezet op het gebied van jeugdbeleid, onderwijs, ouderenbeleid en normen en waarden. Hieruit blijkt eens te meer dat sport en bewegen veel meer een interdisciplinaire activiteit geworden is. Met als gevolg dat sporten aan meerdere doelstellingen een bijdrage kan leveren. Actieve en passieve sportbeoefening geldt als een van de voornaamste vormen van vrijetijdsbesteding in Nederland. Door de niet aflatende betrokkenheid en bevlogenheid van mensen is de sport het belangrijkste sociale verband van onze huidige samenleving. De maatschappelijke functie van sport is in deze tijd van voortschrijdende individualisering daarom niet te onderschatten. Door het hele land wordt het ieder weekend weer, door veelal vrijwilligers, mogelijk gemaakt om sporters hun sport te laten beoefenen en in competitieverband tegen elkaar te spelen. In Westvoorne zijn sportverenigingen actief en daarnaast beweegt een groot aantal inwoners op een niet georganiseerde wijze. De gemeente Westvoorne heeft met deze nieuwe sportnota Westvoorne verenigd in sport en bewegen 2014-2020 haar beleid op dit gebied expliciet geformuleerd. De focus van de nota ligt op de recreatie- en wedstrijdsport. De gemeente ziet voor zichzelf geen taak in het ondersteunen van topsport. Deze tak van sport valt dan ook buiten de nota. Het stimuleren van topsport en de daarbij behorende faciliteiten kunnen beter op rijksniveau worden aangepakt. Voor meer informatie over topsport verwijzen we u naar Rotterdam Topsport. Deze organisatie draagt zorg voor de ondersteuning van topsporters en talenten in de stadsregio Rotterdam en biedt een groot aantal faciliteiten voor topsporters en talenten met een topsport- of talentenstatus. Voor een aantal vormen van sportbeoefening zoals denksport wordt in deze nota geen specifiek beleid geformuleerd. Denksporten, zoals bridge en schaken, spelen echter wel een wezenlijke rol in het sociaalmaatschappelijke leven van veel ouderen en het belang van deze vormen van sport is dan ook niet uit te vlakken. 1.2

Aanleiding

De volgende vraag rijst dan ook: Waarom een nieuwe nota? Vanaf 2004 hebben de gemeenten er steeds meer taken bij gekregen en hebben ze steeds minder middelen tot hun beschikking. De algemene tendens is dan ook dat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit verschillende sectoren en zich vooral richt op haar wettelijke taken. Ook de kijk op het lokale sportbeleid zal hierdoor de komende jaren veranderen. De speerpunten voor dit beleid zijn:

3

verenigingen aanspreken op zelfwerkzaamheid en zelfredzaamheid; de verenigingen faciliteren voor het grootste rendement, dus bij het creëren van een zo optimaal mogelijk sportaanbod; initiatieven overlaten aan burgers / verenigingen. Daarnaast is een nieuwe sportnota zinvol, omdat er in Westvoorne de afgelopen jaren een aantal ontwikkelingen op sportgebied hebben plaatsgevonden. Dit zijn de ingebruikname van MFC De Meander, het in eigen beheer exploiteren van de sportaccommodaties, de aanstelling van twee combinatiefunctionarissen en de verbouwing van het sportgedeelte van Sport en Cultureel Centrum De Merel. Hiermee heeft de gemeente aanzienlijk geïnvesteerd om het voorzieningen- en dienstverleningsniveau voor de gemeenschap op het gebied van sport te verbeteren. Het centrale uitgangspunt van de gemeente op het gebied van sport is de sociale cohesie te bevorderen en alle partijen aan te spreken op hun zelfredzaamheid en zelfwerkzaamheid. Sport is een belangrijk middel onder prestatieveld 1 (het bevorderen van de sociale samenhang en leefbaarheid in dorpen, wijken en buurten) van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning. Voor meer informatie hierover kunt u het WMO-beleidsplan “Iedereen telt: een sociale visie op de noodzaak van eigen kracht en inclusief beleid” (p. 14) raadplegen. Om te bewerkstelligen dat sport de sociale cohesie bevordert stuurt de gemeente aan op een samenwerking tussen de combinatiefunctionarissen, scholen, verenigingen en jongerenwerk, waarbij de sportaccommodaties als middel worden ingezet. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de combinatiefunctionarissen hun tijd verdelen tussen vakonderwijs lichamelijke oefening voor het basisonderwijs en sportstimulering voor de jeugd. Gezien de beperkte formatie zal de focus echter liggen op vakonderwijs lichamelijke oefening. In deze periode van economische onzekerheid en bezuinigingen zal door samen te werken een efficiencyslag moeten worden gemaakt. Door samenwerking zul je zaken integraler moeten benaderen en hieruit blijkt eens te meer dat het beleid voor sport en bewegen niet op zichzelf staat. Ook kan door de samenwerking de sportdeelname van de bevolking in stand worden gehouden of zelfs worden verhoogd. Voor de combinatiefunctionarissen is in dit model een belangrijke rol weggelegd. Zij kunnen fungeren als een verbinding tussen o.a. verenigingen en scholen. In de oude sportnota “Westvoorne sport!” (2004) is een duidelijke weg ingeslagen om sport op een integrale wijze te verankeren in de gemeenschap en om de sportvoorzieningen in de gemeente op een hoog peil te houden. Een duidelijke formulering van het gemeentelijk sportbeleid vormt dan ook een onmisbaar instrument voor de afwegingen en de keuzes die het gemeentebestuur moet maken op het gebied van sport en bewegen. Deze nieuwe nota is dan ook vooral bedoeld voor alle partijen die te maken hebben met sport. Zij moeten weten wat ze aan de gemeente hebben en waar zij aan toe zijn. Het stimuleren van zelfredzaamheid en zelfwerkzaamheid zal samen met het bevorderen van de sociale cohesie centraal staan in deze nota. Dit betekent overigens niet dat de gemeente in de toekomst geen subsidie meer zal verstrekken aan verenigingen, maar wel dat de gemeente verenigingen wil stimuleren om financieel gezond te zijn / worden en om in te kunnen spelen op behoeften van de gemeenschap . 1.3

Doelstellingen

De nota zal een doorkijk geven naar de toekomst en hiermee de kaders aangeven voor toekomstige beleidsontwikkelingen. Hierbij onderscheiden we de volgende beleidsterreinen: het verenigingsleven, de ongeorganiseerde sport, accommodatiebeleid, sportstimulering voor ouderen, sportstimulering voor mensen met een belemmering, sport en gezondheid en

4

sportstimulering voor jeugd door middel van onderwijs. Dit betekent dat in de nieuwe nota de manier waarop met sport wordt omgegaan binnen deze terreinen zal worden geformuleerd. Aan ieder beleidsterrein zal een hoofdstuk worden gewijd. Per beleidsterrein wordt eerst beschreven wat er onder wordt verstaan en vervolgens wat de belangrijkste doelstelling hiervoor binnen de nieuwe sportnota is: Verenigingsleven o De verenigingen zijn de belangrijkste aanbieder van sportactiviteiten in de gemeente. Onder verenigingsleven worden alle vormen van sport verstaan die in georganiseerd verband worden beoefend. o Het uitgangspunt van het beleid moet zijn dat verenigingen zullen worden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en zelfwerkzaamheid. o Dit betekent als doelstelling dat hun afhankelijkheid van de gemeente zal moeten worden beperkt tot het hoogst noodzakelijke. o De gemeente zal waar mogelijk participeren bij initiatieven vanuit de verenigingen. o De gemeente zal verenigingen faciliteren en meedenken met de verenigingen. o De verenigingen zullen in contact worden gebracht met de combinatiefunctionarissen. Deze specialisten op het gebied van sport en bewegen zullen de sportverenigingen, mits zij dit willen, bij hun activiteiten betrekken en hen waar mogelijk ondersteunen. Ongeorganiseerde sport o Hieronder worden alle vormen van sport bedoeld die niet in verenigingsvorm worden aangeboden. o De doelstelling is om te voorzien in skatevoorzieningen, trapveldjes, basketbalveldjes etc. en zo ongeorganiseerd bewegen mogelijk te maken. o De gemeente zal deze vorm van sport op de plekken waar dit mogelijk is stimuleren om zo het actieve karakter van de gemeente nog meer tot uitdrukking te laten komen. Accommodatiebeleid Binnensport o De gemeente Westvoorne beschikt over twee binnensportaccommodaties. De Meander in Oostvoorne is een multifunctioneel centrum met een zwembad, een oefenruimte, een sporthal met tribune en een foyer. Deze moderne accommodatie is in 2010 geopend. In Rockanje staat Sport en Cultureel Centrum De Merel. Deze accommodatie bestaat uit een sportzaal, een cultureel centrum en een foyer. o Het uitgangspunt is dat de gemeente garant staat voor de kwaliteit van deze sportaccommodaties. o De doelstelling is om in Rockanje en Oostvoorne een gemeentelijke sportaccommodatie aan te bieden, het verenigingsleven te faciliteren en zo sport en bewegen mogelijk te maken. In Tinte heeft men de beschikking over De Odiaan, waar sporten beperkt mogelijk is. Buitensport o De gemeente Westvoorne beschikt over 3 buitensportaccommodaties, waarvan zij eigenaar is, te weten: Sportcomplex Zwartelaan in Oostvoorne en Sportcomplex Drenkeling en Sportcomplex 2e Slag in Rockanje. o De volgende doelstellingen zullen de komende jaren worden uitgewerkt: - De mogelijkheden onderzoeken om veld 3 van Sportcomplex Zwartelaan te renoveren, zodat dit veld beter bespeelbaar is. - Sportcomplex Drenkeling zal in de komende jaren worden verkleind en gemoderniseerd om woningbouw op Drenkeling mogelijk te maken.

5

- De toplaag van het kunstgrasveld van Sportcomplex 2e Slag zal rond 2018 moeten worden vernieuwd. - Vanuit de gemeente zullen de combinatiefunctionarissen de buitensportaccommodaties gebruiken om aan sportstimulering te doen. Hierbij valt te denken aan sportdagen voor basisschoolleerlingen en het organiseren van vakantieactiviteiten. Sportstimulering voor ouderen o Met het oog op de vergrijzing op het eiland is sportstimulering voor ouderen essentieel. Dit vraagt dan ook om een toename aan mogelijkheden om ouderen te laten bewegen. Er zal in overleg met ouderenorganisaties worden geïnventariseerd hoe hierin kan worden voorzien. o De doelstelling is om het beweegaanbod voor ouderen onder te brengen bij lokale sportverenigingen en zo sporten en bewegen voor en door ouderen te bevorderen en te stimuleren. Sportstimulering voor mensen met een belemmering o De doelstelling is om het beweegaanbod voor mensen met een belemmering te creëren in Westvoorne. Sport en gezondheid o Professionals op het gebied van sport en gezondheid spelen een steeds belangrijkere rol bij sport en bewegen. o De doelstelling is om sport en bewegen samen met professionals op het gebied van sport en gezondheid te stimuleren. Sportstimulering voor jeugd door middel van onderwijs o De gemeente Westvoorne heeft ervoor gekozen het bewegingsonderwijs voor de groepen 3 t/m 8 van alle basisscholen in Westvoorne zo veel mogelijk te laten verzorgen door daarvoor specifiek opgeleide vakleerkrachten. Zij vervullen ook een rol als combinatiefunctionarissen. o De doelstelling is om de jeugd van 6 t/m 12 jaar door middel van (vakantie)activiteiten te stimuleren om aan sport en bewegen te doen. Dit zal worden gedaan door de combinatiefunctionarissen, welke specialisten zijn in sport en spel. o Een andere doelstelling is de jeugd te stimuleren om deel te nemen aan het verenigingsleven. 1.4

Leeswijzer

Deze nota bestaat uit 5 deelgebieden die in 6 verschillende hoofdstukken zullen worden behandeld, gevolgd door een samenvatting en een lijst met actiepunten. In hoofdstuk 2 zal eerst een evaluatie worden gegeven op de oude sportnota Westvoorne Sport! In hoofdstuk 3 zal het verenigingsleven onder de loep worden genomen. Vooral de rol die de verenigingen en de gemeente in de toekomst ten opzichte van elkaar zullen spelen komt aan de orde. Hoofdstuk 4 heeft betrekking op de ongeorganiseerde sport en hierin zullen de toekomstige ontwikkelingen worden uiteengezet. In het vijfde hoofdstuk komt het accommodatiebeleid aan de orde en zullen de doelstellingen en uitgangspunten van de binnen- en buitensportaccommodaties worden behandeld. Hoofdstuk 6 gaat over sportstimulering voor ouderen. Hoofdstuk 7 heeft betrekking op sportstimulering voor mensen met een belemmering. In hoofdstuk 8 zal gefocust worden op sport en gezondheid en in hoofdstuk 9 op sportstimulering voor jeugd. Tot slot zullen het Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne (OSW) en de financiën aan de orde komen en er zal worden afgesloten met een lijst met actiepunten die geprioriteerd zijn. 6

2.

