OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES
OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL
"Cultuur aan de macht" – de sociale rol van cultuur en kunst 26 november 2015
Welzijnsbarometer 2015 Marion Englert
[email protected]
PLAN 1. Context o Demografische context o Onderwijs o Arbeidsmarkt 2. Armoede o Inkomensarmoede
o Huisvesting 3. Sociale contacten en ongelijkheden
4. Sociale gezondheidsongelijkheden 5. Enkele evoluties…niet altijd evident om te vatten
DEMOGRAFISCHE CONTEXT
BRUSSEL : EEN INTERNATIONAAL « STADSGEWEST » o Een stijgend totaal bevolkingsaantal o Belangrijke migratiebewegingen o Een internationale bevolking o Een jonge bevolking
Een stijgend bevolkingsaantal sinds 20 jaren Aantal inwoners, Brussels Gewest 1 200 000 1 150 000 1 100 000 1 050 000
1 000 000 950 000 900 000
1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Bron: Statistics Belgium
Evolutie van het natuurlijk saldo en de migratiesaldi, Brussels Gewest 30 000 25 000 20 000
Aantal inwoners
15 000
Natuurlijk saldo
10 000 5 000
Intern migratiesaldo
0
Extern migratiesaldo Totaal saldo
-5 000 -10 000 -15 000 2004
2005
Bevolking op 01/01/2004: 999 899
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Bevolking op 01/01/2015: 1 175 173
Bron: Statistics Belgium, berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
Nationaliteit van de Brusselaars (2014)
Nationalités des bruxellois (2015)
6,0 % 3,8 % 0,7 % Andere Azië (uitsl. Amerika 8,5 % Turkije) Afrika (excl. Marokko)
46,6 % EU-15 (uitsl. België)
9,9 % Marokko
Niet-Belg: 34 %
Belg
5,3 % Andere Europa + Turkije
19,4 % EU-13 nieuwe leden
NietBelg
Bron: BISA; Statistics Belgium; Berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
Een jonge bevolking die verder verjongt Leeftijdspiramide van de bevolking, Brussels Gewest
Bron: Statistics Belgium
…met grote verschillen tussen de Brusselse gemeenten Gemiddelde leeftijd 44 42 40 38
36
Brussels Gewest 2014 (37,4) Gemeente 2014 Gemeente 2004
34
Brussels Gewest 2004 (38,6)
32 30
Bron: BISA; Algemene Directie Statistiek - Statistics Belgium
Een sterkere vertegenwoordiging van alleenstaanden Verdeling van de huishoudens naar huishoudenstype, 2014
België
1,7% 9,8%
Brussels Gewest
34,0% 29,0%
Eénpersoonshuishoudens 2,9% 11,4%
25,4%
Koppels zonder kinderen Koppels met kinderen
46,8%
23,4%
Eénoudergezinnen Andere private huishoudenstypes
15,5%
Bron: Federaal Planbureau; Statistics Belgium; Berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
ONDERWIJS
ONGELIJKHEDEN DIE ZICH VROEG AFTEKENEN Aandeel leerlingen in het eerste jaar secundair onderwijs met minstens twee jaar schoolachterstand naar woonplaats, Brussels Gewest, schooljaar 2013-2014 25
% 20
15
10
Gewest totaal 15,3 Gemeente totaal
5
Gewest mannen 17,1 Gewest vrouwen 13,4
0
Bron: Vlaamse Gemeenschap, Etnic en Communauté Française; Berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
JONGEREN (18-24
JAAR) ZONDER DIPLOMA VAN HET HOGER SECONDAIR ONDERWIJS
Aandeel jongeren tussen 18 en 24 jaar die vroegtijdig de school verlieten, met maximum een diploma van het lager secundair onderwijs en die geen onderwijs of vorming meer volgen, 2014 %
20 18
Mannen
17,5
Vrouwen 15,9
16
Totaal
14,4 14 12
12,9 11,8
11,2 9,9
10 8,3
9,8 7,7
8
7,0 5,7
6 4 2 0
Brussels Gewest
Vlaanderen
Wallonië
België
Bron: Statistics Belgium, Arbeidskrachtenenquête
