Basisveiligheid
Wetgevend kader
Welzijnswet algemene principes
ARAB en CODEX KB en MB =praktische invulling
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
2
1
Wat is welzijn? Domeinen van de wet welzijn
Uitleg/voorbeeld
Arbeidsveiligheid
Veilig werken – ongevallen voorkomen
Gezondheid
Gezondheid bewaren (gezondheidstoezicht, inentingen, …)
Psychosociale belasting
Ongezonde stress voorkomen – intimidatie en pesterijen voorkomen
Ergonomie
Werk en werkposten aanpassen aan de mens (goede verlichting, geen hinderlijk lawaai, zitcomfort, beeldschermwerk, …)
Arbeidshygiëne
Schadelijke invloeden van gevaarlijke stoffen, bacteriën, stralingen, … beperken
Verfraaiing van de arbeidsplaatsen
Aangename en verzorgde werkplaatsen, sanitaire voorzieningen, …
Leefmilieu
Aandacht voor milieu (afvalinzameling, opslag gevaarlijke stoffen, …)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
3
Ieder zijn rol Werkgever
EDPB
EDTC
IDPB
CPBW
Hiërarchische lijn
Werknemer VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
4
2
Gevaar Een intrinsieke eigenschap van een product of een situatie. Vb:een mes kan snijwonden veroorzaken zwavelzuur kan chemische brandwonden veroorzaken
Risico De mate van waarschijnlijkheid dat een gevaar zal leiden tot een ongewenste gebeurtenis met schade RISICO = kans x effect
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
5
Risicofactoren op het werk de werkplek de activiteiten de kennis en de bekwaamheid het gedrag de psychosociale belasting
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
6
3
Preventie = alle bepalingen en maatregelen die genomen worden om risico´s te voorkomen of te verminderen het gevaar uitschakelen het risico beperken of verminderen persoonlijke beschermingsmiddelen begeleidende maatregelen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
7
Ongeval een ongewenste en plotse gebeurtenis met schade en/of letsel als gevolg
Arbeidsongeval een ongeval tijdens het werk met letsel
Bijna Bijna--ongeval (incident) een ongewenste en plotse gebeurtenis zonder schade en/of letsel als gevolg VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
8
4
Hoe ontstaat een ongeval? onveilige handeling ₌ een handeling die niet volgens de juiste werkwijze wordt uitgevoerd
onveilige situatie ₌ een situatie waarin gewerkt wordt zonder dat aan de voorwaarden voor veilig werken is voldaan
menselijk falen • niet weten • niet willen • niet kunnen VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
9
Hoe ontstaat een ongeval? achtergrond • huishoudelijke omstandigheden / privémoeilijkheden • ervaring • karakter • opleiding • omstandigheden in het bedrijf
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
10
5
Ongevallenpreventie Volgende factoren beïnvloeden Mens Uitrusting Organisatie Product Omgeving
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
11
Wat te doen bij een ongeval? zonder ernstig letsel • EHBO • melden
ongevallenonderzoek
met ernstig letsel • altijd eerst voor je eigen veiligheid zorgen! • hulpdiensten waarschuwen (intern noodnummer of 112) • gevaarlijke situatie wegnemen • eerste zorgen verstrekken • informatie aan hulpdiensten
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
12
6
Wat? = een document waarin procedures zijn vastgelegd die moeten gevolgd worden bij werken met een verhoogd risico
Waarom? goede afspraken tussen verschillende betrokken partijen
Wie? beheerder verstrekt vergunning aan uitvoerder
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
13
Wanneer? bij uitvoering van werken met verhoogd risico betreden van besloten ruimten uitvoeren van brandgevaarlijk werk in een brandgevaarlijke omgeving werken op grote hoogte …
Inhoud wie doet wat voorbereidende maatregelen veiligheidsmaatregelen wie is verantwoordelijk VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
14
7
Wat? = stoffen die een gevaar vormen voor de gezondheid en/of de omgeving
Gezondheidseffecten Opname van een stof: • door inademen • via de huid • langs wonden • door inslikken
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
15
Gezondheidseffecten Vergiftiging • Wat is een giftige stof? = een stof die de normale werking van het menselijk lichaam verstoort
