Wegwijzer Wmo bij psych(iatr)ische problemen VNG congres Toegang en Teams, 7 april2015
Wegwijzer Wmo bij psych(iatr)ische problemen ontwikkeld in een tijd van grote veranderingen Context Gekantelde werkwijze en oprichting sociale wijkteams in Wmo Welzijn nieuwe stijl Substitutie gespecialiseerde GGz naar Basis GGz en huisartsenzorg (incl. POH-GGz) Plan van Aanpak MO Plan van Aanpak EPA Afbakening: fase 1 van breder screeningsinstrument langdurige GGz Screeningsinstrument GGZ-Wmo Afwegingskader indicatie Wlz (HHM) Criteria medisch noodzakelijk verblijf ZvW (Tangram)
3
Wegwijzer Wmo/psych moet een praktische en specifieke toevoeging zijn in de nieuwe praktijk
Ontwikkeling van screeningsinstrument dat ondersteunt bij het bepalen van de best passende voorziening in de Wmo
Specifiek voor mensen met psychische en/of psychiatrische kwetsbaarheid (GGZ problematiek)
Routes in kaart brengen die burgers volgen voorafgaand aan hun verzoek tot een Wmo-voorziening
Screening voor Wmo geeft inzicht in hoeverre iemand ambulant begeleid kan worden of beschermende woonomgeving nodig heeft
4
De wensen van sociale wijkteams lopen uiteen door wisselende ervaring en wijkproblematiek Ervaring: nieuwe, niet-erkende psych(iatr)ische problemen in de wijk. Specifiek lastig: multiprobleemhuishoudens met weinig netwerk en lastig gedrag (psych(iatr)ische problemen én verslaving). Wensen:
Hoe stel je psych(iatr)ische problemen vast? Voor teamleden zonder GGz-achtergrond of –steun. B.v. door checklist ‘pluis/niet pluis’. Maar: dit is géén start van intake voor behandeling!
Hoe bepaal je doeltreffende ondersteuning, die (preventief) vooraf gaat en/of aansluit op behandeling GGz? Welke ‘optimale mix’ van ondersteuning en behandeling?
Hoe intensief moet ondersteuning zijn? Dilemma: lichte ‘leun en steun’ of intensief maatwerk? Burgerkracht versus ‘matched care’. Ondersteuning bieden én weer afbouwen. Observatietijd nodig.
5
Het instrument geeft zicht op diverse vindplaatsen en de daar werkzame professionals Vindplaatsen Lokale ondersteuning - Sociaal wijkteam - CJG/jeugdhulp - Onderwijs/RMC - UWV/Sociale dienst
Bemoeizorg/ crisishulp - OGGZ/ MO/VO - Crisisdienst - Veilig thuis (AMHK)
Medische (G)GZ - Huisarts/POH - Wijkverpleegkundige - BasisGGZ - Ambulante (FACT) behandelteams - Opname/ detox voorzieningen
Screening Ondersteuningsvraag & voorwaarden
Ondersteuning Wmo 2015 Wmo - Sociaal steunsysteem - Algemeen dagelijks leven en (beschermd) wonen - Psychisch welbevinden - Participatie (zinvolle dagbesteding, werk en opleiding)
Veiligheid - Politie/justitie - Meldpunt overlast - Veiligheidshuis - Reclassering - Terugkeer na detentie
In de veelzijdigheid van unieke trajecten kunnen we onderscheid maken in drie grote cliëntenstromen Instromers Enkelvoudige of meervoudige problematiek Relatief grote mate van zelfredzaamheid Gericht op herstel en snelle uitstroom ‘Draaideur’-stromers Complexe problematiek, weinig uitzicht op herstel Lage zelfredzaamheid, meer langdurige trajecten Gericht op stabilisatie en/of beperking van problematiek ‘Terug’-stromers Afnemende of gestabiliseerde problematiek Nazorg tijdens en na behandeling/reclassering Gericht op herstel/terugkeer in de maatschappij
Bestaande specifieke instrumenten voor verwijzing Wmo bij psych(iatr)ische problemen Primaire screeningsinstrumenten (voorbeelden) Zelfredzaamheidmatrix (ZRM) Taxatie Sociale Uitsluiting (Taks-Su) Impact op Participatie en Autonomie (IPA) Verdiepende screeningsinstrumenten (voorbeelden) VierDimensionale KlachtenLijst (4DKL) CAGE AID, specifiek voor alcohol en drugs-problemen
Behoefte: toevoeging specifieke simpele screening aan de voorkant Wat doe ik bij een vermoeden van psychische/psychiatrische problematiek/aandoening? Hoe bepaal ik de eventuele noodzaak van doorverwijzing naar centrale toegang? Wat kan ik de cliënt bieden binnen de Wmo?
