Nummer 5, editie: oktober 2008
Grieppandemie
Update Deze update verschijnt meerdere keren per jaar. Meer informatie over het dossier grieppandemie vindt u
op www.minvws.nl/grieppandemie.
Het is niet de vraag of, maar wanneer er een nieuwe grieppandemie uitbreekt. Voorbereiding op een uitbraak is dus noodzakelijk. Het project Griep & Maatschappij van de ministeries van VWS en BZK stimuleert deze voorbereiding en houdt u op de hoogte van de ontwikkelingen en activiteiten. Deze nieuwsbrief is bedoeld voor iedereen die direct of zijdelings te maken heeft met crisisbeheersing, continuïteitsplannen en de bestrijding van infectieziekten.
3
Fase
Aanname dat grieppandemie werkgevers overkomt is niet juist
Voor de uitbraak van
Aansprakelijkheidsclaims van werknemers jegens hun werkgevers
een grieppandemie heeft
kunnen na een grieppandemie voor een nare nasleep zorgen.
de Wereld Gezondheids
Wat kunnen werkgevers doen om zich hierop voor te bereiden?
organisatie (WHO)
De aanname dat een grieppandemie de werkgever overkomt
een fasering opgesteld.
en dat er dan sprake is van overmacht is niet juist, constateren
Op dit moment bevinden
mr. drs. N.U.N. Kien en mr. A.H.C.M. Smeets van Kienlegal.
wij ons in fase 3 (nog geen
In dit artikel beschrijven zij de verplichtingen van een werkgever
mens-op-mens overdracht).
en wat de mogelijkheden zijn om de risico-aansprakelijkheid te verminderen.
Voor een toelichting op de fasering: www.who.int
Werkgever draagt risicoaansprakelijkheid De plichten van een werkgever zijn geregeld in het Burgerlijk Wetboek (BW), artikel 7:658 BW. In dit artikel staat dat de werk gever verplicht is het werk op een veilige wijze in te richten. Deze verplichting geldt ten opzichte van vast en ingeleend personeel en uitzendkrachten. Een werkgever is daarvoor verantwoordelijk en draagt in principe het risico. Op grond van artikel 3 van de Arbeidsomstandighedenwet zorgt een werkgever voor de veiligheid en de gezondheid van de werk nemers ten aanzien van alle met de arbeid verbonden aspecten en voert de werkgever beleid dat is gericht op zo goed mogelijke arbeidsomstandigheden, waarbij de stand van de wetenschap en de professionele dienstverlening in acht genomen moet worden. In jurisprudentie (bijvoorbeeld Hoge Raad, 13 juli 2007, LJN BA7355) wordt snel aangenomen dat de werkgever aansprakelijk is, tenzij
Abonneren
de werkgever kan aantonen dat hij er alles aan heeft gedaan
Automatisch een bericht
om schade voor werknemers te voorkomen. De bewijslast is in
ontvangen als er weer
de loop der jaren steeds meer bij de werkgever komen te liggen.
een Update is? Ga naar
De werkgever draagt een risicoaansprakelijkheid.
abonneren.minvws.nl en meld u aan.
lees verder op pagina 2 >>
Nummer 5, oktober 2008
vervolg van pagina 1 >>
Aanname dat grieppandemie werkgevers overkomt is niet juist
Werkgever is verplicht om zich voor te bereiden
Hoe kunnen werkgevers zich voorbereiden?
Toegespitst op een grieppandemie betekent dit dat
Werkgevers kunnen zich op een grieppandemie voor-
als de werkgever niet of onvoldoende is voorbereid
bereiden en daarmee de aansprakelijkheid ten opzichte
op een grieppandemie en als er geen of onvoldoende
van schadeclaims van werknemers verkleinen door:
maatregelen ter beperking van de risico’s zijn genomen,
• een goede voorbereiding op een grieppandemie.
de werkgever aansprakelijk is. De aanname dat een griep
Binnen een risico-inventarisatie kan de grieppandemie
pandemie de werkgever overkomt en dat er dan sprake is van overmacht, is niet juist. Ook in een dergelijke situatie
als gebeurtenis meegenomen worden; • de maatregelen die voortvloeien uit de risico-inventarisatie
blijft de werkgever verplicht zich voor te bereiden.
daadwerkelijk te treffen. Daarbij zijn het voorkomen van besmettingsgevaar op de werkvloer, een zo groot mogelijke beperking van het reisgedrag en verplaatsingen
Dat betekent in de praktijk dat de werkgever het werk
binnen de organisatie van belang;
zo moet organiseren dat daaruit geen nadelige invloed op de veiligheid en de gezondheid van de werknemer
• een goede, handzame instructie voor al het personeel – vast, tijdelijk of ingeleend – te maken;
voortvloeit. De gevaren en risico’s voor de gezondheid moeten zoveel mogelijk worden voorkomen of beperkt.