• Vergiftiging kan acuut of chronisch zijn - acuut: een vergiftiging waarvan het effect onmiddellijk of vrij snel na de blootstelling optreedt - chronisch: de vergiftigingsverschijnselen treden op na langdurige en herhaaldelijke blootstelling
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
16
8
Indeling Explosief Oxiderend (Zeer) licht ontvlambaar (Zeer) giftig Schadelijk Bijtend Irriterend
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
17
Indeling Kankerverwekkend Mutageen Reprotoxisch of teratogeen Sensibiliserend Milieugevaarlijk (verstikkend of zuurstofverdringend)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
18
9
Informatiebronnen Etiket
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
19
Informatiebronnen Veiligheidsinformatieblad Gevarendiamant
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
20
10
Grenswaarde voor beroepsmatige blootstelling = maximale concentratie van een gevaarlijke stof als tijdgewogen gemiddelde over een referentieperiode, waarboven geen enkele werknemer mag blootgesteld worden
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
21
Preventiemaatregelen gevaar wegnemen aan de bron collectieve beschermingsmiddelen persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) persoonlijke hygiëne veilige opslag
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
22
11
Branddriehoek vlam gloeiend materiaal vonk bliksem zonne-energie kortsluiting scheikundige energie ...
lucht
Brandstof vaste stoffen, vloeistoffen, gassen of metalen VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
23
Enkele termen Vlampunt laagste temperatuur waarbij een ontstekingsbron de stof kan doen ontvlammen
Zelfontbrandingstemperatuur (ontstekingst°) laagste temperatuur waarbij een stof kan ontvlammen zonder ontstekingsbron
Explosiegrenzen concentratiegrenzen waarbinnen de verhouding brandbare stof/lucht ontvlamming van de stof mogelijk maakt
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
24
12
Brandklassen (soorten branden) Brandklasse Omschrijving
Voorbeelden
A
Branden van vaste stoffen (droge branden)
hout, papier, textiel
B
Branden van vloeistoffen en smeltende vaste stoffen
benzine, stookolie, alcohol, vetten, vernissen, thermoplasten zoals PE, PP, PS, …
C
Gasbranden
aardgas, butaan, acetyleen, …
D
Metaalbranden
natrium, calcium, magnesium, …
Elektrische branden
Branden van elektrische installaties
schakelkasten, hoogspanningsinstallaties, elektrisch materiaal onder spanning
F
Frituurbranden
frituuroliën en -vetten
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
25
Blussen
Brandstof
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
26
13
Blusmiddelen Blusmiddel
Soort brand
Werking
Voordelen
Nadelen
water
A
afkoelend
hout, papier, textiel
waterschade, geleidbaarheid, reactie met sommige chemische stoffen, kan steekvlammen veroorzaken (olie), vriesgevoelig
schuim
A, B, (F)
afkoelend, sluit O2 af
benzine, stookolie, alcohol, vetten, vernissen, thermoplasten zoals PE, PP, PS, …
waterschade, geleidbaarheid, vriesgevoelig (alle nadelen in veel mindere mate dan water)
zand
B, D
sluit O2 af
aardgas, butaan, acetyleen, …
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
27
Blusmiddelen Blusmiddel
Soort brand
Werking
Voordelen
Nadelen
poeder
A,B,C, (D), (F)
negatieve katalysator
natrium, calcium, magnesium, …
schade (vooral aan elektronische apparatuur), beperkt het zicht op de brand
CO2
B, C
sluit O2 af, (afkoelend)
schakelkasten, hoogspanningsinstallati es, elektrisch materiaal onder spanning
relatief laag blusvermogen, vrieswonden, verstikkend
branddeken
A, B, F
sluit O2 af
frituuroliën en -vetten
niet geschikt voor grotere brandhaarden
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
28
14
Wat? Afgesloten ruimte met: smalle toegang gebrekkige natuurlijke ventilatie slechte vluchtmogelijkheden weinig bewegingsruimte vaak slechte atmosfeer (temperatuur, vochtigheid, schadelijke en/of ontvlambare dampen) leidingen en kabels op onverwachte plaatsen kortom:ruimtes die niet ontworpen zijn voor langdurig verblijf
Voorbeelden opslagreservoirs, tanks, putten, riolen, kruipruimtes VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
29
Gevaren brand en explosie verstikking vergiftiging elektrocutie knellen vallen en uitglijden gehoorschade
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
30
15
