Werkmethodiek Publiek Belang in het fysiek domein

Werkmethodiek Publiek Belang in het fysiek domein

Perspectievenkaart Publiek Belang

 Analyseer wat het beleidsdoel is en welk uitvoeringsprogramma, welke projecten, stakeholders en instrumenten hiermee verbonden zijn.

 Reconstrueer de argumentatie en redeneerlijn die gehanteerd wordt in het beleid.

 Interpreteer welk van de zes perspectieven op publiek belang hierin overwegend herkenbaar is.

ev ing

Publiek gedeelde

Een omgevingsvisie is een veelomvattend beleidsdocument met een aantal onderling samenhangende beleidsvoorstellen.

en ap ard d k wa nhei nsch n si e e e t fy rs ka dat g g e i g h e e nt s ze da ewon nd i egge g, g d e i n z b k r vin la n jhe be t van nme en e mge it vri k e h e t. efo anu em bli .K zic pu n in eerd id n un le en v chep n e e ee ig eh ns ert nh j kh t is aar e en b rdeli g va cilite arde e t a n H nn a rw h woo hti i nf ric me inge rant inric tieve dvoo o en d ve r de itia e n an r f e l n e s d i e e r id n i uimt wo ers z n ov heid ijkhe i r e e l n bb e rde r wo ov om rde be ap he j de twoo d i e k h sc aarb veran sie nise w y f m a t g tee He eor sys

Publiek belang als systeemverantwoordelijkheid

Helderheid in de argumentatie achter deze beleidsvoorstellen maken een omgevingsvisie geschikt voor maatschappelijk debat en politieke besluitvorming.

Het fysiek domein functioneert autonoom

Het is een publiek belang dat het fysiek domein kan worden georganiseerd in zelfvoorzienende, zelfstandige leefgemeenschappen. Kenmerkend is de ambitie om autonoom en zelf verantwoordelijkheid te zijn voor de leefomgeving als drijfveer van de gemeenschap, waarin de overheid een passieve en faciliterende rol aanneemt.

waarden autonomie verantwoordelijkheid gemeenschap harmonie

s ge olida waa b H org rite rde do et n e n it aa mein is e he id geli zo n de een en p jk rg u hië heid en taak sam volw bliek r e a a rc d do ito b vanu nlevi ardig bela hie o n n i e t e r g g l uit vo rand ange de o bev dee dat v l eri o h ng voor n. D erhe rder nam et fy t. K e v id do waa e o s v or He en an e iek rde verh oo s m r de t fys emipu n te s eid b kwe erke enied ts b ev e ln n e c b i am ek d lieke i heppe order are g d is de r th ro ns n e a om ein tantie en org et we epen an lz se a de b n b nise ijn ert sa evo ed me rde rijve n. rt nl

Scherpte in omgevingsvisie

sa wa m en div arde we He d r o k me t is e ing ersi n s tei in en p am r t g o e sit enw uimt pub lijk ie lie e er wa a pa ond van king bied k be r d r igh t ije erling de o s-co t vo lang eid ne e s ver llec or d da n t t h a i i m aa men eid a even versi het f ts ys te w . l

ule

en hie ard i arc wa e r o iek ing. hië ap) gr l fys h e e t g e rsc ikk id di en th elin este da ontw rhe me ikk t a g r e tw me en ov eeln orde lan on (rent d be roei de v n k an j ze t be ik e rg lie ub voo rol v arbi t. Di bru e r a e n p dt ee bie ctiev rt, w ulee imteg eit. te e a itiee stim l ru t is lit d He uim a wa n in r in nd is cten artije ptima ijke k e p me o el je do erk pro vate leert uimt ein ng r n ri nm u Ke ert e an p stim n de li om v a te n k d kke es gv en te inv drag aar terin sie twi bij welv erbe t fy rt on v de He e

omgevingsopgave is achter het beleid.

m sti

 Spoor op wat de definitie van de

waarden hiërarchie bescherming gezondheid

Stapsgewijze analyse

Het fysiek domein is een collectief goed

Helderheid in omgevingsbeleid wordt verkregen door op zoek te gaan naar (in) consistentie in de definitie van omgevingsopgave – oplossingsrichting – beleidsinstrumenten.

