WATER TOOLKIT HANDLEIDING

WATER TOOLKIT

HANDLEIDING

Inhoudsopgave Algemeen

Inleiding Materiaal Water Toolkit Digitaal lesmateriaal

Groep 1/2

Kerndoelen Lesinhoud Werkbladen

Groep 3/4


Groep 5/6


Groep 7/8


Evaluatie

Augustus 2013 Inhoud en eindredactie lesmateriaal: Onderwijs Maak Je Samen Ontwerp en opmaak: Onderwijs Maak Je Samen Foto’s: www.sxc.hu Uitgave: Stichting Water Toolkit (samenwerking van Junior Kamer (JCI) Nederland en Rode Kruis)

Mede mogelijk gemaakt door: Waterbouw.nl, Boskalis en Van Oord

WATER TOOLKIT

ALGEMEEN

WATER TOOLKIT

ALGEMEEN Inleiding

Maar ook in het verbeteren van waterveiligheid en het verminderen van de impact van natuurrampen gerelateerd aan water, zoals extreme

De Stichting Watertoolkit biedt u graag educatief lesmateriaal aan bij de fysieke materialen in de Water Toolkit. Dit lesmateriaal alsmede het fysieke materiaal en een gastles voor groep 7/8 kunt u gratis via de website www.watertoolkit.nl aanvragen. Mocht u nog vragen en/of opmerkingen hebben, dan kunt u deze per mail sturen naar [email protected].

overstromingen of juist droogte. De Water Toolkit is mede mogelijk gemaakt door sponsoring vanuit de Waterbouwsector: Koninklijke Boskalis Westminster N.V. Van Oord Dredging and Marine Contractors BV Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Waterbouw

De lessen sluiten aan bij de groepen 1-2, 3-4, 5-6 en 7-8. Per combinatiegroep zijn er vier lessen ontwikkeld die aansluiten bij de kerndoelen van het primair onderwijs. Bron: http://tule.slo.nl/. De kerndoelen die aan bod komen vallen voornamelijk binnen de leerlijn ‘oriëntatie op jezelf en de wereld’.

Materiaal in de Water Toolkit De inhoud van de Water Toolkit voor het geven van de lessen die digitaal beschikbaar zijn, is als volgt:

Water is een reuze interessant onderwerp voor basisschool leerlingen om zich in te verdiepen via de Water Toolkit. De Water Toolkit is de afgelopen jaren door JCI gratis aan maar liefst 1.200 basisscholen uitgeleend om zo een bijdrage te leveren aan het waterbewustzijn bij kinderen vanaf 4 jaar. De Water Toolkit wordt gedurende 1 week ingezet op een basisschool tijdens een themaweek, in alle groepen, over water. Via http://kominactie.rodekruis.nl/waterensanitatie kan de school ook in actie komen voor een Watersanitatieproject van het Rode Kruis. Samen met JCI biedt het Nederlandse Rode Kruis de Water Toolkit op basisscholen aan. Via Maatschappelijke stages (MaS) kunnen ook middelbare scholieren betrokken worden bij de Water Toolkit en uw projectweek op school. JCI en het Nederlandse Rode Kruis zijn een samenwerking gestart met betrekking tot een educatief lespakket voor basisscholen: de Water Toolkit.

Groep 1/2

Waterbaan Emmers Afbeelding kraan Handdoek Prentenboek ‘er was eens een olifantje’

Groep 3/4 Groep 5/6 Groep 7/8

Waterbaan Boek ‘Kikker is een held’ Boek ‘Help, mijn iglo smelt!’ Boek ‘Water, mijn eerste docu-boek’ Waterbaan Boek ‘ Zuinig met water’

Digitaal lesmateriaal Per combinatie groep zijn er vier lessen. Voor elke les is er een lesbrief ten behoeve van de leerkracht. Bij sommige lessen wordt er gebruik gemaakt van een werkblad. Deze werkbladen zijn apart te downloaden.

JCI (Junior Chamber International) is een netwerkorganisatie voor persoonlijke ontwikkeling voor ondernemende mensen van 25 tot 40 jaar. JCI Nederland maakt zich lokaal, nationaal en internationaal sterk om maatschappelijke en zakelijk relevante projecten te organiseren.