8
Het prototype van de wegwijzer Wmo/Psych bevat 3 elementen, in te zetten naar behoefte Verheldering psychische problematiek Is er sprake van ernstige psychische problematiek? Acute hulpvraag 9 Specifieke beperkingen en behoeften Benodigde zorg
Niet bekend
Bekend
Onderbouw vermoeden m.b.v. de checklist pluis/ niet-pluis
Neem contact op met POHGGZ en/of betrokken behandelaar
Checklist centrale toegang Voldoet lokale ondersteuning? Hulpvraag Uitstel Risico’s Omgeving
Nee
Ja
Checklist centrale toegang
Graadmeter keuzes voor ondersteuning en verwijzing Op welke gebieden vraagt de situatie van de cliënt om ondersteuning? Sociaal steunsysteem Algemeen dagelijks leven (ADL) + wonen Huishouden voeren Dagstructuur Budgetbeheer Psychisch welbevinden Toezicht/ controle Geestelijk stabiel Participatie
De zwaarte van de inzet van ondersteuning hangt af van de situatie van de cliënt. Algemene voorzieningen Maatwerk Toewijzing regie/coördinatie
Wegwijzer Wmo-Psych is uitgewerkt in een werkblad aangevuld met een toelichting per onderdeel Verheldering psychische problematiek
Checklist centrale toegang
Graadmeter keuzes voor ondersteuning en verwijzing
Is er sprake van ernstige psychische problematiek?
Voldoet lokale ondersteuning?
Op welke gebieden vraagt de situatie van de cliënt om ondersteuning?
Urgentie: Is er sprake van (acuut) gevaar voor de cliënt zelf en/of zijn omgeving? Indien ja: schakel direct bemoeizorg in
Cliënt is in staat om een hulpvraag te stellen indien hij/zij ondersteuning wenst of heeft iemand die dat met of voor hem/haar kan doen __________________________________ __________________________________ __________________________________
Sociaal steunsysteem Cliënt heeft een sociaal steunsysteem van familie en/of vrienden Het sociaal steunsysteem is ‘gezond’ (omgeving is stabiel en voldoende in staat om cliënt te ondersteunen) ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________
Heeft de cliënt specifieke beperkingen en behoeften voor 10 hulp en ondersteuning door psychische problemen? _______________________________________________________ _______________________________________________________ _______________________________________________________ Krijgt de cliënt de benodigde zorg voor zijn/haar problemen? _______________________________________________________ _______________________________________________________
Niet bekend
Onderbouw vermoeden m.b.v. de checklist pluis/ niet-pluis (voor voorbeeldvragen zie bijlage 1 in de toelichting) Algemene indruk, alertheid, affect, angst algemene indruk: het vóórkomen van de persoon, hygiëne, kleding alertheid: bewustzijnsniveau, mate van alertheid affect: opgetogen of depressief: houding, gezichtsuitdrukking, spraak angst: is de persoon opvallend nerveus, fobisch of zeer angstig? Gedrag motoriek: frequentie (hyperactief, sloom, abrupt, constant)? samenhang: coherent en doelgericht? doelbewust: bizar, stereotiep, gevaarlijk, of impulsief? spraak: snelheid, doelgericht, coherentie, inhoud Cognitie oriëntatie: persoon, plaats, tijd en omstandigheid denkvermogen: geheugen en eenvoudige taken redeneren: inzicht, beoordelingsvermogen, probleem oplossing coherentie: incoherente ideeën, wanen, of hallucinaties?