• na de grieppandemie zorg te besteden aan werknemers.
Daarbij gaat collectieve bescherming voor op individuele
Oververmoeidheid kan immers leiden tot een verminderde
bescherming van een werknemer.
weerstand en een beperktere belastbaarheid van personeel.
Verzekerbaarheid tegen schade bij rampen Slachtoffers van rampen kunnen in aanmerking komen voor een financiële tegemoetkoming van het rijk. Voor 1998 werd zo’n tegemoetkoming op ad hoc basis en onverplicht verstrekt. Dit hield in dat de overheid niet aansprakelijk was voor de schade, maar uit solidariteit een financiële tegemoetkoming verstrekte. Vanaf 1998 is een structurele regeling ingevoerd: de Wet Tegemoetkoming Schade bij rampen en zware ongevallen (WTS). Met de WTS kan het rijk een tegemoetkoming voor schade en kosten ten gevolge van de in die wet genoemde rampen aan slachtoffers toekennen. Toch zijn ook na 1998 financiële tegemoetkomingen uit solidariteit toegekend. Denk aan de Legionalla-epidemie na het evenement West-Friese Flora, de cafébrand Volendam en de Vuurwerkramp in Enschede. Het kabinet pleit in lijn met het advies van de Commissie Tegemoetkomingen bij Rampen en Calamiteiten (CTRC) voor ‘Solidariteit met beleid’. Kern van het standpunt is dat de ad hoc regelingen voor onverplichte tegemoetkomingen voorkomen moeten worden. De overheid is geen collectieve stroppenpot. Het kabinet is het ook eens met de commissie waar zij stelt dat rampschade primair moet worden vergoed via het aansprakelijkheidsrecht en het verzekeringsrecht. Dit stelsel moet zodanig robuust zijn dat er geen behoefte meer bestaat aan incidentele regelingen. Nils Ligthart, senior beleidsadviseur natuurrampen en schade bij het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties geeft in dit artikel een toelichting op het kabinetsstandpunt.
Verplichte aansprakelijkheidsverzekering voor risicovolle bedrijven?
Een van de actiepunten is een onderzoek naar de wenselijk
In het kabinetsstandpunt is melding gemaakt van
verzekering voor risicovolle bedrijven.
heid en haalbaarheid van een verplichte aansprakelijkheids
verbeteringen in de afwikkeling van letselschade en de ontwikkeling van normen voor inkomensschade.
Verzekeren van verzekerbare schade bevorderen
Dergelijke verbeteringen in het aansprakelijkheidsrecht
Potentieel gedupeerden moeten zich goed verzekeren, want
zijn alleen zinvol als gedupeerden de geleden schade
zij moeten hun eigen schade dragen als de aansprakelijke
ook daadwerkelijk op de veroorzaker kunnen verhalen.
partij geen verhaal biedt of wanneer er geen aansprakelijke
Vooral risicovolle bedrijven moeten zorgen voor goede
partij is aan te wijzen, zoals bij natuurrampen. Het rijk wil
financiële zekerheidsstelling voor schade die hun
met voorlichting de samenleving bewust maken van moge
activiteiten kunnen veroorzaken.
lijke risico’s en het verzekeren van verzekerbare schade
2
bevorderen. Ook wijst zij erop dat het welbewust niet
partij. Voor bedrijven is het van belang de bedrijfs
verzekeren van risico’s consequenties kan hebben voor
economische risico’s van griepscenario’s na te gaan
eventuele tegemoetkomingen van de overheid.
en daarvoor de benodigde maatregelen te nemen.
Uit de ‘Quick scan (on)verzekerbare schade’ die in 2006 in opdracht van het rijk door AEF is uitgevoerd blijkt dat
Geen nationaal solidariteitsfonds, want huidige vangnet voldoet
het verzekeren van risico’s, die nu als “onverzekerbaar”
Als het aansprakelijkheidsrecht en (private) verzekeringen
te boek staan, (uiteindelijk) via de markt is te realiseren.
geen soelaas bieden, vormt de WTS een vangnet. De aan
Een van de acties is om de verzekerbaarheid van schade
beveling van de commissie tot het instellen van een nationaal
als gevolg van natuurrampen zoals overstromingen en
solidariteitsfonds heeft het kabinet niet overgenomen.
aardbevingen via een, al dan niet hybride, verzekerings
De WTS is in de basis een goed functionerend “vangnet”.
constructie te vergroten. Het rijk is met verzekeraars in
Er zijn wel wat verbeteringen nodig, vindt het kabinet.
gesprek en komt eind 2008 met een voorkeursrichting.