Publiek belang als eindverantwoordelijkheid

Perspectievenkaart als analyse-instrument Zes perspectieven op publiek belang helpen bij het vinden van het antwoord op de ‘wat’vraag en de ‘hoe’-vraag voor omgevingsbeleid. Wat is de omgevingsopgave? Met welk beleid (hoe) wordt deze opgave aangepakt?

Het is een publiek belang dat het fysiek domein veiligheid en gezondheid garandeert. Kenmerkend is de collectief-goed redenering met een als vanzelfsprekende rol en eindverantwoordelijkheid voor de overheid, om free-riders te voorkomen. Het gaat om voorzieningen en diensten die ondeelbaar zijn en waarvan niemand uitgesloten kan worden.

De zes perspectieven op publiek belang vormen het speelveld van opvattingen over de inrichting en het gebruik van het fysiek domein. De perspectieven bieden houvast voor het formuleren van eenduidige beleidsvoorstellen en voor de onderbouwing ervan met een consistente argumentatie. Voor helderheid in de maatschappelijke en politieke arena rond omgevingsbeleid, kunnen de perspectieven gebruikt worden voor analyse van de inbreng en positie van stakeholders.

sg ch Ke ge He it e iek a erk e d n t fys eelde ppelijk ing m lijkwa merk n nieu et en ar w v e s i a me ek d erantw organ bewo dige p d is d e n we ome oord isatie ners, artner e e p s i r k ing n kr lijkheid , op b rivate in i a s s is co jgt v . va l n l e c orm t i ev i en n

belang als verantwoordelijkheid Het omgevingsbeleid staat ten dienste van het publiek belang, maar welk publiek belang is dat? In onze pluriforme samenleving hebben mensen hierover verschillende opvattingen.

Publiek gedeelde

Helderheid in omgevingsbeleid

Perspectievenkaart als keuze-instrument Beleidsvoorstellen zijn een normatieve keuze. Maak, in het formuleren van beleid, deze keuze expliciet aan de hand van een van de zes perspectieven op publiek belang. Bij elke vorm van publiek belang in het fysiek domein hoort een kenmerkende redeneerlijn, die consistent moet worden toegepast in de definitie van omgevingsopgave – oplossingsrichting – beleidsinstrumenten. Maak het SCHERP :

 SELECTIEF

IN PROGRAMMA (INTEGRAAL IS PER DEFINITIE ONMOGELIJK)

 CONSISTENT IN PROBLEEMDEFINITIE OPLOSSINGSRICHTING INSTRUMENTARIUM

 HELDER IN NORMATIEVE ORIËNTATIE EN KEUZE OVER PUBLIEK BELANG

 EXPLICIET IN ARGUMENTATIE VAN DIE KEUZE EN DE BIJBEHORENDE REDENEERLIJN

 RUIMTELIJK

SCHAALNIVEAU KIEZEN ALS REFERENTIE VOOR KEUZES. ELK SCHAAL -NIVEAU VERGT EIGEN KEUZES OVER WELK PUBLIEK BELANG IN HET GEDING IS

 POLITIEKE

VERANKERING ORGANISEREN NA BESTUURLIJKE OVEREENSTEMMING

lfg ze

belang als verantwoordelijkheid Lectoraat Area Development

Paradigmawijziging van behoud naar actieve aanpak

Perspectieven op publiek belang vanuit het politieke spectrum

Het omgevingsbeleid is volop in verandering, waarbij de actieve aanpak voor het realiseren van de gewenste omgevingskwaliteit en ruimte voor maatschappelijke initiatieven centraal staan. De Omgevingswet introduceert nieuwe beleidsinstrumenten voor de strategische sturing van het nationale, provinciale en gemeentelijke omgevingsbeleid: de omgevingsvisie en het programma. Een omgevingsvisie geeft een lange termijn perspectief voor keuzes op de korte termijn. Het programma is gericht op nieuwe ruimtelijke ontwikkeling of op het realiseren van een gewenste (hogere) omgevingskwaliteit.