Bekend
Neem contact op met POHGGZ en/of betrokken behandelaar ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________ ______________
Cliënt kan de hulpvraag op eigen kracht of met hulp van zijn/haar omgeving uitstellen: bijvoorbeeld naar de volgende dag om een spreekuur te bezoeken (zonder verergering van problemen) __________________________________ __________________________________ __________________________________ Cliënt staat in voor zijn/haar veiligheid en vormt geen risico voor de maatschappij (agressie, gevaar, verwaarlozing, overlast) __________________________________ __________________________________ __________________________________ Cliënt bevindt zich in een gezonde (stabiele) omgeving die hem/haar voldoende kan ondersteunen als dit nodig is. __________________________________ __________________________________ __________________________________
Nee
Algemeen dagelijks leven + wonen Cliënt is in staat een huishouden te voeren en de eigen woning schoon te houden Cliënt heeft genoeg structuur om de dag in te vullen (inclusief dag- en nachtritme) Cliënt is in staat een weekbudget te (laten) beheren ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ Psychisch welbevinden Cliënt kan zonder toezicht of controle toe (geen begrenzing in gedrag benodigd) Cliënt is geestelijk stabiel en de kans op terugval in (acute) psychische of verslavingsproblematiek is niet groot ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________ Participatie Cliënt neemt deel aan maatschappelijk verkeer en heeft daarvoor genoeg vaardigheden (zinvolle dagbesteding, opleiding, werk) ____________________________________________________________________________________ ____________________________________________________________________________________
De zwaarte van de inzet van ondersteuning hangt af van de situatie van de cliënt. Onderstaande tabel toont voorbeelden van typen en niveaus van ondersteuning . Ondersteuning gericht op versterking van:
Algemene voorzieningen
Lichte maatwerkondersteuning
Intensieve maatwerkondersteuning
Sociale contacten
Inloop GGZ Mantelzorgondersteuning Buurthuis AMW Welzijnswerk AMW Woontraining (collectief)
Eigen kracht conferentie Maatjesprojecten Leun- en steun
Kortdurend verblijf (respijtzorg) Maatschappelijke steunsystemen (langdurig)
Maatjesprojecten Leun- en steun Begeleiding wijkteam Eigen kracht conferentie Huishoudelijke hulp (HBH-I)
Individuele begeleiding Verpleging & verzorging Huishoudelijke hulp (HBH-II) Verblijf (zorgboerderij)
Psychisch welbevinden
AMW Inzet lokale zorgcoöperatie
Cliëntondersteuning Lotgenotencontact Leun- en steun Preventie-aanbod E-mental health
Individuele begeleiding Preventie-aanbod
Participatie
Dagbesteding (generiek) Welzijnswerk
Begeleiding wijkteam Vrijwilligerscoach
Dagbesteding (specifiek)
Coördinatie ligt dan bij:
Sociaal wijkteam
Persoonlijk begeleider
Persoonlijk begeleider en/of GGz-behandelaar
Ja
ADL + Wonen
Checklist centrale toegang (zie bijlage 2 in de toelichting)
Om het instrument toegankelijk te houden wordt voor aanvullende kennis verwezen naar de bijlagen
Bijlage 1: Voorbeeldvragen bij vermoeden van psychische problematiek (‘pluis/niet pluis’)
Bijlage 2: Checklist centrale toegang beschermd wonen
Bijlage 3: Cliëntstromen in beeld
Bijlage 4: Nog wijzer: aanvullende screeningsmogelijkheden GGZ
11
Het prototype wordt voorjaar 2015 doorontwikkeld door toetsing in de nieuwe praktijk
Ophalen reacties op het prototype in een (vervolg)expertmeeting
Praktijktoetsing prototype in de nieuwe praktijk met reeds betrokken sociale teams (Utrecht, Midden-Drenthe, Enschede)
Ophalen eerste gebruikerservaringen bij enkele nieuwe gemeenten via oproep VNG (Landerd, Leiden)
Uitwerking prototype tot een definitief instrument, met een advies voor de ontwikkeling van een gebruiksvriendelijke vorm (bv. app)
Vooruitblik op bouwstenen voor fase 2 van het project screeningsinstrument langdurige GGZ (afwegingskader Wlz HHM/ Tangram)
12
We nemen uw input graag mee in de uitwerking van het prototype
Is de positionering van het instrument voor u voldoende helder?
Gaat de vraagstelling in het instrument op de situatie van elk van de drie cliëntstromen?
Is de genoemde ondersteuning passend/ wat voor ondersteuning zou nog ontwikkeld moeten worden?
Hoe borgen we dat in de doorverwijzing naar ondersteuning de eigen regie voldoende overeind blijft?
Het instrument is nu gericht op de professional in de frontlijn. Zijn er nog andere probleemeigenaren?
13
