Werkendam sociaal sterk!

Werkendam sociaal sterk! Sociale netwerken in Sleeuwijk, Nieuwendijk, Werkendam, Dussen en Hank: hoe worden ze sterker?

Project in opdracht van de gemeente Werkendam oktober 2010 – mei 2011

Amsterdam, Han Riksten en Jacqueline van der Lubbe

Colofon © Radar Veemarkt 83 1019 DB AMSTERDAM Telefoon 020-4635050 Faxnummer 020-4635051 [email protected] www.radaradvies.nl

Inhoudsopgave Voorwoord

3

1

Inleiding

4

1.1

Aanleiding

4

1.2

Sociale netwerken

4

1.3

Context

5

1.4

Centrale vraag

6

1.5

Aanpak

6

2

Uitvoering van het project

7

2.1

Voorbereiding

7

2.2

Uitvoering kaartenactie

7

2.3

Dorpsdialogen

10

2.4

Communicatie

10

3

Resultaten van het project

13

3.1

Sociale netwerken in de gemeente Werkendam

13

3.2

Sleeuwijk

15

3.3

Nieuwendijk

19

3.4

Werkendam

22

3.5

Dussen

26

3.6

Hank

28

3.7

Samenvatting actiepunten in de vijf kernen

31

4

Aanbevelingen en vervolgstappen

32

4.1

Aanbevelingen

32

4.2

Hoe nu verder?

34

1

Bijlagen

36

Bijlage 1 Nieuwsbrieven sociale netwerken

36

Bijlage 2 Resultaten Sleeuwijk

45

Bijlage 3 Buurt aan Zet, gemeente Oisterwijk

51

Bijlage 4 Resultaten Nieuwendijk

52

Bijlage 5 Resultaten Werkendam

56

Bijlage 6 Resultaten Dussen

69

Bijlage 7 Resultaten Hank

71

2

Voorwoord Dorpen en wijken zijn niet alleen een verzameling van huizen, maar juist ook van mensen! Mensen vormen samen de gemeenschap, zij kunnen veel voor elkaar betekenen. Dat gebeurt via allerlei soorten netwerken, zoals verenigingen, clubs, kerken en scholen, en ook meer informele netwerken zoals familie, buren en kennissen. De gemeente Werkendam vindt het van groot belang dat deze netwerken goed functioneren, zodat mensen zo lang mogelijk zelfstandig en op een prettige wijze in hun woonplaats kunnen blijven wonen. In de periode september 2011 tot september 2014 gaat de gemeente concrete maatregelen nemen om deze netwerken nog beter te ondersteunen. Om erachter te komen welke maatregelen het beste genomen kunnen worden, is aan RadarAdvies gevraagd om hier onderzoek naar te doen. Radar werkt al jaren met de zogeheten ‘voor en door’ methodiek. Dit is een aanpak waarbij mensen uit de beoogde doelgroep zelf (in dit geval inwoners uit de vijf kernen, jong en oud), in gesprek gaan met hun mede doelgroep leden. Doel hiervan is om erachter te komen wat er leeft en welke oplossingen de doelgroep zelf voor bepaalde vraagstukken ziet. Voor u ligt het verslag van deze ‘voor en door’ aanpak en de conclusies die wij hieraan verbinden als het gaat om maatregelen om de sociale netwerken in de vijf kernen te versterken. Wij hebben dit project met veel plezier uitgevoerd, en hebben de vele contacten met inwoners en professionals als leerzaam en boeiend ervaren. Het is mooi om te zien hoe veel kracht er in de dorpen zit. Aan de gemeente is nu de uitdaging om deze kracht aan te boren en ten goede te laten komen van de gemeenschap! Han Riksten en Jacqueline van der Lubbe

3

1 Inleiding Voordat we verslag doen van het uitgevoerde project en de conclusies hieruit, gaan we in dit hoofdstuk eerst kort in op de aanleiding en de context van het project, de definitie van sociale netwerken, de onderzoeksvraag en de gehanteerde aanpak.

1.1

Aanleiding

Op 26 mei 2009 besloot de Gemeenteraad van Werkendam met het vaststellen van het uitvoeringsplan Wmo dat er actief vorm en inhoud moest worden gegeven aan ‘prestatieveld één’ van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Dit prestatieveld gaat over leefbaarheid, waar ook het thema ‘sociale netwerken’ onder valt. De bedoeling van dit prestatieveld is om burgers zo veel mogelijk zelfredzaam te maken door hen in hun directe omgeving hulp en steun aan elkaar te laten bieden. Hierdoor neemt de hulpvraag bij professionals en de druk op de sociale voorzieningen van de gemeente af, zo is de redenering. De Raad gaf opdracht om in de periode september 2011 tot september 2014 actief maatregelen te nemen om sociale netwerken te ondersteunen en/of versterken, en nam hiervoor ook een financiële reservering op. De intentie van de gemeente is om sociale netwerken te versterken, zodat mensen langer én prettiger in hun eigen vertrouwde omgeving kunnen blijven functioneren. Doelstelling is dat eind 2014 3% méér mensen deelnemen aan de sociale netwerken in Werkendam. Om dit doel te bereiken werden door de gemeente de volgende deelstappen benoemd: 1. Een inventarisatie van bestaande netwerken. 2. Een nulmeting van huidige deelname aan netwerken. 3. Een enquête onder inwoners ten behoeve van inventarisatie en nulmeting. 4. Een interactieve avond per dorp, voor organisaties (dorpsraden, verenigingen, kerken, scholen, buurtverenigingen). 5. Een uitvoeringsplan voor het stimuleren van deelname aan sociale netwerken. In hoofdstuk 2 gaan we nader in op de uitvoering hiervan.

1.2

Sociale netwerken

Sociale netwerken zijn structuren met een formeel of informeel karakter, waarbinnen mensen zich tot elkaar verhouden. Informele netwerken zijn familieverbanden, kennissen en vriendenkringen, burencontacten, de contacten ‘op het schoolplein’ et cetera. Formele netwerken zijn georganiseerde verbanden, zoals verenigingen, clubs, kerken, scholen, en dergelijke. Sociale netwerken is een abstract begrip. “Wie lid wordt van een club, heeft 50 procent meer kans om het komende jaar te blijven leven”, aldus politicoloog Robert Putnam. Dat haal je zelfs niet door te stoppen met roken… Het zegt genoeg over het belang van sociale netwerken! 4

In paragraaf 3.1 gaan we dieper in op de wijze waarop sociale netwerken door de mensen zélf worden gedefinieerd en ervaren.

1.3

Context

Dit project staat niet op zichzelf. In de afgelopen jaren en maanden en ook nu nog, zijn en worden diverse onderzoeken gedaan en initiatieven genomen op het terrein van leefbaarheid in de vijf dorpskernen van de gemeente Werkendam. Om er een paar te noemen: de specifieke onderzoeken die onder ouderen (Ouderenproof, Samen is wijs) en jongeren (Jongerenproof) zijn uitgevoerd, de dorpsontwikkelingsplannen (IDOP Dussen, DOP Hank), de monitor sociale participatie in Noord-Brabant van de PON (‘Samen Leven’), vele beleidsnotities op het terrein van Wmo, welzijn en leefbaarheid (w.o. accommodatiebeleid), en de evaluatie van de inlooppunten en klussendienst. Al deze ontwikkelingen hebben in meer of mindere mate raakvlakken met (het versterken van) sociale netwerken. De dorpsraden zijn in het leven geroepen om een schakel te vormen tussen burgers en bestuur als het gaat om de leefbaarheid in de kernen. Ook zijn (november 2010) en worden er door de gemeente wijkavonden georganiseerd, waarop via informatiestands onder andere de thema’s sociale zaken, welzijn en leefbaarheid aan de orde worden gesteld. Wij hebben in ons project op diverse manieren aansluiting gezocht bij deze reeds bekende informatie, lopende ontwikkelingen en op dit terrein actieve instanties en personen: - Door zelf kennis te nemen van de resultaten van de genoemde onderzoeken en beleidsnotities (desk research), en dit mee te nemen in de onderzoeksaanpak; - Door met de sleutelfiguren die hierin een rol hebben gespeeld, in gesprek te gaan; - Door zelf aanwezig te zijn bij de wijkavonden (november 2010) en Jongerenproof avond (maart 2011); - Door binnen het project actief samen te werken met Trema, die een belangrijke reguliere taak heeft als het gaat om de leefbaarheid in de kernen. In dit project hebben wij als insteek gekozen om, naast aanbevelingen, zoveel mogelijk te komen tot concrete acties. Deze acties liggen vaak in het verlengde van (of zijn een concretisering van) de constateringen en/of voorstellen die in genoemde documenten naar voren zijn gekomen. Bijvoorbeeld: als in Ouderenproof wordt geconstateerd dat het belangrijk is om ‘ouderen en instellingen elkaar beter te laten leren kennen’, geven we hier een voorzet voor de concrete invulling daarvan. Daarbij is ons streven dat deze acties zoveel mogelijk door inwoners zelf worden aangedragen en (mee) uitgevoerd.

5

1.4

Centrale vraag

Centrale vraag in het project is welke maatregelen bijdragen aan sterkere sociale netwerken in de gemeente Werkendam. Daarbij is als uitgangspunt geformuleerd dat niet de gemeente zelf, maar de inwoners een belangrijke stem moeten hebben bij het beantwoorden van deze vraag. Wij hebben de vraag uiteengelegd in meerdere deelvragen: - Hoe kijken de inwoners van Werkendam zelf tegen sociale netwerken aan? - Welke netwerken zijn voor hen belangrijk en waarom? - Welke groepen nemen naar hun mening nog onvoldoende deel aan netwerken? - Wat is er voor nodig om sociale netwerken te ondersteunen? - Wat kan de gemeente hierin voor rol vervullen?

1.5

Aanpak

Om een antwoord op deze vragen te krijgen, is voor een aanpak gekozen waarbij we in gesprek zijn gegaan met de burgers van de gemeente Werkendam. Door middel van de ‘voor en door’ methodiek (waarover in het volgende hoofdstuk meer) hebben inwoners zelf met andere inwoners over deze vragen gesproken. Met behulp van kaarten is in korte tijd veel informatie opgehaald over de wijze waarop de inwoners hier tegenaan kijken. Vervolgens hebben dorpsdialoog avonden plaatsgevonden om de uitkomsten van het onderzoek in samenspraak met inwoners te vertalen naar concrete aanbevelingen en acties. In het volgende hoofdstuk gaan wij nader in op de uitvoering van het project.

6

2

Uitvoering van het project

In dit hoofdstuk beschrijven wij hoe het project is uitgevoerd. Daarbij kunnen drie deelfases worden onderscheiden: een voorbereidingsfase (2.1), de feitelijke uitvoering van de kaartenactie per dorpskern (2.2) en de dorpsdialogen (2.3). Daarnaast gaan we in op de communicatie-acties die hebben plaatsgevonden (2.4).

2.1

Voorbereiding

In oktober, november 2010 zijn we gestart met het vormen van de projectorganisatie. In de projectgroep namen deel Han Riksten en Jacqueline van der Lubbe van Radar, Toon van Ham van Trema en Jessica Klein van de gemeente. We hebben een projectkalender opgesteld aan de hand waarvan gedurende het project gestuurd is op de uitvoering ervan. Daarnaast zijn in deze fase de relevante beleidsdocumenten bestudeerd die raken aan het thema sociale netwerken (o.a. Ouderenproof, DOP en IDOP, Samen is wijs, accommodatiebeleid, Jongerenproof en monitor van de PON). In overleg met enkele collega’s binnen de gemeente heeft de projectgroep vervolgens een lijst met sleutelfiguren per dorpskern samengesteld. Deze sleutelfiguren zijn benaderd voor een afspraak. In deze gesprekken zijn we vooral ingegaan op de doelstelling van het project (wat moet het opleveren) en de beoogde aanpak. We zijn ingegaan op de visie van betreffende sleutelfiguur op sociale netwerken en hoe die volgens hem/haar versterkt zou kunnen worden. Tenslotte is in deze gesprekken gevraagd of betreffende sleutelfiguur mensen in de dorpskernen kende, die eventueel een rol zouden kunnen spelen in de uitvoering van de kaartenactie (in gesprek komen met dorpsgenoten, zie voor meer hierover in paragraaf 2.2). Wij hebben aangegeven dat dit het liefst mensen moesten zijn met een behoorlijk eigen netwerk binnen de betreffende dorpskern, en met een positieve grondhouding. Dit resulteerde in een lijstje met namen per dorpskern van potentiële leden van de kerngroepen.

2.2

Uitvoering kaartenactie

De middels de sleutelfiguren naar voren gebrachte potentiële leden voor de kerngroepen zijn vervolgens door het projectteam benaderd met een brief en aansluitend een persoonlijke uitnodiging per telefoon. Zij werden uitgenodigd voor een centrale startbijeenkomst (13 januari, Tavenu in Nieuwendijk).

7

Vanuit de kernen Hank, Dussen, Nieuwendijk en Sleeuwijk waren op deze avond elf inwoners aanwezig. In vier groepen (één per kern) hebben zij in onderling overleg de inhoud van de ‘reboundkaarten’ vastgesteld. Dit zijn kaarten met een afscheurstrook eraan. Aan de voorzijde van deze kaart is een foto en slogan afgebeeld, aan de achterzijde een korte toelichting op het project en uitnodiging voor de dorpsdialoog, en (op de afscheurstrook) een viertal vragen. De vragen die zijn gesteld, zijn: - Wat zijn voor u de belangrijkste sociale netwerken? - Waarom zijn deze voor u belangrijk? (keuze uit: contact, steun, uit huis komen, ontspanning, overig). - Welke mensen nemen volgens u niet of weinig deel aan sociale netwerken? - Hoe zouden we dit in uw dorp kunnen verbeteren? De kerngroep van Dussen formuleerde de vragen net iets anders, maar met dezelfde strekking: - Wat bindt Dussen? - Waaruit blijkt dat? - Wat mist u? - Wat kunt u er aan doen?

8

We benadrukken dat deze kaartenactie niet is ingezet als een representatieve onderzoeksmethode, maar als een middel om in gesprek te komen met zoveel mogelijk mensen in de vijf dorpskernen. De kaarten moesten een aanleiding tot gesprek creëren, zowel op het moment van interviewen als tijdens de dorpsdialoog (waarvoor de mensen met deze kaarten ook persoonlijk werden uitgenodigd). Na het vaststellen van de inhoud van de kaarten zijn er vijf verschillende sets van reboundkaarten gedrukt: één set per kern (variërend in aantal van 150 tot 300 per kern), met ieder een eigen foto en slogan.

In een aparte vervolgafspraak met de kerngroepleden zijn de kaarten per kern onder de leden verdeeld en is afgesproken wie waar hoeveel kaarten zou gaan inzetten. Circa 1000 kaarten zijn op deze wijze onderling verdeeld. Er is gezamenlijk besproken hoe een evenwichtig bereik onder jong en oud, en onder diverse gezindten kon worden bereikt. Setjes kaarten zijn om die reden meegenomen naar diverse soorten clubs en verenigingen, kerken, koren, naar mensen uit de eigen sociale netwerken van betreffende interviewer, naar willekeurige bezoekers op het stembureau, scholen, diverse plaatsen waar jongeren samenkomen, ouderenhuisvesting, et cetera. De afspraak was daarbij om de kaarten niet zomaar uit te delen, maar om aan de hand van de kaart een kort gesprekje aan te gaan met dorpsgenoten en dit ter plaatse op de antwoordstrook in te vullen. De geïnterviewde persoon kreeg vervolgens de kaart/uitnodiging voor de dorpsdialoog mee naar huis, de interviewer de antwoordstrook. Voor Werkendam (die niet vertegenwoordigd was op 13 januari) is een extra startbijeenkomst ingelast op 9 februari. Hierbij waren negen inwoners en twee medewerkers van Trema aanwezig. In deze bijeenkomst zijn ook meteen de afspraken over het uitzetten van de kaarten gemaakt.

9

De kerngroepleden zijn vervolgens aan de slag gegaan met de interviews (eind februari, eerste helft maart). We hebben tussentijds bilateraal contact gehouden over de voortgang ervan. Op een afgesproken moment eind maart zijn de kerngroepen weer bijeen gekomen om de ingevulde antwoordstroken in te leveren. Hier werden ook kort de ervaringen met het interviewen met elkaar uitgewisseld. In het algemeen werd aangegeven dat mensen even tijd nodig hadden om tot antwoorden te komen. Sociale netwerken is zoals gezegd een abstract begrip. Vooral voor jongeren was dit vaak te ongrijpbaar. Maar ook werd aangegeven dat bij even doorpraten hierover toch veel reacties los kwamen. In totaal zijn 747 antwoordstroken teruggekomen. De antwoorden en suggesties op de antwoordstroken zijn geanalyseerd en in de vorm van staafdiagrammen tijdens de dorpsdialogen aan de aanwezige dorpsgenoten gepresenteerd. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de inhoudelijke resultaten van de kaartenactie per dorpskern.

2.3

Dorpsdialogen

In de maand april zijn in iedere dorpskern dorpsdialogen georganiseerd. Deze zijn langs diverse kanalen aangekondigd (Zie ook 2.4). Op deze avonden werden de resultaten van de kaartenactie gepresenteerd, en werd doorgepraat over hoe de suggesties en ideeën van de antwoordstroken concreet vorm en inhoud zouden kunnen krijgen. De ideeën lieten zich het beste clusteren in vier thema’s, die tevens leidend waren bij de gesprekken tijdens de avonden: - Beter promoten van datgene wat er al is, bestaande initiatieven stimuleren, versus echt nieuwe ideeën; - (Meer of betere) activiteiten organiseren gericht op bepaalde groepen; - Eropaf! (naar de mensen toegaan, meer in het bijzonder diegenen die nog geen deel uitmaken van (formele) sociale netwerken); - Ontmoetingsplaatsen creëren en fysieke randvoorwaarden verbeteren. In hoofdstuk 3 wordt hier inhoudelijk op ingegaan.