Er is daarom met de herziening van deze wet gestart.
Daarna wordt bekeken of de gekozen verzekerings
Er wordt bekeken of de categorie personenschade, waartoe
constructie geschikt is voor andere type rampen.
letselschade en inkomensderving behoren, in de WTS kan
worden opgenomen. Letselschade is op dit moment
Is een (griep)pandemie verzekerbaar?
uitgesloten in de WTS, terwijl uit rampen in het verleden
Uit de Quick Scan (on)verzekerbare schade blijkt dat
blijkt dat de markt op dit punt tekortschiet. De overheid moet
de bedreiging van de volksgezondheid door een ziekte
zich strikt vasthouden aan het vangnetkarakter van de WTS.
golf voor de getroffenen redelijk goed verzekerbaar is.
Schade die redelijkerwijs verzekerbaar of verhaalbaar is,
Gezondheidsschade als gevolg van een pandemie is, mits
dan wel te wijten is aan de eigen schuld van de benadeelde,
de oorzaak geen moedwillige is, verzekerbaar door
komt niet voor een tegemoetkoming in aanmerking.
een dekking via de zorgverzekering. Vaccins en vaccinatie en kosten voor geneeskundige behandeling zijn gedekt via
Naar meer duidelijkheid en eenduidigheid
de reguliere zorgverzekering of worden door de overheid
Het kabinet meent dat verbeteringen in bestaande compen
aangeboden. Inkomstenderving is deels te verzekeren via
satiemechanismen zoals het bevorderen van verzekerbare
aanvullende verzekeringen. Verder kunnen gedupeerden
schade en een aangepast WTS voor meer duidelijkheid
terugvallen op de bestaande sociale zekerheid.
en eenduidigheid over de vergoeding van rampschade gaat
Aansprakelijkheidsverzekeringen zijn niet aan de orde,
zorgen. Niet alleen voor burgers en bedrijven, maar ook
omdat er in de regel geen sprake is van een aansprakelijke
voor de overheid zelf.
Opschorting wettelijke beslistermijnen mogelijk bij grieppandemie?
Bestuursorganen moeten tijdig besluiten nemen op
Rampen kunnen leiden tot overmachtssituaties.
aanvragen en bezwaarschriften. Dat is vandaag de dag
Voorbeelden daarvan zijn de vuurwerkramp in Enschede
een veelgehoorde opvatting. Die opvatting heeft nu
in mei 2000 en de gemeente Wilnis na de dijkdoorbraak in
gestalte gekregen in de Wet dwangsom en rechtstreeks
2003. In dergelijke situaties kan niet van een bestuursorgaan
beroep bij niet tijdig beslissen, een voorgestelde
worden verwacht dat het binnen de wettelijke termijn
wijziging van de Algemene wet bestuursrecht (Awb).
een besluit neemt op aanvragen en bezwaarschriften.
Er zijn echter situaties waarbij het niet mogelijk is om binnen de wettelijke termijn een besluit te nemen,
De Awb noemt een aantal situaties waarin een beslistermijn
waarbij opschorting van de beslistermijn (oftewel
kan worden opgeschort. De situatie die bij een grieppandemie
het tijdelijk stilzetten van de ‘klok’ van de beslistermijn)
van toepassing zou kunnen zijn, is die waarin het bestuurs
mogelijk is. Is de uitbraak van een grieppandemie
orgaan wegens overmacht niet in staat is om een beschikking
zo’n situatie?
te geven (het vermoedelijk toekomstige artikel 4:15, tweede lid, aanhef en onder c, Awb). Redelijkerwijs zou je ervan
René van Wissen, senior jurist bij het CIBG,
moeten kunnen uitgaan dat een grieppandemie aanleiding
een agentschap van het ministerie van VWS,
moet zijn voor een succesvol beroep op overmacht.
geeft antwoord.
Maar óf een beroep op overmacht bij een grieppandemie succesvol is, is uiteindelijk aan de rechter.
