Werk met eigen energie. Het Gelderse programmaplan voor energietransitie ( )

Werk met eigen energie

Het Gelderse programmaplan voor energietransitie (2012-2015)

inleiding

‘Niet tobben over de crisis, maar investeren in de toekomst.’ Jan Borgman, fotonenboer

Provincie Gelderland werkt samen Goedkope fossiele brandstoffen worden schaarser, energieprijzen stijgen en verdere opwarming van de aarde is zeer waarschijnlijk. Tijd voor verandering. Tijd om anders om te gaan met energie. Dat willen we bereiken met een energietransitie: een overstap van conventionele, fossiele brandstoffen naar schone, betaalbare hernieuwbare energie. Nederland wil in 2020 één van de meest innovatieve landen van Europa zijn en in 2050 een volledig hernieuwbare energievoorziening hebben. En Gelderland wil daarin koploper zijn. Dat kan alleen als Gelderse bedrijven, de bevolking en instellingen er samen de schouders onder zetten.

Met de provincie als verbindende schakel. Als een spin in het energienetwerk blijven we nauw samenwerken met onze partners en stimuleren we partijen om initiatief te nemen. En we denken in kansen en oplossingen, niet in problemen. We scheppen een klimaat waarin kansen worden benut. U leest hier hoe wij de energietransitie concreet invullen en we dagen u uit daaraan bij te dragen. Kunnen we rekenen op uw energie? dr. J.M.E. (Annemieke) Traag gedeputeerde Energietransitie

inleiding

dr. J.M.E. (Annemieke) Traag gedeputeerde Energietransitie

Annemieke Traag (1960, Wenum-Wiesel) is sinds april 2011 namens D66 gedeputeerde bij de provincie Gelderland. Zij is verantwoordelijk voor klimaat en energie, economie en innovatie, cultuur en cultuurhistorie, jeugdzorg en milieubeleid. ‘Mijn bestuurlijke ambitie werd gevoed door de contacten die ik als directeur Regio Twente kreeg met het Innovatieplatform Twente. Uit de contacten die ik daardoor had met het bedrijfsleven en kennisinstellingen en de samenwerking die zo ontstond, groeide het gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de vraagstukken en opgaven in de samenleving. Ik ben ervan overtuigd dat we een belangrijke meerwaarde kunnen bereiken door de krachten te bundelen tussen bedrijfsleven, kennisinstellingen en overheid. Mijn ambitie is daar als bestuurder een boost aan te geven, daar zelf invloed op uit te oefenen.’

inleiding

Jan Borgman eigenaar melkveehouderij

Als agrarisch ondernemer ontvangt Jan Borgman gratis zonlicht op zijn land: hij oogst fotonen. Die fotonen worden door planten omgezet in biomassa. Hij kan die fotonen ook rechts treeks, zonder tussenkomst van planten, gebruiken om energie op te wekken. Met zonnecellen. Het grootste probleem daarbij is echter de opslag. De klassieke accu kent namelijk hoge kosten, hoge risico’s en beperkte efficiëntie. De nieuwe vanadium redox batterij (vrb) gaat daar verandering in brengen. De vrb werkt veel efficiënter en daarmee kunnen agrarische ondernemingen zelfvoorzienend worden voor hun elektriciteit of zelfs nettoleverancier. En wie weet ontstaat er zo nog een nieuwe activiteit op het erf: het opladen van elektrische voertuigen. Tanken bij de boer!

hoofdstuk 1

Naar nieuwe energie ‘A15 wordt een duurzame energiesnelweg, een groene proeftuin die navolging vindt op andere snelwegen in Nederland en daarbuiten.’ Hans Berkhuizen, directeur Milieudefensie

Samen slim schakelen De energietransitie waar we voor staan, is een enorme uitdaging. Maar vooral een mooie kans. Want het is een stevige stimulans voor het bedrijfsleven om te innoveren. En dat is weer goed voor de werkgelegenheid. Zeker in de sector voor Energie en Milieu Technologie (emt-sector). In goed overleg met onze partners bepaalden we wat binnen de energietransitie voor de provincie de ideale rol is. Wij zijn één van de regisseurs. We organiseren samenwerkingsverbanden, nemen soms het initiatief en in andere gevallen ondersteunen we alleen. Uiteraard houden we ook een belangrijke hoedanigheid als

vergunningverlener en ruimtelijk facilitator, als financier en ‘gever van het goede voorbeeld’. Maar in onze visie is het aanjagen van de samenwerking en het stimuleren van initiatieven de belangrijkste rol van de provincie om de doelen te halen. Dat én het inslaan van de juiste route. Het maken van verstandige keuzes. Daarom verkenden we scenario’s, ook weer samen met onze partners. Hieruit rolden tien trends waarop we vervolgens ons beleid baseren.