LAAGGESCHOOLDE VOLWASSENEN Aandeel van de bevolking van 25 jaar en ouder met maximum een diploma van het lager secundair onderwijs naar leeftijd, 2014 % 70 60 50 40 30
55 42
20
10
18
41
35
30
26
60
28 20
0 25-34 jaar
35-44 jaar
45-54 jaar
Brussels Gewest
55-64 jaar
65 jaar en +
België
Bron: Statistics Belgium, Arbeidskrachtenenquête
OVERVERTEGENWOORDIGING VAN ZOWEL LAAG- ALS HOOGOPGELEIDEN Verdeling van de bevolking van 25-64 jaar naar opleidingsniveau, 2014 % 100 90 80
43,5
37,2
33,9
36,9
70 60
Hoger Hoger secundair
50
24,4 40
36,9 38,9
36,7
≤ Lager secundair
30 20
32,0 10
23,9
29,2
26,4
Wallonië
België
0
Brussels Gewest Vlaanderen
Bron: Statistics Belgium, Arbeidskrachtenenquête
ARBEIDSMARKT
MINDER
GUNSTIGE POSITIE VAN BRUSSELAARS OP DE ARBEIDSMARKT Werkloosheidsgraad, 2014 20
% 18 16 14 12 10
18 8 6
12 9
4
5
2 0
Brussels Gewest
Vlaanderen
Wallonië
België
Bron: Statistics Belgium, Arbeidskrachtenenquête
SOCIO-DEMOGRAFISCHE
EN SOCIAAL-RUIMTELIJKE ONGELIJKHEDEN
o Sterke ongelijkheden op basis van verschillende sociodemografische kenmerken :
geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, nationaliteit, huishouden
o Sterke variatie van werkloosheidsgraad tussen de Brusselse gemeenten: van 10 % in Sint-Pieters-Woluwe naar 30 % in Sint-Joost-ten-Node
INKOMENSARMOEDE
EEN
HOGE ARMOEDERISICOGRAAD IN HET BRUSSELS GEWEST
Aandeel van de bevolking onder de armoederisicogrens, inkomens 2013 % 40 35 30 25 20 15
31
10
18
16
11
5
0
Brussels Gewest
Vlaanderen
Wallonië
België
Bron: Statistics Belgium, EU-SILC 2014
Één vierde van de Brusselaars leeft in een huishouden zonder inkomen uit arbeid
o Meer dan één vijfde van de Brusselse bevolking (18-64 jaar) leeft met een vervangingsinkomen of een bijstandsuitkering o Meer dan 10% van de jongeren (18-24 jaar) en meer dan 10% van de ouderen (van 65 jaar en +) leven met een minimuminkomen De minimumbedragen van verschillende vervangingsinkomens en van bijstandsuitkeringen liggen onder de armoederisicogrens
BELASTBAAR INKOMEN: ONGELIJKHEID TUSSEN GEMEENTEN EN WIJKEN Mediaan inkomen per aangifte, naar statistische sector, stedelijk gebied Brussel (inkomens 2012)
Bron: Algemene Directie Statistiek – Statistics Belgium, Fiscale statistieken 2013; afbakening stadsgewest: Van Hecke et al (2007). Cartografie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
BELASTBAAR INKOMEN: ONGELIJKHEID TUSSEN GEMEENTEN EN WIJKEN Mediaan inkomen per aangifte, naar statistische sector, Brussels Gewest (inkomens 2012)
Bron: Algemene Directie Statistiek – Statistics Belgium, Fiscale statistieken 2013; afbakening stadsgewest: Van Hecke et al (2007). Cartografie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
HUISVESTING
Kwaliteit van de woning en ongelijkheden Percentage huishoudens met kwaliteitsprobleem in hun woning, Brussels Gewest, 2013
10,9
Vochtproblemen in de woning
15,2
Woning niet voldoende kunnen verwarmen
10,4 19
6,3
Overbezette woning
15,1 0
5
Totaal Brussels Gewest
10
15
20
25
Laagste inkomenskwintiel
Bron: Wetenschappelijk Instituut voor de Volksgezondheid, Gezondheidsenquête
Een ontoegankelijke private huurmarkt
o Tussen 2004 et 2013 steeg de gemiddelde huurprijs, gecorrigeerd voor de inflatie, met 20 %! o Slechts 39% van de woningen wordt bewoond door haar eigenaar o Veronderstellend dat de huurprijs niet meer mag bedragen dan 25 % van het huishoudensbudget, hebben 60 % van de bevolking, slechts toegang tot 10 % van de private huurmarkt
