Wegwijs in patiënteninformatie

November 2007

Nummer 1

Relatiemagazine van het Diaconessenhuis Leiden

Wegwijs in patiënteninformatie

Aan patiënteninformatie is ­tegen­­woordig geen gebrek meer. Surfen op internet ­levert een ­lading ­gegevens,

organisa­ties en tijdschriften staan vol met ­weetjes en trucs. Maar wat is nu betrouwbaar en actueel? Het informatiecentrum in de hal van de poliklinieken biedt ­uitkomst. Een team van speciaal opgeleide vrijwilligers is bezoe­ kers behulpzaam bij het zoeken naar betrouwbare informatie op het internet. Ze beschikken over tal van folders en DVDs ­waaruit ze een keuze maken die zo ­nauwkeurig mogelijk op de ­vraag van bezoekers is ­afgestemd. Het informatiecentrum is

Nieuwe operatiekamer pagina 2 Sneller Beter pagina 6

open van maandag tot vrijdag ­tussen 09.00 en 12.00 uur en tussen 13.00 en 16.00 uur.

Magazine op verzoek Dit is U&Wij, het nieuwe bedrijfsblad van het Diaconessenhuis Leiden. Speciaal voor u als relatie van het ziekenhuis. De oude vertrouwde Reflex gaat op in twee nieuwe bladen, elk voor een eigen groep lezers. Naast U&Wij verschijnt het nieuwe personeelsblad Een&Ander. Samen met internet en intranet bieden zij praktische en actuele informatie voor medewerkers en belang­ hebbenden.

Papier en digitaal We hebben gekozen voor het behoud van papieren informa­ tie. In deze tijd van digitalisatie wellicht wat minder voor de hand liggend. Toch denken we dat deze papieren versie een aanvulling én opvulling is voor alles wat u al over het Diaconessenhuis zult horen en lezen via brieven, website, per telefoon of door uw bezoek aan het ziekenhuis. Dit magazine heeft het voordeel dat u het kunt door­ bladeren, terugbladeren, wegleggen en weer oppakken ­wanneer het u uitkomt. We komen met U&Wij tegemoet aan een van de wensen van de huisartsen. Meer wensen en uitkomsten uit het ­huis­artsenonderzoek leest u verderop.

Oud & nieuw Een aantal rubrieken zult u herkennen, zoals het voorstellen van nieuwe specialisten en de agenda. Nieuw is de uitleg over nieuwe behandelingen en onderzoeken, zoals in dit nummer het onder­ zoek naar de werkzaamheid van Yakult waar maag-, darm-, lever­ arts Cees Clemens aan meewerkt. Ook projecten op het gebied van kwaliteit, bouw of zorg komen ruimschoots aan bod.

U&Wij komt vier keer per jaar uit. Tussentijds nieuws is digitaal te vinden (www.diaconessenhuis.nl). We hopen dat deze uitgave het ­Diaconessenhuis weer wat dichterbij brengt. Tony Lamping, directeur patiëntenzorg Hans den Hollander, directeur bedrijfsvoering

Om de groei van de productie op te vangen en ook om de technologische mogelijkheden te vergroten, werden twee operatiekamers gerenoveerd en kwam er een derde bij.

Goed toegerust voor de toekomst

Meer kijkoperaties Twee OK’s zijn nu volledig digitaal: voor­ zien van apparatuur voor endoscopieën, computers, monitoren, en videocamera’s. Hier doen chirurgen, gynaecologen en urologen hun kijkoperaties. Een techniek die snelle ontwikkelingen doormaakt. Voor patiënten zijn de voordelen ­evident: sneller hersteld, minder pijn en ­cosmetisch mooier. De chirurgen Remy Tjeenk en Robbert Vree hebben inmid­ dels ruim twee en een half jaar evaring met endoscopische colonoperaties in het Diaconessenhuis. ‘De resultaten zijn