1 Naar nieuwe energie

Hans Berkhuizen directeur Milieudefensie

Als directeur van Milieudefensie zet Hans Berkhuizen zich in voor een duurzame en eerlijke wereld, waarin burgers, overheden en bedrijven hun verantwoordelijkheid nemen. Het liefst ziet hij dat elektrische auto’s, fietssnelwegen en thuiswerken de benzineauto overbodig maken. Want dan worden snelwegen niet meer vervuild door benzine en diesel. Met elektrische auto’s die op wind en zonne-energie rijden, verandert de A15 in een ‘Duurzame Energiesnelweg’. Een weg waar de automobilist uit de regio met zijn elektrische auto wind en zon ‘tankt’, die langs de weg wordt opgewekt. Hans is blij met de medewerking van de Provincie Gelderland en wil gezamenlijk deze droom waarmaken. Een duurzame proeftuin die navolging vindt op andere snelwegen in Nederland en daarbuiten.


Achterliggende trends Om onze doelen op het gebied van energietransitie te bereiken, moeten we zaken samen slim aanpakken. Met onze partners verkenden we vier energiescenario’s van het Trendbureau Overijssel. Op basis van deze studie signaleren we de volgende tien trends als basis voor beleid. Om onze ambities te halen.

5 Zichtbare aanwezigheid van ‘energie’ in landschap We willen minder afhankelijk zijn van buitenlandse energie. Daarom moeten we de gevolgen daarvan in onze eigen leefomgeving accepteren. Of het nu gaat om zonne-energie, biomassa, windenergie, aardwarmte of andere energievormen.

6 De rol van elektriciteit groeit

We verwachten een verdubbeling van het aandeel elektriciteit 1 Fossiele energie wordt schaarser en duurder in de totale energieconsumptie. Dat komt vooral door elektrisch Omdat fossiele energie schaarser wordt en dus duurder, neemt de vervoer en het verwarmen en koelen met warmtepompen. Een zoektocht naar alternatieve, hernieuwbare energiebronnen toe. kans daarbij is het hernieuwbaar opwekken van de elektriciteit. Daarmee verwachten we lagere prijzen, nieuwe zekerheden en 7 Verandering via innovatie en ict toenemende onafhankelijkheid. Vaak zijn nieuwkomers de motoren van de innovatie, via de route 2 Energiebesparing is cruciaal ‘kennis-kunde-kassa’. Ze maken hierbij actief gebruik van ict. Uit alle scenario’s komt één ding duidelijk naar voren: Ook het koppelen van kennis, meters, netwerken, producenten energiebesparing is hard nodig. Vooral in de bestaande gebouwde en buffers (smart grids) via ict, geeft vele mogelijkheden. omgeving valt nog veel te besparen, wat een substantiële impuls 8 Richting een biobased economy geeft aan de regionale economie. Ook is er winst te halen door We gaan naar een biobased economy, met een combinatie van centrale restwarmte in te zetten. en decentrale installaties. Daarbij hoort toenemende import van 3 Hernieuwbare energie vormt een steeds groter biomassa, en het meer benutten van biomassa uit de regio.

onderdeel van de energiemix

We blijven onder andere inzetten op grootschalige en regionale 9 Een bron voor nieuwe werkgelegenheid en innovatie productie van biogas. ‘Grijze’ energie, opgewekt met behulp van fossiele Gelderland heeft al een sterk emt-cluster. Door energietransitie groeit dit cluster en wordt het een nog belangrijkere pijler van de Gelderse brandstoffen, blijft echter in de komende decennia nog wel nodig. economie. Samenwerking tussen ondernemers, onderzoekers in 4 Consumenten worden ‘prosumenten’ kennisinstellingen en overheden is daarbij de sleutel tot succes. Maatschappelijk verantwoord en decentraal produceren wordt gangbaar. Consumenten gaan meer en meer energie produceren 10 Steeds belangrijkere rol van de eu In 2008 stelde de eu doelen voor hernieuwbare energie en en worden ‘prosumenten’. Dat doen ze vooral vanwege de broeikasgasreductie in 2020. Ook praten ze in Brussel over klimaatverandering, sociale cohesie, om kosten te besparen en regelgeving die energiebesparing verplicht. energiezelfstandigheid.