2.4

Communicatie

Als laatste onderdeel van het uitvoeringsproces, wordt hier apart stil gestaan bij de communicatie tijdens dit project. Ook dit maakte onderdeel uit van de opdracht van Radar. Er is eerst een communicatieplan en format communicatiekalender opgesteld (beschikbaar in het projectdossier). Deze zijn door het projectteam vastgesteld. De communicatiekalender is als werkdocument gebruikt aan de hand waarvan continu gestuurd is op de communicatie over het project. In iedere projectteamvergadering stond communicatie op de agenda. Van belang is met name de boodschap, zoals we die in het communicatieplan hebben vastgesteld: 10

Tijdens onze communicatie-inspanningen staat één centrale boodschap centraal: “denk en doe mee om onze gemeenschap sterker te maken”. Deze centrale boodschap kan worden gedifferentieerd naar afgeleide boodschappen: -

De gemeente Werkendam wil dat mensen naar elkaar omkijken, iets voor elkaar betekenen. De gemeente Werkendam investeert in haar kernen. De gemeente Werkendam investeert samen met bewoners in haar kernen. De gemeente Werkendam wil weten wat de burgers zélf willen. De gemeente Werkendam neemt haar burgers serieus.

Middels diverse communicatiemiddelen is deze boodschap gedurende het gehele traject naar buiten toe uitgedragen: - Reboundkaarten Deze zijn in paragraaf 2.3 reeds uitgebreid beschreven. - Nieuwsbrieven Voor het project sociale netwerken hebben we een aparte digitale nieuwsbrief opgesteld, die in totaal vier keer is verstuurd. In eerste instantie zijn deze naar alle sleutelfiguren en in- en extern betrokkenen (waaronder de Wmo-raad) gestuurd. De 3e en 4e nieuwsbrief zijn tevens naar alle mensen gestuurd die aanwezig waren tijdens de dorpsdialogen en hun contactgegevens hebben achter gelaten. In de nieuwsbrieven hebben we verslag gedaan van doel, aanpak en voortgang van het project. Ook werd aandacht besteed aan perspublicaties over het project. Daarnaast is er één speciale uitgave van de nieuwsbrief uitgegeven die gericht was op alle maatschappelijke organisaties in de gemeente Werkendam. Doel van deze nieuwsbrief was om deze organisaties te informeren over het project, en meer in het bijzonder de dialoogavonden, en hen hiervoor met name uit te nodigen. In bijlage 1 treft u alle uitgegeven nieuwsbrieven aan. -

Plaatselijke media In Altena nieuws heeft een interview met wethouder Luteijn en een deelnemer (Henri van der Meijden) gestaan. Dit interview ging in op doel en aanpak van het project. Bij de oplevering van dit rapport is een tweede interview gepland, dit gaat in op de resultaten en de vraag ‘hoe nu verder?’.

In Het Kontakt heeft een verslag gestaan van de dorpsdialoog in Sleeuwijk (‘Er moet niet alleen geklaagd worden’, 11 mei 2011).

11

Tenslotte hebben diverse berichten op de gemeentepagina gestaan over het project, van een verslag van de startbijeenkomst tot de herhaalde aankondiging van de kaartenactie en de dorpsdialogen. - Posters en flyers Als laatste kunnen hier genoemd worden de posters en flyers die in alle kernen zijn verspreid. De flyers (uitnodiging voor de dorpsdialoog) zijn half maart huis aan huis verspreid. We kregen wel van enkele mensen de opmerking terug dat er een te lang tijdsbestek zat tussen het binnen krijgen van de flyer en de dorpsdialogen. De posters (eveneens aankondiging dorpsdialogen) zijn in alle kernen op goed bezochte plaatsen opgehangen, zoals de bibliotheek, de dorpshuizen, winkelcentra, supermarkt, en dergelijke.

12

3 Resultaten van het project In dit hoofdstuk gaan we eerst in op het algemene beeld dat we hebben gekregen van de sociale netwerken in de gemeente Werkendam. We baseren ons daarbij op de gesprekken met sleutelfiguren enerzijds, en op de bestudering van beleidsdocumenten en andere onderzoeken (desk research) anderzijds. Voorts behandelen wij per kern de suggesties die door inwoners zelf naar voren zijn gebracht om sociale netwerken te versterken. Omwille van de leesbaarheid van dit rapport worden niet alle resultaten van de kaartenactie beschreven, maar richten wij ons op de gewenste acties om sociale netwerken te versterken. We gaan in op de ideeën die ons levensvatbaar lijken. Daarnaast noemen we enkele ideeën die niet tijdens de avonden zijn uitgediept maar naar onze mening wel de moeite zijn om nader te verkennen en/of mee aan de slag te gaan. In de bijlagen 2 en 4 t/m 7 zijn per kern de resultaten van de antwoorden op de eerste drie vragen van de reboundkaarten terug te vinden (‘wat zijn voor u de belangrijkste contacten?’, ‘waarom zijn deze belangrijk voor u?’ en ‘welke groepen nemen naar uw mening niet of te weinig deel aan sociale netwerken?’).

3.1

Sociale netwerken in de gemeente Werkendam

Wat zijn sociale netwerken volgens onze gesprekspartners in Werkendam? In de gesprekken tijdens de voorbereidingsfase kwamen de volgende omschrijvingen van sociale netwerken naar voren: - Vrijetijdsbesteding enerzijds en elkaar helpen anderzijds. - Vangnet voor iedereen (en niet alleen als je al bij een groep hoort). - Zelfstandig mee willen én kunnen doen, zelfredzaamheid, contact met andere mensen, hulp krijgen en geven (geestelijk en praktisch), vrije tijdsbesteding. - Sociale netwerken zijn persoonlijke contacten, organisaties kunnen dit hooguit faciliteren. - Informele netwerken zijn niet perse geregistreerd. - Mensen die elkaar kennen en elkaar ondersteunen als het nodig is. - Groep gelijkgezinden. Dit laat een gevarieerd beeld zien. Ook constateren wij dat het op zich goed gaat met de sociale netwerken in de gemeente Werkendam. “De gemeente heeft de hoogste graad van mantelzorgers en vrijwilligers!” en “In Hank alleen zijn 103 clubs en verenigingen!” zo is gebleken. Het is evenwel van groot belang om dit niveau in stand te houden, ook wanneer het potentieel aan vrijwilligers door bijvoorbeeld de vergrijzing verder onder druk komt te staan. Op basis van de gesprekken die wij met de sleutelfiguren hebben gevoerd, en de vele beleidsdocumenten en onderzoeken over dit thema, komen we tot de volgende opsomming van (formele) sociale netwerken in de gemeente Werkendam:

13

Scholen: - Schoolplein - Ouderbetrokkenheid: leesouder, sportdag, mediatheek - Zorgstructuur leerlingen De ontwikkeling van brede scholen en het bevorderen van de samenwerking tussen scholen biedt kansen om deze sociale netwerken verder te versterken. Kerken: Informatie verstrekken, concrete hulp, bezoeken aan huis, geestelijke hulp, opvoedingsondersteuning, jongerengroepen 13+/13-, ouderenzorg en spreekuren. Verenigingen: Sportverenigingen, carnavalsvereniging, ondernemersverenigingen, schippersvereniging, buurtverenigingen, diverse clubs, enzovoort. (Semi)Professionele netwerken: - MASS (sociale teams: woonbouwvereniging, politie, gemeente, politie, GGD) - Wijkavonden - Inlooppunten - Klussendienst - Maaltijdendienst - Dorpsraden - Wijktafels (woonbouwvereniging, politie, gemeente en burgers) - Servicepunt vrijwilligers Incidentele netwerken: WK activiteiten, Sint, carnaval, en dergelijke. Werkgevers/bedrijven: Werk is ook een sociaal netwerk. Het biedt mensen contacten met anderen en sommige werkgevers bieden hulp, bijvoorbeeld met schulden. Naast deze zichtbare, formele netwerken, bestaan er ook talrijke informele netwerken in de gemeente. Denk alleen al aan structuren als familieverbanden, vrienden- en kennissenkringen en burencontacten. Dit blijken voor veel mensen cruciale vormen van sociaal contact te zijn. Deze zijn niet in aantallen uit te drukken, maar het beeld dat is ontstaan tijdens het project is dat deze met name in de kleinere dorpen van groot belang zijn. Opvallend was ook dat in de kaartenactie door mensen werd aangegeven, dat iedereen eigenlijk in zijn nabije omgeving wel weet waar de meer kwetsbare mensen zitten die weinig of geen contacten hebben. Meer naar elkaar omkijken, contact leggen in je directe omgeving kwam duidelijk als thema naar voren! Ook uit provinciaal onderzoek komt naar voren dat de buurt een steeds belangrijke rol speelt. In dit project is het begrip Sociale netwerken een abstract begrip gebleken. Voor veel mensen is het niet direct een term waar ze spontaan over kunnen praten, het vraagt een korte inleiding voordat de term meer gaat leven. Opvallend is dat vervolgens wel iedereen weet wat ermee wordt bedoeld, en iedereen ook inziet wat het belang van sociale netwerken is. Ergens deel van uitmaken, met elkaar verbonden zijn, naar elkaar omkijken zijn wezenlijke voorwaarden voor het welbevinden van ieder mens! 14

Ook blijkt dat bij enig doorvragen, veel mensen kunnen aangeven welke sociale netwerken belangrijk voor hen zijn en waarom. Eén van de inwoners die heeft meegeholpen met de kaartenactie omschreef dit voor zijn dorpsgenoten als volgt: “De aandacht voor sociale netwerken in ons dorp zegt veel mensen aanvankelijk niet zo veel. Ook voor mij persoonlijk was het een begrip waar ik normaal gesproken niet zo bij stil sta. Toen ik ben benaderd, als contactpersoon ben ik er toch wat serieuzer over na gaan denken. Zo ga je voor jezelf eens na wat voor netwerken voor jezelf belangrijk zijn. Wat deze netwerken voor je betekenen in je leven. Bij nader inzien is deel uit maken van een persoonlijk netwerk van cruciaal belang voor je welzijn. Je hele leven wordt bepaald door het bestaan of het ontbreken van een sociaal netwerk. Of het nu je familieband is, je vriendenkring of de vereniging waar je lid van bent, het geeft een zeker gevoel. Het besef dat je deel uitmaakt van een groep geeft vertrouwen en rust in je leven. Je bent niet alleen, en soms, als het nodig is, merk je dat belangstelling voelt als een warme deken.”

In de navolgende paragrafen gaan we in op de resultaten van de verschillende kernen op basis van de gevoerde gesprekken, de overleggen met de kerngroepen, de kaartenactie en de dorpsdialoog. Achtereenvolgens beschrijven we Sleeuwijk, Nieuwendijk, Werkendam, Dussen en Hank, in volgorde van gehouden dorpsdialogen.

3.2

Sleeuwijk

Sleeuwijk werd door enkele aanwezigen tijdens de dorpsdialoog geschetst als een dorp ‘dat als los zand aan elkaar hangt’ en dat duidelijk behoefte heeft aan het versterken van de sociale structuren. Het dorp wordt gekenmerkt als een forensendorp, waarin met name van (buiten het dorp) werkende mensen het beeld bestaat dat zij weinig sociale binding met het dorp hebben ontwikkeld. De kerngroep leden hebben in totaal 192 kaarten opgehaald, waarop vele ideeën zijn genoemd die invulling kunnen geven aan het versterken van de sociale netwerken. In bijlage 2 treft u een overzicht aan van alle ideeën die genoemd zijn op de reboundkaarten in Sleeuwijk. Binnen het thema ‘promoten wat er al is versus nieuwe ideeën’ valt op dat de mensen vooral behoefte hebben aan het versterken van het dorpsgevoel, het benutten van datgene wat er al is (openbare ruimte inzetten om kleine initiatieven mogelijk te maken, buurtverenigingen stimuleren, creëren natuurlijke ontmoetingsplekken), en het beter laten samenwerken van bestaande instanties en verenigingen. Als het gaat om ‘activiteiten’ wordt met name de doelgroep ouderen vaak genoemd (meer/andere activiteiten voor deze doelgroep). Kennelijk zijn er in de beleving van de geïnterviewden voor deze groep te weinig activiteiten. Wat ook opvalt is dat een meer persoonlijke benadering wenselijk wordt gevonden (‘samen’, ‘persoonlijk uitnodigen’, ‘directer aanbieden’, ‘klein houden’, in de buurt). Ook binnen het thema ‘Eropaf’ staat deze meer persoonlijke en outreachende aanpak centraal. Opvallend is dat mensen aangeven dat iedereen in zijn directe omgeving 15

meer zou kunnen doen om eenzaamheid en sociaal isolement te voorkomen. ‘Iedereen kent wel in zijn eigen omgeving mensen bij wie je eenzaamheid vermoedt’. Meerdere mensen stellen een actieve benaderingswijze voor, al dan niet met inzet van buurtnetwerken of bestaande instanties en verenigingen. Bij het thema ‘ontmoetingsplaatsen’ valt in Sleeuwijk op dat er duidelijk behoefte bestaat aan laagdrempelige inloopmogelijkheden waar mensen elkaar kunnen treffen. Genoemd zijn bijvoorbeeld ‘inloophuis’, ‘contactpunt’, ‘inlooppunten’, ‘ontmoetingspunten’, en sociaal of filosofisch café. Laagdrempeligheid, toegankelijkheid voor iedereen, de mogelijkheid om wat te kunnen drinken en ruime openingstijden zijn daarbij van belang.

De Bolderik, 6 april 2011

De volgende ideeën zijn tijdens de dorpsdialoog door de inwoners uitgekozen om verder met elkaar te bespreken en op hoofdlijnen uit te werken1: Idee: • Bevorderen dat verenigingen meer leden krijgen en dat er meer bezoekers naar georganiseerde activiteiten komen. (m.n. minder bekende en kleinschaligere initiatieven promoten zoals ouderengymclubjes, Zanglust, volleybal en badminton bij de Zilvermeeuw). • Een voor iedereen beschikbare sociale kaart opstellen met alles wat er in Sleeuwijk voor álle groepen (jong en oud) te doen is.

Aanpak: • Verenigingen ondersteunen met reclame- en campagnemateriaal. • Een mogelijkheid creëren voor verenigingen om zich te presenteren: kramen op wijkavonden, braderie of Verenigingendag Sleeuwijk organiseren. • Een specifiek op Sleeuwijk gericht krantje of gidsje maken met alle verenigingen er in. • Gemeente en succesvolle verenigingen kunnen hierbij helpen.

•

•

Kleinschalige ontmoeting tussen buren en gemeenschapszin bevorderen. Buren als belangrijk sociaal contact stimuleren.

•

Stimuleringsfonds instellen waarop burgers een beroep kunnen doen, op straat- wijk- of dorpsniveau. Trema uitvoerende rol hierbij geven.

•

Bevorderen van ontmoeting door sociale activiteiten op buurt-/wijkniveau te organiseren.

•

Inwoners samen met verenigingen en Trema zouden dit moeten opzetten.

•

Mensen die niet actief zijn in club of vereniging opsporen via persoonlijke benadering:

•

Verenigingen actief betrekken bij uitvoering ervan.

1

Uitwerkingen zijn beschikbaar in het projectdossier. 16

Huis aan huis uitnodigen (doel: 2500 adressen) Kennismakingsaanbod van verenigingen (doel: 100 mensen gaan hier op in). ‘Buddy’ aanbieden voor nieuwe leden.

•

Soos in de Bolderik aantrekkelijk maken, meer communicatie over bestaan en mogelijkheden.

•

o o

o •

• •

• •

•

Creëer in het winkelcentrum een ontmoetingsplek waar mensen elkaar kunnen treffen met een kopje koffie of thee, én waar vraag en aanbod van interesses (hobby’s) uitgewisseld kunnen worden (bijvoorbeeld bord/zuil met vraag en aanbod).

•

Vrijwilligers werven die geïnteresseerde inwoners kunnen benaderen. Trema kan begeleiden. Uitnodigingsbrieven sturen vanuit de gemeente.

In kaart brengen wat er nu te doen is, en waaraan nog behoefte bestaat. Verbinding maken met instellingen en verenigingen. Meer publiciteit. Initiatiefgroep nodig, waarin inwoners, ondernemers, corporatie vertegenwoordigd zijn. Locatie: in de loop in het winkelcentrum, ruimte voor twee grote tafels met stoelen is voldoende. Gemeente en Trema kunnen ondersteunen!

Na afloop van de dorpsdialoog kregen wij nog een idee van één van de deelnemers door. Deze deelnemer stelde voor om een aantal actieve mensen te benaderen met het aanbod voor een workshop, waarin zij handleidingen krijgen om activiteiten op te zetten in een straat/wijk. ‘Men wil vaak wel, maar weet niet goed hoe men actie kan ondernemen’, aldus deze deelnemer. Advies voor concrete vervolgacties: Wat tijdens de avond in Sleeuwijk en uit de reacties op de kaarten opviel, is de grote betrokkenheid van de aanwezige inwoners bij het thema sociale netwerken. De kerngroepleden hebben zich ook van begin tot eind zeer actief getoond. Er lijkt een duidelijke vraag te liggen in het dorp als het gaat om de fysieke randvoorwaarden die nodig zijn om ontmoeting te bevorderen, en als het gaat om het ondersteunen van initiatieven van burgers én verenigingen om mensen meer bij elkaar en bij het verenigingsleven te betrekken. De volgende acties kunnen een concrete bijdrage aan het ondersteunen en versterken van de sociale netwerken in Sleeuwijk leveren: -

Inventariseer alle reeds bestaande activiteiten en zet dit overzichtelijk op een rij. Beperk je hierbij niet tot de formele verenigingen, maar neem ook de kleinschalige initiatieven mee, zoals eetgroepen die wekelijks in de basisschool samen koken. Neem integraal alle voorzieningen voor jong én oud op, maar baken dit wel af tot alleen Sleeuwijk. Geef inwoners en verenigingen hierin zelf een actieve rol. Verspreid dit overzicht één keer per jaar huis aan huis én via internet.

-

Besteed op een andere manier aandacht aan activiteiten in de media, maak het persoonlijker (geef clubs en initiatieven meer een ‘smoel’ in de vorm van bijvoorbeeld interviews en foto’s van activiteiten). Dit is ook een mogelijke vorm voor het activiteitenoverzicht, zoals bedoeld in voorgaand punt.