Evaluatie Westvoorne Sport!

In de afgelopen jaren is er als uitwerking van de nota “Westvoorne Sport!” veel gebeurd op het gebied van sport en bewegen. De gemeente wenst een klimaat te scheppen waarin inwoners van Westvoorne al op jonge leeftijd bewust kiezen voor een actieve leefstijl en deze keuze tot op hoge leeftijd willen en kunnen handhaven. Om dit te bereiken zijn in de nota “Westvoorne Sport!” accenten gelegd op het stimuleren en bevorderen van breedtesport, het beschikbaar stellen van accommodaties en het ondersteunen van sportverenigingen. Als taakstelling voor de sportaccommodaties is in Westvoorne Sport! het volgende voorgesteld: Zorgen voor accommodaties voor sportactiviteiten die zonder steun zouden komen te vervallen of voor een deel van de bevolking niet langer toegankelijk zouden zijn als gevolg van te hoge kosten voor deelname en deze accommodaties (doen) beheren en exploiteren op de voor de gemeenschap meest efficiënte wijze. In onderstaand overzicht wordt chronologisch aangegeven welke grootschalige projecten op het gebied van sport en bewegen vanaf 2004 zijn uitgevoerd: In 2006 is de toplaag van een van de kunstgrasvelden van hockeyvereniging MHV Forcial vervangen; In 2007 is er op Sportcomplex Zwartelaan een kunstgrasveld neergelegd; In 2010 is het beheer en de exploitatie van SCC De Merel weer in handen gekomen van Gemeente Westvoorne. In 2010 is MFC De Meander in gebruik genomen. Dit is een multifunctioneel complex dat beschikt over een zwembad, een sporthal en een oefenruimte; In 2011 is een nieuwe subsidieverordening opgesteld, die ook van toepassing is op de sportverenigingen; In 2011 is gestart met de invoering van de combinatiefunctionaris in Westvoorne; In 2012 is het sportgedeelte van SCC De Merel voorzien van een kwaliteitsimpuls. Hieronder zal in hoofdlijnen per doelgroep worden verteld wat er de afgelopen jaren op het gebied van sport en bewegen is gebeurd. 2.1

Sportstimulering voor jeugd

Het belang van sportstimulering voor jeugd is dat sport kan bijdragen aan de opvoeding en socialisatie van kinderen. De gedachte is dat kinderen via de sport leren samenwerken, leren omgaan met winst en verlies en dat ze bepaalde normen en waarden aanleren. Door kennis te maken met sport wordt de kans vergroot dat kinderen ook daadwerkelijk aan sport gaan doen en hiermee kiezen voor een gezond en actief leven. Jeugd tot en met 12 jaar De gemeente Westvoorne heeft er voor gekozen het onderwijs lichamelijke oefening voor de groepen 3 t/m 8 van alle basisscholen in Westvoorne te laten verzorgen door daarvoor specifiek opgeleide leerkrachten. Deze specialisten in sport en spel zijn een grote stimulans voor de deelname van de jeugd van 6 t/m 12 jaar aan sport. Met betrekking tot deze doelgroep leveren de vakleerkrachten een bijdrage aan het kennismaken met sport en spel. Door hun inzet en vaardigheden zorgen zij ervoor dat de Westvoornse jeugd opgroeit met een actieve leefstijl. Daarmee dragen zij in belangrijke mate

7

bij aan de doelstellingen van het sportbeleid. Jaarlijks kost de inzet van de vakleerkrachten de gemeente circa € 60.000,-. De overige 40% wordt door de rijksoverheid vergoed door middel van een structurele subsidie. Met deze middelen wordt niet alleen gekozen voor goed en verantwoord onderwijs in lichamelijke oefening, maar wordt ook een belangrijke bijdrage aan de breedtesportontwikkeling in onze gemeente geleverd. Ook blijkt uit verschillende onderzoeken, die destijds door de combinatiefunctionarissen zijn uitgevoerd, dat de sportparticipatie onder basisschoolleerlingen van groep 3 tot en met 8 in Westvoorne hoog is. Jeugd 12 t/m 18 jaar Er is geen specifiek onderzoek gedaan naar de mate van sportparticipatie van deze doelgroep. Voor de bevordering van de sportparticipatie van jongeren in de leeftijd van 12 – 18 jaar, is aansluiting gezocht bij de sportkennismakingsactiviteiten van de middelbare scholen in Brielle en Hellevoetsluis. Door de gemeente Westvoorne zijn, in tegenstelling tot het voornemen bij de vaststelling van de nota “Westvoorne Sport!”, geen specifieke activiteiten georganiseerd. 2.2

Sport en bewegen door ouderen en mensen met een belemmering

Om de keuze voor een actieve leefstijl te bevorderen zijn voor de doelgroep ouderen in het kader van het breedtesportprogramma meerdere activiteiten ontwikkeld. Een aantal specifiek afgestemd op personen van 55 jaar en ouder en een aantal gericht op een wat bredere doelgroep. Daarnaast is het natuurlijk zo dat ouderen in toenemende mate, uit gezondsheidsoverwegingen en als vrijetijdsbesteding, wandelen, fietsen en zwemmen. De natuur in onze directe omgeving en de faciliteiten en activiteiten, zoals die in het zwembad in Oostvoorne worden aangeboden evenals het aanbod van de sportscholen in onze gemeente, zijn aantrekkelijk voor deze doelgroep. Voor mensen met een belemmering is er in 2013 een opzet gemaakt door Volley Voorne 2000 en Fysio Voorne om in een aanbod voor deze doelgroep te voorzien. 2.3

De verenigingen

Voor de leefbaarheid van de gemeenschap zijn verenigingen zowel op het gebied van de sport als op het gebied van sociaal-culturele activiteiten en jeugdwerk van groot belang. Het behoud van en versterking van de plaatselijke verenigingen heeft de afgelopen jaren dan ook bijzondere aandacht gekregen. Dit blijkt ten eerste uit het feit dat er is geïnvesteerd in de sportaccommodaties van de gemeente. Ten tweede is er geïnvesteerd in verenigingsondersteuning door middel van het aanbieden van cursussen. Ten derde zijn de toegekende subsidies aan verenigingen, ondanks de bezuinigingen, in 2013 ten opzichte van andere jaren gelijk gebleven. In het volgende hoofdstuk wordt het toekomstige beleid van de gemeente op het gebeid van het verenigingsleven behandeld.

8

3.

Verenigingsleven

Het verenigingsleven is onmisbaar voor de sociale cohesie en sport is dan ook meer dan alleen bewegen. Sportbeoefening vindt veelal plaats in georganiseerd verband en de clubcultuur biedt bescherming, veiligheid en saamhorigheid. De voor sport en spel vereiste samenwerking en discipline die men binnen het verenigingswezen leert zijn belangrijke elementen in de opvoeding. De toegevoegde waarden die het verenigingsleven aan de gemeenschap biedt, zijn: betere zelfontplooiing, groei in vrijwilligerswerk, grotere gemeenschapszin, soepelere integratie en ruimte voor ontspanning. Bovenstaande komt ook aan de orde in het WMO-beleidsplan bij prestatievelden 1 en 4. Vanwege deze voordelen vindt gemeente Westvoorne het van evident belang dat er mogelijkheden voor haar inwoners zijn om deel te nemen aan verenigingsactiviteiten op het gebied van sport en bewegen. Actiepunt 1: De gemeente zal waar mogelijk verenigingen door middel van subsidies voornamelijk gericht op de jeugdleden - ondersteunen.

In de huidige tijd is er een tendens ontstaan dat mensen steeds meer vanuit een gezondheidsaspect aan sport gaan doen, mede naar aanleiding van campagnes van overheden en zorgverzekeraars. De sportverenigingen zullen zich daarom moeten inspannen om in een goed aanbod, voor de steeds meer eisende sporters, te voorzien. De huidige sporter ziet sport meer als een vorm van periodiek lichaamsonderhoud en het is maar de vraag of sportverenigingen zich zien als een aanbieder daarvan. Wel is duidelijk dat de verenigingen die zich profileren met gezondheid en sport zich in de toekomst mogen verheugen op een grote belangstelling. 3.1

Sportverenigingen in Westvoorne

De Westvoornse sportverenigingen zijn de belangrijkste aanbieder van sport- en beweegactiviteiten in de gemeente. De sociaal-maatschappelijke functie van deze verenigingen is groot en de verenigingen zijn in hoge mate afhankelijk van vrijwilligers. Voor een deel is voor de realisatie van deze initiatieven geen enkele vorm van ondersteuning door de gemeente nodig, met uitzondering van de subsidies voor jeugdleden. Het andere deel van deze initiatieven kan echter niet worden gerealiseerd zonder enige vorm van gemeentelijke ondersteuning. Op 19 april 2012 is er tijdens de openbare vergadering van de Adviesraad Sport & Accommodaties (ASA) een brainstormsessie met de lokale sportverenigingen georganiseerd over de nieuwe sportnota. De deelnemers gaven aan dat de focus van sportstimulering op de georganiseerde en niet op de ongeorganiseerde sport moet liggen, omdat verenigingen meer bieden dan sport, zoals: saamhorigheid en sociale contacten. Vooral de binnensportverenigingen gaven aan dat ondersteuning door de gemeente als noodzakelijk wordt gezien om een variatie in het sportaanbod mogelijk te maken en hiermee de diversiteit in stand te houden. Ook kwam naar voren dat de gemeente garant moet staan voor de borging van kwaliteit van de sportaccommodaties door deze op een juiste wijze te beheren en te exploiteren. Actiepunt 2: De gemeente zorgt voor kwalitatief hoogwaardige sportaccommodaties door deze op een efficiënte wijze te beheren en te exploiteren.