Van trends naar beleid De tien trends die we samen met onze partners signaleren, vormen de basis voor het Gelderse beleid. Met dit beleid streven we onze ambitie na op het gebied van energietransitie. De belangrijkste punten uit het Gelderse energietransitiebeleid: - We sluiten aan bij de Europese doelen; - We zetten in op energiebesparing, omdat dit in alle scenario’s cruciaal blijkt te zijn; - We zetten in op een brede mix van hernieuwbare energievormen, omdat hierin de kern van energietransitie ligt; - We zetten in op innovatie en kennisdoorwerking, omdat dit de energietransitie mogelijk maakt; - We kiezen ervoor om de sectoren emt en biobased economy te versterken. Deze sectoren versnellen namelijk de energietransitie en ontwikkeling van een circulaire economie. Zij dragen bovendien bij aan innovatie en werkgelegenheid; - Wij zetten in op regionale energieopwekking met een grote diversiteit van initiatiefnemers en innovaties. We ondersteunen hiermee de trend dat de energieconsument steeds meer ook producent zal gaan worden; - We betrekken energietransitie bij de ruimtelijke inrichting en ruimtelijke kwaliteit van Gelderland.


Onze focus


Onze focus

De provincie spreekt regelmatig met partners en energie deskundigen. Op basis daarvan kwamen we tot een focus voor de energietransitie. Ook continuïteit op het vorige programma is meegewogen. De focus komt duidelijk in beeld, als we de economische en de energieopgave verbinden met de maatschappelijke opgave: zie de figuur. Projecten en activiteiten die aan twee of drie van deze opgaven bijdragen, hebben onze prioriteit. Binnen de ‘overlap’ van twee, maar liever nog drie cirkels ligt het win-wingebied. We willen daarbij opereren vanuit onze rollen. We kiezen samen met onze partners voor een aantal zichtbare projecten. We sluiten aan bij de trends die we zien en passen onze aanpak aan als dat nodig is.

Gelderse kansen Herkenbaar Gelders is de inzet op bio-energie en biobased economy. Deze focus past uitstekend bij onze groene provincie met een grote agrofood (en tuinbouw) sector en Wageningen ur. Ook de aanwezigheid van een sterke emt-sector, die zich onderscheidt met vooraanstaande ondernemingen en kennisinstellingen, biedt Gelderse kansen. Vooral op het gebied van smartgrids & energy, duurzame decentrale opwekking van energie en warmte en schone aandrijftechnologie.

Voor welke projecten gaan we? Draagvlak, eigenaarschap en cofinanciering door onze partners vinden wij belangrijk bij de keuze van projecten. Verder leggen wij prioriteit bij projecten en activiteiten die groot bijdragen aan de gestelde opgaven. Kostenefficiëntie weegt met name zwaar bij de ‘uitrol’ van hernieuwbare energie en energiebesparing.


Biobased economy: van fossiel naar biomassa De biobased economy is een economie waarin fossiele branden grondstoffen zo veel mogelijk vervangen worden door biomassa: gewassen (zoals planten) en reststromen uit de landbouw, landschap en voedingsmiddelenindustrie. De biobased economy speelt een belangrijke rol in de economische ontwikkeling van Nederland en daarmee Gelderland. Het is een omvangrijke en gezamenlijke opdracht voor overheid, bedrijfsleven en kennisinstellingen. In de biobased economy wordt biomassa ingezet voor niet-voedseltoepassingen, zoals materialen, chemicaliën, transportbrandstoffen en energie in de vorm van elektriciteit en warmte. De provincie schaart biobased economy ook bij Energie en Milieu Technologie (emt). Maar in feite gaat het om meer werkvelden, zoals te zien in onderstaande afbeelding.

Lifesciences & Health

Creatieve industrie

Hightech & materialen

Water

Logistiek

Energie

Tuinbouw

Agro food

Chemie

Biobased economy

De biobased economy heeft de potentie om door te groeien tot één van de speerpunten van de nationale economie. Zeker omdat Nederland sterk is in chemie, agrofood en logistiek. En omdat er breed draagvlak is voor deze ontwikkelrichting.

Wat doet de provincie aan biobased economy? Gelderland draagt bij aan de uitvoering van het landelijke Innovatiecontract Biobased Economy. Dit Innovatiecontract ‘Groene Groei, van biomassa naar business’, valt onder de topsector chemie. Het werkt door in de vijf andere werkvelden van de biobased economy, waaronder energie. Daarnaast ondersteunen wij netwerken (community’s) en samenwerking met Wageningen ur, Greenport Betuwse Bloem en de Dienst Landelijk Gebied van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. En we streven ernaar om op verantwoorde wijze meer biomassa uit landbouw en landschap te halen. We stimuleren het meervoudig gebruik van biomassa en bioraffinage voor mest en slib, vezels en bouwstenen van houtachtig materiaal (lignocellulose) en stoffen uit algen, natte en verse biomassa. Ook blijven wij graag rechtstreeks de marktintroductie van (eind)producten ondersteunen via het project ‘biobest products’. Tot slot geldt dat we relevant ander Gelders beleid en programma’s laten aansluiten op onze doelen.