Preventie werkvergunningen metingen verluchting/ventilatie plaatsen van steekflenzen toezicht/veiligheidswacht hulmiddelen voor evacuatie korte verblijfsduur elektrocutie vermijden dragen van PBM (persoonlijke beschermingsmiddelen) VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
31
Extra veiligheidsmaatregelen bij aanwezigheid van risicovolle apparaten • apparaten met beweeglijke delen • gasflessen
bij specifieke risicovolle werkzaamheden • lassen en snijden • werken met verven, vernissen en oplosmiddelen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
32
16
Wat? Machine samenstel van onderling aangedreven onderdelen waarvan er tenminste één kan bewegen; de aandrijving gebeurt niet door menselijke kracht (vb: tafelcirkelzaag, kolomboormachine)
Aangedreven handgereedschap machines die in de hand gehouden worden (haakse slijper, handboormachine, nagelnietmachine)
Eenvoudig handgereedschap gereedschap dat in de hand gehouden wordt en aangedreven door menselijke kracht (vb: hamer, schroevendraaier)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
33
Gevaren mechanische gevaren • gegrepen worden door bewegende delen • gekneld worden • getroffen worden door wegvliegend materiaal • gesneden, gestoken of doorboord worden
elektrische gevaren • elektrocutie
fysische gevaren • lawaai • trillingen • straling VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
34
17
Preventieve maatregelen op het niveau van de machine • CE-markering • gebruiksaanwijzing • periodiek nazicht/keuring • veiligheidsvoorzieningen – schermen – tweehandenbediening – foto-elektrische cellen
• noodstop • kleurcodes van bedieningsknoppen (groen = aan, rood = uit) • dodemansknop
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
35
Preventieve maatregelen op het niveau van de bediener • opleiding/ervaring – enkel werken met machines waarvan je werking kent • weet waar de noodstop zit • beveiligingen en afschermingen gebruiken (nooit uitschakelen) • gebruik voorsgeschreven PBM • stoor niemand die met een machine aan het werken is • voorkom dat je vastgegrepen wordt (geen loshangende kledij, geen sieraden, lange haren samenbinden) • sommige machines zijn verboden voor -18 jarigen (tenzij in opleidingen) VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
36
18
Preventieve maatregelen op het niveau van de werkplek • propere, droge en vlakke vloer • voldoende loop- en bewegingsruimte rond de machines • geen losliggende kabels • voldoende licht • afzuiging van stof
op het niveau van onderhoud • regelmatig onderhoud en controle door bevoegde personen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
37
Wat? Toestellen om lasten op te tillen en eventueel te verplaatsen
Voorbeelden takel rolbrug toren- en hijskranen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
38
19
Gevaren vallen van de last omvallen van het hijswerktuig schade veroorzaken bij hijsen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
39
Preventieve maatregelen Noodzakelijke documenten • keuringsverslagen van onderdelen • hijstabellen en hijsgrafieken • kraanboek (keuringen, onderhoud, controles worden hierin genoteerd) • bewijs van deskundigheid van de kraandrijver • registratieboek (hoe lang werkt de kraandrijver, met welk soort kranen heeft hij/zij ervaring?)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
40
20
Preventieve maatregelen voldoende steun (stempels) op stevige ondergrond goed contact tussen kraandrijver en uitwijzer last op juiste wijze aanslaan (= vastmaken) en toegelaten belasting niet overschrijden; gebruik van lastbegrenzer of lastmomentbegrenzer verboden te werken boven windsnelheden van 50 km/h en bij onweer
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
41
Hijsgereedschap • regelmatige keuring door EDTC • naleving van specifieke voorschriften
Kettingwerk = samenstel van kettingen, haken, wartels, ringen, sluitingen en oogbouten
Staalkabels = kabel met een kern waarrond gevlochten staaldraad zit
Stroppen, lengen en hijsbanden • Een strop of leng is een stuk kabel of touw met aan beide zijden een lus; bij een strop zijn de lussen groot genoeg om het andere uiteinde erdoor te trekken; bij een leng is dit niet het geval. • Een hijsband is een platte strop of leng, gemaakt van staaldraad of kunststof.