2

goed. Het is veel prettiger werken voor de artsen en veiliger voor de patiënt. De techniek moet zich stap voor stap verder ontwikkelen. In de nabije toekomst gaan ook middenrif- en miltoperaties laparos­ copisch plaatsvinden.‘ De jongste uroloog, Mischa Wijffelman, doet volgend jaar een aantal laparoscopi­ sche operaties samen met Remy Tjeenk. Zoals het verwijderen van een nier of een deel daarvan en lymfklieroperaties bij prostaatkanker. Wijffelman noemt deze ingrepen zinvol en haalbaar: ’Het kost tijd om de nodige ervaring op te doen,

maar ik hoop dat ik eind van dit jaar de eerste operaties zelfstandig kan uitvoeren.’ Gynaecoloog Emmy van Woerden en haar collega’s voeren al langere tijd kijk­ operaties uit waarbij eierstokken, cystes en buitenbaarmoederlijke zwanger­schappen worden verwijderd. ‘Sinds vorig jaar verwijder ik ook hele baarmoeders met de kijkoperatie. Afgelopen jaar hebben we deze techniek al twaalf keer toege­ past.’ Van Woerden legt uit dat met een ­morcellator de uterus verkleind wordt tot een lange sliert, die vervolgens via de

buis te verwijderen is. Ze verwacht dat laparoscopische baarmoederverwijdering zeker vaker zal worden toegepast. ‘Mijn collega Frans Copray gaat zich nu ook de techniek eigen maken. Veel uitbreiding van de laparoscopische mogelijkheden verwacht ik voor ons niet. Aanvankelijk leek een operatie tegen incontinentie ook goed ­laparoscopisch te doen, maar in de ­praktijk blijkt dit niet bevredigend te zijn.’

Aanwinst De verbouwing was een uitstekende gelegenheid om al langer gewenste vernieuwingen door te voeren. De ­­setting is sterk verbeterd en de werkomstandigheden zijn veel plezieriger. Het werken met deze techniek stelt ­specifieke eisen aan de inrichting. Zo is er een brug gebouwd waaraan de apparaten zijn bevestigd en waar ook uitbreidingen of nieuwere modellen een plek kunnen vinden. Daarbij zijn ook de arbo-technische aspecten voor alle gebruikers van de OK’s meegenomen. Twee belangrijke verbeteringen: het scherm waarop het operatiegebied te zien is, staat nu recht voor het blikveld van de ­operateur en alle losse snoeren en draden zijn van de vloer.

3

Helemaal nieuw, ter uitbreiding of ter vervanging: regelmatig verschijnen er nieuwe gezichten in het Diaconessenhuis. Mensen die de zorg op een hoger peil helpen tillen en nieuwe inzichten en kennis inbrengen. Deze keer in beeld: een kinderarts, een physician ­assistent en een orthopeed.

Wie Uitbreiding Kinder­­geneeskunde met neonatoloog Nieuwe expertise Annique van den Broek begon 1 ­augustus met een nieuwe uit­daging. Zij kwam de maatschap kinder­ geneeskunde versterken. De wens van de maatschap om de expertise ­neonatologie in huis te halen is daar­ mee ingewilligd. Van den Broek: ‘Ik heb aan de VU ­gestudeerd en ben daarna in het AMC tot neonatoloog opgeleid. Dat heb ik vier jaar gedaan.’ Ze stapte over naar kindergenees­ kunde in het Diaconessenhuis ‘Omdat ik ­neonatologie zie als een verdieping van de kindergeneeskunde, die heel ­waardevol is, maar niet het enige vak­ gebied waar ik in wil werken. Grotere kinderen zijn ook heel leuk.’

Hectisch ‘Neonatologie is natuurlijk een ­hectisch vakgebied, waarin je naast acute patiënten­zorg veel bezig bent met ­begeleiding van ouders en gecon­ fronteerd wordt met medisch ethische dilemma’s. Ik krijg er nu andere dingen voor terug, zoals het persoonlijk ­contact met kinderen. Mijn werk zal, net als voor de anderen in de maat­ schap, de hele kindergeneeskunde bestrijken.Maar daarnaast zal ik me ook bezig- houden met protocollen voor zuigelingenzorg en acute opvang.’

Scholing geven ‘Ik ben instructeur voor de opvang en reanimatie bij pasgeborenen. Dus het is logisch dat ik extra scholing ga geven op dit gebied. Verder worden in de

4

Wat?

huidige samenwerking met het ­Rijnland ziekenhuis, naast de gezamenlijke diensten, ook de protocollen van beide ziekenhuizen op elkaar afgestemd. Hier zal ook ik mijn bijdrage aan leveren.’