3
Nummer 5, oktober 2008
Gezond blijven werken: samen beter aan de slag! Tijdens een grieppandemie lopen werknemers het risico besmet te raken in contact met andere mensen, bijvoorbeeld op kantoor of op weg naar werk of huis. Wanneer werkzaamheden een hoger risico voor de gezondheid of veiligheid van de werknemer met zich meebrengen dan de risico’s van het normale maatschappelijke verkeer, moet de werkgever die risico’s ondervangen. Dus ook tijdens een grieppandemie. Marian van Zadelhoff, beleidsmedewerker arbeidsomstandigheden bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid licht toe waarom. Voorbeelden van werknemers die door de aard van
Werknemers die niet door hun type arbeid een verhoogd
hun werk een verhoogd risico lopen om besmet te raken
risico kennen, lopen wel het risico besmet te raken in
met het griepvirus zijn werknemers in de gezondheidszorg
contact met mensen, bijvoorbeeld op weg naar werk
of schoonmaaksector. De Arboregelgeving verplicht hun
of huis. Dit zijn risico’s van het normale maatschappelijke
werkgevers de risico’s in te schatten en maatregelen te
verkeer. De werkgever hoeft hiertegen op grond van
treffen (Risico Inventarisatie en -Evaluatie).
de Arbowet geen maatregelen te nemen, maar heeft er natuurlijk wel belang bij dat zijn organisatie blijft
Er zijn ook werknemers met verhoogde risico’s doordat
functioneren. De overheid adviseert werkgevers daarom
ze ter voorbereiding op en tijdens een grieppandemie
om maatregelen te treffen. Voor werkgevers in vitale
gericht werken met het pandemische griepvirus.
sectoren kunnen maatregelen verplicht zijn vanuit
Denk aan laboratoria waar onderzoek wordt gedaan aan
andere regelgeving dan Arboregelgeving.
virussen. Voor dit type arbeid met biologische agentia gelden, naast de Risico Inventarisatie en -Evaluatie plus plan van aanpak, aanvullende Arboregels om de gezond heid op de werkvloer te borgen.
Arbeidsomstandighedenregelgeving en biologische agentia (schimmels, bacteriën, parasieten en virussen): hoe zat het ook al weer? Maatwerk
Ad b. Denk aan werknemers in de gezondheidszorg,
De arbeidsomstandighedenregels schrijven voor dat
schoonmakers, wasserijmedewerkers en mensen in
de werkgever de risico’s van het werken met biologische
de afvalverwerkende industrie. Ook in de voedings
agentia voor de werknemer moet ondervangen.
industrie, de glastuin- en akkerbouw of tijdens
Zijn Arbobeleid houdt rekening met de kenmerken van
het werken met dieren of dierlijke producten kunnen
de sector. Arbobeleid op maat, dat in samenspraak met
biologische agentia een risico opleveren. Als blijkt dat
werknemers tot stand is gekomen, kan rekenen op draag
biologische agentia een verhoogd risico kunnen zijn
vlak. Zo ontstaat een veiliger en gezonder werkklimaat.
dan dient de werkgever maatregelen te nemen.
Wanneer is er een risico?
Deskundigheid en samenwerking
Er is een risico als er:
Bedrijven moeten zich bij hun arbobeleid deskundig laten
a. gericht met een biologisch agens gewerkt wordt, óf
ondersteunen. Het is efficiënt en in lijn met het huidige
b. als er bij de werkzaamheden een kans is op aan
Arbostelsel om als werkgevers en werknemers in een sector
wezigheid van een biologisch agens.
samen te werken en een Arbocatalogus op te stellen met de risico’s en de maatregelen.
Ad a. Dit betreft bijvoorbeeld laboratoria, waar aan
4
vullende bepalingen op de reguliere Arboregels voor
Extra aandacht voor kwetsbare groepen
het werken met biologische agentia gelden. Zo moet
De werkgever dient speciale aandacht te hebben voor
de werkgever aanvullende maatregelen nemen en
werknemers die vatbaarder kunnen zijn voor infectieziekten.
de Arbeidsinspectie vooraf informeren over werk
Bijvoorbeeld zwangeren, ouderen en werknemers die
met ziekmakende biologische agentia.
medicijnen gebruiken die de weerstand verminderen.