hoofdstuk 2

Op weg naar hoeveel nieuwe energie? ‘Met de biomassa kunnen 250.000 gezinnen in Nederland worden voorzien van groene stroom.’ Rutger Jan Pessers, vestigingsmanager gdf suez Energie Nederland

Doelgericht ambitieus Onze ambitie is stevig. Maar wel realistisch. We streven naar een hernieuwbare, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Naar minder afhankelijkheid van het buitenland. Naar economische innovatie en groei en een bloeiende biobased economy in Gelderland. In concrete cijfers willen we in 2020 14% hernieuwbare energie én 20% energiebesparing ten opzichte van 2010 bereiken. We streven ook nog eens naar energieneutraliteit in 2050. Dit blijft geen utopie als we er nu samen de schouders onder zetten.

En als we doelgericht aan de slag gaan. We streven daarbij drie doelen na: de emt-sector verder versterken, energiebesparing stimuleren en bijdragen aan hernieuwbare energie. Doelen en subdoelen waarvan we een doelenboom hebben gemaakt. Maar doelgericht werken is niet genoeg. We moeten ook effectief zijn. Dus ondersteunen we innovaties waarvan we kunnen onderbouwen dat ze bijdragen aan wat we willen bereiken. En we omarmen icoonprojecten en marktintroducties die kansrijk zijn. Tot slot ondersteunen we vooral uitrolprojecten die kostenefficiënt zijn.

2 Op weg naar hoeveel nieuwe energie?

Rutger Jan Pessers vestigingsmanager gdf suez Energie Nederland

Biomassa geldt als een co2-neutrale energiebron. gdf suez Energie Nederland (voorheen Electrabel) heeft een lange ervaring met hernieuwbare energiebronnen. In 2010 nam het bedrijf de biomassa-installatie bij Centrale Gelderland in Nijmegen in gebruik. Een belangrijke bijdrage aan de verduurzaming van de energiemix in Nederland. Door de biomassa-installatie kan jaarlijks ongeveer een kwart van de hoeveelheid steenkool worden vervangen door biomassa. Resultaat: een co2-reductie van 750.000 ton per jaar. Voor een duurzame toekomst zoekt gdf suez Energie Nederland altijd naar dialoog met stakeholders als klanten, politici, belangenorganisaties, ngo’s en lokale belangenorganisaties. Vanuit Centrale Gelderland is de provincie Gelderland een van onze belangrijkste stakeholders.


Doel: emt-sector verder versterken emt staat voor Energie Milieu Technologie. Cleantech is de verzamelnaam voor producten en diensten die een bijdrage leveren aan een schone aarde; een deelverzameling van emt dus. Bedrijven en adviesbureaus in de cleantech-sector werken aan hernieuwbare energie, duurzaam bouwen of transport, recycling, dienstverlening, duurzame materialen en systemen, energiezuinige componenten of schoon water. In Gelderland is de emt-sector goed voor ongeveer 1,5 % vande werkgelegenheid. Er zijn 800 bedrijven, 3 universiteiten, 7 hogescholen en 9 roc’s in deze sector actief.

emt en biobased economy Oost-Nederland onderscheidt zich in de emt-sector en biobased economy met vooraanstaande ondernemingen en kennisinstellingen. Onder ander wat betreft groen-gasproductie, pyrolyse (bio-)olie en de inzet van hout voor lokale energie voorziening. Maar ook op andere terreinen zoals smart grids & energy, decentrale opwekking van hernieuwbare energie en warmte en schone aandrijftechnologie.

Vestigingsklimaat Een goed vestigingsklimaat is belangrijk om de emt-sector in Gelderland te laten floreren. Dus zorgen we dat icoonprojecten hier alle kans van slagen hebben. Het gaat dan om aansprekende, grote projecten die een regio op de kaart zetten. Per regio kijken we of we innovatiepartijen naar Gelderland kunnen halen die ons ‘ecosysteem voor innovatie’ kunnen versterken.

Kennis, kunde, kassa We willen dat nieuwe kennis binnen de emt-sector ook leidt tot nieuwe producten en diensten. Daarom ondersteunen we innovaties en uitrol via netwerkbijeenkomsten met innovatieve bedrijven. Centraal staan kansen en belemmeringen. In de innovatiefase versterken wij het organiserend vermogen.

Provinciale investering De provincie investeert flink om de emt-sector en biobased economy te versterken. Een groot deel van onze financiering gaat naar (icoon)projecten. Veel van deze projecten dragen ook bij aan de doelstellingen van energiebesparing en/of hernieuwbare energie. Vanaf 2014 verwachten we nieuwe Europese cofinanciering.