“Neonatologie zie ik als verdieping” Annique van den Broek

“Mijn functie heeft veel voordelen” Ellen van den Beld-Moeselaar

Physician assistant geeft Urologie extra dimensie Zelfstandig spreekuur Ellen van den Beld-Moeselaar is Master Physician Assistant (PA). Haar vak­gebied is de urologie. Zij houdt zelfstandig spreekuren en doet kleine verrichtingen en werkt onder super­visie van de ­urologen.

Kleine verrichtingen Van den Beld werkte meer dan twintig jaar als verpleegkundige, de laatste ­jaren als leidinggevende. Maar zij wilde meer. Na een opleiding van tweeënhalf jaar verricht de kersverse PA zelfstandig circumcisies en ­sterilisaties. Over haar nieuwe baan: ‘Mijn functie heeft veel voordelen. ­Patiënten kunnen sneller bij mij terecht dan bij de ­uroloog. Ik heb meer tijd en ik plan twintig minuten voor een eerste ­consult. Bovendien ben ik een vrouw. Sommige vrouwen ­vinden het nu eenmaal prettiger als een blaasonderzoek door een vrouw wordt gedaan.’

“Diaconessenhuis past bij mijn wensen” Rover Krips

Extra dimensie Ook de urologen zijn blij met een PA in hun praktijk. Uroloog Erik ­Arendsen: ‘Zij geeft de maatschap een extra dimensie. Incontinentie, genitale en seksuele problematiek en kinderurologie zijn gebieden waar ze zelf prima uit de voeten kan. Alle ­oncologische en meer complexe ­gevallen worden altijd overlegd met de urologen.’

Kwaliteit en bereikbaarheid ‘Verbeteren van de kwaliteit van zorg, daar draait het om. Het differentiëren is nodig om de kwaliteit en bereik­baarheid te waarborgen. Artsen hebben nu hun handen vrij om patiënten met gecompli­ ceerde ziektebeelden te zien. Zo kunnen we als ziekenhuis efficiënter werken, de wachtlijsten verkorten en tegelijkertijd de kwaliteit verhogen.’

Physician assistants en zo meer De HBO-dokter, zo worden PA’s ook wel genoemd. De taken en bevoegdheden van een Physician Assistant komen ongeveer overeen met die van een tweedejaars arts-assistent, maar dan op een afgeba­ kend geprotocolleerd terrein. Behalve de PA werken in het Diaconessenhuis ook nurse-practitioners. Hun werk is veelal gebonden aan ziekte-gerelateerde patiënten­groepen. Begeleiden en voor­ lichting is hun belangrijkse taak.

Nieuwe orthopeed: betrokken en ­bereikbaar Vertrouwd met regio Rover Krips werkt al enige tijd in het Diaconessenhuis. De derde orthopeed woont in Amsterdam, maar heeft een voorgeschiedenis met deze regio.

Leuke sfeer ‘Mijn opa was dokter van der Laan, huisarts in Rijnsburg, daardoor ken ik deze regio vrij goed. Ik zocht naar een niet te groot ziekenhuis waar de lijnen kort zijn. Ook niet te ver van ­Amsterdam, omdat ik daar nog een paar jaar wil wonen. Het ­Diaconessenhuis past precies bij mijn wensen. Ik vind de sfeer leuk, heb contact met allerlei mensen in het ziekenhuis en de goede positie van de orthopedie spreekt me aan.’

Gespecialiseerde generalist Krips is opgeleid in Amsterdam, heeft zich gespecialiseerd bij professor Van Dijk in het AMC en is in 2003 gepromo­ veerd bij professor Marti op chronische enkelinstabiliteit. ‘Ik wil generalist blijven, maar ben gespecialiseerd in arthroscopie van de knie en enkel en in traumatologie. Het vak orthopedie is zo boeiend en uitdagend omdat het een combinatie is van techniek en betrokkenheid bij patiënten. Ik vind het leuk om meer van iemand te weten dan alleen zijn ziekte­ beeld. Voor huisartsen wil ik goede én betrouwbare zorg leveren en goed bereikbaar zijn voor overleg.’