9

3.2

Uitgangspunten

De algemene tendens is dat de overheid zich steeds meer terugtrekt uit verschillende sectoren. Dit heeft ook gevolgen voor het sportbeleid. Het uitgangspunt van dit nieuwe beleid is dat verenigingen zullen worden aangesproken op hun eigen verantwoordelijkheid, zelfredzaamheid en zelfwerkzaamheid. De komende jaren zal daarom door de gemeente moeten worden geïnvesteerd in de versterking en in zekere mate ook de professionalisering van de lokale sportverenigingen. Het resultaat van deze versterking zal zijn, dat een deel van de sportverenigingen straks daadwerkelijk in staat is om maatschappelijke taken uit te voeren. Om dit te bewerkstelligen moeten verenigingen, die kampen met een tekort aan vrijwilligers of een tekort aan kader, worden ondersteund. In 2012 heeft Sportservice Zuid-Holland de cursus Meer Vrijwilligers in Kortere Tijd gegeven. Deze cursus is door de gemeente gefinancierd en draagt bij aan een professionele manier van werven van vrijwilligers. Het is van belang om op een georganiseerde manier aandacht te besteden aan de vrijwilligers. Niet alleen als het gaat om het werven van vrijwilligers, maar ook om het motiveren en behouden van de vrijwilligers. Voorne-Putten is geoormerkt als anticipeerregio. Dit betekent dat de dorpen in deze regio’s minder leerlingen hebben op scholen, er minder banen zijn en winkels minder omzet draaien. Ook heeft de regio te maken met een steeds meer vergrijzende bevolking. Voor sportverenigingen kan dit dan ook ingrijpende gevolgen hebben. Het is voor de verenigingen zaak dat zij tijdig kunnen inspelen op deze veranderende situatie door meer met elkaar samen te werken op bestuurlijk niveau en zich meer te richten op de ouderen. Om de (sport)verenigingen voor te bereiden op deze veranderende situatie, die zich kenmerkt door vergrijzing, digitalisering en afstemming van het verenigingsaanbod op de behoefte van de verschillende doelgroepen, zullen de gemeente en de sportverenigingen de komende jaren samen moeten investeren in deskundigheidsbevordering en ondersteuning op maat. Hierbij kan gedacht worden aan kaderopleidingen en het bundelen van kennis. Als voorwaarde geldt echter wel dat de verenigingen bereid moeten zijn om aan deze initiatieven mee te werken en deel te nemen. In mei 2013 is gestart met themabijeenkomsten voor de verenigingen die door Sportservice Zuid-Holland werden gegeven. Deze eerste serie bijeenkomsten is door de verenigingen zeer goed ontvangen. Ook in 2014 zullen er dergelijke bijeenkomsten worden aangeboden door de gemeente. Actiepunt 3: De gemeente biedt de komende jaren deskundigheidsbevordering en ondersteuning op maat aan de verenigingsbesturen.

3.3

Doelstelling en rol van de gemeente

De doelstelling van de gemeente is de afhankelijkheid van de verenigingen ten opzichte van de gemeente te beperken tot het hoogst noodzakelijke. Het gaat echter niet alleen om kaders vanuit de gemeente. Verenigingen zouden zelf ook initiatieven kunnen ontwikkelen om hun zelfstandigheid te vergroten. Hierbij is de bereidheid van verenigingen om echt onafhankelijk van de gemeente te worden doorslaggevend. De combinatiefunctionarissen zullen vanaf het schooljaar 2013-2014 de sportverenigingen, mits zij dit willen, bij hun sportstimuleringsactiviteiten en het bewegingsonderwijs betrekken. De verenigingen hebben hierbij de mogelijkheid om zich te profileren. Gevolg hiervan is dat de verenigingen en de combinatiefunctionarissen ervaring en know how uitwisselen. De gemeente zal bij deze sportstimuleringsactiviteiten een regisserende en ondersteunende rol vervullen. 10

In het volgende hoofdstuk komt de ongeorganiseerde sport aan de orde en zal worden uiteengezet waarom de omgeving van Westvoorne hier uitermate geschikt voor is.

11

4.

Ongeorganiseerde sport

Doordat men tegenwoordig een gebrek heeft aan tijd is het lastig plannen. Dit is een van de redenen dat steeds meer mensen ervoor kiezen om op een ongeorganiseerde wijze te sporten en zich niet aansluiten bij een sportvereniging. Onder ongeorganiseerde sport worden alle vormen van sport verstaan die niet in verenigingsverband worden aangeboden. De laagdrempeligheid van de ongeorganiseerde sport zonder vaste deelnemers, vaste tijden en meer gericht op recreatie dan op prestatie wordt dan ook steeds populairder. De randvoorwaarden voor het beoefenen van sport in ongeorganiseerd verband hebben vooral te maken met de beschikbare faciliteiten. Westvoorne is met haar omgeving en natuur bijzonder geschikt om op een ongeorganiseerde wijze recreatief te bewegen. Ook zijn er in Westvoorne een aantal commerciële aanbieders van sportscholen. Deze worden in deze nota buiten beschouwing gelaten.

4.1 Faciliteiten in Westvoorne De Westvoornse omgeving is zeer geschikt om op ongeorganiseerde wijze actief te recreëren. In Westvoorne zijn in de buitenlucht tal van activiteiten te doen, zoals: fietsen, wandelen, hardlopen en paardrijden. Omdat Westvoorne beschikt over veel water wordt hieronder kort ingegaan op een aantal mogelijkheden om op ongeorganiseerde wijze actief te recreëren op of langs het water in Westvoorne. Surfen Het Oostvoornse Meer is populair bij surfers. Aan de noordoever kunnen ze vlakbij het water parkeren, er is plek genoeg om de surfplank op te tuigen en er hoeft niet eindeloos met spullen te worden gesjouwd. Ook de zuidoever is een aantrekkelijke surfplek, al moet daar wel eerst een stuk met de spullen worden gelopen. Beginnende surfers kunnen hun eerste lessen nemen bij het meer terwijl de geoefende surfers genieten van de uitgestrektheid en optimale condities. Kitesurfen Kitesurfen is voor veel surfers een nieuwe uitdaging. De stranden in deze regio zijn geschikt om deze nieuwe sport te beoefenen. Vooral de Slikken van Voorne is bijzonder populair. Op het strand in Rockanje is het in het laagseizoen (1 oktober tot 1 april) toegestaan om te kitesurfen. Tijdens het hoogseizoen is dit toegestaan tussen de volgende strandpalen: Noordzijde badstrand, tussen strandpalen 10.0 en 11.6; Zuidzijde badstrand, tussen strandpalen 13.4 en15.4; Slikken van Voorne, tussen strandpalen 7.6 en 10.0. In Oostvoorne kan er het gehele jaar door gekitesurft worden vanaf strandpaal 7.0 tot aan Rockanje. Duiken Het Oostvoornse Meer is ingedeeld in zones zodat duikers, surfers en vissers elkaar niet storen bij het uitoefenen van hun sport. Het Oostvoornse Meer is zeer populair bij duikers uit Nederland, België en zelfs daarbuiten. Vooral door de maximum diepte van ruim 40 meter en het bijna altijd zeer goede zicht door de harde zandbodem. In de winter kan het zicht oplopen tot 20 meter; ‘s zomers blijft het beperkt tot zo’n 5 meter. Jaarlijks worden er ongeveer 600.000 duiken gemaakt in het Oostvoornse Meer. De gemiddelde diepte van het meer is 20 meter, sommige putten zijn tot 43 meter diep. Waar nu

12

het Oostvoornse Meer ligt, lag vroeger “Maasdroogen”, een beruchte zandbank waar veel schepen zijn vergaan. Er ligt dan ook een heus scheepskerkhof en nog steeds worden er wrakken ontdekt. Speciaal voor de duikers zijn talloze attributen afgezonken. Beroemd zijn de onderwater (Volkswagen) Kever en de 46 meter lange tunnel. Vissen In Westvoorne en omgeving kan op verschillende plekken gevist worden, zoals: in kleine vijvers, de polders, de kanalen in de Europoort, vanaf het strand in Rockanje of vanaf een boot in zee. Een zeer populaire locatie is het Oostvoornse Meer, omdat hier ook forel wordt gevangen. Vissen in het Oostvoornse Meer is gebonden aan specifieke regels van de Grote Vergunning. Het Groene Strand is een beschermd natuurgebied waar niet mag worden gevist. Buitenspelen in Westvoorne Voor kinderen is Westvoorne met al haar groen een prettige leefomgeving. Binnen de openbare ruimte kan onderscheid worden gemaakt tussen informele en formele speelruimte. Met informele speelruimte wordt de ruimte aangeduid waar de doelgroep leeft, woont en (veilig) kan spelen, zoals: de stoep, het plantsoen en het water, maar waar geen specifieke speeltoestellen staan. Met formele speelruimte wordt de ruimte aangeduid die specifiek en exclusief is ingericht voor de speelfunctie (de speelplekken met voorzieningen). Uit een bench mark (Kinderen in Tel Databoek 2012) is gebleken dat Westvoorne goed scoort op de indicator: oppervlakte formele speelruimte voor kinderen van 0 tot en met 17 jaar. Aan de leerlingen van groepen 3 tot en met 8 van de basisscholen in Westvoorne is gevraagd of ze (bijna) iedere dag buitenspelen. Hierop heeft 88 procent positief geantwoord. Wel geeft 62 procent van de buitenspelende leerlingen aan dat er buiten onvoldoende mogelijkheden zijn om te spelen. Actiepunt 4: In 2016 het speelplaatsenbeleid evalueren. Overig De laatste jaren zijn er ook initiatieven vanuit burgers en vanuit de gemeente ondernomen om de buitenruimte nog meer voor sport en bewegen te benutten. Zo is er in 2009 door een burgerinitiatief een mountainbikeroute rondom het Oostvoornse Meer gerealiseerd. Van deze route wordt veel gebruik gemaakt. Maar ook is er inmiddels een vitaliteitstuin in Oostvoorne gerealiseerd, die tot stand is gekomen met 100% subsidie van de Stadsregio.Deze tuin bestaat uit speeltoestellen voor kinderen en outdoor fitnesstoestellen waar zowel grotere kinderen als volwassenen gebruik van kunnen maken. Actiepunt 5: De gemeente steunt initiatieven, die het mogelijk maken om op ongeorganiseerde wijze actief te recreëren in Westvoorne.

4.2

Doelstellingen

De belangrijkste doelstelling is om de buitenruimte waar mogelijk meer in te zetten voor de ongeorganiseerde sport door het creëren van o.a. trapveldjes, wandel-, ruiter- en fietspaden om zo ook deze tak van sport te stimuleren. Vaak zal dit in samenwerking met de natuurorganisaties, het Waterschap en het Recreatieschap moeten worden gedaan. Ook zouden de mogelijkheden kunnen worden bekeken om samen met de natuurorganisaties de bestaande wandel-, ruiter en fietsroutes te optimaliseren. Voor de oudere jeugd is er op het evenemententerrein in Rockanje en bij de Brielseweg in Oostvoorne een skatebaan. Aan de skatebaan in Rockanje is in september 2013 een fun box

13

toegevoegd. In augustus 2013 is er ook een pannakooi geplaatst achter het dorpsplein in Rockanje. Deze twee zaken zijn na intensief overleg met de jongeren tot stand gekomen. Actiepunt 6: De buitenruimte meer inzetten voor de ongeorganiseerde sport door o.a. het gebruik van trapveldjes, wandel-, ruiter- en fietspaden te bevorderen om zo ook deze tak van sport te stimuleren.

Westvoorne heeft de beschikking over een geweldige omgeving. Uniek te noemen door de variatie van bos, duinen en strand. Voor de paardenliefhebbers een uitgelezen plek waar mens, dier en natuur bijeenkomen. Er zijn in onze gemeente veel paardenliefhebbers die er graag met hun paard op uit trekken. Om deze reden zijn er door diverse beheerders en eigenaren van wegen en natuurgebieden voorzieningen in de vorm van ruiterpaden aangelegd. Uit de notitie Paardensport Westvoorne blijkt dat de ruiterroutes niet altijd duidelijk zijn, ontbreken en/of niet op elkaar aansluiten. Om Westvoorne op een goede manier voor paardrijden te ontsluiten, zijn ruiterroutes wenselijk die gebruik maken van de openbare weg, bestaande of aan te leggen ruiterpaden en ruiterstroken langs fietspaden, voetpaden en wegen. Begin 2014 zal worden bekeken hoe knelpunten in bestaande en nieuw te realiseren ruiter- en menroutes opgelost kunnen worden. Daarnaast wordt bekeken of samen met andere wegbeheerders en terreinbeheerders een samenhangend ruiter- en menroutenet in de gemeente gerealiseerd kan worden met als doel een “Rondje Westvoorne”. Actiepunt 7: Samen met de natuurorganisaties, het Waterschap en het Recreatieschap de bestaande wandel-, ruiter- en fietsroutes optimaliseren.

Een andere doelstelling is om het strand en het duingebied meer te gaan benutten om ongeorganiseerde sportbeoefening mogelijk te maken en het recreatieve en actieve karakter van de gemeente nog meer vorm te geven. Dit kan bijvoorbeeld worden gestimuleerd door partijen die sportevenementen op het strand willen organiseren te faciliteren en hen hiervoor de nodige vergunningen te verlenen. Maar ook door het strand zodanig in te richten en te onderhouden dat dit qua eisen en wensen tegemoet komt aan de activiteiten van de betreffende doelgroepen. Bovenstaande is echter wel afhankelijk van de uitkomst van de Toekomstvisie Badstrand. In hoofdstuk 4 zal het accommodatiebeleid aan bod komen en zal worden gekeken naar het belang van de sportaccommodaties voor de gemeenschap.