Noodbevoegdheden van overheid bij pandemie
De impact van een grieppandemie is groot. Ongeveer 30% van de beroepsbevolking zal op het hoogtepunt van een ernstige grieppandemie niet op het werk verschijnen. Een deel is ziek, een deel blijft thuis om voor zieke verwanten te zorgen en een ander deel blijft thuis uit angst voor besmetting. Tijdens een pandemie kunnen overheden bijzondere maatregelen uitvaardigen waaraan burgers en organisaties zich moeten houden. Dit kunnen maatregelen zijn gericht op het bestrijden van de pandemie, zoals bijvoorbeeld het aflasten van grote bijeenkomsten of het sluiten van scholen. Ook zal er behoefte bestaan aan maatregelen, die bedoeld zijn om de continuïteit van de bedrijfsvoering te waarborgen. Als veel mensen niet op het werk verschijnen, loopt de werkdruk voor de rest op. Sommige typen diensten zijn uit te stellen, andere moeten per se doorgang vinden zoals nutsvoorzieningen, uitvaartverzorging en medische hulpverlening. In dit artikel staat de vraag centraal of het normale stelsel van wet- en regelgeving toereikend is voor de dilemma’s die zich zullen voordoen bij een grieppandemie. Prof. mr.dr. E.R. Muller en Mr. drs. R. Dammen verbonden aan het COT Instituut voor Veiligheids- en Crisismanagement lichten in dit artikel zowel de reguliere bevoegdheden als een aantal beschikbare noodbevoegdheden bij een grieppandemie toe. Hun conclusie is dat organisaties de continuïteit van de bedrijfsvoering in eerste instantie zelf moeten kunnen waarborgen en dat de overheid – in het bijzonder de burgemeester – over voldoende bijzondere bevoegdheden beschikt om op te kunnen treden tijdens een pandemie.
Noodrecht nodig?
net als ook nu al het geval is, de bevoegdheid om maatrege
We spreken van een crisis als de fysieke veiligheid van
len toe te passen, die zijn gericht op het individu: isolatie,
mensen wordt bedreigd en wanneer coördinatie om tot
quarantaine en het verbod om werkzaamheden te verrichten
effectieve bestrijding te komen, nodig is. Het ‘normale’
(art. 31, 35 en 38). Daarnaast kan de burgemeester gebouwen,
stelsel van wet- en regelgeving biedt voldoende aan
voertuigen, goederen en waren controleren op de aanwezig
knopingspunten om de continuïteit van bedrijfsvoering
heid van een besmetting en zonodig maatregelen treffen
te waarborgen. Noodrecht komt pas in beeld wanneer
(ontsmetten, sluiten van gebouwen e.d.; art. 47).
de normale wet- en regelgeving ontoereikend zijn voor Ook kan de burgemeester, die verantwoordelijk is voor
de buitengewone omstandigheden.i
(lucht)havens die door de minister van VWS zijn aangewezen,
Wet publieke gezondheid
maatregelen treffen met betrekking tot de toelating of
De Wet publieke gezondheid implementeert de Internationale
onttrekking aan het vrije verkeer van schepen of luchtvaar
gezondheidsregeling, die in mei 2005 door de Wereldgezond
tuigen (art. 53). De burgemeester heeft de bevoegdheid
heidsvergadering is aangenomen. De wet bevat afspraken
om (lucht)havenexploitanten en vervoersexploitanten
op het terrein van infectieziektebestrijding. De Wet Publieke
maatregelen op te leggen en kan deze afdwingen door middel
gezondheid vervangt de Wet Collectieve preventie volks
van een last onder bestuursdwang (art. 54, 55 en 56).
gezondheid, de Infectieziektenwet en de Quarantainewet. De Gemeentewet kent de burgemeester enkele bijzondere
De nieuwe wet beoogt duidelijke afspraken te maken
bevoegdheden toe in het kader van de openbare orde en
over bevoegdheden en verantwoordelijkheden en maakt centrale aansturing bij infectieziektebestrijding mogelijk.
ii
veiligheid die van belang (kunnen) zijn bij de bestrijding van
Het wetsvoorstel is op 7 oktober goedgekeurd door
een grieppandemie. Art. 172 Gemeentewet geeft de burge
de Eerste Kamer en zal naar verwachting per 1 december
meester de exclusieve bevoegdheid tot het handhaven van
2008 in werking treden.
de openbare orde. Ook kan de burgemeester in buitengewone omstandigheden noodbevelen of noodverordeningen uit
Verantwoordelijkheid en bevoegdheid gemeente
vaardigen die zelfs kunnen afwijken van wetten in formele zin
De verantwoordelijkheid voor de bestrijding van infectie
en van lagere regelingen, met uitzondering van de Grondwet
ziekten en de voorbereiding op deze bestrijding berust, ook
en internationaal of supranationaal recht (art. 175 / 176
in het wetsvoorstel, primair bij de gemeente. Het college van
Gemeentewet). In een noodbevel/noodverordening kan
burgemeester en wethouders draagt zorg voor de algemene
de burgemeester alle bevelen geven die hij nodig acht voor
infectieziektebestrijding, de burgemeester geeft leiding aan
de handhaving van de openbare orde of ter beperking van
de voorbereiding op en de bestrijding van een epidemie
gevaar.