Onze inzet We willen dat de emt-sector in Gelderland een belangrijke, nog meer groeiende economische drager wordt. Dat is belangrijk voor de energietransitie en de biobased economy. Maar ook voor de werkgelegenheid. We zien energie als een topsector en een motor van nieuwe kennisclusters. We onderhouden nauwe contacten met het landelijke Top Team Energie en willen een prominente plek innemen binnen de landelijke organisatiestructuren voor biobased economy.

Revolverende middelen We werken ook met revolverende middelen. Dit zijn middelen uit een investeringsfonds dat ondernemingen en instellingen onder gunstige voorwaarden geld uitleent voor projecten. Dit fonds blijft bestaan doordat aflossingen en rente weer terugvloeien. Die middelen kunnen vervolgens worden gebruikt om nieuwe projecten te financieren. Er blijft ruimte voor subsidies.


Doel: energiebesparing stimuleren Energiebesparing kunnen we bereiken door hetzelfde te doen met minder energie. En door efficiënter gebruik te maken van energie. Energiebesparing is het meeste effectieve en goedkoopste onderdeel van de energietransitie. Maar het vraagt wel om investeringen vooraf. Investeringen die zich pas in de loop van de tijd terugverdienen.

stimuleringsregeling voor de huursector. Verder bekijken we andere mogelijkheden zoals het inzetten van de nieuwe hretechnologie in de bestaande bouw.

Bedrijven

Bedrijven hebben nog een groot onbenut potentieel aan energiebesparing. Daar liggen kansen. Vooral kleine bedrijven maken nog weinig gebruik van de mogelijkheden om energie te besparen. Samen met het mkb ontwikkelen we hiervoor een Onze inzet aanpak. De papierindustrie en glastuinbouw behouden onze We zetten in op energiebesparing. We sluiten ons aan bij het speciale aandacht. De inzet van kleine warmtekrachtkoppelingen Europese doel van 20% energiebesparing in 2020 ten opzichte van (wkk) is hier een optie. 2010. Dat betekent jaarlijks een gemiddelde besparing van 2%. Eigen voorbeeldrol Energiebesparing omvat alle energiebesparingsmaatregelen om Als provincie gebruiken we natuurlijk ook energie. We geven de consumptie van energie te verminderen. het goede voorbeeld door energiebesparing nadrukkelijk na te Investeringsdrempels verlagen streven bij onze huisvesting, inkoop en aanbesteding, verlichting Veel energiebesparing en kostenbesparing bereiken we in de van de provinciale wegen en het wegbeheer. Ons beleid gebouwde omgeving. Dat gaat breder dan woningbouw. We bevordert duurzaam goederenvervoer. We houden rekening met willen daarvoor samen met andere overheden en bedrijven energiebesparing bij de concessieverlening voor het openbaar slimme constructies ontwikkelen om investeringsdrempels te vervoer. En in cultuurhistorische programma’s voor monumenten verlagen. Bijvoorbeeld via energie service companies (esco’s). en landgoederen speelt energiebesparing een rol. De nieuwbouw van woningen moet naar energieneutraal in Financiële inzet en instrumenten 2020. Om die transitie te ondersteunen begonnen we al met We ondersteunen het ontwikkelen van nieuwe instrumenten het project Woonpark Gelderland. en maken gebruik van opdrachten en subsidies. Ook hier werken Bestaande woningbouw we met revolverende middelen, net als bij het versterken van Gelderland blijft ook actief in de grootschalige uitrol van de emt-sector. energiebesparing in de bestaande woningbouw. We hebben een isolatieregeling voor koopwoningen die nog doorloopt in 2012. Ook onderzoeken we het nut en de mogelijkheden van een


Doel: bijdragen aan hernieuwbare energie Een belangrijk onderdeel van de energietransitie is het vergroten van het percentage hernieuwbare energie. Tot hernieuwbare energie rekenen we zonne-energie, bio-energie, windenergie, waterkracht en warmte die we via warmtepompen/-wisselaars halen uit (diepe) bodem, water en lucht. We willen in 2050 energieneutraal zijn. Om dat te bereiken heeft Europa het tussendoel gesteld dat Nederland in 2020 14% hernieuwbare energie gebruikt.

Breed palet We gaan vele projecten met hernieuwbare energie actief ondersteunen en faciliteren. We bieden daarbij ruimte aan alle vormen van hernieuwbare energie. Deze breedte is nodig. Want alleen een breed palet aan hernieuwbare energie leidt tot een hoog percentage hernieuwbare energie.

