Bijlage 4. Advies Woerden Advies:
Wensen, ambities en aspiraties van vrijwilligersorganisaties in de gemeente Woerden in relatie tot Welzijn Woerden en de gemeente Woerden als gevolg van gewijzigde verhoudingen tussen gemeente, welzijnswerk en vrijwilligersorganisaties
Onderzoek naar gewijzigde verhoudingen MOVISIE heeft het afgelopen jaar, in opdracht van het ministerie van VWS, onderzoek gedaan naar de opvattingen van vrijwilligersorganisaties over de gewijzigde verhoudingen tussen de gemeente, het professionele welzijnswerk en vrijwilligersorganisaties in de gemeente Woerden. Vooraf zijn de gemeente Woerden (ambtelijk) en Welzijn Woerden (directie) gepolst of zij een dergelijk onderzoek zinvol vinden voor de toekomstige positiebepaling van Welzijn Woerden en het vrijwilligerswerk in Woerden. In het licht van de Kanteling, Welzijn Nieuwe Stijl, de stelselwijzigingen (decentralisatie AWBZ, Jeugdzorg en de Wet Werken naar Vermogen) en de bezuinigingen is de gemeentelijke welzijnsorganisatie Welzijn Woerden zich aan het oriënteren op haar toekomstige rol. Welzijn Woerden hoopt dat de uitkomst van het project ook helderheid kan verschaffen over de vraag wat vrijwilligersorganisaties van Welzijn Woerden verwachten. Vanzelfsprekend is ook de gemeente geïnteresseerd in het oordeel van vrijwilligersorganisaties over de gewijzigde verhoudingen tussen gemeente, professionele en vrijwilligersorganisaties. In deze notitie doen wij kort verslag van het onderzoek onder acht vrijwilligersorganisaties. De notitie wordt afgerond met een kort advies aan de gemeente Woerden, Welzijn Woerden en de vrijwilligersorganisaties in Woerden.
Achtergrond Sinds een aantal jaren is er sprake van een langzame ombouw van de verzorgingsstaat naar een samenleving waarin burgers actief bijdragen aan de dienstverlening in de publieke sector. Al in de laatste decennia van de vorige eeuw ontstond het inzicht dat problemen van burgers niet alleen door de overheid opgelost konden worden. Op het gebied van de (sociale) veiligheid is de politie steeds vaker de medewerking van burgers gaan inroepen. Voor het onderhoud van openbaar groen en het schoonhouden van de directe woonomgeving verdelen bewoners onderling taken in aanvulling op de werkzaamheden van de gemeentelijke diensten. Soms delegeert de gemeente een deel van haar verantwoordelijkheid naar bewoners. Ook op het gebied van de leefbaarheid en de zorg nemen burgers delen van vroegere overheidstaken over. De kosten van met name de zorg (vooral de AWBZ) stegen de laatste tien jaar zo snel, dat de regering moest overgaan tot een sterke versobering van de AWBZ. De gevolgen van de financiële crisis in 2008 en de eurocrisis in 2011 noodzaakten de overheid tot verdere bezuinigingen op publieke taken. Daarmee is de rol van de burger in de publieke sector nog urgenter geworden. Een overheid die zich terugtrekt uit de publieke sector door te bezuinigingen op professionele zorg en welzijn laat dus een deel van de publieke taken over aan burgers en vrijwilligersorganisaties. Daardoor treedt er een wijziging op in de verhoudingen tussen de gemeente, de professionele zorg- en welzijnssector en het geheel van vrijwilligersorganisaties. De vraag is hoe die verhoudingen uiteindelijk uitpakken.
MOVISIE heeft in 2011 in de gemeente Woerden acht vrijwilligersorganisaties gevraagd hoe zij reageren op die gewijzigde verhoudingen. Zien zij het terugtreden van de overheid en de bezuiniging op professioneel welzijn als een bedreiging of als een kans voor zichzelf? Op welke wijze hebben zij tot nu toe gereageerd en hoe zien zij hun toekomst?