(art. 6 lid 1 en lid 2). Daarnaast heeft de burgemeester,
lees verder op pagina 6 >>
5
Nummer 5, oktober 2008
vervolg van pagina 5 >>
Noodbevoegdheden van overheid bij pandemie
De minister
van een algemene burgerdienstplicht en het opheffen
De wet Publieke Gezondheid maakt, net als de huidige
van wettelijke belemmeringen inzake arbeidsduur
Infectieziektenwet, onderscheid in verschillende
en arbeidsveiligheid.vi Artikel 2 van deze wet bepaalt
categorieën ziekten. Deze categorieën zijn herzien
dat in geval van buitengewone omstandigheden,
ten opzichte van de Infectieziektenwet. Het wetsvoorstel
bij koninklijk besluit, op voordracht van de minister-
kent vier categorieën infectieziekten: A, B1, B2 en C.
president, één of meer van de paragrafen van hoofdstuk II van deze wet in werking worden gesteld.
Voor het nemen van ontsmettingsmaatregelen met
Artikel 14 lid 1 bepaalt bijvoorbeeld dat het Hoofd
betrekking tot goederen, gebouwen en vervoermiddelen
Arbeidsvoorziening een burgerdienstplichtige kan
is de koppeling aan categorieën ziekten met de nieuwe
oproepen tot het verrichten van werkzaamheden
wet verlaten. De aanwezigheid van een besmetting die
overeenkomstig diens bestemming.
een volksgezondheidsrisico kan veroorzaken, is daarvoor
Vooruitblik wet Veiligheidsregio’s
nu voldoende grondslag.
De Wet publieke gezondheid gaat uit van de huidige Centrale aansturing, door de minister van Volksgezondheid,
wet- en regelgeving ten aanzien van crisisbeheersing
Welzijn en Sport, vindt plaats bij de bestrijding van
(Wet Rampen en zware ongevallen, Brandweerwet 1985
ziekten uit categorie A. Indien zich een nieuw type humaan
en de Wet geneeskundige hulpverlening bij ongevallen).
influenzavirus (een grieppandemie) voordoet, zal deze
Er is echter nieuwe wetgeving in de maak, die de hiervoor
in categorie A worden geplaatst.iii De minister kan verder
genoemde drie wetten integreert: het Wetsvoorstel
met de Wet publieke gezondheid opdrachten geven aan
Veiligheidsregio’s.vii Het wetsvoorstel beoogt te komen
het college van burgemeester en wethouders ten aanzien
tot een integratie van taken, organisaties, bevoegdheden
van preventie van en preparatie op een grieppandemie.
en verantwoordelijkheden op het terrein van veiligheidszorg.
Bij een (dreiging van) uitbraak van een grieppandemie,
Een veiligheidsregio is een openbaar lichaam gebaseerd
zal de minister de leiding over de infectieziektebestrijding
op een gemeenschappelijke regeling, waarin de regionale
dus overnemen van de burgmeester. Hoewel de minister
brandweer en de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen
de bestrijding centraal aanstuurt, blijft ook de burgemeester,
en rampen zijn geïntegreerd om de crisisbeheersing en
zij het beperkt door de opdrachten van de minister, verant
de rampenbestrijding te kunnen verbeteren. De politie
woordelijk voor de infectieziektebestrijding.
maakt geen onderdeel uit van de veiligheidsregio omdat
iv
de evaluatie van de Politiewet 1993 nog plaats moet vinden.