14

5.

Accommodatiebeleid

Om te kunnen sporten zijn adequate sportvoorzieningen nodig. Goede sportaccommodaties zijn belangrijk voor het woon- en leefklimaat van een gemeente. Gemeentelijk beleid op het gebied van sportaccommodaties richt zich dan ook voornamelijk op het scheppen van voorwaarden om breedtesport mogelijk te maken en op het beheren en exploiteren van de accommodaties op een voor de gemeenschap meest efficiënte wijze. Het begrotingssaldo van de gemeente op het gebied van sport bedroeg in 2013 circa € 1.227.000,-. De onderstaande tabel geeft een overzicht van het begrotingssaldo voor de komende jaren: Begroting 2014 Begroting 2015 Begroting 2016 Begroting 2017

€ 1.255 € 1.313 € 1.194 € 1.079 (bedragen x € 1.000,-)

Het verschil dat vanaf 2016 zichtbaar wordt ligt vooral aan de verminderde afschrijvings- en rentelasten, minder uit te voeren planmatig onderhoud en aan een toegezegde bezuiniging van € 50.000,- op het gebied van de sportaccommodaties. Het gaat hier dus om een forse bijdrage om sport en bewegen de komende jaren mogelijk te maken en de verenigingen te faciliteren. 5.1

Beheervormen binnensportaccommodaties

Het uitgangspunt is dat de gemeente garant staat voor de kwaliteit van haar sportaccommodaties en deze tegen een betaalbare prijs aanbiedt aan de verenigingen. Hierbij zijn service, veiligheid en hygiëne de belangrijkste speerpunten. Om de binnensportverenigingen te faciliteren zal de gemeente zich in de toekomst, samen met de sportverenigingen, nog meer inzetten om het sportaanbod in de binnensportaccommodaties duidelijk zichtbaar te maken om hiermee de sportparticipatie te verhogen. De gemeente heeft besloten om het beheer en de exploitatie van de binnensportaccommodaties zelf te doen met de bedoeling een kwaliteitsslag te maken. De hiermee samenvallende doelstelling is om in Rockanje en Oostvoorne een gemeentelijke sportaccommodatie aan te bieden. Hiermee wordt het verenigingsleven gefaciliteerd, sport en bewegen mogelijk gemaakt en een gezonde leefstijl gepromoot. In Tinte heeft men de beschikking over De Odiaan, waar sporten beperkt mogelijk is. Inmiddels is de Structuurvisie Tinte is opgesteld en zal de gemeente in het eerste kwartaal van 2014 een faciliterende rol op zich nemen om samen met de inwoners van Tinte een plan van aanpak uit te werken, dat met inbegrip van het historische karakter de leefbaarheid in Tinte borgt. Hierbij zal ook rekening worden gehouden met de huidige sportfaciliteiten en maatschappelijke functies.

5.2

Buitensport in Westvoorne

De gemeente Westvoorne beschikt over 3 buitensportaccommodaties, waarvan zij eigenaar is, te weten: Sportcomplex Drenkeling (voetbalvereniging Rockanje), Sportcomplex 2e Slag (hockeyvereniging Forcial) en Sportcomplex Zwartelaan (voetbalvereniging OVV). Ook zijn er in Westvoorne 2 tenniscomplexen en een paardensportvereniging die hun accommodaties in eigen beheer hebben. Tot slot zijn er ook accommodaties voor de paardensport en sportscholen aanwezig die in handen zijn van particuliere instellingen. Deze zullen daarom buiten beschouwing worden gelaten.

15

Omdat de verenigingen overdag en in de vakanties nauwelijks activiteiten hebben op de buitensportaccommodaties worden deze ook door de combinatiefunctionarissen gebruikt om sportdagen en vakantieactiviteiten te organiseren. Ook zou meervoudig gebruik van de buitensportaccommodaties gestimuleerd kunnen worden om de accommodaties en de voorzieningen optimaal te gebruiken. Dit moet wel altijd in overleg met de vereniging die gebruik maakt van het complex en de gemeente gebeuren. Actiepunt 8: In de toekomst de buitensportaccommodaties nog meer gaan gebruiken om aan sportstimulering te doen. Actiepunt 9: Meervoudig gebruik van accommodaties stimuleren. In 2014 zal de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de opstallen worden geactualiseerd. Ook zal er een meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de velden worden opgesteld. Deze beide documenten zullen de leidraad zijn voor het toekomstige planmatig onderhoud aan zowel de opstallen als de velden. Beide documenten zullen aan de raad worden aangeboden. Actiepunt 10: In 2014 zal de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de opstallen worden geactualiseerd en een meerjarenonderhoudsplanning voor de velden worden opgesteld.

Sportcomplex Drenkeling Het gebied Drenkeling, waar VV Rockanje is gehuisvest, is aangewezen voor woningbouw. Om dit project te realiseren moet er een aantal velden van Sportcomplex Drenkeling verdwijnen. Dit houdt in dat de resterende velden intensiever bespeeld zullen worden en het complex moet worden voorzien van een kunstgrasveld om de vereniging toekomstbestendig te maken. Ook heeft dit tot gevolg dat de vereniging minimaal 15-20 jaar gehuisvest zal blijven op Drenkeling om de investering van het kunstgrasveld eruit te halen. Een eventuele fusie tussen VV Rockanje en OVV is hiermee van de baan. In de gevoerde gesprekken met beide verenigingsbesturen bleek ook dat een fusie op dit moment niet realistisch is. In de gesprekken die met VV Rockanje zijn gevoerd is naar voren gekomen dat de vereniging bereidwillig is om mee te denken met de gemeente. Het bestuur heeft aangegeven dat de vereniging graag over kunstgras zou willen beschikken, maar ook dat kleedkamers verouderd zijn en gerenoveerd moet worden. In de raad van 17 december 2013 is een kredietvoorstel aangenomen voor de aanleg van een kunstgrasveld. De kantine is inmiddels door de vereniging zelf opgeknapt. Actiepunt 11: Samenwerken met VV Rockanje om tot een goede uitwerking te komen van Sportcomplex Drenkeling.

Sportcomplex Zwartelaan In de toekomst wil OVV haar opstal multifunctioneler gebruiken of aan derden verhuren. Dit meervoudig gebruik juicht de gemeente toe. In het licht van het toekomstbestendig maken van de opstal heeft de gemeente in 2013 een aantal noodzakelijke werkzaamheden aan elektra, riolering en cv’s en boiler op sportcomplex Zwartelaan uitgevoerd. De doelstelling voor de komende jaren zal zijn om samen met de vereniging financiële middelen te vinden om de opstal van Sportcomplex Zwartelaan te renoveren. Omdat de velden van OVV intensief worden gebruikt, heeft de vereniging de wens om de beschikking te krijgen over meer trainingscapaciteit. Daarom zal moeten worden onderzocht

16

of er mogelijkheden zijn om sportcomplex Zwartelaan in de toekomst van een wetra-veld of een tweede kunstgrasveld te voorzien. De gemeente heeft aangegeven hiervoor open te staan. Wel wil de gemeente van de vereniging weten hoe de vereniging het door hen voorgestelde participatietraject voor zich ziet en welke inbreng de verschillende partijen hierin zullen hebben. Actiepunt 12: Samen met de vereniging optrekken om financiële middelen te vinden om de opstal van OVV te renoveren en de mogelijkheden voor de realisatie van een wetra-veld of een tweede kunstgrasveld bij voldoende financiële middelen onderzoeken. Sportcomplex 2e Slag Voor het behoud van de velden moet iedere 3 jaar de drainage worden doorgespoten. Hiervoor moet de gemeente middelen reserveren. In 2003 is het tweede kunstgrasveld aangelegd. Aangezien een toplaag gemiddeld 15 jaar mee gaat betekent dit dat deze rond 2018 vervangen moet worden. De renovatie van de toplaag zal door de gemeente worden gefinancierd, aangezien zij eigenaar is van de velden. Actiepunt 13: Het op een juiste wijze onderhouden en renoveren van de velden van Sportcomplex 2e Slag. Op de geasfalteerde parkeervoorziening bij het sportcomplex kunnen slechts 12 auto’s worden geparkeerd. Ook wordt er gebruik gemaakt van de halfverharde parkeergelegenheid bij het voormalig Pinguïnterrein. Hierdoor is er vaak een gebrek aan parkeerplaatsen in de zomer wanneer de toeristische parkeerdruk het hoogst is. De komende jaren zal worden bekeken hoe de parkeerdruk kan worden verminderd. Hierdoor kunnen de hockeyleden, maar ook de bezoekers van de 2e Slag worden gefaciliteerd. Actiepunt 14: Onderzoek verrichten naar de mogelijkheden om bij de 2e Slag de parkeergelegenheid uit te breiden of de parkeerdruk te verminderen.

In het volgende hoofdstuk zal sportstimulering voor ouderen worden behandeld. Er zal vooral worden gekeken naar mogelijkheden om sportdeelname onder deze doelgroepen te vergroten.

17

6.

Sportstimulering voor ouderen

Ouderen behoren tot de meest kwetsbare groepen in de samenleving die het minst bewegen. In de beleidsbrief Sport en bewegen in olympisch perspectief (19-05-2011) van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport staat onder andere dat “sport en bewegen voor ouderen essentieel en onmisbaar zijn om zo lang mogelijk zelfstandig te leven. Er is aangetoond dat een actieve leefstijl bij deze doelgroep zorgt dat (verergering van) bepaalde ziekten en aandoeningen voorkomen kunnen worden. Ook kan sportdeelname een gunstig effect hebben op de sociale participatie van ouderen en depressie en isolement tegengaan”. Uit bovenstaande blijkt dat sport en bewegen een wezenlijke bijdrage kunnen leveren aan de zelfredzaamheid van deze doelgroep. “In iedere levensfase is het van belang dat de omgeving uitnodigt tot meer sporten en bewegen. De inrichting van de buurt of de wijk kan grote invloed hebben op het sport- en beweeggedrag en daarmee op de gezondheid van mensen, de sociale cohesie en leefbaarheid van de buurt of de wijk. Belangrijke determinanten voor het sport- en beweeggedrag van bewoners zijn (onder andere) de aanwezigheid van groen, speelplekken, parken met trimbanen en oefenvoorzieningen” (Idem). Westvoorne is hiervoor met haar natuur en stranden uitermate geschikt. Van essentieel belang is wel dat de omgeving schoon en veilig is en dat deze uitnodigt tot bewegen om de sportdeelname onder verschillende doelgroepen te verhogen. Actiepunt 15: Bij woningbouwprojecten een omgeving creëren die uitnodigt tot meer sporten en bewegen.

Uit het rapport Onbewogen om bewegen: lichamelijke (in)activiteit in zorginstellingen (2012), dat in opdracht van de Inspectie voor de Gezondheidszorg is geschreven door de Vrije Universiteit van Amsterdam, is gebleken dat “er allerlei interventies zijn om ouderen te laten bewegen, maar dat deze vooral zijn bestemd voor thuiswonende ouderen. Het aanbod van beweeginterventies voor ouderen in zorginstellingen is versnipperd” (p. 21). Voor de Westvoornse sportverenigingen zou dit kansen bieden om voor deze doelgroep een aanbod te creëren op locatie, aangezien de woon- en zorgcentra vaak over eigen zalen beschikken waar activiteiten voor de bewoners kunnen worden georganiseerd. Een voorbeeld van een bestaand initiatief is koersbal in De Leemgaarde.