Het omgevingsbeleid is traditioneel georiënteerd op drie vormen van publiek belang: het fysiek domein als collectief goed (veilig land achter sterke dijken); het fysiek domein dat ontwikkeling stimuleert (van mens en economie); en het fysiek domein dat deelname aan de samenleving bevordert (en belangen en rechten borgt van kwetsbare groepen). Dit past bij het geloof in de maakbare samenleving met het instrument van planning. Daarin wordt aan de overheid een prominente rol toegekend, wat kenmerkend is voor het etatistische perspectief, met veel aandacht voor structuren, formele instituties en regels. In de inhoud van het omgevingsbeleid is ook de invloed van de andere politieke stromingen herkenbaar.

Instrument voor maatschappelijk debat en politieke keuze Een omgevingsvisie en een programma zijn politieke documenten voor de actieve aanpak en het voortdurend werken aan de omgevingskwaliteit. Het zijn samengestelde beleidsvoorstellen waarmee het bestuur positie kiest in de publieke belangen die het wenst te behartigen in het fysiek domein. De omgevingswet vergroot de politiek-bestuurlijke afwegingsruimte, waardoor het belangrijk is dat de keuzes die het bestuur met die beleidsvoorstellen voorlegt voor iedereen inzichtelijk en navolgbaar zijn. Het expliciteren van de normatieve grondslag van beleidsvoorstellen maakt maatschappelijk debat en een heldere politieke besluitvorming mogelijk.

De uitdaging voor het eigentijdse omgevingsbeleid is het bieden van ruimte voor de drie opkomende vormen van publiek belang: het fysiek domein dat ruimte biedt aan nieuwe samenwerkingscollectieven (in diverse vormen waar ook de overheid aan deelneemt), het fysiek domein als een zelfgeorganiseerde ruimte (waar de zeggenschap bij de initiatiefnemers ligt) en het fysiek domein dat autonoom functioneert (met eigen verantwoordelijkheid voor leefgemeenschappen die zelfvoorzienend zijn).

Samenhangend beleidskader De beleidsvoorstellen in een omgevingsvisie of programma worden onderling in samenhang gebracht, meestal door de definitie van de verbindende omgevingsopgave en een ontwikkelingsperspectief op een hoger abstractieniveau met een lange termijn perspectief. Ook het samenhangende beleidskader weerspiegelt een keuze voor een bepaald perspectief op het publiek belang in het fysiek domein. Het is democratisch om na verkiezingen een eerder gekozen beleidskader te herbevestigen of een gewenste koerswijziging in een bijgestelde omgevingsvisie of programma vast te leggen.

De eerste vorm sluit het meest herkenbaar aan bij voorkeuren vanuit het communitaire politieke perspectief, waarin gemeenschapszin centraal staat. De tweede vorm past het meest, maar niet uitsluitend, bij het individualistische politieke perspectief, gericht op zelfstandigheid en een kleine faciliterende rol voor de overheid. In de vorm waarin het publiek belang wordt behartigd in een fysiek domein dat autonoom functioneert, hebben markt en overheid een uiterst bepekte rol. Hierin zijn politieke voorkeuren die passen bij het ecologistische perspectief herkenbaar.