Afkondigen noodtoestand op voordracht van minister-president
De taak van de veiligheidsregio richt zich eerst en vooral
Nog een stap verder is het afkondigen van een beperkte
vorming bij rampen en crises.viii
op de voorbereiding en deels uitvoering van de besluit
of algehele noodtoestand bij koninklijk besluit op voordracht van de minister-president (art. 1 lid 1 juncto art. 7 lid 1
Wanneer dit wetsvoorstel wet wordt, heeft dat gevolgen
Coördinatiewet Uitzonderingstoestanden). Het is mogelijk
voor de Wet Publieke gezondheid. Het wetsvoorstel
dat een pandemie aanleiding geeft tot het uitroepen
Veiligheidsregio’s voorziet bijvoorbeeld in een voorzitter
van de noodtoestand. Mocht dat het geval zijn, dan kan
van de veiligheidsregio (een burgemeester), die bij
bijvoorbeeld de Noodwet Arbeidsvoorziening van toepassing
crises van meer dan plaatselijke betekenis de exclusieve
worden verklaard. De Noodwet arbeidsvoorzieningv
bevoegdheid krijgt tot toepassing van de noodbevoegd
regelt buitengewone bevoegdheden over het aangaan
heden van de burgemeester (artikelen 172 tot en met 176
en beëindigen van een arbeidsverhouding, het opleggen
Gemeentewet) en die het gezag krijgt over de politie
Literatuurverwijzingen i
Brainich von Brainich Felth, E.T. (2004), Het systeem van
v
Stb. 1971, 448.
crisisbeheersing, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, p. 39.
vi
Brainich von Brainich Felth, E.T. (2004), Het systeem van
ii
TK 2007-2008, 31 316, nr. 3, p. 1.
iii
TK 2007-2008, 31 316, nr. 3, p. 24.
vii TK 2006-2007, 31 117, nr. 2.
iv
TK 2007-2008, 31 316, nr. 3, p. 25.
viii Muller, E.R., ‘Veiligheidsregio in ontwikkeling’, in: NJB 2008/24.
6
crisisbeheersing, Den Haag, Boom Juridische Uitgevers, p. 238.
wanneer politie optreedt ter handhaving van de openbare
Conclusie
orde of ter uitvoering van de hulpverleningstaak
Het normale stelsel van wet- en regelgeving voldoet voor
(artikel 12 Politiewet). Wanneer dit wetsvoorstel wordt
het merendeel van de dilemma’s, die zich bijeen griep
aangenomen en in werking treedt, zal de Wet Publieke
pandemie zullen voordoen. De overheid – en in het bijzonder
Gezondheid moeten worden gewijzigd om eenheid
de burgemeester en de minister van Volksgezondheid,
in regelgeving te behouden. De bevoegdheden van
Welzijn en Sport – beschikt daarnaast over voldoende
de individuele burgemeesters zullen dan overgaan
bijzondere bevoegdheden om te kunnen optreden tijdens
naar de voorzitter van de veiligheidsregio en de minister
een grieppandemie. Toepassing van deze bevoegdheden
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport geeft opdrachten
in geval van een grieppandemie zijn echter nog niet in
aan deze voorzitter.
de praktijk getest. Het effect van bijvoorbeeld een beslissing tot quarantaine op betrokken burgers is onduidelijk.
Kort nieuws Draaiboek distributie virusremmers in de maak
Woensdag 26 november 2008 is er in Fort Voordorp,
Er zijn voldoende virusremmers aangeschaft voor
Groenekan, een congres over het oefenen van een griep
iedereen die tijdens een pandemie griep krijgt en zich
pandemie. Praktijkgericht, interactief en enthousiasmerend.
in Nederland bevindt. Er liggen 5 miljoen kuren klaar.
Bestemd voor professionals in de gezondheidszorg.
Er is dit jaar een distributieplan gemaakt. In dit plan is
Het congres wordt georganiseerd door de Veiligheids
ervoor gekozen om bestaande systemen voor levering
regio Utrecht (VRU) en Meander Medisch Centrum.
van medicijnen aan apotheken zoveel mogelijk te hand-
Noteer 26 november 2008 in uw agenda of geef u op
haven. Op dit moment is PricewaterhouseCoopers in
via www.laatjebesmetten.nl
opdracht van VWS aan de slag met een verdere uitwerking Ook worden afspraken voorbereid met direct betrokken
Aankondiging Burgemeesterbijeenkomsten ‘Crisismanagement bij uitbraak infectieziekte’
partijen. Naar verwachting is dit voor het eind van
Data: 24 november, 27 november en 3 december 2008
dit jaar klaar.
Voor: burgemeesters en directeuren GGD’s
Wet publieke gezondheid aangenomen
In een crisissituatie in een gemeente zijn alle ogen op
Het voorstel voor de Wet publieke gezondheid
de burgemeester gericht. Denk aan een TBC-uitbraak op
(wet PG), is op 7 oktober 2008 door de Eerste Kamer
een school, opname van patiënten besmet met SARS in
aangenomen. Deze nieuwe wet, die onder andere
het ziekenhuis of een uitbraak van een gevaarlijk en
centrale aansturing bij infectieziektebestrijding
besmettelijk vogelgriepvirus op een boerderij in uw
eenvoudiger maakt, zal naar verwachting vanaf
gemeente. Maar ook een grieppandemie is geen ondenk
1 december 2008 in werking treden.
bare situatie meer.