Per combinatiegroep is er een lespakket met de vier lesbrieven en een pakket met de benodigde werkbladen.

Het Nederlandse Rode Kruis is een van de grootste humanitaire hulpverleningsorganisaties van het land en is een vrijwilligersorganisatie. Bewustwording/voorlichting vindt het Nederlandse Rode Kruis belangrijk: vergroten van respect en hulpbereidheid. Water is een belangrijk onderdeel van de hulpverlening van het Rode Kruis. Dat uit zich in het steunen van internationale projecten voor schoon drinkwater en het installeren van waterpompen.

Er zijn Prezi’s beschikbaar, zodat u via internet op uw digibord de lessen kunt presenteren.

Per les wordt aangegeven wat het doel van de les is, welk materiaal er nodig is, krijgt u een tijdsindicatie voor het geven van de les en wordt kort de opbouw van de les gegeven. Per les worden er suggesties gegeven voor extra opdrachten die eventueel door een individuele leerling of een groepje leerlingen gemaakt kunnen worden.

2

WATER TOOLKIT

GROEP 1/2

WATER TOOLKIT

GROEP 1/2 Kerndoelen De kerndoelen die in de digitale lessen van groep 1/2 aan bod komen zijn: Kerndoelen

Tussendoelen voor groep 1/2

42 De leerlingen leren onderzoek doen aan materialen en natuurkundige verschijnselen, zoals licht, geluid, elektriciteit, kracht, magnetisme en temperatuur.

Ervaren van de kracht van water (drijven en zinken)

43 De leerlingen leren hoe je weer en klimaat kunt beschrijven met behulp van temperatuur, neerslag en wind.

Leerlingen leren over de veranderingen in het weer: - Regen - Hagel - Sneeuw - Wolken en mist

45 De leerlingen leren oplossingen voor technische problemen te ontwerpen, deze uit te voeren en te evalueren. 48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.

Leerlingen ervaren water als energiebron.

49 De leerlingen leren over de mondiale ruimtelijke spreiding van bevolkingsconcentraties en godsdiensten, van klimaten, energiebronnen en van natuurlandschappen zoals vulkanen, woestijnen, tropische regenwouden, hooggebergten en rivieren.

Leerlingen leren de kenmerken van zee, strand en duinen Leerlingen ervaren wind en water door er mee te spelen.

50 De leerlingen leren omgaan met kaart en atlas, beheersen de basistopografie van Nederland, Europa en de rest van de wereld en ontwikkelen een eigentijds geografisch wereldbeeld.

Mentale map van de buurt

Lesinhoud

Werkbladen

Bovengenoemde tussendoelen zijn vertaald naar specifieke lesdoelen per les. Deze lesdoelen zijn dus gebaseerd op de kern- en tussendoelen en zijn daar waar nodig specifiek gemaakt.

Werkblad 1 Werkblad 2

Hieronder staat een overzicht met de lesdoelen die in het digitale lesmateriaal aan bod komen: - ervaren van de kracht van water (drijven & zinken); - leerlingen kennen de weersverschijnselen regen, hagel, sneeuw, wolken en mist; - leerlingen weten hoe zee, strand en duinen eruitzien; - leerlingen ervaren hoe water inwerkt op zand en klei; - leerlingen weten welk water bij hen in de buurt te vinden is. In elke les wordt er een antwoord gezocht op een hoofdvraag. Dit is tevens de titel van de les. Les 1 Les 2 Les 3 Les 4

Wat is water? Waar is het water? Wat doet het water? Wat drijft en wat zinkt?

4

Placemat en afbeeldingen (les 1) Drijven of Zinken (les 4)

WATER TOOLKIT

GROEP 3/4

WATER TOOLKIT



39 De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu

Leren dat de mens invloed heeft op milieu door iets toe te voegen (watervervuiling) of onttrekken (visserij) Attitude aanleren m.b.t. zorg voor water(kwaliteit) Context: eigen omgeving


Verder geen specifieke tussendoelen


Leerlingen leren regenval te meten en mate van bewolking te bepalen. Leerlingen kennen verschillen tussen neerslagvormen: - Regen - Hagel - Sneeuw Leerlingen leren over het verschil tussen het weer in een plaats aan zee en een plaats in het binnenland (bijvoorbeeld IJmuiden en Enschede) Leerlingen leren over verschillen tussen het weer in tijd (seizoenen)

48 Kinderen leren over de maatregelen die in Nederland genomen worden/werden om bewoning van door water bedreigde gebieden mogelijk te maken.