5

Veiligheid en logistiek rond de patiënt blijven verbeteren

Van Sneller Beter naar Best

In november ronden we twee jaar ­werken volgens de Sneller Beter ­methode af, hét kwaliteitsproject van het ministerie van VWS. De afgelopen jaren hebben we bericht over onze doelen, nul­ metingen, inspanningen, tegenslagen en resultaten. Overal in huis zijn projecten gestart die de patiëntveiligheid en patiënten­ logistiek verbeteren. Ook patiëntenparticipatie kreeg extra aan­ dacht. Patiënten konden hun ervaringen delen tijdens lunches met de directie of meewerken aan evaluatiegesprekken.

Oude rotten en jonkies

gericht door hun opname via een multidisciplinair standaard behandelplan. Dit soort programma’s bestaat al langer. In 2004 begon het Diaconessenhuis met de ‘klinische paden’. Het eerste was ‘acute verwardheid’ en binnenkort begint ‘kinderen met astma’. Inmiddels hebben we zeventien paden die als zorg­ programma verder gaan.

VIM

Tussen september 2005 en september 2007 zijn 25 projec­ ten gestart waarvan sommige inmiddels zijn afgerond en ­geïntegreerd in de normale manier van werken. Het laatste project, Ondervoeding, is echter amper een maand oud! Een team van diëtisten en voedingsassistenten werkt met veel ­enthousiasme aan het onderkennen en voorkomen van ­ondervoeding bij klinische patiënten.

Patiëntveiligheid, de andere poot van Sneller Beter, loopt onder andere door in de invoering van VIM op alle verpleegafdelingen en twee poliklinieken. VIM staat voor Veilig Incidenten Melden en sluit aan bij het patiëntveiligheidsprogramma ‘Voorkom schade, werk veilig’ van het Ministerie en de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Elke afdeling gaat doelgericht aan de slag met meldingen over (bijna) incidenten. Met de ­eigen afdeling nagaan wat er is gebeurd en hoe dat te voor­komen verhoogt het verantwoordelijkheidsgevoel en het enthousiasme van de medewerkers.

Niet te stoppen Met het officiële einde van Sneller Beter ver­ dwijnt het kwaliteitsdenken niet. In tegendeel, weet programmacoördinator Veronique Bekendam: ‘In ons beleidsplan staat dat wij tussen nu en 2010 tot de tien beste zieken­ huizen van het land willen behoren. We zijn met Sneller Beter goed van start gegaan. Die trein is niet te stoppen en dat wil­ len we ook niet! Projecten die nu onder ­Sneller Beter vallen gaan gewoon door.’

De samenwerking met verwijzers is onontbeer­ lijk. Een goede verwijzing naar het juiste ­specialisme zorgt ervoor dat de patiënt snel wordt geholpen. Van onze kant doen wij er alles aan om de toegangstijd kort te houden en de zorg te structureren.

SSW

SW

S

ES

S

WSW

U bent van harte welkom op onze kwaliteits­ markt op 8 november zodat u de resultaten van al de Sneller Beter projecten kunt zien en met teamleden van gedachten kunt wisselen.

WNW

ESE

ES

W

E

W

N

Alle logistieke projecten gaan onder een andere naam verder en heten voortaan zorgprogramma’s. Die loodsen patiënten efficiënt en patiënt­

U en wij

NNW N

6

NNE

NE

ENE

Zes procent van de Nederlandse bevolking heeft PDS, het prikkelbare darm syndroom. Arts-onderzoeker ­Annemieke Thijssen onderzoekt het effect van probiotica.

Elke dag twee flesjes? Yakult is een voorbeeld van een pro­ bioticum, waarin grote hoeveelheden goede bacteriën zijn verwerkt. Dat zorgt ervoor dat de goede bacteriën in de darmen de darmflora herstellen en verbeteren. Het heeft zijn werk­ zaamheid bij obstipatie bewezen. Het onderzoek moet uitwijzen in hoeverre het werkt voor PDS. De klachten bij PDS zijn zeer divers en wisselend van ernst: diarree, obstipatie, opgeblazen gevoel, buikpijn, winderigheid, opboeren of misselijkheid.

geen probioticum drinken, maar wel ontlasting inleveren.

biopten en het bloed onderzoeken. Dit gebeurt in Maastricht. In Antwerpen onderzoeken ze de ontlastingmonsters.