6.1

Ouderen in Westvoorne

Ook in Westvoorne neemt de vergrijzing met rasse schreden toe. Pronexus heeft voor de gemeente Westvoorne een prognose van het inwonersaantal, uitgesplitst per leeftijdscategorie, opgesteld. Hieruit blijkt dat ouderen (65-plussers) in 2033 36,47% van de Westvoornse bevolking uitmaken ten opzichte van 23,56% in 2013. Dit vraagt om aandacht voor het sport- en beweegaanbod voor ouderen in de gemeente. Over de sportdeelname in Westvoorne onder inwoners van 50 jaar en ouder zijn geen cijfers bekend. Vooral de tennisen watersportverenigingen hebben een redelijk aantal actieve vijftigplussers in hun ledenbestand. Verder wordt ook het zwembad van De Meander gebruikt voor activiteiten voor deze doelgroep. Daarnaast zijn er in de gemeente een bridgevereniging en een koersbalvereniging actief die zich specifiek richten op ouderen. Ouderen en georganiseerde binnensport Het sportaanbod van binnensportverenigingen lijkt ook in Westvoorne onvoldoende toegesneden op de vraag van deze doelgroep. Er is voor de sportverenigingen met het oog op de vergrijzing echter nog een markt te winnen. Er zal in overleg met ouderenorganisaties en sportverenigingen worden geïnventariseerd hoe in een geschikt aanbod voor deze 18

doelgroep kan worden voorzien. Ook zullen binnensportverenigingen worden gestimuleerd om relaties aan te gaan met zorg- en welzijnsinstellingen om bewegen voor ouderen toegankelijker te maken op locatie. Actiepunt 16: Het stimuleren van sportverenigingen om een gericht aanbod te creëren voor alle doelgroepen. Actiepunt 17: Het stimuleren van binnensportverenigingen om relaties aan te gaan met zorgen welzijnsinstellingen om bewegen voor ouderen, die minder mobiel zijn, toegankelijker te maken (op locatie).

Ouderen en georganiseerde buitensport Er is aangetoond dat (modern) met rubber ingestrooide kunstgrasvelden minder blessuregevoelig zijn voor enkels en knieën. Hierdoor kunnen ouderen bijvoorbeeld veel langer blijven voetballen. Met het oog op de vergrijzing kan de gemeente besluiten om bij de vervanging van een natuurgrasveld of de bouw van een nieuw buitensportcomplex vooral te investeren in moderne kunstgrasvelden. Ook moeten buitensportverenigingen worden aangespoord om een aanbod voor ouderen te ontwikkelen. Hierdoor zullen naar verwachting meer veteranencompetities ontstaan en kan worden bijgedragen aan een leven lang sporten en bewegen. Actiepunt 18: Het aansporen van buitensportverenigingen om in een aanbod voor ouderen te voorzien en bij de vervanging van een natuurgrasveld of de bouw van een nieuw buitensportcomplex te kijken naar de mogelijkheden voor kunstgras.

Ongeorganiseerde sport Voor ouderen zijn wandelen en fietsen de belangrijkste vormen van ongeorganiseerd bewegen. De omgeving van Westvoorne met haar stranden, bossen en duinen is hier uitermate geschikt voor. De bebouwde omgeving is niet of nauwelijks voor sport en bewegen voor ouderen ingericht en speelterreinen zijn vooral afgestemd op spelen voor jonge kinderen. Eind 2013 is er in Oostvoorne met behulp van een subsidie van de Stadsregio een vitaliteitstuin bij de Leemgaarde ingericht. Speeltoestellen voor kinderen worden hier gecombineerd met outdoor fitnesstoestellen waar zowel grotere kinderen, volwassenen als ouderen gebruik van kunnen maken. Gemeentelijke initiatieven Bewegen draagt bij aan de gezondheid van ouderen, maar heeft ook een sterk socialiserende functie. Beide aspecten dragen bij aan de zelfredzaamheid van deze doelgroep. Momenteel zijn er 2 gemeentelijke initiatieven gericht op sport en bewegen voor ouderen, te weten: Groninger Actief Leven Model (Galm) en Meer Bewegen voor Ouderen (MBvO). Deze 2 initiatieven worden door de gemeente gesubsidieerd en hebben een open eind constructie, wat inhoudt dat de looptijd ervan niet is aangegeven. De doelstelling is om het beweegaanbod voor ouderen vanaf 1 januari 2015 onder te brengen bij lokale sportverenigingen. Actiepunt 19: Galm en MBvO afbouwen, zodat deze beweegactiviteiten per 1 januari 2015 kunnen worden ondergebracht bij de Westvoornse verenigingen.

In de nieuwe situatie moeten verenigingen dan ook worden gestimuleerd om in een sport- en beweegaanbod voor ouderen te voorzien. Het is de bedoeling om ouderen op de hoogte te brengen van het aanbod dat er voor hen is en dit onder hun aandacht brengen. Ouderen

19

worden op deze manier gestimuleerd om meer te gaan bewegen. Hiervoor moet bij verenigingen worden geïnventariseerd wat zij te bieden hebben voor ouderen. Dit aanbod zal vervolgens op de gemeentelijke website onder het kopje Westvoorne Sport worden gepubliceerd. Actiepunt 20: Inventariseren welk aanbod de verenigingen hebben voor ouderen.

Ouderen en vrijwilligerswerk Nog steeds kampen veel verenigingen met een vrijwilligerstekort. Er zijn echter veel vitale ouderen die zich willen inzetten voor een vereniging. Het is dus van belang dat deze ouderen, die vanuit hun arbeidsverleden een schat aan ervaring meebrengen en vaak over veel kwaliteiten beschikken, hun plek vinden binnen de verenigingen. Verenigingen zullen worden geattendeerd op de schat aan ervaring die ouderen vaak meebrengen. Actiepunt 21: Verenigingen attenderen op het belang van het in huis hebben van ouderen.

In hoofdstuk 7 zal worden ingegaan op sportstimulering voor mensen met een belemmering.

20

7.

Sportstimulering voor mensen met een belemmering

Een andere omschrijving voor iemand met een beperking is iemand met een belemmering. De nuance geeft aan dat deze persoon nog genoeg talenten heeft, maar dat hij of zij belemmerd wordt om deze in de praktijk te brengen en vaak hinder ondervindt om deel te nemen aan het maatschappelijk leven. In het WMO-beleidsplan van de gemeente Westvoorne is Agenda 22 vastgesteld. In de 22 regels staat wat nodig is om mensen met een belemmering gelijke kansen te bieden of het nu gaat om wonen, werk, school, vrije tijd of mobiliteit. Ook voor sport geldt dat mensen met een belemmering vaak maar een beperkt aantal mogelijkheden hebben en maar bij een beperkt aantal reguliere sportverenigingen terecht kunnen. Bovendien is het aantal georganiseerde sporters met een belemmering verhoudingsgewijs nog aan de lage kant. De landelijke sportdeelname van mensen met een belemmering blijft nog steeds achter in vergelijking tot mensen zonder belemmering. Deze achterstand blijkt zeer hardnekkig te zijn. De oorzaken, voor zover bekend, hangen vooral samen met de aard van de belemmeringen en de mate waarin voorzieningen en randvoorwaarden zijn gecreëerd om bewegen en sporten voor deze doelgroep mogelijk te maken. Maar omgekeerd heeft sport en bewegen voor de gezondheid, de participatie en de integratie van deze mensen juist een grote toegevoegde waarde. Naast de gezondheidswaarde van sport en bewegen ontlenen mensen met een belemmering ook een gevoel van eigenwaarde aan sportdeelname en sportprestaties. Voorne-Putten Op Voorne-Putten zijn al een aantal faciliteiten op het gebied van sport voor mensen met een belemmering. Onder andere Hockeyclub Voorne uit Hellevoetsluis en Hockeyvereniging Spijkenisse hebben een aantal G-teams. Ook is er bij Atletiekvereniging Spark uit Spijkenisse voor mensen met een belemmering de mogelijkheid om aan gehandicaptenatletiek te doen. Verder kan er in Spijkenisse gevoetbald worden in het Gteam van VV Hekelingen en in Hellevoetsluis bij VV Vlotbrug. In Rozenburg kunnen mensen met een belemmering zwemmen bij Helpt Elkander. In overleg met de regionale sportambtenaren zullen alle activiteiten voor G-sporters in kaart moeten worden gebracht, zodat zij geholpen worden in het maken van een keuze voor een gezond en actief leven. Actiepunt 22: Inventariseren welke sport- en beweegmogelijkheden er al zijn op VoornePutten voor mensen met een belemmering en deze onder de aandacht brengen.

Sport voor mensen met een belemmering in Westvoorne Op dit moment is er in Westvoorne weinig tot geen aanbod bij verenigingen voor mensen met een belemmering. In 2013 is er een opzet gemaakt door Volley Voorne 2000 en Fysio Voorne om in een aanbod voor deze doelgroep te voorzien. De gemeente zou graag zien dat er een groter aanbod ontstaat in Westvoorne voor deze doelgroep. Vanuit de gemeentelijke sportaccommodaties moet er daarom rekening worden gehouden met maatregelen die moeten worden genomen om de accommodaties toegankelijker of aantrekkelijker te maken in de zin van voorzieningen voor mensen met een belemmering. Actiepunt 23: Als zich initiatieven voordoen, de gemeentelijke sportaccommodaties aanpassen voor sporters met een belemmering. Deze aanpassingen zullen wel moeten worden betaald uit de huidige budgetten. Actiepunt 24: De voorzieningen, die er zijn voor mensen met een belemmering, vanuit de WMO onder de aandacht brengen.

21

Ook zullen sportorganisaties en -verenigingen worden aangemoedigd om een aanbod te creëren voor mensen met een belemmering. Een initiatief op dit gebied is om een aangepast programma in het zwembad te ontwikkelen. Het zwembad beschikt over een verstelbare bodem en materiaal om een dergelijke les te kunnen faciliteren. Ook zou een paardrijvereniging gevraagd kunnen worden om een dergelijk programma te ontwikkelen. De heilzame werking van paardrijden voor deze doelgroep is in eerder onderzoek aangetoond. Actiepunt 25: Sportverenigingen aanmoedigen om een aanbod te ontwikkelen voor sporters met een belemmering. Actiepunt 26: In samenwerking met de verenigingen een sportaanbod ontwikkelen in De Meander voor mensen met een belemmering. Actiepunt 27: Sportverenigingen op de hoogte brengen van de subsidiëring (€ 26,- per lid per jaar) vanuit de gemeente voor mensen met een belemmering.

In het volgende hoofdstuk zal sportstimulering voor jeugd worden behandeld en zal de rol van de combinatiefunctionarissen en de scholen worden uitgediept.

22

8.