Hoge huurprijzen versus lage inkomens Alleenstaande leefloongerechtigde die een appartement met één slaapkamer huurt op de private huurmarkt, 2013
Leefloon
817 €
Mediane huurprijs
575 €
Aandeel van Budget na de de huur in het betaling van budget de huur
70 %
242 €
Source: SPP IS et De Keersmaeker, 2014
Sociale woningpark te beperkt Aantal huishoudens op de wachtlijst voor een sociale woning en aantal sociale woningen 45 000
40 000
Aantal (verhuurde en leegstaande) sociale woningen
35 000
Aantal verhuurde sociale woningen
30 000
Aantal huishoudens op de wachtlijst (voor schrapping)
25 000
Aantal huishoudens op de wachtlijst (na schrapping)
20 000
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
Bron: Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij
SOCIALE
CONTACTEN
Ongelijkheden op het vlak van sociale contacten Aandeel van de bevolking (van 15 jaar en ouder) dat niet tevreden is met hun sociale contacten, Brussels Gewest, 2013 % 25
20
15
10
5
0
17,2
12,8
10,3
10,4
5,9
Kwintiel 1
Kwintiel 2
Kwintiel 3
Kwintiel 4
Kwintiel 5
Bron: Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Gezondheidsenquête
SOCIALE GEZONDHEIDSONGELIJKHEDEN
40% van de Brusselse huishoudens met een laag inkomen stellen gezondheidszorgen uit voor financiële redenen % huishoudens die verklaren gezondheidszorgen te hebben moeten uitstellen om financiële redenen, Brussels Gewest 2013 %
45 40 35 30 25 20
39,2 32,6
15 10
16,3 5
13 6,5
0
1° kwintiel
2° kwintiel
3° kwintiel
4° kwintiel
5° kwintiel
Bron : Wetenschappelijk Instituut voor Volksgezondheid, Gezongheidsenquête
Meer doodgeboren kinderen bij lage inkomens gezinnen Mortinataliteit naargelang het aantal inkomens uit het werk, Brussels Gewest 2010-2011 per 1000 geboortes
0 inkomens 1 inkomen
5,5
2 inkomens
3,7 2,8
Bron: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Geboorte- en sterfteformulieren (Welzijnsbarometer 2014)
Lagere levensverwachting bij lage inkomens gezinnen De levensverwachting bij de geboorte naargelang het socio-economisch niveau (SEN) van de gemeeten, Brussels Gewest, 2009-2013 85
84 83 82 81 Laag SEN
80
84,5
79
82,9 82,0
Gemiddeld SEN Hoog SEN
78 79,8
77 76
77,7 76,9
75 Mannen
Vrouwen
Bron : Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, Statistische formulieren voor overlijden
ENKELE
EVOLUTIES…NIET ALTIJD GEMAKELIJK OM TE VATTEN
Het aandeel Brusselaars in armoede blijft hoog o 2008-2014: lichte stijging van het aandeel gerechtigden op een leefloon (18-64 jaar) 4,0% 3,9%
3,6%
3,7% 3,6%
3,5%
3,6%
3,4% 3,3%
3,0%
2,5%
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Bron: POD Maatschappelijke Integratie en Statistics Belgium, berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
Evoluties moeten voorzichtig geïnterpreteerd worden o Evolutie kan soms een gevolg zijn van aanpassingen van de wetgeving (b.v. equivalent leefloon, personen met werkloosheidsuiteringen) Aantal werkzoekenden ingescheven bij Actiris en aantal uikeringsgerechtidge werkzoekenden (bij RVA), Brussels Gewest, jaarlijks gemiddelde 2004-2015
Bron: Actiris et RVA, berekeningen Observatorium voor Gezondheid en Welzijn
o Afwezigheid van een aantal van de meeste kansarme personen → belangrijk om kwalitatieve informatie te verzamelen
OBSERVATOIRE DE LA SANTÉ ET DU SOCIAL BRUXELLES
OBSERVATORIUM VOOR GEZONDHEID EN WELZIJN BRUSSEL
Dank u voor uw aandacht! Voor meer informatie: Observatorium voor Gezondheid en Welzijn Brussel
www.observatbru.be