Hapjes Een tweede groep proefpersonen is ­gestart in augustus. Thijssen: ‘Bij hen onderzoeken we ook hapjes uit de darm. Hier tegenover staat ook een zogeheten controlegroep, bij patiënten die voor een colonscopie komen. Ik doe zelf de scopiën en bloedprikken. In juni 2008 denk ik al het ­materiaal ­verzameld te hebben en ga ik de

Proefpersonen en vrijwilligers De eerste groep is in maart ­begonnen. Een groep van 24 proefpersonen kreeg een probioticum, een andere een placebo. Het is een dubbelblinde proef, deelnemers noch onderzoeker weten wie wat krijgt. Zij moeten acht weken lang twee flesjes probioticum of pla­ cebo per dag drinken en vragenlijsten invullen. Verder moeten zij drie keer ontlasting inleveren. De onderzoekers nemen bloed af, doen een drukmeting van de endeldarm en nemen biopten van de darm. Daarnaast is er een con­ trolegroep van gezonde personen, die

Publiceren Thijssen is de eerste arts-onderzoeker in het Diaconessenhuis. ‘Dit onderzoek duurt tot medio 2009, daarna hoop ik mijn specialisatie voor MDL-arts doen. Ik verwacht in de loop van 2008 met de eerste resultaten te komen. Voor MDLartsen is het belangrijk of de probiotica daadwerkelijk helpen bij PDS. Het zou een relatief eenvoudig oplossing zijn voor een lastig probleem. Maar ook als de resultaten niet gunstig zijn, zullen we deze publiceren.’

Samenwerking Het onderzoek van Annemieke ­Thijssen is een samenwerkingsverband ­tussen het Diaconessenhuis Leiden, ­Academisch Ziekenhuis Maastricht en de universiteit van Antwerpen. Thijssen is speciaal aangesteld voor dit onderzoek. Ze werkt onder super­ visie van maag-darm-en leverarts Cees Clemens, die gepromoveerd is op het onderwerp prikkelbare darm syndroom.

Elektronische uitwisseling winst voor de patiëntenzorg

Nu U Rubriek voor ­ingezonden ­brieven, commentaren of ­reacties van uw kant. Stuur ze naar de redactie: [email protected]

Ernst de Kievit, directeur van het REOS Zorg, geeft zijn reactie op de resultaten van ons onderzoek onder huisartsen (zie elders in dit blad). ‘De lijnen tussen huisartsen en specialisten van het Diaconessenhuis zijn kort. Maar de inhoud of wijze van aanbieden van informatie kan altijd beter. Wat ik wel herken in de resultaten is dat je informatie altijd actief moet aanbieden en dat de gegevens dan bijvoorbeeld uitgeprint of bewaard kunnen worden.’ ‘In jullie onderzoek lijkt het of er weinig behoefte is aan elektronische uitwisseling van (medische) informatie tussen huisartsen en specialisten. Ik wil dat graag nuanceren. We zijn zo gewend aan dat formuliertje dat je als huisarts pakt, invult en meegeeft aan de patiënt. Simpel, dat hoeft nog niet

zo nodig digitaal. Maar als je er dieper op in zou gaan, dan denk ik dat er wel degelijk behoefte is aan snelle informatieuitwisseling. Een voorbeeld: de huisarts stuurt vanuit HIS zijn vraag en informatie over de patiënt naar de ­specialist. De specialist kijkt daar goed naar, ­neemt het op in zijn elektronisch dossier, ziet ­vervolgens de patiënt en rapporteert zijn bevindingen en advies terug aan de huisarts. Als dat te regelen is, is ­iedereen voor. Zo loopt er momenteel een project van een huisartsenpraktijk in Noordwijk en het LUMC, speciaal voor diabetespatiënten. En met succes. Op het vlak van directe informatie-uitwis­ seling is nog een grote winst te behalen, voor zowel huisarts als ziekenhuis.’