Sport en gezondheid

Mensen die voldoende bewegen hebben minder last van zowel psychische als lichamelijke klachten. Gezondheid hangt samen met gedrag en leefstijl. Mensen die voldoende bewegen, gezond eten, niet roken en weinig alcohol drinken, leven langer, doen minder beroep op zorg en voelen zich gezonder. Diverse sectoren spelen een rol om mensen aan het bewegen te krijgen. Uiteraard de sportsector en het onderwijs, maar ook de recreatiesector, het bedrijfsleven en andere belangrijke commerciële partners, zoals de ziektekostenverzekeraars en de fitnessbranche. 8.1

Het belang van bewegen

Mensen die sporten leggen een stevige basis voor een actieve en gezonde leefstijl en verlagen het risico op hartziekten, diabetes, depressie en sommige vormen van kanker. Voor kinderen is sport ook goed voor hun leerprestaties, weerbaarheid, psychische en motorische ontwikkeling. De kans dat zij later blijven bewegen, is groot als zij daar al jong mee beginnen. Het is daarom van belang dat scholen aandacht hebben voor sport. Voldoende sporten en bewegen is een eigen keuze en deze keuze wordt nog lang niet door iedereen gemaakt. Uit de brief Programma sport en bewegen in de buurt van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport blijkt dat “de helft van de kinderen tot achttien jaar en een derde van de volwassenen onvoldoende sport en beweegt. Tegelijkertijd wordt overgewicht een steeds groter probleem”. Het uitgangspunt hierbij is de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen. Deze norm geeft aan hoeveel iemand moet bewegen voor een goede gezondheid: jongeren dagelijks een uur matig intensief; en volwassenen minimaal 5 dagen per week een half uur. Dat kan door te sporten maar ook door te klussen, tuinieren, wandelen of fietsen. De gemeente Westvoorne wil de toename van overgewicht bij kinderen een halt toeroepen. Het accent ligt hierbij op gezonde voeding en meer bewegen en het meer betrekken van ouders bij de problematiek” (Nota Lokaal Gezondheidsbeleid 2009-2012: p.12). Een van de acties die hiervoor is genomen is het geven van voorlichting op school in de vorm van gastlessen over een gezond voedings- en beweegpatroon. Ook het stimuleren van sport en bewegen op het werk is belangrijker dan menig werkgever denkt. Sport en bewegen leidt tot minder en minder lang ziekteverzuim en ook zijn fitte werknemers (vaak) productiever. In de brief van de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport van 26 maart 2006 aan de Europese Commissie over het Groenboek Bevorderen van gezonde voeding en lichaamsbeweging: een Europese dimensie voor de preventie van overgewicht, obesitas en chronische ziekten, staat dat “ARBO-diensten met de stimulering van een flankerend beweeg- en sportaanbod voor werknemers arbeidsongeschiktheid kunnen voorkomen dan wel de terugkeer op de werkvloer bevorderen”. De gemeente Westvoorne zal in de gedachte hiervan de mogelijkheden bekijken om een aanbod voor werkgevers te creëren in de gemeentelijke sportaccommodaties, zodat zij hun werknemers kunnen laten sporten. Actiepunt 28: Een aanbod voor werkgevers creëren in de gemeentelijke sportaccommodaties, zodat zij hun werknemers kunnen laten sporten.

23

Zorgsector De zorgsector vervult een spilfunctie bij groepen die niet voldoende bewegen, zoals: chronisch zieken en mensen met een belemmering. Zorgcentra bieden programma’s aan voor hun bewoners en andere ouderen uit de wijk. Een kinderarts die (over)gewichtsproblemen signaleert kan tijdig sport en bewegen adviseren. Een revalidatiearts heeft een belangrijke stimulerende rol gericht op sportbeoefening door mensen met een beperking. Maar ook ziet men steeds meer fysiotherapeuten die beweegprogramma’s aanbieden gericht op inactieve mensen. Als iemand weer in staat is om zelfstandig te sporten of te bewegen zou deze persoon kunnen instromen in het bestaande aanbod van een sportschool of van een sportvereniging. Actiepunt 29: Het sportaanbod binnen gemeente Westvoorne onder de aandacht brengen bij professionals op het gebied voor sport en gezondheid.

8.2

Ketenvorming door zorgprofessionals

Tegenwoordig vindt er in Nederland steeds meer ketenvorming plaats tussen zorgprofessionals. Ook lokale overheidsinstanties zoals gemeenten, GGD, sportraden, sportverenigingen en zorgverzekeraars spelen hierin een belangrijke rol. Het doel van ketenvorming is om mensen met een chronische aandoening of een verhoogde kans daarop te stimuleren om uit preventief oogpunt voor een actievere en gezondere leefstijl te kiezen. Plezier in bewegen staat daarbij centraal. Ketenvorming is gericht op mensen voor wie meer bewegen noodzakelijk is, of op zijn minst zeer wenselijk. Mensen met een chronische aandoening of een verhoogd risico op bijvoorbeeld diabetes, COPD, hartklachten, astma of overgewicht. Deze groep heeft over het algemeen een inactieve leefstijl, die gekenmerkt wordt door te weinig beweging en vaak een onevenwichtig of ongezond voedingspatroon. Bovendien komen mensen uit deze doelgroep regelmatig met dezelfde klachten bij hun huisarts. Veel mensen voor wie bewegen zeer noodzakelijk is, komen pas in beweging als de huisarts, de diëtist en/of de fysiotherapeut hen dat uitdrukkelijk voorschrijft. Vooral de herhaling van het beweegadvies door zorgprofessionals werkt stimulerend. Samen verspreiden en versterken zij de boodschap aan de doelgroep dat meer bewegen voor hen noodzakelijk is. Samen coachen en begeleiden zij de doelgroep om meer te gaan bewegen. Uiteindelijk dient de doelgroep na een periode van begeleid bewegen zelfstandig verder te gaan, al dan niet in groepsverband, en bewegen tot hun gewoonte te maken. Ketenvorming zet in op blijvende gedragsverandering, doordat alle partners in de keten zich richten op het motiveren van de deelnemers en het herhalen van het beweeg- en/of voedingsadvies. Deze ketenaanpak kent vier stappen: 1. verwijzing naar het gezondheidscentrum en/of een fysiotherapeut door de huisarts of het WMO-loket; 2. het onder begeleiding van een fysiotherapeut bewegen; 3. het onder begeleiding of supervisie van een fysiotherapeut uitvoeren van gezamenlijke beweegactiviteiten; 4. begeleiding van de fysiotherapeut naar sportaanbieders. Ketenvorming in De Meander In MFC De Meander streven we naar een samenwerking met een fysiotherapeut, zodat er voorwaarden geschept kunnen worden voor het geven van uitvoering aan activiteiten ter bevordering van de gezondheid en fitheid van inwoners van Westvoorne. De fysiotherapeut waarmee momenteel wordt samengewerkt is Fysio Voorne. Zij begeleiden mensen die

24

een – al dan niet tijdelijke – fysieke beperking hebben om zelfstandig te sporten en te bewegen. Het gaat daarbij om een herstel- of aanpassingsproces op basis van analyse van het gezondheidsprobleem (wat is het en hoe komt het) en het vinden van een oplossing (wat kan de patiënt zelf en waar kan de fysiotherapeut bij helpen). Het uiteindelijke doel is mensen te begeleiden naar een regelmatig en duurzaam beweegaanbod bij de sportverenigingen. Actiepunt 30: Het stimuleren van ketenvorming tussen zorgprofessionals, zodat mensen met een chronische aandoening of een verhoogde kans daarop worden gestimuleerd om voor een actievere en gezondere leefstijl te kiezen.

In hoofdstuk 9 zal dieper worden ingegaan op sportstimulering voor jeugd en de manier waarop dit de komende jaren zal worden vormgegeven.

25

9.

Sportstimulering voor jeugd

Het hart van de bestaande breedtesport wordt gevormd door de sportverenigingen en het bewegingsprogramma in het basisonderwijs. Sport draagt bij aan ontplooiing van kinderen op het gebied van motorische ontwikkeling maar ook op het gebied van gezondheidsbevordering, karaktervorming en het werken in teamverband. Uit de nota Tijd voor sport: bewegen, meedoen, presteren (2005) van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport blijkt dat de school de basis legt voor gedrag in de toekomst. School biedt bij uitstek een goede infrastructuur voor sportbeoefening. Ook is aangetoond dat de school profijt heeft bij fitte leerlingen en dat sport en bewegen de schoolprestaties bevorderen (p. 6). Voor de jeugd in het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs is het van belang om te weten waarom bewegen zo belangrijk en goed is voor de gezondheid. Wanneer ze kennis kunnen maken met verschillende sporten wordt de kans vergroot dat ze ook daadwerkelijk aan sport gaan doen en blijven doen. Uit de nota Westvoorne sport! bleek dat een substantieel deel van de Westvoornse jeugd in de leeftijd van 6 t/m12 jaar deelneemt aan sport. In 2013 is opnieuw een onderzoek uitgevoerd onder de basisschoolleerlingen. Hieruit blijkt dat 73 procent lid is van een sportvereniging en nagenoeg 100 procent van deze leerlingen sport minimaal 1 keer per week tijdens de gymles. Uit de Nota Overgewicht (2009) van het Ministerie voor Jeugd en Gezin blijkt dat in wijken met veel groen minder overgewicht bij kinderen voorkomt (p. 55) Het is daarom van belang om voldoende formele en informele speelruimte te reserveren, zodat kinderen ook in hun vrije tijd voldoende gelegenheid hebben om te spelen en te bewegen in het groen. De hoeveelheid, structuur en samenstelling van het openbaar groen, het water en de wegen bepalen de bespeelbaarheid van de wijk. Is er veel groen en water en zijn er 30-kilometerwegen met stoepen, zijn deze toegankelijk en nodigen ze uit tot medegebruik door kinderen, dan zal er veel informele speelruimte zijn. Het realiseren van formele speelruimten in wijken wordt mede door de huidige grondprijzen steeds duurder. Desalniettemin moet het beleid uit het Speelruimteplan gemeente Westvoorne (2006), waarin gestreefd wordt naar voldoende en veilige speelruimte in de openbare ruimte, worden voortgezet.

9.1

De gymlessen

De gemeente Westvoorne heeft ervoor gekozen het onderwijs lichamelijke oefening voor de groepen 3 t/m 8 van alle basisscholen in Westvoorne zo veel mogelijk te laten verzorgen door daarvoor specifiek opgeleide leerkrachten, de combinatiefunctionarissen. De lesmethode die zij gebruiken besteedt veel aandacht aan differentiatie en aan pedagogische omgang. Differentiatie zit overigens niet alleen in het aanbod, maar ook in de pedagogischdidactische benadering van deze kinderen, vertaald naar bewegingssituaties. In de gymlessen wordt de Westvoornse jeugd op een bekwame manier opgeleid in de grondvormen van bewegen. Wanneer de combinatiefunctionarissen hun lesmethode hebben afgewerkt en de kinderen de doelen uit deze methode hebben behaald, zouden ze op startniveau moeten kunnen instromen in de sportverenigingen. Kinderen die veel moeite hebben met bepaalde bewegingsvormen moeten een passend aanbod krijgen. In de toekomst zal er moeten worden gekeken hoe hierin kan worden voorzien. Actiepunt 31: De combinatiefunctionarissen zodanig scholen, zodat ze in een passend aanbod kunnen voorzien voor kinderen met een mindere motoriek.

26

Lokale sportverenigingen zullen bij de gymlessen worden betrokken. Voorafgaand aan ieder schooljaar zullen de sportverenigingen worden aangeschreven. In periodes van 2 tot 4 weken zal een specifieke sport worden behandeld. Tijdens zo’n periode heeft de sportvereniging de mogelijkheid om kennismakingslessen te verzorgen binnen de gymles. De sportvereniging profiteert hiervan, doordat de jeugd kennismaakt met hun tak van sport. Als het voor een sportvereniging niet mogelijk is om kennismakingslessen te verzorgen zullen deze door de combinatiefunctionarissen worden geven. Actiepunt 32: De combinatiefunctionarissen zullen de verenigingen bij de gymlessen van het basisonderwijs betrekken, zodat de kinderen kennis kunnen maken met de verschillende verenigingen. Hierdoor kunnen de kinderen het plezier in sport en bewegen ervaren en is de kans groot dat zij voor het verenigingsleven en een actieve leefstijl kiezen.

Groepsleerkrachten van de basisscholen zullen doorgaans minder goed in staat zijn om passend gymonderwijs te geven. Om de groepsleerkrachten hierin ondersteuning te bieden zal aan het begin van het nieuwe schooljaar een bijeenkomst worden belegd door de combinatiefunctionarissen. Tijdens deze bijeenkomst zullen de groepsleerkrachten worden geïnstrueerd en kunnen er vragen worden gesteld. Actiepunt 33: De combinatiefunctionarissen organiseren vanaf het schooljaar 2014-2015 een bijeenkomst met de groepsleerkrachten die zelf de gymlessen verzorgen om hen ondersteuning te bieden.