Ander schaalniveau, ander publiek belang

Perspectieven op publiek belang vanuit leefstijlen

Het ruimtelijk referentieniveau van beleidsvoorstellen in een omgevingsvisie of programma wordt bepaald door de deelgebieden, netwerken of deelsystemen in het fysiek domein. Het perspectief op het publiek belang voor een omgevingsopgave wordt opnieuw gekozen, als een ander referentieniveau wordt gehanteerd voor beleidskeuzes en besluitvorming. De argumentatie achter de trits definitie van de omgevingsopgave – oplossingsrichting – beleidsinstrumenten wordt consistent als deze vanuit eenzelfde perspectief op publiek belang wordt geformuleerd, zoals geïllustreerd in een tweetal voorbeelden:

De vormen van publiek belang die passen bij meer conventioneel omgevingsbeleid, sluiten nauw aan bij de levenshouding van de behoudend ingestelde solidairen en de ambitieuze doorzetters. Solidairen vormen een belangrijke groep van mensen die hechten aan gemeenschapszin en solidariteit en neigen naar vormen van publiek belang waarin de overheid actief participeert. Doorzetters hechten aan eigen verantwoordelijkheid en zeggenschap en neigen naar vormen van publiek belang waarin de overheid heldere randvoorwaarden stelt, maar die verder door henzelf (of met bedrijven) worden gedragen.

Stedelijke herstructurering Het Rijk heeft zich gecommitteerd aan het Nationaal Programma Rotterdam Zuid, met als doel om de leefbaarheid van Rotterdam-Zuid in 2030 op het gemiddelde van de vier grote steden (G-4) te krijgen. In dit convenant wordt stedelijke herstructurering gezien als voorwaarde voor sociaal-economische stijging. Het Rijk heeft zich verbonden aan het vervangen of verbeteren van de sociale woningvoorraad en investeringen in maatschappelijk vastgoed. Omdat er sprake is van een grootschalige complexe opgave vindt de financiering voor de belangrijkste projecten van de fysieke herstructurering plaats op basis van rijksbijdragen. Het Rijk trekt dit publiek belang naar zich toe vanuit het perspectief van (zorgen over) deelname van kwetsbare groepen aan de samenleving. Energietransitie In de inzet op een nationale energietransitie, omwille van de versterking van de economische structuur en vanwege toenemende energieonzekerheid, wordt een publiek belang opvatting van groei en ontwikkeling gehanteerd. Het Rijk richt de elektriciteitsinfrastructuur in op hernieuwbare energievoorziening en faciliteert aanpassing van wet- en regelgeving en kennisontwikkeling. Op lokaal niveau ontstaan coöperaties waarin burgers samen energie inkopen of opwekken, op grond van een gezamenlijk ideaal zoals groene energie. Hierin wordt het perspectief op publiek belang gehanteerd waarin het fysiek domein een zelfgeorganiseerde ruimte is. De overheid biedt de juridisch basis en maakt de elektriciteitsinfrastructuur geschikt voor decentrale opwekking van elektriciteit, waarmee deze lokale maatschappelijke initiatieven de ruimte krijgen.

De opgave voor het eigentijdse omgevingsbeleid vormen de drie opkomende perspectieven op publiek belang waarin onderling onderscheidende samenwerkingsvormen van particulieren, bedrijven en maatschappelijke organisaties een belangrijk element zijn. Het zijn perspectieven die op een toenemende belangstelling kunnen rekenen in de samenleving en nauw verbonden zijn met de door vernieuwing en zelfverwerkelijking gedreven levenshouding van de voortrekkers.

De Omgevingswet sorteert hierop ten dele voor met een meer terughoudende rol van de overheid, deregulering en vereenvoudiging van wetgeving en procedures. De uitdaging is om voor de actuele opgaves die er liggen in de leefomgeving met een passende visie en beleidsvoorstellen te komen.

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein veiligheid en gezondheid garandeert. Kenmerkend is de collectief-goed redenering met een als vanzelfsprekende rol en eindverantwoordelijkheid voor de overheid, om free-riders te voorkomen. Het gaat om voorzieningen en diensten die ondeelbaar zijn en waarvan niemand uitgesloten kan worden.