Samenstel = combinatie van een aantal hijsgereedschappen dat wordt gebruikt om één last te hijsen (hijsbalk (-juk) twee-, drie- of viersprong)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
42
21
Wat? Hijstoestellen die met de hand bediend wordt , meestal zonder eigen aandrijving. Worden gebruikt om kleine lasten te tillen. belangrijkste risico: breuk van de takel of het bevestigingspunt → jaarlijkse keuring (geen wettelijke verplichting)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
43
Vorkheftruck = voertuig voor het tillen en verplaatsen van zware lasten met behulp van vorken Risico´s • vallen van de last • kantelen van lading of voertuig • aanrijden van personen • beschadiging van goederen of zaken in de omgeving
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
44
22
Vorkheftruck Preventie • op het niveau van de heftruck – regelmatig onderhoud en controle – contragewicht niet verzwaren
• op het niveau van de bestuurder – opleiding en proef – jaarlijks gezondheidstoezicht (veiligheidsfunctie)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
45
Vorkheftruck Preventie • op het niveau van het besturen – – – – – – – – –
veiligheidsgordel dragen nooit rijden met hoog opgeheven vorken mast lichtjes achterover gekanteld bij het rijden opletten voor gladde en vochtige vloeren verkeersregels en snelheidsbeperkingen naleven waar nodig claxon gebruiken optimaal zicht tijdens het rijden steeds in de rijrichting kijken opletten voor voetgangers (vertragen, claxoneren)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
46
23
Vorkheftruck = voertuig voor het verplaatsen van pallets met een maximale hefhoogte van 20 cm Preventie • op het niveau van de lading – stevig en evenwichtig stapelen – nooit boven laadvermogen gaan (veranderlijk met de hoogte) – geen personen vervoeren (tenzij in aangepaste, gekeurde bak)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
47
Palletwagen (vorkheftruck) = voertuig voor het verplaatsen van pallets met een maximale hefhoogte van 20 cm Risico´s • • • • •
kantelen van de lading personen aanrijden beschadiging van goederen klemmen van vingers, voeten rugpijn door verkeerde werkhouding
Preventie • • • •
palletwagen stabiel laden over effen ondergrond rijden veiligheidsschoenen dragen houding verzorgen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
48
24
Risico´s • rugletsel (beschadiging tussenwervelschijven) • vallen van de last • knellen van vingers
Preventie • correcte tilhouding (last dicht tegen het lichaam, gestrekte rug, draaiingen van de rug vermijden) • gewicht en omvang last beperken • waar nodig hulp en hulpmiddelen gebruiken
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
49
Gevaren en risico´s • gladde ondergrond • hoogteverschillen (treden, drempels) • losliggende vloerelementen • beschadigingen aan de vloer • obstakels (losliggende kabels, openstaande laden, afval, …) • te weinig licht • rennen in gangen en op trappen • trapleuningen niet gebruiken • onaangepast schoeisel dragen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
50
25
Preventieve maatregelen • goed ontwerp = struikelgevaar vermijden • orde en netheid • onveilige situaties verhelpen • markeringen en afzettingen • licht aan • niet rennen • stevige schoenen zonder loshangende veters • gevaarlijke situaties signaleren • trappen: leuningen gebruiken, niet rennen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
51
Ladders Werkzaamheden • verplaatsing naar hoger of lager gelegen vlak • inspectie of controle op hoogte • werkzaamheden: enkel lichte, kortdurende werken binnen armbereik
Soorten • aluminium ladders • houten ladders • kunststofladders
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
52
26
Ladders Preventie
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
53
Ladders Preventie
• niet gebruiken bij windsnelheden > 50 km/h
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
54
27
Steigers (stellingen) • Staande steigers (vaste stellingen) • Rolsteigers • Hangsteigers