7

Een eigen site voor huisartsen moet zorgen voor een goede communicatie. Het ­Diaconessenhuis onderzocht daarom de informatiebehoefte van huisartsen via de ­website en kwam tot betere inzichten.

7. Informatie over bijeenkomsten, semi­ nars en symposia voor huisartsen; 8. Wachttijden voor operaties; 9. Afspraak plannen voor patiënten in de agenda van de specialist; 10. E-mail- contact met de specialist.

Speciaal voor huisartsen

Website aangepast In april ontvingen alle huisartsen uit Leiden en de Duin- en Bollenstreek een schriftelijke of elektronische enquête over de informatie die zij op een site ­willen lezen. 37% van de huisartsen ­reageerde en voornamelijk op de ­schriftelijke enquête. Op de elektronisch toegezonden enquête reageerde 6%.

Opvallend 98% van de huisartsen gebruikt Sleutel­ net en daar blijft het bij. 7,2% van de ondervraagden gebruikt nooit internet om informatie voor patiënten op te zoe­ ken en 83,1% van de huisartsen bezoekt nooit de website van het Diaconessen­ huis Leiden. Ook ZorgDomein is niet populair. Dit wordt door 12,2% van de huisartsen gebruikt. Volgens huisartsen

Papier hier

is een koppeling van de site van het Diaconessenhuis met het Huisartsen Informatie Systeem (HIS) wenselijk.

Resultaten Huisartsen willen informatie over het ziekenhuis ontvangen. Waar denken zij dan aan? De informatie-top10 op ­volgorde van belangrijkheid: 1. Openingstijden van poliklinieken; 2. Bereikbaarheid van specialisten en afdelingen; 3. Onderzoek, diagnostiek, verwijs­ protocollen en verwijsafspraken; 4. Ontslagbrieven en uitslagen digitaal ontvangen; 5. Informatie over de specialist en ­specifieke deskundigheid; 6. Diagnostiek aanvragen;

Volledig papierloos werken: niet voor huisartsen. Uitnodigingen voor seminars en cursussen, het voorstellen van nieuwe specialisten, vertrek van specialisten en actuele berichten willen huisartsen liever op papier krijgen. Iets tastbaars dat niet in de mailbox verdwijnt.

& Nu? Het ziekenhuis blijft papieren informa­ tie aan huisartsen verstrekken. Vandaar deze uitgave U&Wij en plannen voor een eigen nieuwsbrief. Omdat via de digitale snelweg uitgebreider, sneller en beter kan worden geïnformeerd, wordt de website van het ziekenhuis aangepast voor huisartsen. Koppelingen met andere systemen worden hierbij betrokken. Kijk op www.diaconessenhuis.nl

Nieuwe poliklinieken Enorme verbetering voor patiënt, artsen èn medewerkers Voor de zomervakantie namen de poliklinieken dermatologie, chirurgie en eerste hulp hun intrek in de gerenoveerde poli­ kliniek. Ruime gangen, warme kleuren, comfortabele zitjes met leestafels, gecombineerd met kunst, maken het oorspronkelijke bruine jaren tachtig gebouw onherkenbaar. ‘We kunnen ons nu al niet meer voorstellen hoe het was’, aldus een tevreden polikliniekmedewerker dermatologie.

Patiënten voor de functieafdeling en polikliniek interne ­geneeskunde zoeken nog naar de tijdelijke locatie: ‘Moet ik voor een bronchoscopie route 46 volgen?’ De laatste fase van de renovatie is gestart. In juni 2008 wordt het project afgerond. Dan gaan ook de functieafdeling en interne genees­ kunde naar het nieuwe onderkomen.

U&Wij is het relatiemagazine van het ­Diaconessenhuis Leiden en verschijnt elke twee maanden. Redactie Marleen Hartevelt (hoofdredacteur), Yvon van Egmond, Grace Hicks, Susanne ­Rutten en Ietje Zéguers (bedrijfsjournalist) contact: [email protected] Ontwerp HSTotaal, Haarlem Fotografie Hans van den Berg Druk Sonneveld, ‘s-Gravenzande

8