17

-

Organiseer een Verenigingen Dag, al dan niet in combinatie met een braderie of met de wijkavond van de gemeente. De gemeente kan dit faciliteren in de vorm van het beschikbaar stellen van ruimte en informatiekramen, en het inzetten van publiciteit/communicatiemiddelen. Vraag aan verenigingen wat zij nodig hebben.

-

Stel (een deel van) het Participatiefonds beschikbaar om kleinschalige buurtinitiatieven te versterken. De ‘Buurt aan Zet’ aanpak van de gemeente Oisterwijk kan hiervoor als voorbeeld dienen (zie bijlage 3).

-

Onderzoek de haalbaarheid van de voorgestelde persoonlijke benadering van inwoners die geen lid zijn van een club of vereniging (huis aan huis benaderen, kennismakingsaanbod, mogelijkheid van buddy). Een coproductie tussen verenigingen, inwoners/vrijwilligers, Trema en gemeente vormt daarbij als belangrijke randvoorwaarde één van de go/no go criteria.

-

Maak, los van de uitkomst van het hiervoor genoemde haalbaarheidsonderzoek, clubs en verenigingen bewust van hun rol als onderdeel van sociale netwerken, óók bij die mensen die (nog) geen (potentieel) lid van hun vereniging zijn! Zij zijn zich lang niet altijd bewust van de rol die zij spelen respectievelijk zouden kunnen spelen, als het gaat om het voorkomen van eenzaamheid. Dit sluit aan bij een idee van één van de geïnterviewden die opperde dat de leden van (bijvoorbeeld) de voetbalclub eens een dag samen met ouderen zou kunnen gaan wandelen of een wedstrijd bezoeken.

-

Onderzoek de haalbaarheid van een ‘sociaal inloopcafé’ in het winkelcentrum. Naar onze mening dienen corporatie en gemeente in de initiatiefgroep een zichtbare rol te vervullen, in aanvulling op en ter ondersteuning van vrijwillige inwoners en nog te benaderen ondernemers.

-

Tijdens de dorpsdialoog is aangegeven dat zoveel mogelijk bestaande voorzieningen moeten worden ingezet om ontmoeting te bevorderen. Nu leeft het gevoel dat ruimtes onderbenut worden. De gemeente zou in het uitvoeringsprogramma kunnen opnemen dat zij samen met de hoofdgebruikers van bestaande voorzieningen inventariseert óf, en zo ja hoe, de ruimte meer voor dit doel kan worden toegerust. De soos van de Bolderik wordt hierin dan automatisch meegenomen. Belangrijk criterium voor eventuele vervolgacties zijn de wens én bereidheid om zich actief hiervoor in te zetten bij huidige gebruikers én potentiële gebruikers.

Tenslotte zijn er nog twee ideeën uit de kaartenactie naar voren gekomen die niet op de dorpsdialoog besproken zijn, maar onzes inziens wel aanknopingspunten bieden voor vervolgacties om sociale netwerken te versterken: -

Zet een netwerk op met contactpersonen per buurt of wijk, die contacten leggen met mensen in hun buurt, waar gevallen van vermoed sociaal isolement gemeld kunnen worden, of die de verbinding kunnen maken met vrijwilligerswerk of professionele hulpverlening.

18

-

3.3

Maak een ontmoetingsplek in een landelijke omgeving waar ouderen iets kunnen ondernemen (dieren, tuinieren). NB: dit zou ook goed verbreed kunnen worden naar andere doelgroepen (jong&oud, diverse culturen, gezond&gehandicapt, et cetera).

Nieuwendijk

Nieuwendijk heeft een goed voorzieningenniveau, en vervult hierin ook een functie voor omliggende dorpen. Dit geldt voor de winkels, maar ook voor een voorziening als Xinix. De algemene indruk is dat er een behoorlijk aanbod aan activiteiten is. De kerngroep leden hebben in totaal 116 kaarten opgehaald, waarop vele ideeën zijn genoemd die invulling kunnen geven aan het versterken van de sociale netwerken. In bijlage 4 treft u een overzicht aan van alle ideeën die genoemd zijn op de reboundkaarten in Nieuwendijk. Binnen het thema ‘promoten wat er al is versus nieuwe ideeën’ valt op dat met name ingestoken wordt op het ondersteunen en beter bekend maken van bestaande voorzieningen (clubs en verenigingen). Er worden geen volledig nieuwe ideeën geuit. Als het gaat om ‘activiteiten’ wordt ook hier met name de doelgroep ouderen genoemd (meer/andere activiteiten voor deze doelgroep), al dan niet in combinatie met het Dijkhuis. Kennelijk zijn er in de beleving van de geïnterviewden voor deze groep te weinig activiteiten. Wat ook opvalt is dat samen eten hierbij een aantal malen wordt genoemd. Binnen het thema ‘eropaf’ staat een meer persoonlijke en outreachende aanpak centraal. De meeste mensen stellen een actieve benaderingswijze voor, contact zoeken met mensen, op bezoek gaan, eventueel huis aan huis. Bij het thema ‘ontmoetingsplaatsen’ tenslotte wordt duidelijk dat er op zich voldoende ontmoetingsplaatsen zijn. Meer is de vraag hoe deze (nog) beter kunnen worden gebruikt. Er worden drie plekken genoemd waar meerdere mensen concreet ideeën over hebben: het dorpshuis (Tavenu) moet beter worden benut (meer activiteiten voor iedereen), het Jan Biesheuvel Dijkhuis zou activiteiten voor de bewoners moeten aanbieden en er zou een voetbalkooi voor jongeren moeten komen.

Tavenu, 13 april 2011 19

De volgende ideeën zijn tijdens de dorpsdialoog door de inwoners uitgekozen om verder met elkaar te bespreken en op hoofdlijnen uitgewerkt2:

Idee: •

2

Meer bekendheid aan bestaande initiatieven d.m.v. vaste column ‘ik en mijn vereniging’ in de krant.

Aanpak: • Eventueel vaste plek op de gemeentepagina.

•

‘Omzien naar elkaar’, in navolging van succesvolle kerkactie. Bezoeken van ouderen.

•

Namen en adressen van ouderen werden in gesloten enveloppen via de kerk verspreid, kerkbezoekers namen een envelop mee en bezochten de betreffende oudere. Deze aanpak kan worden verbreed naar andere doelgroepen en/of instanties en verenigingen. Idee: uitwisseling ervaring met deze aanpak.

•

Maatjes via website; vraag en aanbod in kaart brengen, mensen met zelfde interesse bij elkaar brengen. Bijvoorbeeld ‘wie wil morgen mee gaan wandelen?’

•

Zou (apart) voor jongeren en voor ouderen al in de maak zijn. Voor tussengroep niet in voorzien.

•

Samen eten (snert, mosselen, stamppotten) en (Oudhollandse) spelletjes doen in de wintermaanden, voor jong en oud.

•

Samenwerking tussen kerken, Trema, Oranjevereniging, en eventueel overige (vrijwilligers)organisaties. Locatie vinden die zich hiervoor leent. Financiële bijdrage mogelijk?

•

Oprichten van een ‘mobiele praatgroep’. Die langs gaat bij mensen die niet zelf ergens heen (kunnen) gaan, maar wel behoefte hebben aan een praatje.

•

In te bedden in bestaande infrastructuur Trema, kerken, mantelzorgorganisaties, zelforganisaties ouderen. Coördinatie moet worden opgezet. Financiële bijdrage (o.a. onkostenvergoeding) nodig.

•

Huisbezoeken op aanvraag.

•

Doelgroep krijgt uitnodiging met antwoordkaart van de gemeente, waarmee men wens voor bezoek kan aangeven. Uitvoering door vrijwilligers/Trema/kerken/verenigingen. NB: bij dit punt wordt de optie genoemd om opnieuw een dorpsraad in Nieuwendijk op te richten.

•

Buurtfestival ‘ons kent ons’, voor ontmoeting van alle doelgroepen in de wijken. Podium waar men elkaars talenten kan zien. Elkaar beter/anders leren kennen.

•

Organisatie moet bestaan uit jong en oud, gezonde en beperkte mensen. Ondersteunen door clubs en verenigingen, bedrijven er bij betrekken. Financiële bijdragen nodig.

•

Inrichten sociale ontmoetingsplaats voor iedereen, met bijzondere aantrekkingskracht voor sociaal zwakkeren. Ontmoetingsplaats voor

•

(Een zo neutraal mogelijke) locatie nodig en een coördinator. Samenwerking tussen GGZ, kerken, Prisma, Trema.

Uitwerkingen zijn beschikbaar in het projectdossier. 20

lotgenoten, recreatieve mogelijkheden, informatie uitwisseling. •

Uitwisseling ervaringen beheerders dorpshuizen organiseren. Welke rol kun je vervullen? Hoe versterk je dorpshuis als ontmoetingsplaats?

•

Tavenu wil ontmoetingsfunctie versterken. Er is een concurrentie met andere kantines en Xinix. Tavenu moet wel exploitabel blijven (daarom commerciële tarieven en huur!). Hoe doen andere beheerders dit? Gemeente zou dit kunnen initiëren en begeleiden.

•

Uitwisselen ervaringen tussen besturen van verenigingen en clubs met bereiken van hun doelgroep. Bijvoorbeeld: zeer goede ervaringen van diaconie met 1 op 1 aanpak koffie inloop (sneeuwbaleffect, iedereen neemt steeds één persoon mee) kan ook werken bij andere groepen. Tevens brainstormen over betekenis die verenigingen en maatschappelijke organisaties voor elkaar kunnen hebben (bijv. jongeren koppelen aan kookgroep in het steunpunt).

•

Alle besturen van verenigingen en clubs een keer uitnodigen, gemeente kan dit faciliteren en zou als procesbegeleider moeten optreden. Eventueel een prikkel inbouwen voor besturen om te komen?

Steunpunt: beter bekend maken en aanbod eventueel aanpassen of uitbreiden?

•

Eventueel met ludieke actie op bestaan wijzen en mensen naar binnen halen. Juist géén nieuwe activiteiten in J.B.Dijkhuis opzetten maar deze bewoners verbinden met steunpunt!

Winkelcentrum is een belangrijke ontmoetingsplaats. Dit zou meer kunnen worden uitgebuit (door winkeliersvereniging maar eventueel ook door gemeente/maatschappelijke partners?)

•

•

•

•

•

Over het jaar heen kleinschalige evenementjes organiseren, bijvoorbeeld rondom kerst, Pasen, et cetera.

Advies voor concrete vervolgacties: De volgende acties kunnen een concrete bijdrage leveren aan het ondersteunen en versterken van de sociale netwerken in Nieuwendijk: -

Aansluiten bij ideeën Nieuwendijk, gericht op promoten verenigingen, benaderen eenzame ouderen en bevorderen particuliere initiatieven. “Omzien naar Nieuwendijk en Nieuwendijkers” spreekt aan. Van belang is wel dat het behapbaar blijft, vooral omdat deze initiatieven ook weer een groot beroep zullen doen op vrijwilligers uit Nieuwendijk. Wij bevelen aan om in overleg met de leden van de kerngroep een keuze te maken uit de genoemde ideeën.

-

Om Tavenu een sterkere dorpshuisfunctie te geven zonder daarmee Xinix tekort te doen, zou de gemeente aan iedere vereniging (die dat wil of nodig heeft) twee gratis bijeenkomsten per jaar (huur, en eventueel een bijdrage ten behoeve van consumpties) kunnen aanbieden in het dorpshuis en Xinix. Je zou daarbij kunnen denken aan een knipkaartmodel, waarbij iedere club één keer in Xinix en één keer in Tavenu terecht kan op een door henzelf met de 21

beheerder in te plannen moment. Hiermee wordt de verbinding tussen de besturen van verenigingen, hun leden en het dorpshuis verbeterd. Tenslotte is er nog één idee uit de kaartenactie naar voren gekomen dat niet op de dorpsdialoog besproken is, maar onzes inziens wel van belang is om sociale netwerken te versterken: -

3.4

Buurtverenigingen stimuleren. Zoals ook in de andere dorpen naar voren komt, hebben mensen in de directe leefomgeving het beste zicht op sociaal kwetsbare mensen. Burencontact is daarom van groot belang. Het idee uit Sleeuwijk (inzetten participatiefonds om contact in de buurten te bevorderen) zou ook hier kunnen worden ingezet.

Werkendam

Werkendam hebben we van de vijf kernen als de meest ‘anonieme’ kern ervaren. We merkten dit aan de (lager dan verwachte) opkomst voor de dorpsdialoog, maar ook aan wat de leden van de kerngroep hier zelf over zeiden. Dit heeft vooral met de relatief grotere schaal van het dorp te maken, waarin niet iedereen elkaar meer persoonlijk kent. Desalniettemin zijn juist ook in Werkendam zeer interessante discussies gevoerd én concrete aanknopingspunten gevonden om de sociale netwerken in het dorp te ondersteunen en versterken. De kerngroep leden hebben in totaal 277 kaarten opgehaald, waarop vele ideeën zijn genoemd die invulling kunnen geven aan het versterken van de sociale netwerken. Maar liefst op 251 van de 277 kaarten waren één of meerdere suggesties opgenomen. Wat opviel was dat hier ‘familie’ verreweg als belangrijkste sociaal contact genoemd werd in tegenstelling tot de vier andere kernen waar dat ‘clubs en verenigingen’ was. In bijlage 5a treft u een overzicht aan van alle ideeën die genoemd zijn op de reboundkaarten in Werkendam. Binnen het thema ‘promoten wat er al is versus nieuwe ideeën’ zijn diverse subcategorieën te benoemen waarin de op de kaarten aangedragen ideeën zich laten clusteren: - Meer samenwerken, krachten bundelen van verenigingen en instanties. - Versterken vrijwilligerswerk. - Oplossingen dicht bij huis, zoals meer burenhulp (telefoonnetwerk) en vooral het stimuleren van buurtverenigingen. - Gedragsverandering, bewustwording, uitwisselen van denkwijzen. - Promoten (meer bekendheid geven) en steunen (onder andere met subsidie) wat er al is, mensen stimuleren om mee te doen. - Overige ideeën. Als het gaat om ‘activiteiten’ worden niet alleen ouderen genoemd als doelgroep waarvoor activiteiten zouden moeten worden georganiseerd. De volgende andere doelgroepen worden met name genoemd: jongeren, weduwen en weduwnaars, mensen van allochtone afkomst en alleenstaanden. Door enkelen wordt met name genoemd dat er meer activiteiten in de Kwinter zouden moeten worden georganiseerd. 22

Binnen het thema ‘Eropaf’ ligt het accent op een actieve en outreachende aanpak centraal. Meerdere mensen stellen een actieve benaderingswijze voor: ‘ga er naar toe’, leg signalerende huisbezoeken af en de mogelijkheid om te werken met ‘buddies’ wordt genoemd. Ook wordt meerdere malen aangegeven dat mensen al veel kunnen doen in hun eigen directe omgeving: “als iedere buur zich zou bekommeren om zijn buur, zou het al anders zijn”. Een enkeling vraagt zich af of mensen die nu niet deelnemen aan sociale netwerken hier wel behoefte aan hebben (‘er is toch voldoende te doen, mensen die willen komen wel’). Bij het thema ‘ontmoetingsplaatsen’ tenslotte valt in Werkendam, evenals in Sleeuwijk, op dat er duidelijk behoefte bestaat aan laagdrempelige inloopmogelijkheden waar mensen elkaar kunnen treffen. Genoemd zijn termen als ontspanningsplaats, gemeenschapsruimte, buurthuis, sociëteit, jeugdplaats, Dorpshuis, inloopcentrum en steunpunt. Specifiek is de kringloopwinkel genoemd, met koffiehoek. Laagdrempeligheid, nabijheid in de eigen woonomgeving (in de wijken dus), toegankelijkheid voor iedereen, de mogelijkheid om wat te kunnen drinken en ruime openingstijden lijken daarbij van belang. Daarnaast zijn door een flink aantal mensen (circa 40) fysieke randvoorwaarden genoemd, zoals behoud van de veerpont, op peil houden voorzieningenniveau (winkels, zwembad), kwalitatief goed toegankelijke voetpaden en dergelijke, en goed openbaar vervoer, respectievelijk gratis deeltaxi. Alhoewel deze factoren ongetwijfeld bijdragen aan het behoud van sociale netwerken, zijn wij op deze fysieke onderwerpen niet nader ingegaan tijdens de dorpsdialoog.

De Kwinter, 14 april 2011

De volgende ideeën zijn tijdens de dorpsdialoog door de inwoners uitgekozen om verder met elkaar te bespreken en op hoofdlijnen uit te werken3: Idee: •

•

3

Meer activiteiten organiseren.

Maatjesproject opzetten voor contact behoevende mensen, huisbezoeken afleggen.

Aanpak: • Vier keer per jaar een workshop organiseren (met bijdrage van winkeliers: bloemschikken, taarten maken), financiële bijdrage gemeente. •

Match maken tussen contact behoevende mensen onder elkaar. Coördinator en werkgroep nodig,

Uitwerkingen zijn beschikbaar in het projectdossier. 23

vrijwilligers en verenigingen (NPV, Zonnebloem, vrijwilligerspunt Trema) erbij betrekken. Evalueren of match gelukt is! •

Fietstochten organiseren om de 14 dagen in de zomermaanden (maartoktober), om sportief contact behoevende mensen (jong en oud) te bereiken en met elkaar in contact te brengen.

•

Op vast punt verzamelen (bijvoorbeeld Kwinter). Initiatiefnemers/coördinator vinden, routes vaststellen, PR en bekend maken! Organiseren met vrijwilligers uit de gemeente.

•

Betere promotie van wat er al is aan activiteiten en verenigingen. Meer bekendheid aan bestaande voorzieningen zoals mantelzorg, klussendienst, inlooppunten, speciale spreekuren bij artsen, vrijwilligersorganisaties.

•

Inventariseren wat er al is, overzicht van maken, verspreiden via flyers/folders. Ook mensen vragen of de informatie is doorgekomen (nabellen/enquête). Voorzieningenaanbod op geplastificeerd A-4 aan huis verspreiden. Opzetten in samenwerking met trema, vrijwilligersorganisatie, kerken, gemeente/loket Altena.