Selectie van de vrijwilligersorganisaties Voor de selectie van de te interviewen vrijwilligersorganisaties heeft MOVISIE Welzijn Woerden gevraagd om een lijstje van actieve vrijwilligersorganisaties, waarvan Welzijn Woerden weet of vermoedt dat deze zich bezinnen op hun toekomstige rol. Welzijn Woerden heeft vervolgens een lijst van circa twintig vrijwilligersorganisaties geleverd, waaruit MOVISIE er uiteindelijk acht bereid heeft gevonden aan het onderzoek mee te doen. Het streven was tien vrijwilligersorganisaties. Met de volgende vrijwilligersorganisaties heeft een gesprek plaatsgevonden met een vertegenwoordiger (in alfabetische volgorde): • ANBO Gewest Utrecht • Dorpsplatform Harmelen • Nederlandse Patiënten Vereniging (NPV) • Protestantse Kerk Nederland (PKN) • Regionale Adviesraad Werk en Bijstand (RAWB) • Rotary Woerden • Volksuniversiteit Woerden (VU Woerden) • Woerden Actief De gesprekken vonden plaats aan de hand van een onderwerpenlijst (zie bijlage 1). In bijlage 2 vindt u een overzicht van welke personen zijn geïnterviewd. Vervolgens is door MOVISIE een korte samenvattende notitie samengesteld met de belangrijkste bevindingen. Deze notitie is naar alle vrijwilligersorganisaties opgestuurd met het verzoek om tot aanscherping en verdieping te komen op een gezamenlijke bijeenkomst op 23 november. Hieraan konden vier vrijwilligersorganisaties gehoor geven: NPV, PKN, RAWB en Volksuniversiteit. In het vervolg van deze notitie geven we aan op welke wijze de vrijwilligersorganisaties de toekomst met gewijzigde verhoudingen tegemoet willen treden en hoe zij de rol zien van Welzijn Woerden en de gemeente Woerden. De inhoud komt zowel voort uit de afzonderlijke interviews als ook uit de gezamenlijke bijeenkomst op 23 november. Opstelling vrijwilligersorganisaties De vrijwilligersorganisaties zien voor zichzelf de volgende opdrachten: • Helderder visie en missie formuleren, zodat en de burgers én andere vrijwilligersorganisaties weten waar ze voor staan. • Meer samenwerking zoeken met andere vrijwilligersorganisaties. Bijvoorbeeld de Volksuniversiteit verzorgt een cursus voor vrijwilligers van de PKN over de Wmo of het aansturen van vrijwilligers. Of de Nederlandse Patiënten Vereniging wisselt informatie uit met de Regionale Adviesraad Werk en Bijstand. Of Woerden Actief biedt een bewegingsprogramma op wijkniveau aan. • Vrijwilligers een duidelijke structuur bieden. De vrijwilligers moeten vrijwilligers niet laten ‘bungelen’. • Vrijwilligers moeten betrokken worden bij het beleid van de vrijwilligersorganisatie en de wijze waarop de taken verdeeld worden. • Vrijwilligers moeten periodiek in het zonnetje gezet worden. • Opdrachten formuleren voor professionele ondersteuning door Welzijn Woerden.
Welzijn Woerden en de Vrijwilligerscentrale Over de inzet van professionals in zorg en welzijn in de uitvoering zijn de vrijwilligersorganisaties negatief gestemd. In het weekend zijn ze niet beschikbaar, terwijl het vrijwilligerswerk gewoon doorgaat. De vrijwilligersvacaturebank functioneert onvoldoende. Aandachtspunten zijn: • Welzijn Woerden moet zich veel meer richten op de ondersteuning van vrijwilligersorganisaties door: o netwerkbijeenkomsten voor vrijwilligersorganisaties te organiseren, zodat de vrijwilligersorganisaties goed de samenwerking met andere organisaties kunnen verkennen en afstemmingsafspraken kunnen maken; o afspraken maken over de ondersteuning met vrijwilligersorganisaties. • Vanuit het totaaloverzicht van de organisaties en activiteiten kan Welzijn Woerden veel beter als verdeelcentrum fungeren: waar is ondersteuning het meest nodig etc. • Welzijn Woerden moet zich opstellen als een loyale opdrachtnemer van vrijwilligersorganisaties. • Welzijn Woerden en de Vrijwilligerscentrale zouden centraal moeten werven en bemiddelen van vrijwilligers, zodat niet elke organisatie afzonderlijk onder dezelfde mensen gaat werven. • De Vrijwilligersvacaturebank functioneert onvoldoende. Er is actieve werving en matching nodig van vrijwilligers en warme bemiddeling naar de organisaties.