9.2

Vakantieactiviteiten

Tweemaal per jaar zullen de combinatiefunctionarissen, welke specialisten zijn in sport en spel, vakantieactiviteiten voor de jeugd van 6-12 jaar organiseren. Ook zal een deel van deze activiteiten gericht zijn op cultuur. Om een gevarieerd aanbod mogelijk te maken zullen de combinatiefunctionarissen de verenigingen, de gemeentelijke sport- en culturele accommodaties, het jongerenwerk, basisscholen en de kinderopvangorganisaties betrekken. Eerder georganiseerde activiteiten zoals: een spelenkermis, een toneelworkshop, een stranddag, een zwemfestijn, een hip hop clinic, een pannavoetbaltoernooi en een scoutingdag werden goed bezocht. Al deze activiteiten worden grotendeels bekostigd vanuit het breedtesportbudget. Actiepunt 34: De combinatiefunctionarissen zullen voor de jeugd tussen 6-12 jaar vakantieactiviteiten organiseren op het gebied van sport en bewegen.

9.3

Financiering gym- en zwemlessen voor basisschoolleerlingen

Zoals al eerder aangegeven heeft de gemeente Westvoorne ervoor gekozen om de groepen 3 t/m 8 gymonderwijs te geven door specifiek daarvoor opgeleide leerkrachten. Ook worden er voor de groepen vier van de basisscholen één keer per week zwemlessen in De Meander verzorgd. Omdat de zwemlessen niet zijn bedoeld om een zwemdiploma te behalen is er een programma ontwikkeld om in een gedifferentieerd en uitdagend zwemaanbod te voorzien. De kosten voor de gym- en de zwemlessen worden door de gemeente betaald. Voor een aantal basisscholen geldt dat de leerlingen niet met de fiets naar MFC De Meander kunnen komen. Het vervoer van deze leerlingen van en naar De Meander neemt de gemeente voor haar rekening. Ook dit is een vorm van sportstimulering en een unieke situatie, aangezien scholen in andere gemeenten de financiering van bovenstaande zaken zelf bekostigen.

27

9.4

De scholen

Vrijwel alle voedingsreclames gericht op kinderen zijn voor voeding die niet past binnen een gezonde leefstijl. Het belang van een lesprogramma over gezondheid en juiste voeding zal onder de aandacht worden gebracht bij de Westvoornse scholen. Ook zullen scholen zich ervan bewust moeten zijn wat het belang is van een actieve omgeving voor kinderen. Er is aangetoond dat sporten het vermogen tot nadenken verbetert. Door de school kan bijvoorbeeld het initiatief worden genomen om een sportief speelplein te ontwikkelen en in te richten. Hier kunnen dan eventueel ook buitengymlessen op worden gegeven. Tot slot kunnen de scholen, in samenwerking met de gemeente, Stichting Push en de sportverenigingen benaderen om lessen of activiteiten op het schoolplein te verzorgen. Hierdoor maken de leerlingen kennis met sport en het jongerenwerk. 9.5

Uitwerking sportstimulering voor de jeugd

Sportstimulering speelt een rol van betekenis om de groep jeugdigen die aan sport en bewegen doen te vergroten. Per leeftijdscategorie wordt voor een andere aanpak gekozen om een zo groot mogelijk deel van de doelgroep te bereiken. Jeugd 4-6 jaar Door middel van een sportpasprogramma waaraan de verenigingen van een sportaccommodatie deelnemen, zal worden gekeken of een programma voor 4-6 jarigen kan worden opgezet. Het programma bestaat uit verschillende blokken. In ieder blok wordt een andere sport gedaan om zo de jongste jeugd kennis te laten maken met sport en bewegen en een gevarieerd sportaanbod wordt gecreëerd voor een groep die snel zijn aandacht en interesse verliest in één bepaalde activiteit. Jeugd 6-12 jaar De doelgroep 6-12 jarigen wordt door middel van het gymnastiekonderwijs op de basisscholen gestimuleerd om aan sport en bewegen te doen. De combinatiefunctionarissen, die de gymlessen verzorgen, bieden grondvormen van bewegen en veel spelvormen aan. Ook zullen de verenigingen bij de gymlessen worden betrokken, waardoor zij zich kunnen profileren en er een kruisbestuiving tussen de verenigingen en de combinatiefunctionarissen zal plaatsvinden. Ook zullen de combinatiefunctionarissen voor de doelgroep 6 tot 12-jarigen tijdens vakantieweken activiteiten. Ook hierbij zullen de verenigingen worden betrokken. Jeugd 12-18 jaar Deze doelgroep is moeilijk te benaderen en moeilijk te activeren in gemeente Westvoorne, doordat zij niet in een van de Westvoornse dorpskernen op school zitten en hierdoor ook hun vriendenkring voor een groot gedeelte niet woonachtig is in Westvoorne. Om deze doelgroep meer aan het sporten te krijgen zullen een aantal acties worden ondernomen: Actiepunt 35: Er zal worden gekeken of deze doelgroep zelf ideeën heeft om op sportgebied activiteiten te organiseren. De gemeente kan hierin een faciliterende rol vervullen en het jongerenwerk zou de activiteit kunnen begeleiden. Actiepunt 36: Op regionaal niveau kan worden bekeken of er activiteiten voor deze doelgroep kunnen worden georganiseerd. Dit zal samen met het jongerenwerk, de middelbare scholen en de sportambtenaren uit de regio moeten worden gedaan.

28

Actiepunt 37: Tijdens de Nationale Sportweek hebben jongeren en volwassenen de mogelijkheid om bij de sportverenigingen langs te gaan. De gemeente coördineert de communicatie omtrent dit evenement en kan er bij de verenigingen op aandringen dat jongeren ook aan bod komen. Actiepunt 38: De komende jaren zal worden bekeken wat er nodig is om de formele speelruimte te optimaliseren, zodat iedere doelgroep gefaciliteerd wordt. Hierbij moet vooral gedacht worden aan het optimaliseren van bestaande (formele) speelmogelijkheden. Actiepunt 39: Wanneer het idee van de PUSH-bus (mobiele JOP) wordt geïmplementeerd in Westvoorne kunnen er sportattributen in de bus worden gelegd en ter beschikking worden gesteld aan de jongeren.

Jeugdsportfonds, Sport- en cultuurfonds, Wet Maatschappelijke Ondersteuning en Wet Werk en Bijstand (WWB) Het Jeugdsportfonds richt zich op kinderen tot 18 jaar die leven in gezinnen waar de financiële middelen ontbreken om lid te worden van een sportvereniging. Het fonds zet zich in om deze kinderen een sportkans te bieden. Daarbij richt het fonds zich vooral op de sport in georganiseerd verband. Aanvragen kunnen worden gedaan door intermediairs die als professional betrokken zijn bij de begeleiding en scholing van het kind. Met de bijdrage van het Jeugdsportfonds kan de contributie worden betaald en sportkleding of sportattributen worden aangeschaft. Per kind is een maximale bijdrage van €225,- per jaar beschikbaar die rechtstreeks naar de vereniging of de sportwinkel gaat, zodat het geld wordt besteed aan de zaken waar het voor bedoeld is. Personen of gezinnen met een laag inkomen kunnen door de hoogte van de kosten niet altijd deelnemen aan activiteiten op het gebied van sport, cultuur, onderwijs of andere maatschappelijke activiteiten. Door gebruik te maken van het Sport- en cultuurfonds wordt dit wel mogelijk. Ieder lid van een gezin kan jaarlijks in aanmerking komen voor een bijdrage uit dit fonds. De hoogte van de vergoeding bedraagt per jaar maximaal: Voor personen ouder dan 21 jaar € 100,00 Voor kinderen van 0 tot en met 11 jaar € 200,00 Voor kinderen van 12 tot en met 17 jaar € 300,00 Ook is er voor mensen met een belemmering de mogelijkheid om een sportrolstoel aan te vragen via de Wet maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Men komt in aanmerking voor een sportrolstoel als sportbeoefening zonder sportrolstoel onmogelijk is door aantoonbare beperkingen op grond van ziekte of gebrek. De hoogte van de forfaitaire vergoeding voor de aanschaf en het onderhoud van een sportrolstoel bedraagt € 3.000,- Dit bedrag wordt niet vaker verstrekt dan eens in de drie jaar. En andere vereiste om aanspraak te maken op een sportrolstoel is het lidmaatschap van een gehandicaptensportvereniging. In het volgende hoofdstuk zal de manier waarop kennisdeling en samenwerking tussen de verschillende partijen, die zich bezighouden met de uitvoering van sport en bewegen, in de komende jaren tot stand kan worden gebracht.

29

10.

Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne (OSW)

Het werkveld van sport en bewegen is de afgelopen jaren breder en complexer geworden. Verenigingen hebben steeds vaker een maatschappelijke functie en worden daar steeds vaker op aangesproken. Ook de gemeente Westvoorne ziet in sport en bewegen een middel om maatschappelijke doelstellingen te bereiken. Dit vraagt om een integrale aanpak van het lokale sport- en beweegbeleid, omdat het raakvlakken heeft met verschillende beleidsterreinen. De werkwijze van de sportnota is dan ook gebaseerd op stimuleren, voorwaarden scheppen en samenwerken. Kennisdeling en samenwerking zijn de basis voor het succes van deze sportnota. De gemeente zal daarom in 2014 een platform in de vorm van een sportoverleg opzetten voor alle partijen, die zich op uitvoerend niveau bezighouden met sport en bewegen. Dit is een aanvulling op de Adviesraad Sport & Accommodaties die het college gevraagd als ongevraagd adviseert bij beleidsvraagstukken op het gebied van sport en accommodaties. Het Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne (OSW) moet ervoor zorgen dat de mogelijkheid wordt gecreëerd voor partijen om op uitvoerend vlak nauwer te gaan samenwerken en dat men van elkaar weet wat er bij de andere partij op het gebied van sport en bewegen speelt. Uiteindelijk moet dit resulteren in win-win situaties en kruisbestuiving tussen de partijen en er meer kansrijke initiatieven op het gebied van sport en bewegen worden ontwikkeld. In het OSW zullen de volgende partijen worden vertegenwoordigd: de binnensportverenigingen uit De Meander, de binnensportverenigingen uit De Merel, de buitensportverenigingen, de combinatiefunctionarissen, scholen, het jeugd- en jongerenwerk, ouderenorganisaties en een vertegenwoordiger van de gemeentelijke accommodaties. Degene die de trekkersrol zal vervullen binnen dit sportoverleg is de beleidsmedewerker Sport & Accommodaties. Het sportoverleg zal minimaal 1 maal per jaar worden georganiseerd. Actiepunt 36: Een overkoepelend sportoverleg in het leven roepen om ervoor te zorgen dat er kennisuitwisseling en samenwerking ontstaat op het gebied van sport en bewegen in Westvoorne tussen de verschillende actoren.

In het laatste hoofdstuk van deze sportnota zal er kort worden ingegaan op de financiële middelen die er zijn om de actiepunten uit deze nota te realiseren.

30

11.

Financiën

Financiën Door de vele raakvlakken met meerdere beleidsterreinen blijkt des te meer het belang en de kracht van sport en bewegen. Een integrale benadering is dan ook van belang om sport en bewegen in Westvoorne te stimuleren en de sportparticipatie de komende jaren te verhogen. Zoals al eerder in deze nota is opgemerkt is het in deze economisch zware tijd vol onzekerheid en bezuinigingen een uitdaging om het sportbeleid in de gemeente Westvoorne vorm te geven. Het uitgangspunt bij de opgestelde actiepunten is dat ze budgettair neutraal en binnen de bestaande uren van de combinatiefunctionarissen en de beleidsmedewerker Sport & Accommodaties moeten worden uitgevoerd. Het is daarom zaak dat alle belanghebbenden die raakvlakken hebben met het beleidsveld zich hiervan bewust zijn. Door samen te werken en kennis te delen kan er een efficiencyslag worden gemaakt en de sportparticipatie worden verhoogd. Sport is onmisbaar voor de sociale cohesie, sport zorgt voor normen en waarden en sport zorgt voor een gezonde bevolking. Omdat het belang van sport zo hoog is, het zoveel raakvlakken heeft met andere beleidsterreinen en er nauwelijks budget is om sportprojecten te financieren zal de raad uitspraak moeten doen bij de financiering voor sportprojecten. Ook zal naar externe financieringsbronnen kunnen worden gezocht. Waar mogelijk zullen initiatieven op het gebied van sport en bewegen door de gemeente worden ondersteund. Voor initiatieven die het maatschappelijk belang dienen zijn er financieringsbronnen beschikbaar, zoals: het Deltaport Donatiefonds en het Zuster Visser Fonds.