In plaats van de huidige centrale wijkavond voor heel Werkendam, avonden per buurt/wijk organiseren.

•

•

Voorafgaand aan wijkavonden verenigingenmiddag organiseren. Meer bekendheid aan bestaand aanbod.

•

Eerste aanzet door gemeente, daarna laten oppakken door verenigingen zelf.

•

Inlooppunt combineren met de Soos. Inlooppunt hiermee meer ‘body’ geven. meer bekendheid dat koffie gratis is. Imago van inlooppunt verbeteren (niet alleen voor oplossen problemen, ook om zo binnen te lopen en voor onderling contact).

•

Niet uitgewerkt.

•

Opzetten telefonisch buurtnetwerk. Een groep mensen in een buurt bellen van tijd tot tijd medebewoners op om te vragen hoe het gaat.

•

Buurtverenigingen en inwoners zelf kunnen hier een bijdrage aan leveren.

•

Creëer ontmoetingsplekken in de wijken, die laagdrempelig zijn, voor iedereen (los van tot welke ‘groep’ je hoort), waar je tegen niet-commerciële prijzen koffie kunt drinken of iets kunt eten, waar je aan activiteiten mee kunt doen, en waarbij ook de buitenruimte een ontmoetingsfunctie vervult.

•

Klein beginnen, op wijkniveau, daarna eventueel ‘opschalen’. Er liggen een aantal concrete aanknopingspunten en plannen voor het opzetten van dergelijke ontmoetingsplaatsen. De groep die hierover sprak, wil hier zelf mee invulling aan geven. Zie bijlage 5b voor meer informatie.

•

•

• •

•

•

Meer sociale contacten binnen de wijk creëren. In samenwerking buurtverenigingen, trema, inwoners, gemeente.

Advies voor concrete vervolgacties: De volgende acties kunnen een concrete bijdrage leveren aan het ondersteunen en versterken van de sociale netwerken in Werkendam: 24

-

Opzetten fietstochten voor iedereen (Anbo wil initiatief nemen, maar het is belangrijk dat zij hierin worden aangevuld door andere verenigingen/vrijwilligers en dat de gemeente dit proces waar nodig faciliteert).

-

Haalbaarheidsonderzoek naar maatjesproject (Trema).

-

Betere promotie bestaand aanbod aan zowel activiteiten van verenigingen en clubs als voorzieningenaanbod (zie ook Sleeuwijk en Nieuwendijk).

-

Onderzoeken of er voldoende animo is bij verenigingen om een verenigingenmiddag te organiseren, bij voldoende animo dit opzetten en evalueren.

-

Idee om inlooppunt een impuls te geven door onder andere te combineren met soos nader te onderzoeken, en initiatiefgroep vormen die hieraan verdere uitwerking geeft. Creëer een goede balans en samenwerking tussen vrijwilligers en professionals.

-

Onderzoeken opzet en haalbaarheid telefonisch buurtnetwerk.

-

In gesprek gaan met de leden van de werkgroep ‘ontmoetingsplaatsen’ over de mogelijke vervolgstappen gericht op één of twee laagdrempelige en in de wijk gelegen ontmoetingsplekken, en over het al voor een groot deel uitgewerkte concrete idee om een inloopwinkel in het centrum op te zetten (wat is er voor nodig om dit idee te kunnen realiseren?). Wij stellen voor om een samenwerking te creëren tussen deze groep enthousiaste inwoners, daarin aangevuld door gemeente en woningbouwvereniging, en eventueel ondersteund door Trema.

Tenslotte willen wij over Werkendam nog kwijt dat ons tijdens het project is opgevallen dat religie in deze kern een belangrijke rol speelt. De kerken zijn hier een belangrijke vorm van sociale netwerken voor een belangrijk deel van de bevolking, alhoewel iedere groepering steeds een specifieke subgroep aan zich bindt. Opvallend genoeg blijkt het beeld te bestaan dat zowel mensen die deel uitmaken van deze hechte gemeenschappen, als degenen die hier géén deel van uitmaken, het risico op minder of geen sociale contacten lopen. Belangrijker is wellicht de opmerking van een aantal mensen dat groepen van verschillende gezindten elkaar meer zouden moeten opzoeken, meer samen moeten werken, ook als het gaat om dit thema (versterken sociale netwerken). Er zijn geen concrete voorbeelden gegeven van de wijze waarop dit zou kunnen, maar het aangaan van de dialoog is een belangrijke stap. Wellicht zouden er gesprekken georganiseerd kunnen worden waarbij de gemeente samen met een aantal maatschappelijke instanties het voortouw neemt, met als centrale vraag hoe partijen gezámenlijk –door samen te werken en te leren van elkaars aanpak en ervaringen- de sociale netwerken voor álle inwoners van Werkendam op een hoger plan kunnen tillen. Dit zonder dat een inhoudelijke discussie over de diverse religieuze standpunten hoeft te worden gevoerd. 25

3.5

Dussen

In Dussen bleek het lastig om een breed draagvlak te creëren voor onze aanpak. Twee bewoners uit het dorp namen de taak op zich om de kaartenactie in gang te zetten. Het bleek heel veel moeite te kosten om meer mensen in hun omgeving warm te maken voor het project. De verklaring die we hiervoor geven is tweeledig, enerzijds is Dussen wellicht ‘projectmoe’ (na alle onderzoeken die zijn gedaan in het kader van onder andere IDOP, centrumontwikkeling, leefbaarheidsmonitor, Ouderenproof en Samen is Wijs). Anderzijds hebben wij de indruk dat de mensen in Dussen behoorlijk tevreden zijn als het gaat om het niveau en functioneren van de sociale netwerken. Dit leiden we mede af uit het feit dat slechts op 18 van de 53 teruggekomen kaarten suggesties voor het verbeteren van sociale netwerken werden genoemd. In bijlage 6 treft u een overzicht aan van alle ideeën die genoemd zijn op de reboundkaarten in Dussen.

Dussen, 19 april 2011

De dorpsdialoog kende in Dussen een wat andere opzet dan in de voorgaande drie dorpskernen. Dit kwam met name door het geringe aantal aanwezigen (circa 15 aanwezigen buiten de projectgroep en kerngroepleden). Om die reden is gekozen voor een centraal groepsgesprek waarin de volgende ideeën voor vervolgacties naar voren kwamen: Idee: •

•

Niet alle verenigingen en activiteiten zijn bij alle inwoners bekend. De dorpsraad geeft aan dat er in juni een verenigingenmarkt wordt georganiseerd.

Bij de gemeente Werkendam wordt geïnformeerd of het mogelijk is om nieuwe inwoners van Dussen (bijvoorbeeld via de dorpsraad) schriftelijk te informeren over activiteiten/verenigingen.

Aanpak: • Aan de dorpsraad wordt de tip gegeven om huis-aan-huis bekendheid te geven aan deze markt, en om ook de nietformele initiatieven/verenigingen uit te nodigen om deel te nemen aan deze markt. •

Dit zou bijvoorbeeld kunnen door in de gemeentelijke informatiemap (die inwoners krijgen als ze zich inschrijven in de gemeente) informatie toe te voegen. Daarnaast kan de gemeentelijke website voorzien worden van meer/betere informatie.

26

•

De Kasteelbode is een krantje waarop men zich moet abonneren. Het is een goed idee om hierin meer informatie te plaatsen over activiteiten, verenigingen, et cetera, toegespitst op Dussen.

•

De Kasteelbode zou vervolgens met een bepaalde frequentie kosteloos huis-aanhuis verspreid kunnen worden.

•

Het opzetten van een kinderboerderij is één van de ideeën/wensen die is genoemd op de rebound-kaarten. Dit is een positieve plaats voor versterking van sociale netwerken.

•

Eén van de aanwezigen van deze avond heeft een eigen boerderij en wil deze graag openstellen voor ouderen, maar ook voor jongeren. Zij staat open voor verdere uitwerking van dit idee. De dorpsraad wil graag actief meedenken. Vanuit de gemeente kan gestimuleerd worden.

•

HOOM is een stichting voor mantelzorg. HOOM is actief in alle kernen van de gemeente, maar niet in Dussen. De vraag wordt gesteld wat hiervoor de reden is. Aangegeven wordt dat Dussenaren erg op zichzelf zijn, maar bij nood staat men voor elkaar klaar. Dit kan de reden zijn waarom geen gebruik van HOOM wordt gemaakt.

•

Het is wel aan te bevelen om HOOM bekend te maken, bijvoorbeeld via de Kasteelbode.

•

Tot slot wordt opgemerkt dat social media (Facebook, Hyves, et cetera) een hulpmiddel kan zijn voor het promoten en stimuleren van verenigingen en activiteiten. Dit geldt ook voor LinkedIn, waar als voorbeeld wordt gegeven dat er via dit medium een vrouwennetwerk is opgericht.

Advies voor concrete vervolgacties: Dussen heeft een actieve dorpsraad die het project meerdere keren heeft besproken, mede omdat enkele leden nauw betrokken zijn geweest bij de aanpak en uitvoering van de kaartenactie in Dussen. De dorpsraad speelt een grote rol als het gaat om het versterken van sociale netwerken. Zelf heeft zij het initiatief genomen om een verenigingsmarkt te organiseren (19 juni aanstaande). De dorpsraad is tevens een belangrijke partner als het gaat om het verder realiseren van versterken sociale netwerken, denk alleen al aan actiepunten als het maken van een dorpsflyer of overzicht in de Kasteelbode. Aangezien de resultaten van de kaartenactie enigszins tegenvielen, wil de dorpsraad eventueel ook nog een vervolgonderzoek doen. Wij stellen voor dit alleen te doen als het ontbreekt aan voldoende informatie om verbeteringen te realiseren. Vooralsnog is dit onzes inziens niet nodig. Over twee jaar is dit misschien een beter moment. De volgende acties kunnen een concrete bijdrage leveren aan het ondersteunen en versterken van de sociale netwerken in Dussen:

27

-

Promoten bestaande activiteiten (waarbij ook de minder formele initiatieven worden meegenomen) via verenigingendag Dorpsraad Dussen en op papier, bijvoorbeeld via de Kasteelbode.

-

Ondersteunen particulier initiatief kinderboerderij. Een gesprek vanuit de gemeente met de initiatiefnemer over de precieze ideeën, wensen en benodigde randvoorwaarden is een logische eerste stap. Van belang is om hierin dwarsverbanden te leggen met andere partijen, zoals dorpsraad, andere vrijwilligers en scholen, maar ook met maatschappelijke instanties, zoals ouderenzorg, gehandicaptenzorg en loket Altena. De woningcorporatie zou een dergelijk project wellicht ook (al dan niet financieel) kunnen ondersteunen als leefbaarheidproject.

3.6

Hank

Hank is een kleine en hechte gemeenschap, waar een hoge graad van deelname aan het verenigingsleven geldt. Er zijn ruim 100 clubs en verenigingen in Hank. Door ruim twee derde van de geïnterviewde Hankenaren werd dan ook club of vereniging als belangrijkste sociaal contact genoemd. De kerngroep leden hebben in totaal 119 kaarten4 opgehaald, waarop ideeën zijn genoemd die invulling kunnen geven aan het versterken van de sociale netwerken. In bijlage 7 treft u een overzicht aan van alle ideeën die genoemd zijn op de reboundkaarten in Hank. Binnen het thema ‘promoten wat er al is’ kunnen drie thema’s worden onderscheiden: meer samenwerken en de krachten bundelen binnen het verenigingsleven, het versterken van het vrijwilligerswerk, en betere bekendheid geven aan dat wat er al is, bestaande initiatieven ondersteunen. Als het gaat om ‘activiteiten’ wordt aangegeven dat men meer activiteiten wenst voor jongeren, voor ouderen maar ook voor jong en oud. Ook ontstaat het beeld dat sommigen wel wat meer levendigheid wensen (feesten organiseren, meer evenementen in het dorp). Binnen het thema ‘Eropaf’ staat een meer persoonlijke benadering centraal. Dit kan gaan om ‘beter op je medemens letten’, op bezoek gaan –ook bij nieuwe inwonersen meer contact zoeken (ouderen, buitenlanders). Bij het thema ‘ontmoetingsplaatsen’ tenslotte valt op dat ook in Hank behoefte bestaat aan een laagdrempelig inlooppunt in het dorp, een buurthuis, inloopcentrum, dorpshuis, of iets degelijks. De wens van meer café’s wordt ook meerdere keren genoemd. Tenslotte wordt door een aantal mensen aangegeven dat er behoefte is aan een plek voor jongeren.

4 20 kaarten zijn pas na de dorpsdialoog in beeld gekomen en derhalve niet in de lijsten opgenomen. Deze bevatten evenwel geen andere wensen of ideeën ten opzichte van de overige kaarten.

28

De leden van de kerngroep in Hank

De dorpsdialoog in Hank vond plaats op 20 april in ’t Uivernest. De leden van de kerngroep waren verhinderd om hier zelf bij aanwezig te zijn, maar middels een voorgelezen brief aan de aanwezigen hebben zij hun ervaringen met en visie op het project gedeeld met de mede dorpsbewoners. Gelet op de opkomst (circa 15 personen) is ook hier gekozen voor een centraal groepsgesprek, in plaats van deelgroepen per thema te vormen. De volgende onderwerpen zijn door de inwoners besproken: Idee: • Het inlooppunt loopt niet bijzonder goed, er komen te weinig bezoekers. Bekendheid speelt wellicht een rol. Ook hebben we uit gesprekken begrepen dat het feit dat de inlooppunten bemenst worden door bewoners uit het dorp zelf, een aantal mensen zou kunnen weerhouden gebruik te maken van deze voorziening (privacy gevoeligheid). • Ouderen moeten nog geholpen worden de drempel van het inlooppunt over te stappen.

Aanpak: • Promoten zou niet verkeerd zijn. Maak meer reclame via Kasteelbode! En eventueel Altena Nieuws. Huisartsen, Thebe en thuiszorg kunnen ook een verwijzende rol hebben. Deze doorverwijsfunctie versterken! • Probeer mensen steeds één iemand mee te laten nemen. • Organiseer juist ook iets in de vakantieperiode. Veel kinderen zijn dan weg en ouderen voelen zich meer eenzaam.

•

Er moet een ruimte voor jongeren komen.

(loopt al een initiatief voor)

•

Discussie over Uivernest. Koffie in het Uivernest is te duur!

•

Er zijn veel verenigingen. Vrijwilligers en bestuursleden krijgen is het grootste probleem.

Enkele ideeën: • Kijk eens om je heen voor vrijwilligers (niet altijd dezelfde groep vragen); laat mensen eens iemand uit directe omgeving vragen, zegt minder snel nee dan bij ‘anonieme’ vraag. • Rol voor scholen voor leveren vrijwilligers, • het werk in stukjes hakken (niet teveel werk bij één vrijwilliger neerleggen). • Verenigingsondersteuning (taak voor de gemeente?). • Ander dorp idee Rabobank: ondersteunen penningmeesters. • Buurtverenigingen ondersteunen: niet veel regels, minder regels.

29

•

Stimuleren verenigingsleven

Participatiefonds beter inzetten is goed idee. Prijsvraag/rol Woonlinie, Buurt aan zet (zie bijlage 3).

Idee: twee keer gratis meedoen voordat je lid moet worden. Ter stimulering lidmaatschap aan een van de 103 verenigingen. Idee: voer in dat de welkomstpakketten voor nieuwe inwoners persoonlijk (eventueel met een bloemetje!) aan de mensen worden overhandigd.

Tenslotte is van belang te vermelden dat voetbalvereniging Be Ready in het kader van hun komend lustrum jaar een feestweek organiseert waarin onder andere een wijkencompetitie wordt opgezet. Advies voor concrete vervolgacties: In Hank ontstaat het beeld van een kern waar al een hoge graad van sociale netwerken bestaat. Uit de kaartenactie zijn geen grote knelpunten of wensen naar voren gekomen. Ook tijdens de dorpsdialoog kwamen er relatief weinig nieuwe ideeën of wensen naar voren. Het is belangrijk om vast te houden en verder te versterken wat er is in Hank. Wij adviseren om op drie vlakken te investeren: -

Verenigingsondersteuning: het grote aantal verenigingen in Hank is afhankelijk van de inzet van vrijwilligers. Sommige verenigingen hebben moeite om deze te werven of vast te houden. Wellicht kunnen verenigingen ervaringen uitwisselen. De gemeente zou in overleg kunnen treden met verenigingen om te onderzoeken aan welke vorm van ondersteuning of facilitering de meeste behoefte bestaat. Wees hierin creatief: leg de verbinding met het bedrijfsleven (sponsoring in de vorm van advies?), organiseer de mogelijkheid om ervaringen uit te wisselen en kijk waar een win-win situatie gecreëerd kan worden door samen te werken. Daarbij is een verbinding met maatschappelijk instanties (Loket Altena) en scholen (maatschappelijke stages) denkbaar, maar inventariseer wat er voor nodig is om dit ook werkbaar te maken.

-

Onderzoek of er een laagdrempelige ontmoetingsplaats kan worden gecreëerd waar jong en oud elkaar kunnen ontmoeten en waar je wat kunt drinken, en waar eventueel dorpsfeesten en/of kleine evenementen kunnen worden georganiseerd. Leg ook hier de verbinding tussen commerciële (uitbaters horeca of dorpshuis) en niet-commerciële invalshoeken (jongerenproject, Loket Altena, vrijwilligerscentrale, en dergelijke).

-

Tenslotte bevelen wij aan om in overleg met het bestuur van Be Ready te bezien of, en zo ja op welke wijze, de gemeente kan aansluiten bij de wijkcompetitie die door hen wordt opgezet. Dit is een goed voorbeeld van een initiatief vanuit de gemeenschap zelf dat in het kader van sociale netwerken voor álle inwoners van Hank van belang is! Wellicht kan de gemeente dit initiatief versterken, bijvoorbeeld door te ondersteunen met communicatie en PR. Ga na waar de 30

behoefte ligt. Wellicht kan hier een (jaarlijkse?) follow up aan gegeven worden, of kunnen andere verenigingen hier op aansluiten. Dit zou meteen een invulling kunnen zijn van de wens die gehoord wordt om wat vaker een feest en/of evenementje te organiseren. Overigens is het onzes inziens wel van belang dat dit gezamenlijk gedragen wordt door het verenigingsleven en/of bedrijfsleven en maatschappelijk instanties! De gemeente heeft een initiërende en faciliterende rol.