HET FYSIEK DOMEIN IS EEN COLLECTIEF GOED





In deze opvatting van publiek belang staat hiërarchie centraal, in de zin dat het algemene belang in een integrale afweging boven individuele deelbelangen gaat en wordt gekenmerkt door overheidssturing. De overheid trekt de eindverantwoordelijkheid naar zich toe, vanuit de overtuiging dat deze belangen anders niet goed tot hun recht komen. Bescherming en/of gezondheid liggen ten grondslag aan de inrichting en het beheer van (delen van) de publieke ruimte door de overheid. Kenmerkende voorbeelden: de zorg voor waterkwaliteit en waterveiligheid, natuurgebieden, milieukwaliteitsnormen en externe veiligheid en militaire terreinen.

Foto: Beeldbank.rws.nl

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein ruimte biedt voor groei en ontwikkeling. Kenmerkend is de actieve rol van de overheid die investeert en projecten initieert, waarbij ze deelname en bijdragen van private partijen stimuleert. Dit bevordert de welvaart en stimuleert optimaal ruimtegebruik en verbetering van de ruimtelijke kwaliteit.

HET FYSIEK DOMEIN STIMULEERT ONTWIKKELING





In deze opvatting van publiek belang staat groei centraal, zoals herkenbaar is in ambities voor economische ontwikkeling, stedelijke ontwikkeling en hoogwaardige mobiliteit. In het creëren van randvoorwaarden en een ruimtelijke inrichting die mensen stimuleert komt ontwikkeling tot uiting. In de rol van de overheid die fysieke of organisatorische randvoorwaarden creëert voor ontwikkeling is hiërarchie herkenbaar. Het beginsel van rentmeesterschap is herkenbaar in programma’s van eisen en procedures voor zorgvuldige uitvoering van ruimtelijke projecten. Kenmerkende voorbeelden: de hoofdinfrastructuur en hoogwaardig openbaar vervoer, energienetwerken en de concurrentiepositie van stedelijke regio’s.

Foto: Rob Poelenjee, Ministerie I&M / DGRW

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein een volwaardige deelname van eenieder aan de samenleving bevordert. Kenmerkend is de zorgtaak vanuit de overheid voor kwetsbare groepen en dito belangen. De overheid bevordert het welzijn door randvoorwaarden te scheppen en organiseert uitvoering door semipublieke instanties en bedrijven.

HET FYSIEK DOMEIN BEVORDERT DEELNAME AAN DE SAMENLEVING





In deze opvatting van publiek belang staan solidariteit en gelijkheid centraal, in de zin dat eenieder volwaardig deel moet kunnen nemen aan de samenleving en recht heeft op bepaalde basisvoorzieningen en een gezonde leefomgeving. De overheid neemt de verantwoordelijkheid voor kwetsbare individuen en groepen, die hier zelf niet toe in staat zijn. Vooral in het sociale domein hoort daar geborgenheid bij, in de zin dat mensen moeten zich verzorgd weten van de noodzakelijke voorzieningen en zorg. In organisatorische zin komt hiërarchie tot uiting, waarbij de ingerichte ruimte zich ontwikkelt in wisselwerking met de gemeenschap. Kenmerkende voorbeelden: de sociale woningvoorraad, stad– en streekvervoer, recreatieve groen voorzieningen en investeringsprogramma's rond krachtwijken.

Foto: Rob Poelenjee, Ministerie I&M / DGRW

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein ruimte biedt voor diversiteit en nieuwe samenwerkingscollectieven. Kenmerkend is de positie van de overheid als gelijkwaardige partner in onderlinge samenwerking met bewoners, private partijen en maatschappelijke organisaties, op basis van gedeelde verantwoordelijkheid.

HET FYSIEK DOMEIN KRIJGT VORM IN SAMENWERKINGSCOLLECTIEVEN





In deze opvatting van publiek belang staat diversiteit centraal, die zich zowel uit in de veelvormigheid van werkvormen als in de uitkomst in de ingerichte ruimte. De overheid is enerzijds verantwoordelijk en anderzijds belanghebbende bij ruimtelijke ontwikkelingen. Zij initieert en faciliteert samenwerking tussen publieke en private partijen en neemt hier actief en veelal blijvend aan deel. Samenwerking uit zich in de wens van mensen om met elkaar en met de overheid aan de inrichting van hun leefomgeving te werken. Initiatiefnemers, eindgebruikers en de overheid doen dat op gelijkwaardige voet, op basis van gedeelde verantwoordelijkheid voor de ruimtelijke kwaliteit. Kenmerkende voorbeelden: samenwerking op gebied van stedelijke (her)ontwikkeling, de energietransitie, gezamenlijk gebruik en beheer van cultureel erfgoed en de inzet op circulaire economie.