Meer informatie over de wet PG vindt u op
Wat doet ú als burgemeester in deze situatie? Welke instru
www.minvws.nl.
menten heeft u in handen om dergelijke crises te weren
van het plan met als resultaat een operationeel draaiboek.
dan wel te beperken en om te gaan met onrust onder uw
Aankondiging ‘Laat je besmetten … met het oefenvirus’
burgers? Wat is de invloed van het landelijk beleid en van
Koppen in de kranten van begin 2008 als ‘Griepgolf
Europa? En is de continuïteit van uw gemeentelijke organi
groter risico voor Nederland dan dijkdoorbraak’ en
satie gewaarborgd? Het ministerie van VWS organiseert
‘Nederland niet klaar voor grieppandemie’ benadrukken
de bijeenkomsten in samenwerking met vele anderen.
nog eens hoe belangrijk het is om binnen ziekenhuizen voorbereid te zijn.
Voor meer informatie: www.congresenstudiecentrum.nl
7
Meer informatie - Draaiboeken over grieppandemie: www.rivm.nl/cib - Programma Nationale Veiligheid: www.nationale-veiligheid.nl - Dossier grieppandemie: www.minvws.nl/grieppandemie
Kort nieuws Aankondiging bijeenkomst ‘Continuïteitsmanagement bij grieppandemie’
De tekst is opgesteld in nauwe samenwerking met alle
Datum: 10 december 2008 (middag)
overzicht is bedoeld voor crisisteams en wordt aangeboden
Plaats: regio Utrecht
aan alle ministeries, bestuurders, voorzitters veiligheids
betrokken ministeries. Het periodiek te actualiseren
regio’s, betrokken koepels en vitale sectoren. Op 10 december 2008 organiseren de Ministeries van VWS en BZK een conferentie over continuïteits-
Voor meer informatie:
management bij een grieppandemie. De conferentie is
www.minbzk.nl/veiligheid/crisisbeheersing of neem
gericht op bedrijven, organisaties en decentrale overheden.
contact op met Geert Wismans, projectleider Crisis en Recht
Tijdens deze conferentie krijgt u uitgelegd wat continuïteits-
bij het ministerie van BZK:
[email protected].
management inhoudt en hoe u het in de praktijk toepast. Ook ontvangt u hulpmiddelen waarmee u zelf aan
Overheidsstandpunt gebruik antivirale middelen uit voorzorg
de slag kunt. Kortom, een conferentie die u niet mag
Bedrijven en organisaties binnen vitale sectoren hebben
missen als u wilt dat uw organisatie een grieppandemie
de overheid gevraagd om een advies over het gebruik
goed doorstaat.
van antivirale middelen tijdens een grieppandemie, om te
Meer informatie: www.minvws.nl/grieppandemie
De overheid heeft hierover haar standpunt bepaald.
Uitgave Crisis en recht actueel overzicht bevoegdheden
In het kort komt het hier op neer: vanwege de nadelen
Recent is de uitgave ‘Crisis en recht. Schema’s bevoegd-
middelen af voor het waarborgen van de continuïteit van
heden en verplichtingen tijdens crises – editie 2008’
vitale functies.
U leert van oplossingen en ervaringen van anderen.
voorkomen dat iemand ziek wordt (profylactisch gebruik).
raadt de overheid het profylactisch gebruik van antivirale
verschenen. In dit naslagwerk (boek en CD-rom) zijn bevoegdheden, maatregelen en verplichtingen bijeen-
Dit standpunt is uitgebreid beschreven in het document
gebracht die aan de orde kunnen zijn bij een crisis.
‘Overheidsstandpunt antivirale middelen tijdens een griep-
De inhoud is gebaseerd op nu geldende wetgeving met
pandemie’, en is te vinden in het dossier grieppandemie
verwijzingen in de toelichting naar komende wetgeving.
op www.minvws.nl/grieppandemie.
Colofon Dit is een gezamenlijke uitgave van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Postbus 20350, 2500 EJ Den Haag en het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Postbus 20011, 2500 EA Den Haag
Marc Bökkerink, Esther van den Enden en Henriët Werij Reacties op deze nieuwsbrief kunt u sturen naar
[email protected].
www.minvws.nl/grieppandemie
ontwerp: hAAi, Rotterdam
Redactie: Angela Pagonidis, met bijdragen van