3.7

Samenvatting actiepunten in de vijf kernen

Bovengenoemde resultaten en conclusies als het gaat om de mogelijkheden tot het versterken van de sociale netwerken in de kernen, kunnen worden gecomprimeerd in de volgende opsomming: - Club en Vereningings(mid)dag Het is belangrijk dat clubs en verenigingen elkaar beter leren kennen en dat burgers meer clubs en verenigingen leren kennen. Dit initiatief wordt in Dussen al vormgegeven door de Dorpsraad (19 juni 2011). Kan in andere kernen eventueel aansluiten op andere activiteiten (voorbeeld wijkavonden, wijkcompetitie Be Ready in Hank). - Promotie Club en Verenigingsleven per kern Er is behoefte aan informatie over alle clubs en verenigingen in de verschillende kernen, zowel voor import als burgers die al lang in de kernen wonen. Eenvoudige overzichten in een krantje per kern is toereikend. De Kasteelbode (Dussen en Hank) zou hierin ook kunnen voorzien. - Stimulering Particulier initiatief Vanuit particulieren, groepen of (buurt)verenigingen ontstaan regelmatig ideeën die mogelijk geholpen zijn bij een kleine financiële ondersteuning. Dit idee is van toepassing op meerdere kernen in Werkendam. Kan vereenvoudiging of aanvullend zijn op het huidige Participatiefonds. - EropAf In sommige kernen wordt geconstateerd dat sprake is van eenzame burgers, vaak ouderen. Er zijn in de verschillende kernen initiatieven en ideeën hierop actie te ondernemen met vrijwilligers. Concept van “Omzien naar …” in Nieuwendijk is goed toepasbaar. Start in twee of drie te bepalen kernen een initiatief met bestaande contacten vanuit het project. Ondersteuning kan plaatsvinden door Trema en/of HOOM. Dit sluit ook aan op het Samen is Wijs onderzoek. - Fysieke punten Een aantrekkelijk ontmoetingspunt is gewenst voor specifieke doelgroepen in de verschillende kernen. In alle kernen komt dit tot uiting. Dit onderdeel sluit aan op het accommodatiebeleid van de gemeente en de evaluatie van de inlooppunten. Naast inlooppunten komt ook het idee van een kinderboerderij naar voren (Nieuwendijk en ook als particulier initiatief Dussen). Per kern zal bepaald moeten worden hoe wenselijk en haalbaar de ideeën zijn. Ga hierover in gesprek met initiatiefnemers. 31

4 Aanbevelingen en vervolgstappen 4.1

Aanbevelingen

Er zit veel ‘eigen kracht’ in de kernen! De uitdaging is om dit niet alleen zichtbaar te maken, zoals we nu hebben gedaan, maar hier ook op een zinvolle en effectieve wijze mee aan de slag te gaan. Daarbij is het van belang dat de inwoners zich serieus genomen voelen, zich gehoord voelen, het gevoel hebben dat zij invloed kunnen uitoefenen. Maar tegelijkertijd dienen verwachtingen gemanaged te worden, juist om teleurstellingen te voorkomen. Dit vraagt om continue communicatie! Feitelijk is de gemeente al continu in gesprek met samenwerkingspartners en met burgers. Of het nu gaat om gesprekken met scholen, kerken, verenigingen of professionals wees er van bewust dat zij een belangrijke rol spelen als het gaat om hulp geven en gelegenheid bieden tot ontmoeting. De uitdaging is om juist binnen de bestaande infrastructuur zoveel mogelijk van de naar boven gekomen ideeën en wensen te realiseren! Onze aanbevelingen zijn: 1. Geef uitvoering aan de genoemde actiepunten. 2. Blijf in gesprek. 3. Versterk de relatie gemeente, professional en burger. 4. Verbind netwerken en verenigingen. 5. Promoot het club en verenigingsleven. 1. Geef uitvoering aan de actiepunten In het voorgaande hoofdstuk is wel duidelijk geworden dat er allerlei ideeën uit de dorpen zelf naar boven zijn gekomen. In hoofdstuk 3 hebben wij per kern beschreven welke acties kunnen bijdragen aan het versterken van de sociale netwerken in de betreffende kern. In paragraaf 3.7 is nog eens samengevat welke concrete potentiële actiepunten dit in algemene zin heeft opgeleverd. Wij bevelen allereerst aan om deze actiepunten op te nemen in het uitvoeringsprogramma! 2. Blijf in gesprek De wijze waarop we in dit project naar de kernen toe zijn gegaan, blijft een cruciaal ingrediënt voor de vervolgaanpak. Blijf naar de mensen toe gaan! Ga met ze in gesprek! Doe dit als het even kan in hun eigen omgeving, op locatie. Vraag wat ze vinden, wat er goed gaat, wat zij kunnen bijdragen en wat ze missen of waaraan zij behoefte hebben. Deze insteek is zowel vanuit het bestuurlijke als het ambtelijke niveau nodig! Wij hebben in de afgelopen maanden diverse ondernemende en sociaal betrokken inwoners ontmoet, die met weinig hulp van gemeente of professionals veel voor hun dorpsgenoten kunnen betekenen! Een zetje in de goede richting is vaak al voldoende; het in contact brengen met de juiste mensen kan bijvoorbeeld al veel doen. De gemeente is als overkoepelende organisatie in staat om contacten tussen burgers, gemeente, bedrijven en maatschappelijke instanties te leggen, iets wat een burger zelf niet altijd overziet of (bij gebrek aan de juiste ingang) voor elkaar krijgt.

32

3. Versterk de relatie gemeente, professional en burger Naast de verbinding tussen gemeente en burger, menen wij dat een sterkere verbinding tussen professionals (welzijnswerk, woningcorporatie, vrijwilligersorganisaties) en burgers óók bijdraagt aan een succesvol vervolg van dit project. We zagen met name tijdens de dorpsdialogen de meerwaarde van deze verbinding: burgers weten wat er leeft en waaraan behoefte bestaat, maar weten niet altijd hoe ze hier op in kunnen spelen. Ook hebben burgers niet altijd de juiste professionele vaardigheden om met elkaar een project op te zetten, en om met de juiste toon contact met gemeente en maatschappelijke organisaties of bedrijven te leggen. Professionals daarentegen hebben deze vaardigheden wel, zij weten de weg binnen de organisaties en regels, en kennen de methodieken, maar zij slagen er niet altijd in vraaggericht te werken, omdat er te weinig contact is met de beoogde doelgroepen (de burgers!). Wij bevelen dan ook aan om voor de uitvoering van de vervolgstappen per kern (een) gemixte groep(en) van inwoners en professionals samen te stellen die gezamenlijk uitwerking geven aan de ideeën. De samenstelling hiervan hangt af van het thema dat het betreft. 4. Verbind netwerken en verenigingen Op de derde plaats zou het goed zijn om verenigingen en clubs meer met elkáár in verbinding te brengen. Zoals eerder gezegd is het de vraag in hoeverre zij zich bewust zijn van hun rol als sociaal netwerk, of als potentieel sociaal netwerk voor diegenen die nog niet ergens bij zijn aangesloten. Als iets duidelijk is geworden uit de kaartenactie dan is het wel het grote belang van contacten met andere mensen via clubs en verenigingen. Wanneer verenigingen zich hiervan bewust worden, en door de gemeente worden gevraagd én ondersteund om hierin hun verantwoordelijkheid te nemen, draagt dit bij aan sterkere sociale netwerken voor méér Werkendammers. Verenigingen zouden samen met maatschappelijke instanties (scholen, loket Altena, zorginstellingen) eens kunnen brainstormen over de meerwaarde die zij voor elkaar kunnen hebben. Iedere vereniging loopt tegen dezelfde moeilijkheden aan (ledenwerving, bezetting kantines, schoonmaak, vrijwillige bestuurders, begroting rond krijgen, geschikte locaties vinden, et cetera). Er kan van elkaar geleerd worden en mogelijk samengewerkt. De gemeente (al dan niet via het welzijnswerk) heeft een faciliterende rol. 5. Promoot het club en verenigingsleven Als we het hebben over verenigingsondersteuning, bevelen wij in ieder geval ook aan dat er gerichte PR en communicatie op gang komt over bestaande activiteiten en voorzieningen, per kern. Waar mogelijk (Dussen, Hank) kan worden aangehaakt bij reeds bestaande communicatiemiddelen, zoals de Kasteelbode. Deze zou één of twee keer per jaar gratis aan alle inwoners beschikbaar kunnen worden gesteld. Ook is een optie om een dergelijk overzicht in één huisstijl voor alle vijf de kernen te verschaffen. Ook het idee van een Verenigingendag, of –markt zou goed in alle vijf de kernen kunnen worden toegepast, al dan niet in combinatie met de wijkavonden.

33

4.2

Hoe nu verder?

Uitvoeringsprogramma Op basis van dit rapport zal een uitvoeringsprogramma worden geschreven, dat aan het College wordt voorgelegd. De (voorlopige) onderdelen van het programma zijn: resultaten project, betrokkenheid/inzet inwoners/professionals, communicatie, financiën, evaluatie, actiepunten en planning per kern. Hieruit zal een prioriteitenlijst en planning volgen, die in de vorm van een nieuwe projectkalender gebruikt kan worden om op de uitvoering van de ideeën te sturen. Organisatie Als het gaat om de wijze waarop dit project wordt voortgezet, bevelen wij aan de huidige projectstructuur voort te zetten. Het huidige projectteam, bestaande uit gemeente (beleidsmedewerker Samenleving), Trema (manager Welzijn) en Radar, wordt na deze rapportage opgeheven. Voortzetting van een projectgroep is noodzakelijk gedurende de uitvoeringsfase tot 2014, met een jaarlijks evaluatiemoment. Door het jaarlijks evalueren en bijstellen van het plan blijft steeds ruimte voor nieuwe inzichten en ideeën bestaan. De projectgroep zou onzes inziens net als nu moeten bestaan uit een vertegenwoordiging van de gemeente en Trema, maar dan aangevuld met de woningcorporatie(s). In de voorbereiding en tijdens de dialoogavonden hebben we gezien dat de rol van corporaties groot is, respectievelijk kan zijn. Het versterken van sociale netwerken is ook (wettelijk) onderdeel van haar taken. Radar kan desgewenst ondersteuning bieden. Vanuit het projectteam wordt de verbinding voortgezet (en waar mogelijk uitgebreid) met de diverse groepen per kern (inwoners, clubs, verenigingen en professionals). De inwoners die zich in deze eerste fase van het project hebben ingezet, zijn in het algemeen erg betrokken geweest en vinden het leuk om de voortgang te blijven volgen. Overigens gaan zij er vooralsnog niet (automatisch) van uit dat hun actieve inbreng ook in de vervolgfase gecontinueerd wordt. Enkelen hebben wel aangegeven mee te willen blijven denken en doen. Tijdens de dorpsdialogen hebben meerdere inwoners in diverse kernen aangegeven betrokken te willen worden bij de verdere uitwerking van het thema waaraan zij deelnamen. Namen en contactgegevens zijn in het projectdossier beschikbaar. Nog meer dan tot nu toe het geval was, wordt in de uitvoeringsfase tenslotte de samenwerking met de instanties in het veld van belang. Maatschappelijke partners en bedrijven zijn onmisbaar voor een succesvolle uitvoering. Communicatie Evenals we de afgelopen maanden hebben gedaan, dient ook in de uitvoeringsfase nadrukkelijk aandacht te worden besteed aan communicatie. Met de afdeling communicatie dient een communicatiekalender opgesteld te worden. Voortzetten van de nieuwsbrieven (zij het in een wellicht iets lagere frequentie) aan een steeds groeiende groep organisaties, belangengroepen en bewoners is daarin van belang voor draagvlak, stimulering en het laten zien van de resultaten. Het is van belang dat het thema ‘sociale netwerken’ steeds weer op de agenda komt, en dat mensen zien welke vorderingen er gemaakt worden in de omvorming van idee naar uitvoering. 34

Naast de nieuwsbrieven is regelmatige aandacht in de lokale pers (interviews, gemeentepagina) aan te bevelen. De uitdaging is om de eigen kracht van bewoners en verenigingen, waar we in de afgelopen maanden blijk van hebben gekregen, blijvend te verzilveren! Met de aanbevelingen in dit rapport hopen wij de gemeente Werkendam voldoende handvatten te hebben gegeven voor het invullen van het programma Versterken Sociale netwerken.

35

Bijlagen Bijlage 1 Nieuwsbrieven sociale netwerken Opmerking vooraf: de vierde nieuwsbrief is nog niet in deze bijlage opgenomen, omdat deze tegelijkertijd met het uitbrengen van dit rapport wordt uitgegeven.

36

37

38

39

40

41

42

43

44

Bijlage 2 Resultaten Sleeuwijk Totaal 192 1. Belangrijkste sociale contacten, onderzochte groep kan meerdere contacten aangeven. Totaal aantal antwoorden 381, dit betekent dat de ‘onderzochte Sleeuwijker’ twee belangrijke sociale contacten heeft. Belangrijkste contact Clubs/Verenigingen Vrienden Kerk Familie Buren Werk Winkel Honk Overig Totaal

Aantal 92 65 58 47 41 19 15 12 32 381

% 24,1 17,1 15,2 12,3 10,8 5,0 3,9 3,1 8,4 100%

De top 3 van de belangrijkste sociale contacten is Club/vereniging, Vrienden en Kerk, op de voet gevolgd door Familie en Buren. Werk wordt door 5% van de respondenten geantwoord, bijna 4% noemt de winkel. De jeugdwerker van Trema heeft ook bij jongeren onderzoek gedaan, deze geven vrijwel allemaal het Honk als belangrijkste sociale contact weer. Bij clubs/verenigingen is het vaakst sport (54,4%) aangegeven, cultuur 17,7%, maatschappelijk 17,7% en ontspanning/café 7,6%. Bij overig betreft het onder andere De Bolderik, school en het zwembad. Eenmalig is onder andere de markt en de huisarts genoemd. 2. Waarom zijn deze contacten belangrijk voor u? Ook op deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Meerwaarde contact Contact/ontmoeting Ontspanning Steun Uit huis Overig* Totaal

Aantal 167 128 70 43 10 418

% 40,0 30,6 16,7 10,3 2,4 100%

* Bij overig betreft de meerwaarde van het helpen van een andere.

45

3. De derde vraag betreft wie volgens de Sleeuwijkers weinig of geen contacten hebben. Wie hebben weinig contacten Ouderen Alleenstaanden Gehandicapten Die nergens lid van zijn Niet willen/kunnen Buitenlanders/allochtonen Er is genoeg Anders Geen antwoord Totaal

Aantal 105 33 16 16 14 13 5 31 20 253

% 41,5 13,0 6,3 6,3 5,5 5,1 2,0 12,3 7,9 100%

Zoals verwacht mocht worden, zijn ouderen het vaakst aangeduid als de mensen de weinig contacten hebben. Gevolgd door alleenstaanden en gehandicapten. Verder is gereageerd met Mensen die nergens lid van zijn (6,3%), niet willen/kunnen (5,5%) en ook dat er genoeg te doen is (2%). Als aparte groep zijn ook buitenlanders/allochtonen genoemd (5,1%). Onder Anders is o.a. genoemd Jongeren, Minima/werklozen, Zieken, Mensen die ‘anders’ zijn, die niet mobiel zijn en (full-time) werkende (ouders). Van de 192 kaarten hebben 148 mensen aangegeven wat volgens hen verbeterd kan worden. De reacties zijn in vier thema’s samengevoegd. Met deze thema’s gaan we aan de slag op de dialoogavonden. “Mensen moeten zelf actief worden!” is één van de gemaakte opmerkingen. Motto? Promoten/Stimuleren/Nieuwe ideeën - Verenigingen promotie - Gezamenlijke activiteiten - Sportdagen met meerdere verenigingen - Meer grote dorpsactiviteiten, dorpsgevoel - Dorpsactiviteiten - Dorpsgevoel creëren - Organiseren festiviteiten, mensen erbij betrekken - Alle verenigingen Sleeuwijk samen werken - Dorpsmentaliteit creëren - Informatiebijeenkomsten gericht op kinderen en volwassenen (apart), bijv. over autisme, ADHD, sociale fobieën, eenzaamheid, homoseksualiteit - Bijeenkomsten organiseren voor jong en oud - Meer evenementen op straat die zichtbaar zijn - Meer reclame maken, hondje nemen - Buurtvereniging - Hondje nemen, vrijwilligerswerk, volwassen onderwijs onder andere sociale vaardigheden - Ondersteunen en versterken van de verenigingen die er zijn voor ouderen - Misschien 1x per jaar huis aan huis een informatieblad doen 46

-

-

Organiseren evenementen (wel betaalbaar), stimuleren tot deelname en promoten, begeleiding van de doelgroep (halen/brengen) Buurtvereniging, buurtprojecten, dorpsfeest/evenementen, maatschappelijke stages Meer mogelijkheden bieden in verenigingen en cursussen; meer variatie in dit soort activiteiten en meer reclame ervoor Door alleenstaanden in contact met verenigingen te brengen Fondsen beschikbaar stellen zodat deze mensen geholpen worden Meer subsidie van zwemclub voor ouderen en activiteiten Organiseren sociale activiteiten (buurt-bbq), uitgeven van dorpskrant, stimuleren buurtverenigingen, creëren natuurlijke ontmoetingsplekken in het dorp (parkjes, bankjes, pleintjes, terrasjes) Eenzaamheidsbestrijding onder aandacht brengen van bestuurders van de diverse verenigingen, stichtingen, scholen, kerken; betrek jeugd bij vrijwilligerswerkzaamheden, stimuleer maatschappelijke stages; organiseer dagactiviteiten, stel middelen beschikbaar, gebruik van openbare ruimtes voor de kleinere initiatieven binnen de kern; stimuleer vanuit de gemeente sport- en spelactiviteiten voor alle doelgroepen 'Werkendam beweegt'

Fysieke wensen/ontmoetingsplekken - Winkelcentrum, café, honk op goede plek, - Kroeg moet blijven - Meer hondenvrijloopplaatsen - Inloophuis of contactpunt - Nieuwe kroeg - Meer en betere sociale voorzieningen - Ontmoetingsplek maken in landelijke omgeving waar ouderen iets kunnen ondernemen (dieren, tuinieren) - Ouderen huisvesting - Gezellig winkelcentrum - Meldpunt oprichten waar mensen aan kunnen geven dat ze contact willen hebben en wat voor contact - Meldpunt via vereniging en kerken - Praatje mee gaan maken, inlooppunten - Contactpunt waar je iemand kan ontmoeten - Filosofisch café, beslist geen bingo-achtige toestanden - Dagopvang - Terras, ontmoetingsavonden voor ouderen en voor ouders van gehandicapten - Duidelijk maken dat er ontmoetingsplekken zijn; betr. moet er zelf (soms met hulp) op uit gaan - Activiteitencentrum, bejaardencentrum - Contactpunten, tel contact, contacbord, vrijwilligers die contacten willen leggen - Ontmoetingspunten waar iedereen welkom is - Door ontmoetingsplek in te richten waar mensen uit meerdere landen welkom zijn - Meer ontmoetingsplaatsen creëren, bijv. dorpshuis hele dagen open. Ook voor vervoer zorgen voor de gehandicapten - Beter onderhoud van straat en groenvoorziening - Een sociale gemeentelijke kantine voor ontmoeting, wat drinken en eten en dergelijke voor iedereen

47

-

Via WoZoCo, regelen van vervoer, zeer brede school die zich niet beperkt qua leeftijd WoZoCo, ontmoetingspunt met/voor lotgenoten Meer hondenuitlaatplekken. Van paarden mag de poep blijven liggen, honden niet Zorg voor meer ruimte voor jongeren om te kunnen zijn wie je bent zonder al te veel bemoeizucht van anderen! Café behouden, buurtfeesten Ouderenhangplaats Hierneffuh behouden of een nieuwe kroeg, café, club of discotheek Meer horeca zoals een lunchroom, dans en kaartavonden organiseren Een hangplek voor de Swijkers!