Preventie • stevige en stabiele opstelling (desnoods stabilisatoren) • vloer zonder openingen en niet glad • verankering (staande steigers) • leuning (100-120 cm) en tussenleuning (40-50 cm) • plint • afstand tot muur: 20-30 cm • wielen geblokkeerd (rolsteigers) • verplaatsing van rolsteiger zonder personen op de steiger • niet gebruiken boven windsnelheid 50 km/h
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
55
Hoogwerkers • keuring door EDTC • stabiele opstelling (horizontaal, vlakke grond) • opleiding gebruikers • goede communicatie tussen begeleiders en personen in de hoogwerker
Werkbakken • opgehesen aan één bevestigingspunt door een kraan • enkel te gebruiken voor korte periodes als gebruik van ladder, steiger of hoogwerker onmogelijk is • dragen van veiligheidsharnas verplicht • goede communicatie tussen begeleiders en personen in de werkbak VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
56
28
Specifieke werksituaties Werken op daken • dakrandbeveiliging • gebruik van loopplanken als dakbedekking niet sterk genoeg is • gebruik van vangnetten bij grote openingen in het dak (indien onmogelijk: dragen van valharnas)
Wand- en vloeropeningen • afdekken met stevig materiaal (geen dekzeil!) • indien onmogelijk: degelijke afzetting • indien onmogelijk: duidelijke markering
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
57
Wet van Ohm spanning = stroomsterkte x weerstand U= I x R
⇒
Gelijkstroom / wisselstroom • Gelijkstroom (DC) Stroom vloeit constant in dezelfde richting
• Wisselstroom (AC) Stroom wisselt voortdurend van richting (vb: 50 Hz = omwisseling 50 x seconde
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
58
29
Elektriciteit in het menselijk lichaam Grotere weerstand ⇒ kleinere stroomsterkte
Kleinere weerstand ⇒ grotere stroomsterkte
grote af te leggen afstand (vb. van hand tot voeten)
kleine af te leggen afstand (vb. van hand tot hand)
droge huid
vochtige huid
contactoppervlak met grote weerstand (vb. droog houten parket)
contactoppervlak met kleine weerstand (vb. natte stenen vloer)
klein aanrakingsoppervlak
groot aanrakingsoppervlak
• effect van wisselstroom = 2 x effect van gelijkstroom • hoe langer de stroom door het lichaam vloeit, hoe groter het effect • weg die de stroom door het lichaam volgt (vb. door vitale organen die zeer gevoelig zijn voor elektrische stroom)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
59
Elektriciteit in het menselijk lichaam Effecten Stroomsterkte
Effect
0,5 mA < I < 10 mA
zwakke gewaarwording, geen gevaar
10 mA < I < 30 mA
pijnlijke spierkrampen, contact verbreken met onder spanning staande delen moeilijk of onmogelijk
30 mA < I < 75 mA
ademhalingsmoeilijkheden, ademhalingsstilstand
75 mA < I < 1000 mA
onomkeerbare hartfibrilatie
I > 1000 A
hartstilstand, ernstige brandwonden
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
60
30
Risico Risico´´s Rechtstreeks voor de mens • elektrocutie (stroomdoorgang door het lichaam) • brandwonden (hoge stroomdoorgangen, vlambogen) • ongeval al gevolg van een schrikreactie (vb. val van een ladder na elektrische schok)
Voor de omgeving (en onrechtstreeks voor de mens) • brand (opwarming van leidingen, kortsluiting) • (stof)explosie (vonken door schakelen of kortsluiten)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
61
Preventie Risico uitschakelen (werken zonder elektriciteit) Collectieve bescherming • fysieke afscherming (contact onmogelijk maken door plaatsen van scherm of omhulsel) • isolatie (eventueel dubbele) • aarding (verbinding van de uitwendige metalen delen van een elektrisch toestel naar de aarde) • aardlek- of verliesstroomschakelaar • zekering (smelt- en automatische)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
62
31
Preventie Risico uitschakelen (werken zonder elektriciteit) Collectieve bescherming • fysieke afscherming – (dubbele) isolatie contact met geleidende delen onmogelijk maken door plaatsen van scherm of omhulsel
• aarding lekstroom wordt afgeleid via verbinding van de uitwendige metalen delen van een elektrisch toestel naar de aarde
• aardlek- of verliesstroomschakelaar bij verschil in stroomsterkte tussen geleiders wordt de spanning afgeschakeld