Gemeente Woerden De gemeente Woerden maakt nog te weinig gebruik van de kennis en contacten van vrijwilligersorganisaties bij de ontwikkeling en uitvoering van beleid. De vrijwilligersorganisaties zien voor de gemeente de volgende taken weggelegd: • Vrijwilligersorganisaties ruimtelijk faciliteren. • Vrijwilligersorganisaties meer tijdig betrekken bij de beleidsvoorbereiding en de beleidsuitvoering. De vrijwilligersorganisaties zijn vaak een bron van kennis van de doelgroepen van het gemeentelijk beleid. • Geld beschikbaar stellen voor het ondersteunen en faciliteren van vrijwilligersorganisaties. • Een beleidsprobleem voorleggen aan de vrijwilligersorganisaties en de organisaties vragen wat zij er gezamenlijk aan zouden kunnen doen.
Advies De vrijwilligersorganisaties die MOVISIE heeft gesproken voldoen vrijwel allemaal aan het predikaat ‘ondernemende organisatie’. Zij werken vanuit een visie, zijn creatief en dynamisch, tonen lef en zijn marktgericht. De vrijwilligersorganisaties zien de gewijzigde verhoudingen met Welzijn Woerden en de gemeente als uitdaging en mogelijkheid om de eigen organisatie beter te profileren. Tegelijkertijd zien ze de onderlinge samenwerking als noodzakelijke voorwaarde om meer efficiënt en doelmatig te kunnen werken. Daarbij zou Welzijn Woerden veel meer een ondersteunende rol moeten hebben als netwerkfacilitator. MOVISIE onderschrijft deze voorgestelde rolverdeling. Wij adviseren de gemeente de lijn die deze koplopers aangeven meer centraal te stellen in de Wmoprogrammering. Daarbij kan gedacht worden aan de volgende stappen: 1. Welzijn Woerden vragen aan te geven hoe zij ondersteuning kan bieden aan: • individuele organisaties (visieontwikkeling, secretariële werkzaamheden, ruimtelijk etc.); • clustergewijze netwerkfunctie: informele zorg, leefbaarheid, sport, cultuur (samenwerking/ taakverdeling); • werving van vrijwilligers en warme bemiddeling.
2. Meer bekendheid geven aan de werkwijze van ondernemende vrijwilligersorganisaties bij vrijwilligersorganisaties in Woerden. Eventueel het faciliteren van een training in ondernemend werken voor vrijwilligersorganisaties. 3. Nagaan hoe vrijwilligersorganisaties meer opdrachtgever kunnen worden van Welzijn Woerden. Dit vraagt nieuwe inzet en verandering van opstelling zowel aan de kant van de vrijwilligersorganisaties als aan de kant van Welzijn Woerden. 4. Het zal nodig zijn dat Welzijn Woerden en de vrijwilligersorganisaties de uitkomsten van het MOVISIE-onderzoek onderschrijven en bereid zijn in elkaar te investeren. 5. Ook is het van belang dat Welzijn Woerden én de vrijwilligersorganisaties betrokken worden bij het formuleren van beleidsvragen en -oplossingen die de gemeente Woerden voorstaat.
Utrecht, MOVISIE Januari 2012 Wiebe Blauw Annette van den Bosch
Bijlage 1
Interviewvragen Gewijzigde verhoudingen
1. Herkent u dat de verhoudingen tussen gemeente en vrijwilligersorganisaties veranderen? 2. Merkt u iets van de versobering van voorzieningen? 3. Deelt u de opvatting dat organisaties in de civil society weer een grotere rol krijgen in het publieke domein? 4. Is deze ontwikkeling ook in uw organisatie aan de orde? 5. Waar ziet u kansen bij deze ontwikkeling? 6. Waar ziet u bedreigingen bij deze ontwikkeling? 7. Welke activiteiten zou u eventueel op termijn meer willen uitvoeren in het publieke domein? 8. Op welke doelgroepen zou u zich willen richten? 9. Met wie zou u meer willen samenwerken? 10. Hoe ziet u de verhouding met Welzijn Woerden in de toekomst? 11. Hebt u voldoende mensen om uw ambities te realiseren? 12. Hoe denkt u die mensen te vinden?
Bijlage 2
Geïnterviewde personen
Dhr. J. Bauer
secretaris ANBO
Dhr. W.A. van den Berg
RAWB
Gerard Hack
secretaris Volksuniversiteit Woerden
Lucien Harthoorn
bestuurder PKN Woerden
Corrie van Middelkoop
coördinator Nederlandse Patiënten Vereniging
Dick van der Snoek RA
Rotary Woerden
Maarten Stiggelbout
secretaris Woerden Actief
Liebe Vellenga
voorzitter Volksuniversiteit Woerden
Teuny van Wijngaarden
secretaris Dorpsplatform Harmelen
