Liberalisering van het railvervoer 1. Aanleiding: • Werk sinds 1992 railomgeving. • Werktuigbouwkundige, techniek ook interesse financiën en commercie. • NS Materieel en Werkplaatsen: onderhoud en revisie, materieeltechniek • NS Reizigers: vervoerder, materieel prestaties, onderhoud en contracten • AEA Technology: advies en projecten, commercie, gladheid • Lloyds Register Rail: advies en projecten, 2006 NedTrain Consulting, 250 jaar, ATB-E, gladheid, V250 • Liberalisering meegemaakt vanuit NS Materieel en NS Reizigers. - Rob den Besten, Amersfoort oude werkplaats - alle 25.000 mdw’ers toegesproken.
2. Doel 1990 : plannen volledige liberalisatie (energie, gezondheidszorg, telecommunicatie, spoorwegen) Spoor: - marktwerking: Europese spoorwegnetten voor bestaande en nieuwe vervoerders - verbetering integratie: technische eisen spoorwegnetten afstemmen (interoperabiliteit) - Eu regelgeving 91/440: richtlijnen t.b.v. nationale wetgeving - scheiding exploitatie en beheer infrastructuur
3. Ontwikkeling • Engeland als eerste en tot uiterste - alles in de verkoop, ook beheer infrastructuur, de markt regelt het wel - service werd slechter, initieel activa uitgeperst zonder investeren - diverse vervoerders -beheer infrastructuur deels uitbesteed en later weer terug • 2006-2008: - goederen treinen mogen door gehele EU zonder locomotiefwissel aan grens - spoorvervoerders ook in andere landen actief (besluit Europees Parlement)
4. Ontwikkeling • Deutsche Bahn, NMBS SNCF werken goederenvervoer tegen - int. goederenlijnen niet vrij geven, thuismarkt vasthouden - Gevolg: gebrek aan concurrentie, tarieven te hoog, dienstverlening te slecht • Europa: - veel spoorwegmaatschappijen erbij gekomen - grootste spelers blijven voormalige staatsbedrijven • 2012 EC wil liberalisering verder doorvoeren: - ook infrastructuur (onderhoud, stations, loketten, … - beslissing nationale personenvervoer
5. Nederland: • 1994 start scheiding, ervoor was alles NS, daarna - marktsector: NS groep (NS Reizigers en NedTrain), nwe dir Rob den Besten, overheid 100% aandeelhouder - taaksector: Railinfrabeheer, Railverkeersleiding, Railned (capaciteitstoedeling en veiligheid)
6. Nederland • NS Reizigers: - Efficiency verbetering - ook suboptimalisatie binnen bedrijven - te weinig centrale aansturing • 1995 NSR-M&I Fl. 100 miljoen actie - onderhoud en service van Fl 590 naar Fl 490 mln bij gelijke KPI - Wpl bezoeken, trein in, waarom doe je iets? wat als je niet doet? - contracten NSR-NT, steeds betere KPI
7. Nederland • Leasemaatschappij NSFSC ontstaat, initieel wegens belastingvoordeel lagere Ierse belasting • Routemanagement tijdelijk bij NS Reizigers: - deelnetwerken dicht bij markt en klant - centrale afhankelijkheid - oncontroleerbare machtsstrijd • Gevolg: 2001 slechte punctualiteit en materieelbeschikbaarheid - herstel kost veelvoud van besparing en duurt langer - directie en RvC vervangen - Aad Veenman nwe dir.