Foto: Jeroen Bastiaanssen

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein naar eigen inzicht van bewoners kan worden ingericht en beheerd. Kenmerkend is dat bewoners zelf verantwoordelijkheid nemen en zeggenschap hebben over de inrichting van hun leefomgeving, waarbij de overheid initiatieven faciliteert en vanuit systeemverantwoordelijkheid randvoorwaarden schept.

HET FYSIEK DOMEIN IS EEN ZELFGEORGANISEERDE RUIMTE





In deze opvatting van publiek belang ligt eigenheid ten grondslag aan zelfgeorganiseerd ruimtegebruik, in de zin dat de ruimtelijke ordening zich aanpast op het karakter van een gebied en de leefwijze van burgers. De overheid schept als systeemverantwoordelijke de kaders en stimuleert initiatieven van particulieren die zelf de verantwoordelijkheid nemen voor het beheer en de ontwikkeling van hun fysieke leefomgeving. Vrijheid komt tot uiting in de behoefte van bewoners om de publieke ruimte naar eigen inzicht in te richten en te beheren en bewoners claimen zeggenschap over hun fysieke leefomgeving. Kenmerkende voorbeelden: zelfbeheer van (delen van) de openbare ruimte, energie– en wooncoöperaties, gemeenschappelijk beheer van sportaccommodaties en private nationale parken.

Foto: Nico Boink

Werkmethodiek Publiek Belang

Het is een publiek belang dat het fysiek domein kan worden georganiseerd in zelfvoorzienende, zelfstandige leefgemeenschappen. Kenmerkend is de ambitie om autonoom en zelf verantwoordelijkheid te zijn voor de leefomgeving als drijfveer van de gemeenschap, waarin de overheid een passieve en faciliterende rol aanneemt.

HET FYSIEK DOMEIN FUNCTIONEERT AUTONOOM





In deze opvatting van publiek belang is een sterke drang naar autonomie herkenbaar, zonder actieve inmenging van de overheid. Het gaat hierbij om verregaande zelforganisatie van ruimtegebruik, gestoeld op gemeenschappelijke drijfveren van de groep. De gemeenschap neemt zelf verantwoordelijkheid voor de zaken die ze belangrijk vindt, zoals de energievoorziening of het milieu. Hierin ligt de nadruk op harmonie, in de zin dat wordt gestreefd naar (herstel van) ecologisch evenwicht. Kenmerkende voorbeelden: een autarkische leefgemeenschap gericht op hergebruik van grondstoffen, en zelfstandige energieopwekking door huishoudens voor eigen gebruik.

Foto: Menno Kuiper

PERSPECTIEVEN OP PUBLIEK BELANG FACT SHEET # 1 HET RUIMTELIJK RIJKSBELEID (SVIR) 18 mei 2015

Nederland ‘concurrerend, bereikbaar, leefbaar en veilig’. Dat is het hoofddoel voor het ruimtelijke rijksbeleid in de Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte (SVIR) uit 2012.

De oriëntatie van het ruimtelijk rijksbeleid op de eigen investeringen, gericht op een concurrerende economie en de samenhang van bereikbaarheid en ruimtelijke ontwikkeling zijn een uitdrukking van een perspectief publiek belang waarin het fysiek domein ontwikkeling stimuleert.