Boven het landelijk streven Door grote slagen te maken, kunnen we in Gelderland 8% hernieuwbare energie bereiken in 2015. Denk bijvoorbeeld aan het bijmengen van meer biomassa in de Centrale Gelderland in Nijmegen, de grootschalige productie van biogas en het benutten van warmtebronnen en -netten. Als we die 8% bereiken, zitten we 1% boven het landelijk streven. Dat behalen we alleen als we vol inzetten op een nauwe samenwerking met onze partners.

Voorwaarden scheppen en verbinden We zorgen voor goede randvoorwaarden voor initiatieven om hernieuwbare energie op te wekken. We ondersteunen kennismanagement en netwerken van gemeenten, bedrijven en kennisinstellingen gericht op hernieuwbare energie. Waar nodig richten we nieuwe kennisnetwerken op of verbinden we bestaande relevante netwerken met elkaar. We ondersteunen bedrijven en gemeenten met ontsluiting van beschikbare kennis en kunde, onder andere door kansenkaarten.

Ondersteunen vernieuwingstrajecten Samen met de regio’s brengen we kansen in beeld en ontwikkelen we routekaarten. Er zijn in de provincie veel initiatieven om hernieuwbare energie op te wekken. Bijvoorbeeld door het opstarten van een lokaal of regionaal duurzaam energiebedrijf of door het ontwikkelen van nieuwe financieringsconstructies voor zonne-energie. We willen pilots op dit gebied ondersteunen die de overschakeling op hernieuwbare energie moeten faciliteren. Dat geldt ook voor pilots op het gebied van slimme energienetten.

Financiële inzet en instrumenten We werken aan een evenwichtig financieel instrumentarium, subsidiemogelijkheden voor pilots en faciliterende instrumenten zoals kansen- en routekaarten. Wij lobbyen namens en met Gelderse partijen voor additionele financiering. Verder werken we met revolverende middelen zoals we dat ook doen bij de andere twee doelen: emt en energiebesparing.


Doelenboom

Ambitie Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende economische innovatie en groei. Biobased economy floreert. We dragen bij aan 20% energiebesparing in 2020 ten opzichte van 2010, aan 14% hernieuwbare energie in 2020 en we streven naar energieneutraliteit in 2050.

emt is een belangrijke (en groeiende) economische drager en draagt bij aan energietransitie en biobased economy

Een goed (fysiek) vestigingsklimaat

Bijdragen aan energiebesparing door ondesteunen/faciliteren doelgroepen

Ondersteunen vernieuwingstrajecten energiebesparing http://pro.gelderland.nl

Bijdragen aan hernieuwbare energie door ondersteunen/faciliteren doelgroepen

Ondersteunen vernieuwingstrajecten hernieuwbare energie

De weg van kennis-kundekassa loopt gestroomlijnd

Stimuleren (regionale) uitrol energiebesparing

Stimuleren (regionale) uitrol hernieuwbare energie

De sector is georganiseerd, zichtbaar en heeft breed draagvlak onder achterban en in partnerschap met PG

Provincie Gelderland geeft goede voorbeeld met energiebesparing

Provincie Gelderland geeft goede voorbeeld met hernieuwbare energie

Biobased economy is gegroeid, verbreed, georganiseerd en zichtbaar


Doelenboom

We maken bij onze doelen onderscheid tussen resultaat Ambitie Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende economische innovatieOmdat en groei. verplichtingen en inspanningsverplichtingen. wij voor Biobased economy floreert. We dragen aan 20%van energiebesparing 2020 ten zijn opzichte van 2010, debij realisatie de doelen sterk in afhankelijk van de inzet aan 14% hernieuwbare energie in 2020van en (en we draagvlak streven naar in 2050. bij)energieneutraliteit onze partners, hebben we voor de meeste doelen een inspanningsverplichting. Waar we de uitkomst zelf kunnen realiseren, bij onze voorbeeldrol, hebben we een resultaatverplichting. emt is een belangrijke (en Bijdragen aan energieBijdragen aan groeiende) economische besparing door ondehernieuwbare energie door drager en draagt bij aan steunen/faciliteren ondersteunen/faciliteren energietransitie en doelgroepen doelgroepen biobased economy

Een goed (fysiek) vestigingsklimaat

Ondersteunen vernieuwingstrajecten energiebesparing

Ondersteunen vernieuwingstrajecten hernieuwbare energie

De weg van kennis-kundekassa loopt gestroomlijnd

Stimuleren (regionale) uitrol energiebesparing

Stimuleren (regionale) uitrol hernieuwbare energie

De sector is georganiseerd, zichtbaar en heeft breed draagvlak onder achterban en in partnerschap met PG

Provincie Gelderland geeft goede voorbeeld met energiebesparing

Provincie Gelderland geeft goede voorbeeld met hernieuwbare energie

Biobased economy is gegroeid, verbreed, georganiseerd en zichtbaar

hoofdstuk 3

Wat doen we al?