Eropaf - Doelgroep gericht uitnodigen voor evenementen, via verenigingen, via kinderen die toch op school zitten - Outreachende benadering van alleenstaanden en ouderen - Persoonlijk bezoek, familiecontacten mobiliseren. NB Activiteit met hele groep is niet eerste middel, kan bedreigend zijn - Mensen opzoeken, erbij halen - Bezoek regelen - Netwerk van vrijwilligers organiseren die contact kunnen leggen en leuke dingen kunnen gaan doen - Netwerk opzetten? Omzien naar elkaar zou vanzelfsprekend moeten zijn - Actief benaderen - Opzoeken, letterlijk erbij betrekken - Deze groep bezoeken en uitnodigen, begeleiden naar activiteiten - Eerst kijken wie ze zijn, dan kijken wat nodig is. - Het bewust maken van mensen dat er andere mensen in het dorp wellicht graag contact willen. Behoeften inzichtelijk maken, bijvoorbeeld in krantjes - Huisbezoeken door vrijwilligers - Meer activiteiten en contacten met leerlingen van basisscholen - Aanmelden bij verenigingen - Luisteren en helpen - Ga eens spontaan op bezoek - Daden stellen, langsgaan bij diegene waar je eenzaamheid bij vermoedt - Op een of andere manier benaderen, betrekken - Bezoeken - Via clubs en verenigingen - Individuele benadering onder andere om mee te nemen naar verenigingen - Iemand die niet wil, vrijheid thuis te blijven; niet durft, hulp bieden/ophalen; verenigingen activeren op te halen en introduceren, via huisbezoek, opsporen via bijvoorbeeld Welfare voorheen Rode Kruis/Zonnebloem, pastoor, predikant of andere kerkelijke werker/loket e.d. - Individueel bezoek - Als iemand wil, door vereniging/kerk laten introduceren. PR moet positief zijn. - Mensen via (kerk/vereniging) op te halen voor contact met anderen - Begeleiding van mensen om meer open te staan - Om blijven zien naar elkaar, drempels verlagen - Naastenhulp - Via mantelzorg van buurtbewoners, vervoer regelen 48

-

-

Algemene oproep om ieder voor zich eens na te gaan of je dergelijke mensen kent en of je daar persoonlijk wat aan kan veranderen. Meer bijeenkomsten organiseren, denk aan inloopborreluur in dorpshuis of café (evt. wisselende thema's en of leeftijdscategorieën Opsporen via contactpersonen per buurt, via kerk en informeren wat hun wensen zijn. Plan per persoon en via vaste contactpersoon en proberen via bijv. computer hulp te bieden, boodschappenservice, tuinhulp of iets dergelijks

Activiteiten organiseren - Activeren - Meer activiteiten buurtvereniging, zwembaden, ouderen gym - Sociale activiteiten organiseren - Directer aanbieden van activiteiten, meer activiteiten organiseren - Activiteiten organiseren voor ouderen die slecht ter been zijn - Ouderen activiteiten aanbieden, promoten - Iets organiseren, - Meer voor ouderen organiseren, evt. onder begeleiding - Activiteiten toestaan / steunen - Respect opbrengen voor de ouderen, hulp aanbieden - Geen idee, er is al een soos in de bolderik, maar daar komen weinig ouderen. Aantrekkelijker maken of anders. - Middagen voor ouderen, lunch, knutselen, spelletjes - Leuke workshops, - Meer geld voor sport, meer voor jongeren - Ouderen monitoren - Meer met mensen naar buiten gaan en onder de mensen brengen - Meer geld om ze aan het sporten te krijgen - Bijvoorbeeld fietstochten, zoals met Pinksteren, bijvoorbeeld wandeltochten - In plaatselijke kranten stukje schrijven - Meer sociale contacten organiseren - Inloopmiddag met bijvoorbeeld koffiedrinken - Praatgroepen - Activiteiten organiseren - Geen commissie, maar doen - Door meer voor alleenstaanden en ouderen te organiseren, koffiemiddagen, zorg dat natuur overblijft voor wandelingen - Elke dag een ouderensoos - Iets organiseren, speciale groepen uitnodigen, met hulp van vrijwilligers - Iets organiseren, maar eerst persoonlijk benaderen. Bingo koffiemiddag bijvoorbeeld - Zou er een bridgeclub kunnen komen? Ruimte beschikbaar stellen in Bolderik - Contactmiddagen voor ouderen organiseren - Meer organiseren voor mensen die niet van sport houden; meer en beter OV; niet beknibbelen op subsidies voor jongerenwerk, scouting is erg belangrijk voor ontwikkeling - Als voetbalvereniging bijv. samen met de ouderen een dag wandelen door het bos of naar een wedstrijd gaan - Koffiebezoek en boodschappen doen, uiterlijke verzorging bijv. samen naar kapper, gezelligheid in huis brengen. Kleine groep buurbewoners uit te nodigen

49

-

voor bijvoorbeeld kop koffie, klein houden, persoonlijk uitnodigen, proberen ieder een hapje te laten maken Er is genoeg te doen op dit moment: kaarten, biljarten, gym, yoga, jeu de boules

50

Bijlage 3 Buurt aan Zet, gemeente Oisterwijk (zie ook www.oisterwijk.nl/publicaties/53808/Buurt-aanZ!)

51

Bijlage 4 Resultaten Nieuwendijk Totaal 116 1. Belangrijkste sociale contacten, onderzochte groep kan meerdere contacten aangeven. Totaal aantal antwoorden 227, dit betekent dat de 'onderzochte Nieuwendijker' gemiddeld twee belangrijke sociale contacten heeft genoemd. Belangrijkste contact Clubs/Verenigingen Vrienden Kerk Familie Buren School Winkels Werk Overig Totaal

Aantal 51 32 33 33 33 12 10 8 15 227

% 22,5 14,2 14,5 14,5 14,5 5,3 4,4 3,5 6,6 100%

De top 3 van de belangrijkste sociale contacten is Club/vereniging, gevolgd door Vrienden, Kerk, Familie en Buren even belangrijk op de 2e plaats. School, winkels en werk worden resp. 12, 10 en 8 keer genoemd. Bij clubs/vereniging is het vaakst sport (vv Altena en ‘sportclub’) aangegeven, daarnaast worden ook Xinix, ouderensoos en buurtvereniging genoemd. Bij Overig betreft het o.a. Dijkhuis (1), Tavenu (1), TV De Hei (1) steunpunt/ouderen (2) en kroeg/café (2). 2. Waarom zijn deze contacten belangrijk voor u? Ook op deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Meerwaarde contact Contact/ontmoeting Ontspanning Steun Uit huis Overig* Totaal

Aantal 86 65 48 25 2 226

% 38,1 28,8 21,2 11,1 0,9 100%

* Bij overig werd gezelligheid en boodschappen elk 1 keer genoemd.

52

3. De derde vraag betreft wie volgens de Nieuwendijkers weinig of geen contacten hebben. Wie hebben weinig contacten Ouderen Alleenstaanden Buitenlanders/allochtonen Niet willen/kunnen/geen lid zijn Gehandicapten Anders Geen antwoord Totaal

Aantal 55 21 15 12 10 17 16 146

% 37,7 14,4 10,3 8,2 6,8 11,6 11,0 100%

Zoals verwacht mocht worden, zijn ouderen het vaakst aangeduid als de mensen de weinig contacten hebben. Gevolgd door alleenstaanden en buitenlanders of allochtonen. Verder is gereageerd met Mensen die nergens lid van zijn, niet willen/kunnen (%) Onder Anders is o.a. genoemd jongeren, werklozen, drugsverslaafden, mensen die ‘anders’ zijn (speciaal onderwijs, gothics), weduwen en weduwnaars, en ouderen die niet in de dorpskern wonen. Van de 116 kaarten hebben 83 mensen aangegeven wat volgens hen verbeterd kan worden. De reacties zijn in vier thema’s samengevoegd. Met deze thema’s gaan we aan de slag op de dialoogavonden. Promoten, nieuwe ideeën, stimuleren - Initiatieven van verenigingen en clubs zodanig ondersteunen dat ze hun Maatschappelijke taak naar behoren kunnen uitvoeren - Busje om boodschappen te gaan doen met zijn allen, mensen die dat niet alleen kunnen - In overleg met sportvereniging/organiserende partij oudere inwoners 1 of meer Waardebon/tegoedbon geven voor consumptie tijdens activiteit - Actie voeren; buurtvereniging stimuleren - Lage drempel naar officiële instanties, deze mensen meenemen - Niet alles voor Werkendam maar ook in de andere dorpen verbeteren - Verenigingsleven ondersteunen! Er zijn goede verenigingen die steun nodig hebben. - Door wegvallen NCOB en OKK veel contact weggevallen - Lid maken club - Lid maken van vereniging - Actief benaderen vanuit clubs, voorzieningen e.d. - Speciale taken verzinnen winkel helpen etc. - Stage voor scholieren of meer samen doen - Harder optreden politie - Begeleiden naar werk - Meer openheid, meer inloopmiddagen - Sport en ontspanningsclubs faciliteren - Meer info beschikbaar stellen bijvoorbeeld een schooldienst in de kerk dat ze ook mee mogen doen. Alle activiteiten ook bij te betrekken, bv sportdag voor jongeren 53

Fysieke wensen, ontmoetingsplekken - Meer met het dorpshuis doen - Samen eten in Dijkhuis - Contact in de zaal (Dijkhuis), gesprekjes e.d. - Bingo's voor oudere mensen, meer speeltuinen - Zwembad, 'dans' café - Meer activiteiten op verschillende locaties - Activiteiten in Dijkhuis organiseren - Voetbalkooi - Voetbalkooi - Sporthal voor jeugd, woensdag eten in het steunpunt - Tavenu gebruiken voor gezamenlijke activiteiten - Nettere voet- en wandelpaden zonder geparkeerde auto's, vooral bij winkelcentrum en Opritten bij huizen - Meer activiteiten aanbieden in Tavenu, vrijwilligers om te wandelen Eropaf - Begrip tonen voor slecht ter been zijn en op bezoek gaan - Contactdagen/avonden en gespreksgroepjes opzetten - Aandacht voor die groep, bezoekje - Huis aan huis vragen wat mensen persoonlijk zouden willen. Veel mogelijkheden, Verenigingen in Nieuwendijk aanwezig. - Kijken wie deze mensen zijn, ze opzoeken en vragen waar ze behoefte aan hebben - Mensen die hun bezoeken o.i.d. - Ouderen ophalen uit huis, leuke dingen organiseren - Meer omzien naar elkaar - Meer omzien naar elkaar - Zelf opzoeken uit eigen initiatief - Op bezoek gaan - Op visite gaan - Op visite gaan - Op visite gaan als ik tijd heb - Nog meer contacten leggen - Mensen er naar toe sturen, samen spelletjes doen - Door mensen een bezoek te brengen als ze er prijs op stellen - Voor iemand die dit niet wil, zal het heel moeilijk zijn!! - Door ze te bezoeken - Contact met de mensen zoeken - Gesprekken - Door contact met ze te zoeken - Bezoeken: via patiëntenvereniging, via gemeentelijke/kerkelijk kun je adressen krijgen. Elke dag bidden, of Hij mensen op je pad stuurt. Je laten leiden door Hem - Door mensen die contacten kunnen leggen - Mensen moeten contacten hebben

54

Activiteiten organiseren - Meer organiseren - Mensen moeten zelf meer doen - Spelletjesmiddagen/-avonden - ‘Snertmiddagen’. Eetgroepjes organiseren - Spelletjes doen, samen koken, samen koffiedrinken - Activiteiten voor ouderen in het Dijkhuis - Meer aandacht om ouderen onderling te ontmoeten - Dingen organiseren voor die mensen - Meer betrekken bij activiteiten en organiseren activiteiten - Activiteiten zoals bingo en eten - Bejaardensport - Meer betrekken bij activiteiten - Activiteiten, medeleven uitstralen - Meer proberen bij activiteiten te betrekken - Meer activiteiten voor ouderen - Leuke activiteiten - Meer organiseren voor ouderen - Meer activiteiten zoals bingo - Ligt wel aan de persoon zelf maar sommige mensen zouden meer activiteiten willen doen - Activiteiten voor middengroep - Meer ontspanning voor de middengroep - Door meer te organiseren - Spellenmiddag, knutselen, creativiteit enzovoort

55

Bijlage 5 Resultaten Werkendam Totaal 277 kaarten 1. Belangrijkste sociale contacten De onderzochte groep kan meerdere contacten aangeven. Totaal aantal antwoorden: 597, dit betekent dat de “onderzochte Werkendammer” gemiddeld ruim twee belangrijke sociale contacten heeft genoemd. Belangrijkste contact Familie Clubs/Verenigingen Kerk Vrienden Werk Winkels (FancyFair!) Buren Dagbesteding Goezaten, bejaardenhuis School Vrijwilligerswerk Overig - Horeca 2 - Professionele voorziening 10 (gemeente, Trema, inlooppunt, corporatie) - Overig 18 Totaal

Aantal 148 112 86 66 39 33 32 27 12 12

% 24,8 18,8 14,4 11,1 6,5 5,5 5,4 4,5 2,0 2,0

30

5,0

597

100 %

Verreweg als de belangrijkste contacten wordt genoemd ‘familie’, met daarna als vaakst genoemd clubs en verenigingen. Daarna zijn de kerk en vrienden als belangrijke sociale contacten genoemd. Bij clubs/vereniging zijn het vaakst sportclubs aangegeven (36 van de 112 keer) aangegeven, kort daarop gevolgd door zangverenigingen/koren (31 keer genoemd). Daarnaast wordt ook ouderenvereniging/ANBO meerdere malen (14 keer) genoemd. 2. Waarom zijn deze contacten belangrijk voor u? Ook op deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Meerwaarde contact Contact/ontmoeting Ontspanning Steun Uit huis Overig Totaal

Aantal 246 173 112 92 12 635

% 38,7 27,2 17,6 14,5 1,9 100%

56

Bij overig werd m.n. iets voor elkaar kunnen betekenen/verbondenheid met de samenleving, gezelligheid en salaris (werk) genoemd. 3. Wie heeft volgens u weinig of geen contacten? De derde vraag betreft wie volgens de Werkendammers weinig of geen contacten hebben. Wie hebben weinig contacten Ouderen Alleenstaanden Gehandicapten/zieken/hulpbehoevenden/niet mobiel Eenzamen/geen kinderen of familie Thuisblijvers, op zichzelf Buitenlanders/allochtonen/vluchtelingen Jongeren, jongeren met problemen Weduwen/weduwnaars Verslaafden Zwaar kerkelijk Anders: - Niet-gelovigen - Lage inkomens - Sociaal zwakkeren/probleemgezin - Ouderen in De Graaf - Mensen in verzorgingsverpleeghuizen - Singles, gescheiden 35-60 jaar - Mensen die geen sport beoefenen - Niet bekend: ‘wie geen contact zoekt is toch tevreden’ Geen antwoord/weet niet Totaal

Aantal 176 90 45

% 41,7 21,3 10,7

27 19 9 8 7 6 6 13 3 2 3 1 1 1 1 1

6,4 4,5 2,1 1,9 1,7 1,4 1,4 3,1

16 422

3,8 100%

Ouderen zijn het vaakst aangeduid als de mensen de weinig contacten hebben, zij werden door de respondenten in ruim 40% van de gesprekken genoemd. Ouderen worden gevolgd door alleenstaanden en gehandicapten, zieken en mensen die hulpbehoevend zijn (ruim 20% keer genoemd). Ook wordt nog redelijk vaak (ruim 10%) de groep mensen genoemd die eenzaam zijn, vaak in combinatie met het niet hebben van kinderen en/of familie. In 19 van de gesprekken (4,5 %) worden thuisblijvers/mensen die de deur niet uit gaan genoemd. Tenslotte is er nog een aantal groepen die meerdere keren genoemd zijn zoals buitenlanders, allochtonen of vluchtelingen (9x), jongeren (al dan niet specifiek met problemen), weduwen en weduwnaars, (zwaar) verslaafden en mensen die streng kerkelijk zijn. Onder ‘anders’ is o.a. genoemd sociaal zwakkeren of probleemgezinnen, mensen met laag inkomen, ouderen in De Graaf, mensen die niet sporten, singles van middelbare leeftijd en mensen in verpleeghuizen. Ook werd door 1 respondent aangegeven dat mensen die geen contacten zoeken, blijkbaar tevreden zijn (wordt niet als probleem ervaren).