31

12.

Actiepunten per hoofdstuk voorzien van prioriteit en focus

Hieronder zijn de actiepunten nogmaals per doelgroep opgesomd. De actiepunten zijn voorzien van focus en prioritering door middel van cijfers, waarbij het cijfer 1 de hoogste prioriteit en focus aan het actiepunt geeft en het cijfer 4 de minste. Ook wordt aangegeven wanneer het actiepunt zal worden uitgevoerd:

Verenigingsleven Actiepunt 1: De gemeente zal waar mogelijk verenigingen door middel van subsidies voornamelijk gericht op de jeugdleden - ondersteunen. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet Actiepunt 2: De gemeente zorgt voor kwalitatief hoogwaardige sportaccommodaties door deze op een efficiënte wijze te beheren en te exploiteren. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet Actiepunt 3: De gemeente biedt de komende jaren deskundigheidsbevordering en ondersteuning op maat aan de verenigingsbesturen. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: In 2014 zal de gemeente weer 4 nieuwe themabijeenkomsten aan de verenigingen aanbieden.

Ongeorganiseerde sport Actiepunt 4: In 2016 het speelplaatsenbeleid evalueren. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: In 2016

Actiepunt 5: De gemeente steunt initiatieven, die het mogelijk maken om op ongeorganiseerde wijze actief te recreëren in Westvoorne. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet Actiepunt 6: De buitenruimte meer inzetten voor de ongeorganiseerde sport door o.a. het gebruik van trapveldjes, wandel-, ruiter- en fietspaden te bevorderen om zo ook deze tak van sport te stimuleren. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet

32

Actiepunt 7: Samen met de natuurorganisaties, het Waterschap en het Recreatieschap de bestaande wandel-, ruiter- en fietsroutes optimaliseren. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Begin 2014

Accommodatiebeleid Actiepunt 8: In de toekomst de buitensportaccommodaties nog meer gaan gebruiken om aan sportstimulering te doen. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Het inzetten van de buitensportaccommodaties zal vooral gebeuren bij de schooltoernooien en de vakantieactiviteiten die door de combinatiefunctionarissen worden georganiseerd.

Actiepunt 9: Meervoudig gebruik van accommodaties stimuleren. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: Dit zal vooral afhankelijk zijn van de beheerder / huurder van de accommodatie(s). Actiepunt 10: In 2014 zal de meerjarenonderhoudsplanning (MJOP) voor de opstallen worden geactualiseerd en een meerjardenonderhoudsplanning voor de velden worden opgesteld. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: Begin 2014 Actiepunt 11: Samenwerken met VV Rockanje om tot een goede uitwerking te komen van Sportcomplex Drenkeling. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: Begin 2014 Actiepunt 12: Samen met de vereniging optrekken om financiële middelen te vinden om de opstal van OVV te renoveren en de mogelijkheden voor de realisatie van een wetra-veld of een tweede kunstgrasveld bij voldoende financiële middelen onderzoeken. Prioriteit en focus: 1 Wanneer: Begin 2014 zullen de gesprekken met voetbalvereniging OVV worden voortgezet om naar de mogelijkheden te kijken om Sportcomplex Zwartelaan een kwaliteitsimpuls te geven. Actiepunt 13: Het op een juiste wijze onderhouden en renoveren van de velden van Sportcomplex 2e Slag. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: De drainage moet iedere 3 jaar worden doorgespoten. In 2013 is dit gebeurd. De toplaag zal pas in 2018 moeten worden vervangen. Er zullen tijdig middelen moeten worden gereserveerd om de toplaag te kunnen vervangen.

33

Actiepunt 14: Onderzoek verrichten naar de mogelijkheden om bij de 2e Slag de parkeergelegenheid uit te breiden of de parkeerdruk te verminderen. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2014

Sportstimulering voor ouderen Actiepunt 15: Bij woningbouwprojecten een omgeving creëren die uitnodigt tot meer sporten en bewegen. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: Alleen wanneer er een nieuw woningbouwproject start. Actiepunt 16: Het stimuleren van sportverenigingen om een gericht aanbod te creëren voor alle doelgroepen. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: In 2014 zullen er weer themabijeenkomsten worden georganiseerd door de gemeente. Hierin zal het belang van verschillende doelgroepen binnen de gelederen van de vereniging aan de orde komen. Actiepunt 17: Het stimuleren van binnensportverenigingen om relaties aan te gaan met zorgen welzijnsinstellingen om bewegen voor ouderen, die minder mobiel zijn, toegankelijker te maken (op locatie). Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2014 zullen de verenigingen worden aangeschreven over deze vrij grote doelgroep en de kansen die dit voor de vereniging biedt. Actiepunt 18: Het aansporen van buitensportverenigingen om in een aanbod voor ouderen te voorzien en bij de vervanging van een natuurgrasveld of de bouw van een nieuw buitensportcomplex te kijken naar de mogelijkheden voor kunstgras. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2014 zullen de verenigingen worden aangeschreven over deze vrij grote doelgroep en de kansen die dit voor de vereniging biedt. Actiepunt 19: Galm en MBvO afbouwen, zodat deze beweegactiviteiten per 1 januari 2015 kunnen worden ondergebracht bij de Westvoornse verenigingen. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: Per 1 januari 2015 Actiepunt 20: Inventariseren welk aanbod de verenigingen hebben voor ouderen. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2014

34

Actiepunt 21: Verenigingen attenderen op het belang van het in huis hebben van ouderen. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: Gedurende de duur van de sportnota tijdens contactmomenten met de verenigingen

Sportstimulering voor mensen met een belemmering Actiepunt 22: Inventariseren welke sport- en beweegmogelijkheden er al zijn op VoornePutten voor mensen met een belemmering die aan sport willen doen en dit onder de aandacht brengen. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2014 Actiepunt 23: Als zich initiatieven voordoen, de gemeentelijke sportaccommodaties aanpassen voor sporters met een belemmering. Deze aanpassingen zullen wel moeten worden betaald uit de huidige budgetten. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: Alleen als dit nodig blijkt. Bij de aanleg van het kunstgrasveld op Sportcomplex Drenkeling zal hier al rekening mee worden gehouden. Actiepunt 24: De voorzieningen, die er zijn voor mensen met een belemmering, vanuit de WMO onder de aandacht brengen. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: In 2014 Actiepunt 25: Sportverenigingen aanmoedigen om een aanbod te ontwikkelen voor sporters met een belemmering. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: In 2014 zullen de verenigingen worden aangeschreven over deze vrij grote doelgroep en de kansen die dit voor de vereniging biedt. Actiepunt 26: In samenwerking met de verenigingen een sportaanbod ontwikkelen in De Meander voor mensen met een belemmering. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: 2015 Actiepunt 27: Sportverenigingen op de hoogte brengen van de subsidiëring (€ 26,- per lid per jaar) vanuit de gemeente voor mensen met een belemmering. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: 2014

35

Sport en gezondheid Actiepunt 28: Een aanbod voor werkgevers creëren in de gemeentelijke sportaccommodaties, zodat zij hun werknemers kunnen laten sporten. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: 2015 Actiepunt 29: Het sportaanbod binnen gemeente Westvoorne onder de aandacht brengen bij professionals op het gebied voor sport en gezondheid. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: 2015 Actiepunt 30: Het stimuleren van ketenvorming tussen zorgprofessionals, zodat mensen met een chronische aandoening of een verhoogde kans daarop worden gestimuleerd om voor een actievere en gezondere leefstijl te kiezen. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet

Sportstimulering voor jeugd Actiepunt 31: De combinatiefunctionarissen zodanig scholen, zodat ze in een passend aanbod kunnen voorzien voor kinderen met een mindere motoriek. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: In 2015 zal een van de combinatiefunctionarissen hierin worden geschoold. Actiepunt 32: De combinatiefunctionarissen zullen de verenigingen bij de gymlessen van het basisonderwijs betrekken, zodat de kinderen kennis kunnen maken met de verschillende verenigingen. Hierdoor kunnen de kinderen het plezier in sport en bewegen ervaren en is de kans groot dat zij voor het verenigingsleven en een actieve leefstijl kiezen. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet Actiepunt 33: De combinatiefunctionarissen organiseren vanaf het schooljaar 2014-2015 een bijeenkomst met de groepsleerkrachten die zelf de gymlessen verzorgen om hen ondersteuning te bieden. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: september 2014 Actiepunt 34: De combinatiefunctionarissen zullen voor de jeugd tussen 6-12 jaar vakantieactiviteiten organiseren op het gebied van sport en bewegen. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: Dit beleid zal worden voortgezet

36

Actiepunt 35: Er zal worden gekeken of deze doelgroep zelf ideeën heeft om op sportgebied activiteiten te organiseren. De gemeente kan hierin een faciliterende rol vervullen en het jongerenwerk zou de activiteit kunnen begeleiden. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: 2014 Actiepunt 36: Op regionaal niveau kan worden bekeken of er activiteiten voor deze doelgroep kunnen worden georganiseerd. Dit zal samen met het jongerenwerk, de middelbare scholen en de sportambtenaren uit de regio moeten worden gedaan. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: 2015 Actiepunt 37: Tijdens de Nationale Sportweek hebben jongeren en volwassenen de mogelijkheid om bij de sportverenigingen langs te gaan. De gemeente coördineert de communicatie omtrent dit evenement en kan er bij de verenigingen op aandringen dat jongeren ook aan bod komen. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: 2014 Actiepunt 38: De komende jaren zal worden bekeken wat er nodig is om de formele speelruimte te optimaliseren, zodat iedere doelgroep gefaciliteerd wordt. Hierbij moet vooral gedacht worden aan het optimaliseren van bestaande (formele) speelmogelijkheden. Prioriteit en focus: 3 Wanneer: 2015 Actiepunt 39: Wanneer het idee van de PUSH-bus (mobiele JOP) wordt geïmplementeerd in Westvoorne kunnen er sportattributen in de bus worden gelegd en ter beschikking worden gesteld aan de jongeren. Prioriteit en focus: 4 Wanneer: 2014

Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne (OSW) Actiepunt 40: Een overkoepelend sportoverleg in het leven roepen om ervoor te zorgen dat er kennisuitwisseling en samenwerking ontstaat op het gebied van sport en bewegen in Westvoorne tussen de verschillende actoren. Prioriteit en focus: 2 Wanneer: 2014

37

13.

Afkortingenlijst

ARBO: Arbeidsomstandigheden, ofwel de omstandigheden waaronder medewerkers hun werk verrichten. ASA: Adviesraad Sport & Accommodaties COPD: Chronic Obstructive Pulmonary Disease GALM: Groninger Actief Leven Model GGD: Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst MBvO: Meer Bewegen voor Ouderen MFC: Multifunctioneel Centrum MVKT: Meer Vrijwilligers in Kortere Tijd OSW: Overkoepelend Sportoverleg Westvoorne SCC: Sport en Cultureel Centrum WMO: Wet Maatschappelijke Ondersteuning WWB: Wet Werk en Bijstand

38

14.

Bibliografie

Gemeente Westvoorne (2012) Iedereen telt: een sociale visie op de noodzaak van eigen kracht en inclusief beleid. Gemeente Westvoorne (2004) Westvoorne Sport! Gemeente Westvoorne (2006) Speelruimteplan gemeente Westvoorne: Minder maar beter! Gemeente Westvoorne (2009) Nota Lokaal Gezondheidsbeleid 2009-2012. Inspectie voor de Gezondheidszorg (2012) Rapport: Onbewogen om bewegen: lichamelijke (in)activiteit in zorginstellingen. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2005) Nota: Tijd voor sport: bewegen, meedoen, presteren. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2009) Nota Overgewicht. Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (2011) “Beleidsbrief: Sport en bewegen in olympisch perspectief”. Verweij Jonker Insitituut (2012) “Kinderen in Tel databoek 2012: kinderrechten als basis voor lokaal jeugdbeleid”.

39