• zekering (smelt- en automatische) valt uit als de stroomsterkte boven een bepaalde waarde stijgt VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
63
Preventie Werken met veiligheidsspanning • < 50 V wisselspanning of < 120 V gelijkspanning in droge omstandigheden • in vochtige omstandigheden werken met zeer lage veiligheidsspanning (ZLVS) (< 24 V gelijkspanning)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
64
32
Preventie Enkel gekwalificeerd personeel aan elektrische installaties laten werken (BA4 – BA5) Code Omschrijving
Toelichting
Voorbeelden
BA1
Gewone personen
werknemers, bezoekers
Leken
BA2
Kinderen
BA3
Gehandicapten
BA4
Gewaarschuwden
Personen die voldoende ingelicht zijn om gevaren aan elektriciteit te vermijden
uitbatings- en onderhoudspersoneel van de elektrische installatie
BA5
Bevoegden
Personen met voldoende technische kennis of ervaring van de installatie om de gevaren te wijten aan elektriciteit te vermijden
ingenieurs en technici die de elektrische installatie kennen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
65
Elektrisch materieel Haspels en verlengsnoeren • leidingdikte in overeenstemming met maximaal vermogen (vooral opletten met verwarmingstoestellen) • haspel steeds volledig afrollen • beschadigde snoeren vervangen
Ander materieel • CE-markering • regelmatig nazicht • beschadigde toestellen steeds vervangen of laten herstellen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
66
33
Statische elektriciteit spanning tussen twee niet geleidende voorwerpen elektrische stroom bij contact • Kan ontstaan bij – wrijving over niet-geleidende voorwerpen – transport van droge poedervormige vaste stoffen – transport van niet- geleidende vloeistoffen
• Risico´s – schrikreactie – brand, explosie
• Preventie – aarden – explosieveilige atmosfeer (vb.: in stikstofatmosfeer werken)
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
67
= uitrusting die je individueel draagt of vasthoudt om je te beschermen tegen gezondheidsrisico´s komt op de laatste plaats in de hiërarchie van preventiemaatregelen • risico uitschakelen • collectieve beschermingsmiddelen • persoonlijke beschermingsmiddelen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
68
34
oog- en gelaatsbescherming • veiligheidsbril • ruimzichtbril • gelaatsscherm • labril • laskappen, lasschermen, lashelmen, lasmaskers
gehoorbescherming • watten of propjes • otoplastieken • gehoorkappen
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
69
ademhalingsbescherming • filtermaskers – stofmaskers » P1 (bescherming tegen onschadelijk stof) » P2 (bescherming tegen schadelijk stof) » P3 (bescherming tegen giftig stof) – maskers met verwisselbare filter (bescherming tegen stof, gassen en dampen, afhankelijk van het filterpatroon)
• onafhankelijke (autonome) ademhalingsbescherming
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
70
35
hoofdbescherming • veiligheidshelm
hand- en armbescherming • handschoenen
voetbescherming • veiligheidsschoenen • veiligheidslaarzen
beschermkledij valbeveiliging • veiligheidsharnas
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
71
Op een duidelijke en snelle manier informatie overbrengen zo weinig mogelijk tekst makkelijk te begrijpen duidelijk zichtbaar eenduidig
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
72
36
Groepering van veiligheidssignalering
verbod
brand
gevaar
redding
gebod
aanwijzing
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
73
Verbod
Gebod
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
74
37
Gevaar
EX VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
75
Redding
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
76
38
Brand
VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
77
Markering van gasflessen zuurstof
wit
acetyleen
katanjebruin
stikstof
zwart
koolstofdioxide
grijs
lucht
groen
waterstof
rood
+ veiligheidsetiket VCA ba s is – Ma rc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
VCA basis – Marc Verhaeghe – Technisch Instituut Sint-Carolus – februari 2008
78
39