57

4. Welke verbeteringen zijn in Werkendam mogelijk? Van de 277 kaarten hebben 251 (!) mensen (90%) aangegeven wat volgens hen verbeterd kan worden. De reacties zijn in vier thema’s samengevoegd. Met deze thema’s gaan we aan de slag op de dialoogavonden. Promoten wat er al is, nieuwe ideeën, stimuleren Samenwerken, krachten bundelen - Meer samenwerken en steun - Informatie naar gemeente - Samenwerking van clubs en verenigingen - Aandacht jeugdzorg, gezinszorg - Meer samenwerken Versterken vrijwilligerswerk - Dat soort mensen (drugsverslaafden) helpen met stichtingen - Werklozen inzetten. - Mensen nodig om mensen bij elkaar te brengen - Speciale groep vrijwilligers naar zonnebloem, rode kruis - Meer vrijwilligers maar ook betaalde - Meer geld voor vrijmaken - Vrijwilligersclub waar de ouderen, alleenstaanden een beroep op kunnen doen - Meer mantelzorg, vrijwilligerswerk - Bevorderen mantelzorg - Vrijwilligerswerk stimuleren - Vrijwilligerswerk stimuleren, - Subsidiëren vrijwilligerswerk - Vrijwilligerswerk stimuleren - Vrijwilligerswerk stimuleren/subsidiëren - Stimuleren vrijwilligerswerk - Stimuleren vrijwilligerswerk, - Stimuleren vrijwilligerswerk, - Stimuleren vrijwilligers, meer duidelijkheid geven met betrekking tot voorzieningen/subsidie - Vrijwilligerswerk, geen subsidie sport, buurtvereniging, - Stimuleren vrijwilligerswerk, - Stimuleren vrijwilligerswerk, - Stimuleren vrijwilligerswerk, - Stimuleren vrijwilligerswerk waar men een beroep op kan doen ongeacht geloof en achtergrond - Stimuleren vrijwilligerswerk - Vrijwilligerswerk stimuleren, - Vrijwilligers - Door vrijwilligers in te zetten als dat mogelijk is - Promoten vrijwilligerswerk Dicht bij huis - Sociale controle, eventueel telefoonnetwerk - Bevorderen van burenhulp, telefoonnetwerk - Meeleven bevorderen in de straat of directe omgeving. Stimuleren buurt- of straatvereniging - Buurtvereniging/straatverenigingen 58

- Straat- of buurtvereniging opzetten - Straat- of buurtvereniging opzetten, - Buurt-/straatvereniging, - Buurt- of straatvereniging, - Meer vergaderingen beleggen met wijkbewoners, meer avonden organiseren Gedragsverandering, bewustwording - Ze moeten openstaan voor andere mensen met andere ideeën en opvattingen - Bevorderen buurtcontacten, bevorderen meer seniorenwoningen - Mentaliteitsverandering - Lastig maar toch weer terug in de tijd. Moeders weer thuis en een rustiger bestaan - Bevorderen van bijeenkomsten waar men uitlegt de omslag van denken en handelen - Mentaliteitsverandering, oog voor de andere medemens, Is realiseren van thuishuis een optie? - Ouders/moeders terug in de gezinnen, kinderopvang sluiten - Ouders die gebruik maken van de kinderopvang zie je vaak dat hun oude ouders minder zorg en contact ondervinden - Individualisering ontwikkeling zorgelijk vrijwilligerswerk door kinderopvang komt er meer eenzaamheid tussen getrouwde kinderen en hun ouders - Moeilijk vanwege individualisering - Waarden, normen jeugd beter begeleiden - Verschillende geloofsgroepen laten praten met de jeugd en op deze manier wederzijds respect - Stuk respect hebben voor elkaar - Elkaars cultuur leren kennen Promoten en steunen wat er al is - Meer bekendheid - Ledenwerving verenigingen, subsidiëren verenigingen - Jeugd- en ouderenwerk stimuleren, eventueel subsidiëren - Verenigingsleven bevorderen buurtvereniging, mobiliteit bevorderen - door meer promotie van deze activiteiten, stimuleren vrijwilligerswerk, Subsidiëren/organisaties N.P.V., - Heel goed de verzorging in bejaardenhuis Goezate, - Subsidiëren N.P.V., - Subsidiëren onder andere N.P.V. en christelijke organisaties - Duidelijk maken van sociale voorzieningen - Steun en contactpunten vanuit vereniging en kerk - Ledenwerving, - Lid van vereniging - Stimuleren van verenigingen, contacten met kerken - Het stimuleren om lid te worden van een vereniging of het bezoeken van club Leeftijdgenoten - Mond op mond reclame - Doorvertellen - Stimulering lid te worden van een vereniging - Stimuleren van sporten, clubs, hobby’s voor ouderen en/of alleenstaanden - Door de mensen erop te wijzen dat er dagbesteding is voor mensen van buiten het verzorgingshuis 59

-

Mensen informeren en stimuleren voor de dagbesteding Goezate Zorgen dat deze instellingen in de toekomst kunnen blijven bestaan Door mensen te informeren en te activeren vooral voor de dagbesteding Goezate Door kennisgeving dat er een dagbesteding is. En ervoor pleiten dat dit in de toekomst blijft bestaan Meer opvang bijvoorbeeld DAB Contact opnemen met deze groep en informeren en activeren voor deze activiteiten. Ook voor psychische aandoening/depressie Deze groep contact opnemen en informeren, activeren voor dagbesteding sociale contacten Sociale contacten door: daginvulling zoals dagbesteding vooral in groepsverband DAB plus Goezate Door kennisgeving dat er een dagbesteding is Betere opvang in groepen zoals DAB basis Een goede opvang mogelijkheid bijvoorbeeld DAB basis Meer opvang netwerken zoals DAB Meer opvang zoals DAB Meer mogelijkheden voor dagopvang Meer dagopvang Betere opvangmogelijkheden bijv. DAB basis Meer dagopvang DAB basis door ondersteuning te bieden in gezelschap Goede opvang in de groepsvorm dat geeft veel contact bijvoorbeeld DAB basis Zorgen dat er voldoende van deze projecten blijven bestaan Door de mensen erop te wijzen dat er dagbesteding is voor mensen van buiten het verzorgingshuis

Overige ideeën - Meldpunt voor aanvraag bezoekje - Open contactmiddagen of avonden organiseren - Oprichten een brede zorggroep in het dorp: kerkelijke zorggroep en niet-kerkelijke zorggroep - Lagere kosten voor entree en consumpties door meer te zingen - Speciaal onderwijs voor moeilijk lerend kind (niet meer naar Gorinchem!) sociaal beter voor die kinderen - Werkgroep oprichten Fysieke wensen, ontmoetingsplekken - Ontmoetingsplekken, ontmoeting organiseren - Meer contacten - Meer dingen organiseren in het dorp, feesten, ontmoetingsplekken et cetera - Ruimte creëren waar diverse verenigingen kunnen huizen en niet zoiets als de Kwinter welke voor velen onbetaalbaar is - Op bepaalde punten ontspanningsplaatsen voor +/- 60 jr. en ouder - Gemeenschapsruimtes voor contacten - Ontmoetingsplaatsen - Sociëteit, buurthuis - Jeugdplaatsen, gezellige plaatsen voor iedereen - Buurthuis - Wijkavond per straat of gedeelten van dorp 60

-

Algemeen: kleinschalige wijkavonden organiseren met een thema sociaal gericht, minimaal 1x per jaar Men zou iets moeten bedenken om in de directe omgeving of straat contacten te maken of te verbeteren Kringloopwinkel met koffiehoek! Dorpshuis waar men elkaar kan ontmoeten, Meer steunpunten voor ouderen Meer steunpunten ouderen Meer en leukere speeltuinen Meer binding in nieuwe wijk Een ontmoetingsplaats waar ze (ouderen/alleenstaanden) worden opgevangen op een verantwoorde manier Een ontmoetingsruimte in te richten Inloopcentrum?

Fysieke randvoorwaarden - Veel groen - Overdekt zwembad - Postkantoor, politiebureau, buurtbus, winkels niet verkopen aan makelaars en Projectontwikkelaars - Niet teveel projectontwikkelaars, voorzieningen behouden zoals postkantoor, politiebureau, buurtbus, goede winkels want daar ontstaan ook contacten in de krant zetten eventueel goed meldpunt - Winkels toegankelijk in brede zin des woords (zwembadlift), opbouwwerk - Fysieke voorzieningen, deel taxi - Fysieke verbeteringen - Overdekt zwembad, - Parkeergelegenheid bij de winkels, stoepen egaliseren - Het dorp moet wel aantrekkelijk blijven door een goed winkelbestand - Betere vervoersmogelijkheden - Veerpontje moet blijven - Veerpontje moet blijven, - Verbetering voetpaden en fysieke toegankelijkheid, winkels e.d. - Veerpont moet blijven, - Gericht openbaar vervoer stimuleren en verbeteren - Veerpontje moet blijven - Beter openbaar vervoer, betere invulling van de Kwinter - Fysieke toegankelijkheid verbeteren - Beter opzetten openbaar vervoer en gratis - Fysieke voorzieningen, - Deeltaxi gratis - Veerpontje moet blijven, fysieke toegankelijkheid, deel taxi gratis - Deeltaxi gratis - Betere busverbindingen - Meer ruimte voor de fancy fair - Meer ruimte voor de fancy fair - Overdekt zwembad - Door de jeugd zijn eigen rommel op te laten ruimen - Laat de hangjeugd zwerfvuil opruimen - Winkels in de polder! 61

-

-

De Richter is een gevaarlijke straat voor jong en oud Verpleeghuisafdeling aan Goezate vast bouwen. Dan kunnen familie en bekenden meer op bezoek gaan en met ze gaan wandelen. En echtparen kunnen dan in hetzelfde gebouw wonen Het verkeer in de Richter, erg druk zeker met kleine kinderen, een zéér drukke, gevaarlijke straat Geen sloten in kinderrijk gebied, zeer gevaarlijk in verband met verdrinken De Richter 1 straat voor heel de polder, zeer gevaarlijk, zeker voor kinderen tot 6 jaar Een grotere sporthal met meer mogelijkheden Betere wegen om uit W'dam te komen. Na 1 ongeluk ligt de belangrijkste weg gelijk plat en hebben we een probleem

Eropaf - Door deze mensen te bezoeken - Proberen die groep te benaderen en te activeren om deel te nemen aan activiteiten - Contacten leggen met anderen - Proberen de eenzamen in contact te brengen met activiteiten en ontspanning - Meer aandacht - Meer openheid en meegaan met de tijd. Signalerende huisbezoeken afleggen!!! - Meer onder de mensen komen - Contact mee zoeken, contact onderhouden - Erop af! - Meer sociale contacten - Contacten zoeken - Door contacten - Door contacten - [?] gezamenlijk ontfermen - Burencontacten, omzien naar elkaar, zorg-maatjescontacten alleen gaanden maaltijden en uitjes - Contacten met buren - Proberen ze ergens bij te betrekken - Meer aandacht - Gedwongen laten opnemen - Het aanpassen van hun vaste patroon - Meer hulp bieden en strenger optreden - Hun opzoeken in hun leefsituatie en er op afgaan! - Hebben we de échte groep in beeld? Én willen ze wel méér contacten? - Meer sociale contacten, kerkbezoek alleenstaanden - Oog voor andere mensen in de samenleving - Meer uitjes organiseren, de mensen mee naar buiten nemen - Op bezoek gaan - Contact leggen - Meer sociale controle - Sociale controle in eigen omgeving - Sociale controle - Iemand die in de buurt woont stimuleren om bij die mensen langs te gaan/opzoeken - Sociale controle 62

-

Veel groter saamhorigheidsgevoel (veel mensen werken, zijn te druk). Initiatief moet bij Mensen zelf vandaan komen Bezoekwerk, geld voor activiteiten Enquête in de wijk en aan de hand van uitslag bijvoorbeeld teams samenstellen die bijvoorbeeld contact kunnen krijgen met bewoners Sociale controle Iedereen moet contacten hebben, elkaar kunnen verdragen Meer openstaan voor de ander Meerdere keren benaderen Zouden we niet weten, er is heel veel voor sociaal leven. Men hoeft niet eenzaam te zijn Meer bezoeken, eens uitnodigen, hulp bieden Meer bezoeken en uitnodigen Kunnen we wel wat voor deze mensen doen klagen en niets zoeken Door deze mensen op te zoeken, en proberen door hun isolement op te lossen Deze mensen op te zoeken en proberen contact te maken Meer persoonlijke contacten Meer persoonlijk contact Die in het bejaardenhuis eenzaam zijn, zijn overal eenzaam, meer druk om het huis uit te komen Door meer in contact te (proberen) te komen want die groep zoekt het dikwijls zelf niet Door op je omgeving te letten hebt u ouderen in de buurt maak een praatje onder andere Draag zorg voor elkaar Mensen proberen te benaderen Vaak hoort men dan van problemen in gezinnen en bij ouderen, men kan dan Medeleven betuigen Vaker een bezoekje brengen Bezoeken, vrijwilligers, oproep plaatsen voor meedenkenden Betere bezoekregelingen vanuit vrijwilligers en gemeente Vrijwilligers die op bezoek gaan Vrijwilligers die op bezoek gaan? Bezoek van buren Vragen of zij mee willen doen om wat te organiseren en ouderen gaan bezoeken Mensen tegemoet komen Naar de mensen toe gaan Contacten Als iedere buur zich zou bekommeren om zijn buur, zou het al anders zijn Naar elkaar omzien Sociale controle of iets dergelijks Saamhorigheid Bezoeken, vriendendiensten via een advertentie in het Altena Nieuws Mensen bezoeken en inventariseren Huisbezoeken (wekelijks!) Bijvoorbeeld door met 'buddies' te gaan werken Huisbezoeken Bijvoorbeeld bezoekuurtje?) Zich inzetten voor deze groep mensen zodat ze in de thuissituatie kunnen blijven (zelfstandig)

63

-

Door contact met die groep te houden en wegwijs te maken welke activiteiten er zijn

Activiteiten organiseren - Meer activiteiten voor deze groepen (weduwen en weduwnaren) organiseren - Meer activiteiten organiseren en misschien het vervoer regelen (mensen die eenzaam en alleen zijn) - Door meer activiteiten - Dingen organiseren voor ouderen - Meer naar buiten komen door activiteiten - Bijeenkomsten organiseren - Iets organiseren voor die mensen - Iets organiseren dat ze 1x in de week weg kunnen - Dingen organiseren - Ouderenbond of iets organiseren dat mensen kunnen praten - Meer activiteiten - Organiseren van activiteiten - Mensen uit hun isolement proberen te krijgen met het opzetten van praat of doemiddagen of - Avonden - Activiteiten voor alleenstaanden - Door meer ontspanning - Verenigingsleven bevorderen, boodschap gemeente moet zijn: sluit je aan! - Activiteiten die doelgroep overstijgend zijn! Jong en oud, subgroepen met elkaar in Contact brengen! - Voor ouderen uitjes organiseren, - Iets organiseren voor allochtonen! Gezamenlijk met autochtonen ouderen bezoeken of Iets organiseren - Leuke workshops geven - Meer bijeenkomsten organiseren - Activiteiten organiseren - Leuke avondjes organiseren - Meer organiseren - Dagjes uit organiseren of tegemoetkomende 'sociale avondjes' voor eventueel uitbreiding contacten - Sociale activiteiten organiseren die niet te veel kosten en op een bereikbare plaats zijn - Bijeenkomsten voor ouderen organiseren, - Alleenstaanden avonden organiseren - Voor ouderen iets te organiseren, ontspanning in een zaal of Goezate - Door meer voor de jongeren te organiseren - Meer voor de ouderen organiseren - In Kwinter activiteiten creëren - Meer activiteiten voor jongeren +/- 12-16 jaar (gevaar voor hangjongeren) - Organiseren van ontmoetingsavonden en feestavonden voor die singles - Meer organiseren voor de ouderen die alleen wonen, mensen daar voor aanstellen, geld voor vrijmaken - Door meer dingen te organiseren - Activiteiten dat ze bij elkaar komen - Meer organiseren 64

-

Projecten Meer activiteiten, inloopcentrum? Bejaardenuitjes Meer organiseren voor deze doelgroepen? Meer organiseren voor deze doelgroepen? Door voor deze doelgroep activiteiten te organiseren in bijvoorbeeld De Kwinter Veel vrijwilligers zoals st. De Vleet' die van alles en nog wat organiseren voor jong en oud Mensen die verschillende dingen willen ondernemen met die mensen, workshops (koken, bloemschikken e.d.) Iets organiseren voor diverse doelgroepen Dingen organiseren specifiek voor die doelgroepen Meer activiteiten organiseren Dagbesteding (begeleiding) eetproject Opvang eenzamen

65

Bijlage 5a: Verslag dorpsdialoog Werkendam, thema (fysieke) ontmoetingsplaatsen. 14 april 2011, De Kwinter, Werkendam Deelnemers: Lodewijk van Oord, Bas Verdoorn, Alex Bor, Janny van Driel, Willem de Keizer, Gerda van Vliet, Carla Vos-Kooistra (allen inwoners, geen specifieke vertegenwoordiging) Begeleider: Jacqueline van der Lubbe, Radar

1e ronde: bespreking van ideeën De groep geeft aan dat zij een ontmoetingsplek in het dorp missen die laagdrempelig en voor iedereen (alle gezindten, jong en oud) bestemd is. DES (winkeliersvereniging) organiseerde voorheen een activiteitenweek in Werkendam, waar jong en oud aan deelnamen. Dit is doodgebloed, mede door dat er geen subsidies (meer?) werden gegeven. Er zijn enkele plaatsen waar wel sociale ontmoeting plaatsvindt: Buurthuis Havenstraat is een goedlopend buurthuis, met veel laagdrempelige activiteiten, zoals stamppotdag (je kunt voor 5 euro stamppot komen eten), maar ook voor een goedkoop kopje koffie of een drankje. De ‘leefboerderij’ is een onderdak voor jongeren die dreigen uit te vallen (preventieve hulp), draait goed, maar is nog niet bij iedereen bekend. Jongeren komen hier om te voorkomen dat hun problemen erger worden. Ze worden onder andere aangemeld door Trema en jeugdzorg. Sommige panden staan leeg en zouden kunnen dienen als ontmoetingsruimte of om activiteiten te organiseren: pand aan de lijnbaan (in eigendom van Van Oord), de aula van het Baken (School), het kerkgebouw van de Hervormde Kerk, staat vaak leeg en zou je multifunctioneel kunnen maken. Opgemerkt wordt dat een aantal voorzieningen die een belangrijke functie hebben voor sociale netwerken, zoals sportvoorzieningen (sportvelden, ijsbaan) buiten de bebouwing worden geplaatst, waardoor de afstand voor sommigen te groot wordt. Beter zou zijn als er plekken binnen de wijken worden gecreëerd! Houd ontmoetingsplaatsen in de buurt en daarmee toegankelijk voor iedereen, zo geeft de groep aan! Kwinter is te commercieel opgezet, prijzen (ook van drankjes) te duur. Vervult niet de rol van het dorpshuis van weleer. Er is behoefte aan meer kleinschalige ‘dorpshuizen’ (mag veel eenvoudiger van opzet zijn) in de wijken zelf, die mensen in eerste instantie op wijkenniveau met elkaar verbinden. ‘opschalen’ (koppelen van voorzieningen of samen activiteiten opzetten) kan daarna een volgende stap zijn, maar probeer eerst een om mensen aan deze plekken te binden.