‘Na alle voorbereidingen nu gewoon doen. Gelderland heeft alles in huis om het tot een succes te maken.’ Arjan Prinsen, bedrijfsleider Groot Zevert

Iconen van Gelderse energie Om onze doelen te halen, zijn we al flink aan de weg aan het timmeren. Zo zijn we bezig de emt-sector verder te versterken door aan een nóg beter vestigingsklimaat te werken. Aantrekkelijke icoonprojecten zijn onder andere de komst van de hernieuwbare energiecorridor A15, de magneetlocatie Velddriel, het opnieuw inrichten van glastuinbouwkassengebieden, Woonpark Gelderland, Topell in Duiven, Algaeparc en de teelt van eendenkroos. Deze laatste drie projecten zijn ook toonaangevende biobased projecten. Op het gebied van energiebesparing is het warmtenet

Waalsprong bij Nijmegen een interessant project. Het kan namelijk uitgroeien tot een regionaal warmtenet dat ook het kassengebied Bergerden omvat en aansluit op de netten in Arnhem en Duiven/Westervoort. We werken hier samen met onder andere Alliander en de gemeente Nijmegen. Als het gaat om hernieuwbare energie is het initiatief Solarparc Rivierenland een mooi voorbeeld. Een echt samenwerkingsproject dat gestart is door het regionale bedrijfsleven. En zo gebeurt er nog veel meer. Ook op het gebied van de ontwikkeling van geothermie en biogas (Biogas Infrastructuur Oost Nederland).

3 Wat doen we al?

Arjan Prinsen bedrijfsleider Groot Zevert

Arjan Prinsen is al jaren actief in de biogas- en landbouwsector. Als bedrijfsleider bij Groot Zevert Vergisting weet hij alles van mestvergisting. Hij is – net als veel anderen – enthousiast over de duurzaamheid daarvan. Om tot een echte doorbraak te komen, moeten echter eerst de productiekosten van biogas sterk omlaag. Daarom werkt Arjan dagelijks aan innovatie en ontwikkeling. Samen met regionale bedrijven ontwikkelt hij bijvoorbeeld alternatieven voor mestraffinage. En aan de teelt van eiwitrijk eendenkroos met vergiste mest als voedingsbron voor veevoer. Die combinatie heeft veel duurzame potentie. En tegelijkertijd worden daarmee de productiekosten van biogas met bijna 40% verlaagd. Een Achterhoekse win-win-win voor veehouders, klimaat en milieu.

hoofdstuk 4

Met wie werken we samen op weg naar nieuwe energie? ‘Met Algaeparc overbruggen wij de afstand tussen wetenschap en bedrijven; dit is noodzakelijk om de beloftes van deze nieuwe bron van biomassa in de biobased economy waar te kunnen maken.’ Maria Barbosa, directeur Algaeparc Wageningen ur

Samenwerken met de vier O’s De energietransitie kan alleen slagen als iedereen meedoet. Onze inzet is te zorgen dat bedrijven, burgers en andere partijen binnen en buiten Gelderland de weg naar energieonafhankelijkheid kunnen bewandelen. Maar het zijn onze partners die de slagkracht hebben. We rekenen daarbij vooral op de ‘vier O’s’. Om te beginnen de Ondernemers: bedrijven in de emt-sector, gedeeltelijk via kiemt (kennis en innovatie in Energie- en MilieuTechnologie), wanneer het gaat om innovatie. Maar we willen dat elke ondernemer hier zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid neemt.

Onderzoek (& onderwijs) kan door kennis en onderzoek een krachtige impuls geven. Ook een belangrijke groep is de (andere) Overheden. De Rijksoverheid, voor het scheppen van het juiste klimaat, maar we kijken ook over de grens of we bijvoorbeeld met Nordrhein-Westfalen kunnen samenwerken. Als vierde zijn de maatschappelijke Organisaties van belang: partijen als gnmf, terreinbeheerders en lokale energiebedrijven. Al deze partijen spreken we geregeld binnen, of buiten vaste fora als de ‘transitie Arena’ of het Gelders Transitie Centrum.

4 Met wie werken we samen op weg naar nieuwe energie?

Maria Barbosa directeur Algaeparc Wageningen ur

In 2011 heeft Algaeparc Wageningen ur op Wageningen Campus het Algaeparc (Algae Production And Research Centre) gebouwd. Algaeparc onderzoekt duurzame en economisch rendabele microalgenteeltsystemen. Daarmee slaat het centrum een brug tussen fundamenteel onderzoek en de industriële productie van algen. De biomassa uit algenteelt is de basis voor biobrandstoffen en is een bron van eiwitten voor voedsel en chemicaliën. Algaeparc draagt bij aan de uitvoering van het landelijke Innovatiecontract Biobased Economy en sluit dus aan bij de Provinciale doelen. Dergelijke ‘biobased economy’ heeft zelfs de potentie om door te groeien tot één van de speerpunten van de nationale economie.