Het Rijk wil een krachtige aanpak met ruimte voor regionaal maatwerk en geeft prioriteit aan eigen investeringen die ruimtelijke ontwikkelingen en infrastructuur verbindt. Selectief Onder de noemer ‘het roer moet om’ richt het ruimtelijk rijksbeleid zich selectief op de taken en verantwoordelijkheden van de rijksoverheid, geconcentreerd in 13 ‘nationale belangen’. Sturing van verstedelijking wordt overgelaten aan decentrale overheden, waarmee het Rijk alleen rond de Mainports in de Noordvleugel en de Zuidvleugel van de Randstad afspraken maakt. Beleidssysteem De rijksoverheid behoudt verantwoordelijkheid voor het systeem van ruimtelijke ordening en voor het woonbeleid. De verantwoordelijkheid voor de invulling en uitvoering daarvan wordt nadrukkelijk bij de decentrale overheden gelegd.

Analyse In de argumenten die in de SVIR worden genoemd, is veel herkenbaar van de redeneerlijn die past bij dit perspectief: groei, investeringen van de overheid richten op de kansen op investeringen door anderen partijen voor ruimtelijke ontwikkeling. Verbeteren van ruimtelijke kwaliteit. De scherpe taakverdeling tussen Rijk en decentrale overheden zijn met de focus op 13 nationale belangen een uitdrukking van hiërarchisch denken, maar in de variant waarin decentrale overheden expliciet worden aangesproken op hun volledige verantwoordelijkheid voor afstemming van ruimtelijke ontwikkeling en het realiseren van ruimtelijke kwaliteit. Uitwerking van kader De doelen die in de SVIR op hoofdlijnen worden geformuleerd voor leefbaarheid en veiligheid maken duidelijk dat in afzonderlijke beleidsvoorstellen een ander perspectief op het publiek belang zal worden gehanteerd. Veel van de kerntaken die het Rijk voor zichzelf benoemt worden, vanuit het perspectief op het fysiek domein als collectief goed uitgewerkt. Argumentatie gericht op veiligheid en bescherming van onmisbare waarden hoort daar bij. Kritiek De vier hoofddoelen van de SVIR komen overeen met die van de voorgaande Nota Ruimte (2006): versterken economische concurrentiepositie, krachtige steden, borging van belangrijke waarden en veilig. De verantwoordelijke kabinetten wekken de indruk de economische opgave als leidend te zien, maar spreken dat niet consequent en expliciet uit in de tekst.

Werkmethodiek Publiek Belang

PERSPECTIEVEN OP PUBLIEK BELANG FACT SHEET # 2 NATIONAAL BELANG 12 (SVIR): “RUIMTE VOOR MILITAIRE TERREINEN” 18 mei 2015

Ruimte bieden aan militaire terreinen en activiteiten is een van de dertien nationale belangen zoals die door de rijksoverheid in de SVIR (Structuurvisie Infrastructuur en Ruimte) zijn vastgelegd. De rijksoverheid formuleert voor zichzelf als taak om te voorzien in het aanwijzen van essentiële militaire locaties en zones waar geoefend kan worden. Er is een plankaart met o.a. oefenterreinen, munitie opslagplaatsen en laagvliegzones. Daarmee moet het doel van het ‘waarborgen van een leefbare en veilige omgeving’ worden bereikt.

Het perspectief dat gehanteerd wordt op het publiek belang met deze rijkstaak voor het realiseren van militaire terreinen is het perspectief van het fysiek domein als collectief goed.

Analyse De SVIR bevat bondige argumenten voor deze beleidskeuze. Een marinebasis, kazernes en “onveilige zones” voor schietoefeningen vormen de als vanzelfsprekende randvoorwaarde voor het waarborgen van een leefomgeving waarin het veilig wonen en werken is. Dit argument past bij de kenmerkende redeneerlijn van dit perspectief op publiek belang. Kritiek Er is geen toelichting op uitvoering. De herschikking van kazernes en militaire terreinen door Defensie heeft geen grondslag in de SVIR. Daarmee is geen houvast voor het geleiden van de gevolgen voor ruimtegebruik en de lokale economie van enkele regio’s, als gevolg van deze herschikking van defensietaken.