8. Nederland • 2002 scheiding infrastructuur en exploitatie definitief: - ProRail zelfstandig: ex Railinfrabeheer, Railverkeersleiding en Railned - spoorwegveiligheidstaak naar Inpectie Leefomgeving en Transport (ex IVW) - overheid 100% aandeelhouder ProRail - overdracht aan ministerie Infrastructuur en Milieu
9. Nederland • 2005 nieuwe Spoorwegwet - aanleg, beheer, toegang en gebruik spoorwegen - vrije markt voor goederenvervoer: DB Schenker (ex NS Cargo), ERS, RRF, ACTS, Keyrail (BR) - concessie van overheid voor hoofdrailnet personenvervoer tot 2015 aan NS, prestatiecontract (punctualiteit, zitplaatsen, frequentie) - regionale concessies van provincie aan NS, maar ook aan Synthus (Oost), Arriva (Noord, midden), Connexion (midden), Veolia (zuid), schrappen onrendabele lijnen - beheersconcessie van min. I&M aan ProRail voor hoofdspoorwegen
10. Nederland • Financiën exploitatie: < 1995: jaarlijks Fl 450 miljoen van overheid aan vervoerder NS 2010: jaarlijks tot € 280 miljoen: infraheffing van vervoerders aan overheid 2010: jaarlijks € 950 naar ProRail • 2001: start aanbesteding HSL-zuid - overheid vraagt € 100 mln/jaar infraheffing - 2 aanbieders, HSA (NS en KLM), Arriva/DB - NS wil perse krijgen, HSA biedt € 165 mln/jaar en wint, concessie per 2009 - overheid moet geweten hebben dat dit niet rendabel kan
11. Nederland - 2011 HSA bijna failliet, te hoge infraheffing en exploitatie problemen (betrouwbaarheid ETCS, in 2011 pas 300 km/u, V250 vertraagd) - oplossing Minister Schultz-van Haegen: kost forse afschrijving € 200 mln tot 2015? - wil onderhandse concessie per 2015 aan NS conventioneel en HSL - infraheffing was ca. €150 mln HSL + €150 mln conventioneel, wordt € 100 + 150 = € 250 tesamen 12. Filmpje V250: \\ch3hnas\robertwilma\Videos\2011-10-23 V250 op HSL
13. NS in Europa NS is actief in verschillende Europese landen. - Hispeed: Thalys, Fyra, ICE, Eurostar
14. NS in Europa - Abellio (voorheen NedRailways): * UK (rail en bus, MerseyRail and Northern Rail) * Duitsland (bus) * Scandinavië en Tsjechië (bus)
15. Liberalisering Energie: • grootverbruikers sinds 1998 klein sinds 2004, ook privatisering • netbeheer en transport blijft overheid, levering wordt vrij. • Goedkoper door concurrentie? prijsstijging voornamelijk door hogere (milieu) heffingen van de overheid en stijgende prijzen fossiele brandstoffen • meer stijging volgt? • leveringskosten relatief klein deel, netbeheerders groot deel • Betrouwbaarheid en duurzaamheid op termijn slechter? • volledige liberalisering en privatisering beter alternatief? - UK beperkte investeringen, overweegt terugdraaien gehele liberalisering - USA beperkte investeringen, teruglopende beschikbaarheid en kwaliteit
16. Liberalisering Telecom • sinds 1997 • meer TV, vaste en mobiele telefonie en internet aanbieders • goedkoper • diensten variatie en kwaliteit neemt toe.
17. Liberalisering zorg • 2006-2010, Zorgverzekeraars kopen in bij ziekenhuizen, onderhandelen over prijs en kwaliteit. • Zorgkosten lager per eenheid maar totaalkosten nemen jaarlijks toe, 4% dus meer dan economische groei. • Specialisatie ziekenhuizen moet volgen, zodat efficiency toeneemt. • Apothekers vanaf 2012 vrije prijzen voor geneesmiddelen. Mogelijk prijsstijging door te weinig concurrentie.
18. Conclusie: • Reizigers: betere stations, uiteindelijk betere punctualiteit en grotere omvang, duurder voor overheid? Regionale onrendabele lijnen geschrapt • Goederen int.: te duur, te slechte dienstverlening • Algemeen: 1. Commercie geeft druk op KT winst t.o.v. LT maatschappelijke doelen en investeringen. 2. Echte concurrentie is voorwaarde voor succesvolle liberalisering. 3. Railmarkt is te kapitaal intensief voor goede marktwering, dan effectief toezicht nodig.