4 Met wie werken we samen op weg naar nieuwe energie?

Fora: transitiearena en het Gelders Transitie Centrum Door onze verbindende rol bij de energietransitie hebben we veel overleg met onze partners en andere partijen. Veel van dat overleg gebeurt losjes bij bijeenkomsten, één op één bij gesprekken over projecten of in andere samenstelling. Maar we hebben ook een aantal officiële fora waar we met verschillende mensen kijken hoe we onze doelstellingen kunnen halen. We noemen er hier twee.

De transitiearena De ‘transitiearena’ is een overlegstructuur met onze belangrijkste partners, vernieuwers en inspirators op het gebied van energie transitie. We luisteren er actief naar onze partners en de markt. Dat doen we ten minste één keer per jaar in het voorjaar. We bespreken dan de voortgang van de energietransitie in Gelderland en voorstellen voor nieuwe initiatieven. Naar aanleiding van de gesprekken passen we eventueel onze doelstellingen aan en selecteren we nieuwe projecten.

Gelders Transitie Centrum Het Gelders Transitie Centrum is opgericht om transitieprojecten te realiseren, samen met Gelderse (mkb-)bedrijven. Het gaat dan om projecten op het gebied van duurzame mobiliteit, energietransitie in de gebouwde omgeving en biobased economy. Het centrum bestaat uit kema, kiemt en Wageningen ur. Alle partijen leveren hier vanuit eigen kracht een bijdrage.

hoofdstuk 5

Wat kunt u doen? ‘Wij maken onze netwerken geschikt voor de energietransitie. Wij werken graag samen met lokale partners en de provincie.’ Nancy Kabalt, directeur Klant & Markt Liander

Wat doet u al op het gebied van energietransitie? Wat doet u al op het gebied van energietransitie? Zoals u in ons programmaplan heeft gelezen, lopen er diverse projecten en staat er ook voor de komende jaren van alles op het programma. Ook u kunt bijdragen aan de overstap van conventionele, fossiele brandstoffen naar hernieuwbare energie. Denk en praat met ons mee. Draag innovatieve oplossingen en projecten aan. Werk samen en inspireer ons. Bent u enthousiast geraakt en wilt u met de provincie praten over de mogelijkheden? Neem dan contact met ons op.

5 Wat kunt u doen?

Nancy Kabalt directeur Klant & Markt Liander

Onder andere door kleinschalige, decentrale opwek en door de opkomst van de elektrische auto, wordt onze energiehuishouding steeds complexer. Netwerkbedrijf Alliander staat middenin deze ontwikkelingen en is dan ook druk doende haar netwerken geschikt te maken voor die nieuwe toepassingen. Zo test Liander in Apeldoorn met diverse partners de effecten van decentrale energieopwek op het elektriciteitsnetwerk. En met het programma ‘Energie in Beeld’ biedt Liander lokale overheden inzicht in energieverbruik op wijkniveau of op postcodegebied. Met die gegevens kunnen gemeenten gericht aan de slag met verbetertrajecten. Wat de Provincie natuurlijk stimuleert. Een mooi voorbeeld van gezamenlijk werken aan een duurzame samenleving.

contact

‘Zonne-energie is inmiddels een betaalbaar alternatief en een geweldige bijdrage aan de new green economy.’ Fons van Pul, directeur Pfixx Solar bv

Colofon T (026) 359 91 11 [email protected] www.twitter.com/provgelderland

Ontwerp Provincie Gelderland, afdeling Communicatie Tekst Tekstschrijvers.nl, Nijmegen Fotografie Norbert Voskens, Nijmegen

contact

Fons van Pul directeur Pfixx Solar bv

Pfixx levert pv zonne-energie systemen die elektriciteit opwekken voor eigen gebruik of voor teruglevering aan het elektriciteitsnet. Er zijn systemen voor woningen, maar ook installaties op bedrijfsgebouwen, boerderijdaken en veldinstallaties. Zo is in 2010/2011 bij Azewijn een solarpark van ongeveer 8 hectare gerealiseerd. De opbrengst is 1,8mwp, voldoende om circa 550 woningen volledig van stroom te voorzien. Met dit soort projecten streeft Pfixx Solar naar het verduurzamen van biodiversiteit, klimaat, energie en water. En de Provincie Gelderland speelt een grote rol als coördinator en stimulator van duurzame projecten.

Werk met eigen energie. Het Gelderse programmaplan voor energietransitie ( )

Recommend Documents