Werkmethodiek Publiek Belang

PERSPECTIEVEN OP PUBLIEK BELANG FACT SHEET # 3 NATIONAAL NATUURNETWERK (EHS) 18 mei 2015 Het nationale natuurbeleid staat in het teken van de realisatie van het Nationaal Natuurnetwerk, een onderling verbonden netwerk van beschermde natuurgebieden waar ruimte is voor dieren en planten in hun een natuurlijke dynamiek. De natuurvisie van 2014 bouwt voort op de ambitie uit 1992 voor het realiseren van (de onderlinge verbinding van) 750.000 hectare aan ‘droge’ natuurgebieden (17% van landoppervlak).

Daarnaast vormen de Waddenzee, het IJsselmeer en andere waterrijke gebieden het reservoir aan ‘natte’ natuur in dit netwerk van natuurgebieden. De nieuwe koers voor natuurbeleid is naar een ‘veelzijdige natuur midden in de samenleving’. Het streven is gericht op natuur die geen bescherming tegen de samenleving nodig heeft, maar daar een onmisbaar en onlosmakelijk onderdeel van is.

Met de internationale en Nederlandse schaalniveau als referentie, is het nationaal natuurnetwerk een voorbeeld van een perspectief op het fysiek domein als collectief goed.

Analyse De kenmerkende argumentatie is de noodzaak van bescherming en de verantwoordelijkheid van de rijksoverheid. Iedereen profiteert van het behoud van natuur, bij wijze van spreken ook de mensen die niet lid zijn van Natuurmonumenten. De nieuwe koers van het natuurbeleid legt in de uitvoering veel meer nadruk op de inrichting en het beheer van natuur door boeren en andere initiatiefnemers op lokaal niveau. De wettelijke bescherming van de internationale natuurwaarden blijft onverminderd van kracht, maar er wordt gezocht naar nieuwe vormen van natuurbescherming in samenwerkingsverbanden. Een verschuiving naar een perspectief op het fysiek domen dat vorm krijgt in nieuwe samenwerkingscollectieven.

Opmerkelijk Aanvankelijk was het natuurlijke landschap zoals dat in 1850 in Nederland bestond, het streefbeeld voor de Ecologische Hoofdstructuur. De Europese natuurbescherming neemt de zeldzaamheid van de bestaande flora en fauna (en hun leefgebied) als uitgangspunt. Die moeten beschermd worden om de biodiversiteit te behouden. Een opmerkelijke wijziging van de grondslag van het beleid, waar weinig expliciet maatschappelijk debat over is gevoerd (welke natuur willen we eigenlijk?) en waarover geen duidelijke politieke besluitvorming heeft plaatsgevonden (de EHS is er natuurlijk ook voor ‘de’ Europese natuur!). Verstandig In de Natuurvisie van 2014 is de realisatie van een ecologisch netwerk van beschermde natuurgebieden nog eens herbevestigd, onder het motto ‘natuurlijk verder’. Het originele ambitieuze programma voor de realisatie van een ecologisch netwerk was in 1989 in het Natuurbeleidsplan gelanceerd en uitgewerkt in een meer concreet plan voor de realisatie van kerngebieden, natuurontwikkelingsgebie-den en verbindingszones in het Structuurschema Groene Ruimte. Het is verstandig om strategische beleidskeuzes eens in de vier à vijf jaar tegen het licht te houden, in het bijzonder na de verkiezingen. Een nieuw bestuur en volksvertegenwoordigers moeten hun eigen keuze kunnen maken; ook als dat de keuze is om gewoon door te gaan op de ingeslagen weg. Werkmethodiek Publiek Belang

De Werkmethodiek Publiek Belang is ontwikkeld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu door het lectoraat Area Development van Windesheim. Deze werkmethodiek is te downloaden via: www.windesheim.nl/lectoraatareadevelopment Printerinstellingen: Perspectievenkaart (A3); Omslagmap & Fact sheets (A4); Beeldkaarten (A5).

Of te bestellen bij: WINDESHEIM Lectoraat Area Development Postbus 10090 8000 GB Zwolle [email protected]