Men wil een inloopcentrum voor iedereen, in feite is de Altenaar (WoZoCo) hier al een goed voorbeeld van, alleen richt deze zich vooral op 55+-ers. Ook verenigingen zouden gebruik moeten kunnen maken van een dergelijk inloopcentrum, om eens te vergaderen of een activiteit te organiseren. Het oude dorpshuis zou terug moeten komen! Er is een plan om een inloopwinkel op te zetten, waar mensen binnen kunnen lopen voor een kop koffie, een praatje, activiteiten, en informatie over wat er in de gemeente allemaal te doen is. Veel mensen weten nu niet wat verenigingen te bieden hebben! De bottleneck bij dit plan is het huren van een ruimte. Ook wordt opgemerkt dat er ontmoetingsplaatsen in de wijk zouden moeten komen in de vorm van een aantrekkelijke groene plek, een parkje of een veldje waar kinderen kunnen spelen en ouderen op een bankje kunnen zitten. Houd ook dit centraal binnen de kernen!

66

Gezamenlijk wordt vastgesteld dat er behoefte is aan ontmoetingsplekken in de wijken, die laagdrempelig zijn, voor iedereen (los van tot welke ‘groep’ je hoort), waar je tegen niet-commerciële prijzen koffie kunt drinken of iets kunt eten, waar je aan activiteiten mee kunt doen, en waarbij ook de buitenruimte een ontmoetingsfunctie vervult. Daarbij wordt ook vastgesteld dat je klein moet beginnen, en dan gaandeweg kunt uitbreiden. Beginnen is belangrijker dat eerst alles helemaal uitgedacht hebben. e

2 ronde: van idee naar uitwerking Wat is uw/jullie idee? Beschrijf in een paar zinnen wat uw idee is. • Ontwikkel drie à vier plekken voor ontmoeting verdeeld over Werkendam, waarbij je bestaande voorzieningen die al goed lopen (bijvoorbeeld buurthuis Havenstraat) en ideeën die al op de plank liggen (bijvoorbeeld inloopwinkel) meeneemt. • Deze plekken moeten laagdrempelig zijn (voor iedereen ongeacht afkomst of leeftijd, en niet te duur). • Moeten iedere dag open zijn! (ook op zondagen, dan is er juist veel eenzaamheid bij sommige mensen!!). • Waar je wat kunt doen, meedoen aan activiteiten. (Júist!) óók simpele dingen zoals TV kijken, kaartje leggen, bbq, internetvoorziening, informatie krijgen. • Waar je mensen uit je buurt kunt ontmoeten, samen wat kunt eten en drinken. • En waarbij de buitenruimte(inrichting) ook meehelpt om de functie van ontmoeting te versterken. Wat wilt u/willen jullie met dit idee bereiken, wat moet het resultaat zijn? • Meer ontmoeting tussen mensen in het dorp. • Saamhorigheid. • Informatie uitwisseling. • Sociale controle (positief), zorg voor elkaar. Hoe moet dit worden aangepakt? Beschrijf welke stappen in het proces nodig zijn om het gewenste resultaat te behalen. • Geschikte ruimte vinden. • Mensen vinden die mee willen helpen. • Beroep doen op verenigingen! Die kunnen meehelpen dit te organiseren. • Werklozen en mensen die niet meer kunnen werken ook benaderen om dit op te zetten. • Mensen moeten dan wél ruimte krijgen om dit te doen! (geen problemen met uitkerende instantie). • Publiciteit geven, bekend maken! Wie kunnen hieraan een bijdrage leveren? • Gemeente (faciliteren, eventueel helpen met ruimtes vinden/huren, vergunningen). • Woningbouwvereniging (kan eventueel helpen door ruimte beschikbaar te stellen of hierin een bijdrage te leveren). • Trema (opbouwwerk, begeleiding). • Bedrijfsleven, winkeliers (sponsoring). • Eventueel stichtingsvorm opzetten, met één euro lidmaatschap om geld in te zamelen. • ANBO, Rode Kruis. Wat is er verder nodig voor een succesvolle aanpak? • Mensen verleiden! Via eigen contacten anderen enthousiasmeren! Neem iemand mee, sneeuwbaleffect. • Via netwerken organisaties bekendheid geven en werven (ANBO e.d., hebben eigen nieuwsbrieven e.d.). • Via lokale krantje, snuffertje oproepen plaatsen. • Enthousiasme! • Concreet beginnen, niet blijven praten!!! Overige opmerkingen en aandachtspunten De deelnemers aan deze groep zijn erg enthousiast over deze avond, en zouden graag verder willen meedenken én praten over de invulling van dit plan. 67

Één deelnemer is voorzitter van de vogelvereniging en geeft aan dat hij zeker in het clubblad (biesboszanger) aandacht zal besteden aan deze avond, hij is erg positief over dit initiatief en wil het graag verder uitdragen in zijn eigen directe omgeving. Hij denkt ook dat verenigingen een goede bijdrage zouden kunnen leveren aan het opzetten van ontmoetingsplekken in de wijk. Tip over promoten: maak een aparte pagina in het krantje (Het Contact, Altena Nieuws) waar steeds op één (dezelfde) pagina is terug te vinden wat er te doen is in het dorp. Doe dit niet door alleen sec een lijstje met activiteiten op te nemen, maar geef het eens wat meer ‘smoel’ door de mensen die hieraan deelnemen, of die dit organiseren letterlijk in beeld te brengen! Zo maak je activiteiten en verenigingen laagdrempeliger omdat mensen elkaar dan herkennen (doet die en die ook mee!). NAMEN deelnemers discussiegroep: Lodewijk van Oord Bas Verdoorn Alex Bor Janny van Driel Gerda van Vliet Willem de Keizer Carla Vos-Kooistra

68

Bijlage 6 Resultaten Dussen Totaal 53 1. Wat bindt Dussen? Mensen vinden het een gezellig, leuk en mooi dorp. Het verenigings- en clubleven wordt vaak genoemd. Vijftien mensen hebben geen antwoord gegeven. Wat bindt Dussen? De gezelligheid, dorpse Club/verenigingsleven Kerk Familie School Overig Geen antwoord Totaal

Aantal 14 8 4 4 4 4 15 53

% 26,4 15,1 7,5 7,5 7,5 7,5 28,3 100%

2. Wat mist u? Dat ogenschijnlijk veel mensen tevreden zijn in hun mooie dorp Dussen blijkt uit het feit dat bijna 21% aangeeft niets te missen en/of tevreden te zijn. Er is ook enkele keren aangegeven dat er veel te doen is, dat Dussen een actief dorp is. Het missen is vooral gericht op fysieke/stenen: Wat wordt gemist? Bank Kinderboerderij Woningen starters/senioren Gemeentehuis/Inlooppunt School (brede, niet in centrum) Wandel, fietspaden, rustplaatsen Disco/uitgaansplek Meer toezicht / politie Sporthal (langer open) Winkels behouden Beter Openbaar vervoer Samenhang, niet iedereen doet mee Overig* Totaal

Aantal 8 6 5 4 4 4 3 2 2 2 2 2 3 47

% 17,0 12,8 10,6 8,5 8,5 8,5 6,4 4,3 4,3 4,3 4,3 4,3 6,4 100%

* Overig zijn een Hervormde gemeente, een (goede) Oranjevereniging en vrouwen beter zichtbaar in het dorp.

69

3. Wat kunt u er aan doen? De mensen die tevreden zijn hebben ook geen antwoord gegeven op wat (uzelf) er aan te doen is. Van de 53 kaarten hebben 18 mensen (34%) aangegeven wat volgens hen verbeterd kan worden. In onderstaand overzicht staan ze gebundeld. Promoten, nieuwe ideeën, stimuleren - Verenigingen in stand houden, samenwerken, meedenken Fysieke wensen, ontmoetingsplekken - Kinderboerderij opzetten - Een of twee aanspreekpunten waar iedereen terecht kan met vragen - Sporthal langer open (enthousiast iemand) - Meer industrie Eropaf - Is misschien meer gericht op ouderen die eenzaam zijn. Is er behoefte aan hier iets mee te doen? Activiteiten organiseren, - Er is voldoende te doen, beter bekend maken? - Met kinderen aan activiteiten deelnemen Overig - In eigen dorp kopen - Alleen kun je weinig, samen wel - Er wordt al aan gewerkt

70

Bijlage 7 Resultaten Hank Totaal 89 kaarten (155 verdeeld) -

Be Ready KBO Biljartclub Toneelgroep Brede school: kinderopvang (onderdeel Trema) Jeugd (op straat) Buurtcomité Hank Rocks (gaan in wijk rondom speelveld aanbellen bij bewoners) Familieleden en/of kennissen in nabije omgeving Basisschool: vragen of school contact legt met ouders (doelgroep werkenden middelbare leeftijd)

1. Belangrijkste sociale contacten De onderzochte groep kan meerdere contacten aangeven. Totaal aantal antwoorden: 145. Belangrijkste contact Clubs/Verenigingen Familie Vrienden Buren Kerk Overig - 3x evenementen BV Titanic - 3x de kelder - 2x Den Dotter - Langewerf 30 - Verkeersregelaar - Café - School - Uivernest - Vrijwilligerswerk - Kerkhof - Vissen - Supermarkt - Niets ingevuld Totaal

Aantal 66 24 22 10 5 18

% 46 17 15 7 3 12

145

100 %

Verreweg als de belangrijkste contacten wordt genoemd ‘clubs en verenigingen’, met daarna als vaakst genoemd familie en vrienden. Als laatste zijn buren en de kerk als belangrijkste sociale contacten genoemd. Bij clubs/vereniging zijn het vaakst sportclubs aangegeven (door 39 van de 66 mensen) aangegeven, en dan met name de voetbal vereniging. Dit is mede verklaarbaar door het feit dat een aantal (30) kaarten binnen vv Be-ready is uitgezet. Op de tweede plaats werd stichting carnaval genoemd (door 13 personen). Ook 71

gezelligheidsactiviteiten (sjoelen, kaarten, biljarten) werden met regelmaat genoemd (door 9 mensen). De Vulcano werd met name door jongeren genoemd (5x). Tenslotte werden genoemd havenkoor, toneel, Oranjevereniging, duivenvereniging, en kbo (alle 1x). 2. Waarom zijn deze contacten belangrijk voor u? Ook op deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. Meerwaarde contact Ontspanning Contact/ontmoeting Uit huis Steun Overig - Afleiding - Gezelligheid Totaal

Aantal 68 67 17 14 2

168

% 41 40 10 8 1

100%

Ontspanning en het hebben van contact worden als belangrijkste redenen genoemd waarom de genoemde contacten belangrijk zijn voor mensen. 3. Wie heeft volgens u weinig of geen contacten? De derde vraag betreft wie volgens de Hankenaren weinig of geen contacten hebben. Wie hebben weinig contacten Ouderen Alleenstaanden Gehandicapten/zieken Nieuwkomers (mensen van buiten het dorp) Bewoners van de Dotter/Arentswaert Mensen van buitenlandse afkomst Thuisblijvers, geen lid Eenzamen/geen kinderen of familie Anders: 5-15 jarigen/jeugd (2x) Streng gelovigen (1x) De rest van Hank (1x) Geen antwoord/weet niet Totaal

Aantal 50 21 8 8 8 6 4 3

% 42 17 7 7 7 5 3 2

4

3

8 120

7 100%

Ouderen zijn het vaakst aangeduid als de mensen die weinig contacten hebben, zij werden door de respondenten in ruim 40% van de gesprekken genoemd. Binnen de groep ouderen werden nog enkele specifieke subgroepen genoemd: mensen zonder kinderen/familie, 80+ers, alleenstaande ouderen in bejaardenhuis, en ouderen versus jongeren (geen contacten tussen ouderen en jongeren). Ouderen worden gevolgd door alleenstaanden (21 keer genoemd). Daarna worden gehandicapten, zieken, mensen van buiten het dorp, en bewoners van verzorgings/verpleeghuis genoemd. 72

Tenslotte zijn mensen van buitenlandse afkomst genoemd (6x), waarbij met name de chinees van het chinees restaurant is genoemd. 4. Welke verbeteringen zijn in Hank mogelijk? Van de 89 kaarten hebben 73 mensen (82%) aangegeven wat volgens hen verbeterd kan worden. De reacties zijn in vier thema’s samengevoegd. Met deze thema’s gaan we aan de slag op de dialoogavonden. Promoten wat er al is, nieuwe ideeën, stimuleren Samenwerken, krachten bundelen - Meer samenwerking met de organiserende mensen - Verenigingenavond organiseren - Bevorderen van buurtverenigingen en samenwerken van deze buurtverenigingen - Contact leggen met verenigingen - Samenwerking Versterkt vrijwilligerswerk - Meer vrijwilligers voor ouderen - Meer vrijwilligers - Meer vrijwilligers in de gemeente - Meer vrijwilligers voor activiteiten - Meer vrijwilligers - Meer vrijwilligers misschien? Promoten en steunen wat er al is - Persoonlijke benadering vanuit de verenigingen als ze iets organiseren - Steun aan buurtverenigingen - Steun blijven geven - Meer steun aan plaatselijke acties en met name van be-ready - Meer buurt party's en/of financiële ondersteuning aan de verenigingen - Meer geld uittrekken voor de verenigingen - Meer reclame maken - Er wordt genoeg georganiseerd
meer publiciteit aan geven Fysieke wensen, ontmoetingsplekken - Buurthuis met open toegang - Inloopcentrum of buurthuis - Café-achting inloopcentrum of buurthuis - Bij bejaardencentrum gemeenschapshuis integreren - Nieuw dorpshuis - Uivernest - 2 biljarts - 2e biljart, kunnen niets organiseren - Meer cafés - Cafés en terrasjes - Meer cafés - Goed café, import terug sturen - Goed café, dagelijks open - Goedkoper bier 73

-

Ieder jaar feesttent met activiteiten Verlichting bij de voetbalkooi, hogere hekken Jeugdclub of jeugdhonk Grotere uitgaansdiscotheek Meer huurhuizen voor de Hankse jongeren Trottoir opknappen hier en daar

Eropaf - De buren weten wie en hoe je buren zijn - Meer op je medemens letten - Beter op je medemens letten, een meldpunt bijvoorbeeld - Een netwerk maken voor bezoek aan huis - Betere transparante omgang met alle indien mogelijk inwoners - Nieuwe inwoners uitnodigen voor diverse activiteiten - Door ze meer bij het verenigingsleven te betrekken (nieuwkomers) - Activiteiten gericht op bepaalde doelgroepen, mensen die geen lid zijn van een groep of vereniging - Er is geen contact (buitenlanders) - Geen contact (buitenlanders) - Meer bij betrekken (bewoners De Dotter) - Op bezoek gaan (jongeren bij ouderen) - Meer contacten met de ouderen - Meer voor elkaar opkomen - Netwerken! Activiteiten organiseren Algemeen - Meer activiteiten van deze tijd: internet, PC, computer - Meerdere activiteiten voor meerdere groepen, bijv. ouderen. - Activiteiten gericht op bepaalde doelgroepen, mensen die geen lid zijn van een groep of vereniging - Een jongeren en ouderen participatie project - Meer aandacht voor jong en oud - Meer dingen organiseren - Meer sportevenementen - Vaker grote feesten - Meer feesten - Meer activiteiten organiseren Jongeren - Misschien iets nieuws voor de jeugd 12-16 jaar - Ik zou meer contact willen hebben met vrienden via disco bijvoorbeeld: titanic - Jongerenactiviteiten organiseren, het dorp levendiger maken - Meer doen voor de jeugd - Meer activiteiten voor jongeren 74

Ouderen - Meer activiteiten (ouderen, alleenstaanden) - Door meer te organiseren voor deze mensen (ouderen en alleenstaanden) - Meer activiteiten voor ouderen, - Meer uitjes voor bejaarden - Meer activiteiten voor ouderen, - Ouderenverenigingen voor sociale contacten evt. beweging etc. - Meer activiteiten (ouderen) - Meer organiseren (ouderen) - Met ouderen samen eten - Meer organiseren voor ouderen Overige doelgroepen - Evenementen op hen gericht (invaliden) - Meer gerichte activiteiten voor ouderen en allochtonen - Meer activiteiten op de doelgroep organiseren (buitenlanders) - Vereniging alleenstaanden

75