Leerlingen leren de kenmerken van rivieren, kanalen en meren


Leerlingen leren over water als energiebron (waterrad).


Mentale map van eigen regio en (mentale) uitstapjes naar buitenland

Lesinhoud

In elke les wordt er een antwoord gezocht op een hoofdvraag. Dit is tevens de titel van de les.

Bovengenoemde tussendoelen zijn vertaald naar specifieke lesdoelen per les. Deze lesdoelen zijn dus gebaseerd op de kern- en tussendoelen en zijn daar waar nodig specifiek gemaakt.

Les 1 Les 2 Les 3 Les 4

Hieronder staat een overzicht met de lesdoelen die in het digitale lesmateriaal aan bod komen:

Waarom is water belangrijk? Hoeveel water valt er? Waarom is wat in het water leeft belangrijk? Hoe zorgt water voor energie?

Werkbladen

- leerlingen weten dat mensen water vervuilen; - leerlingen weten dat mensen eten halen uit water; - leerlingen begrijpen dat zorg voor water belangrijk is; - leerlingen kennen het verschil tussen neerslag (regen, hagel, sneeuw); - eerlingen weten dat temperatuur/seizoen invloed heeft op neerslag; - leerlingen weten dat hoeveelheid regenval/neerslag verschilt in de wereld ; - leerlingen weten dat water energie kan opwekken; - leerlingen ervaren hoe een waterrad werkt.

Werkblad 1 Werkblad 2 Werkblad 3

6

Lijst invullen watergebruik (les 1) Sorteren afbeeldingen op droogte en wateroverlast (les 2) Afbeeldingen in de goede volgorde leggen (les 4)

WATER TOOLKIT

GROEP 5/6

WATER TOOLKIT




Leren over de gevolgen van watervervuiling en visserij: - vanuit verschillende perspectieven - op korte termijn - op lange termijn (duurzaamheid en rechtvaardigheid) Context: Nederland en Europa


Leerlingen leren dat temperatuur wordt uitgedrukt in schaal van Celsius, gebaseerd op 0°C (water bevriest) en 100°C (water kookt). Leerlingen leren dat water kan bevriezen, smelten, verdampen en condenseren


Weerbeeld per seizoen met aandacht voor: hoeveelheid neerslag, en bewolking Leerlingen leren de soorten wolken herkennen: veegwolk, golfwolk, schaapjeswolk en cumulus. Leerlingen leren over de relatie tussen (zee-, land- en subtropisch-) klimaat en neerslag in Europa.


Leerlingen leren over de verdediging tegen het buitenwater (de zee) via: - terpen - duinen - dijken (Westfriese Omringdijk, Zuiderzeewerken en Deltaplan) Leerlingen leren over het bemalen van laaggelegen land via: - molen(gang)/ gemaal - boezemgebied - veenpolders - droogmakerijen


Mentale map van Nederland

53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.

Leerlingen leren over de Watersnoodramp (1953). Leerlingen leren over de haven van Rotterdam. Deze tussendoelen laten wij terugkomen in de groepen 7 - 8

Lesinhoud

termijn); - leerlingen weten dat Nederland t.o.v. de zee laag ligt en via dijken en duinen ervoor zorgt dat land niet overstroomt; - leerlingen weten dat in Nederland een aantal gebieden vroeger water waren en door mensen zijn ‘drooggelegd’; - leerlingen weten dat klimaat (zee-, land- en subtropisch) invloed heeft op de hoeveelheid neerslag; - leerlingen weten dat de hoeveelheid neerslag en bewolking per seizoen verschilt.

Bovengenoemde tussendoelen zijn vertaald naar specifieke lesdoelen per les. Deze lesdoelen zijn dus gebaseerd op de kern- en tussendoelen en zijn daar waar nodig specifiek gemaakt. Hieronder staat een overzicht met de lesdoelen die in het digitale lesmateriaal aan bod komen: - leerlingen weten wat de gevolgen van watervervuiling zijn (korte/lange

8

WATER TOOLKIT

GROEP 5/6 Werkbladen

In elke les wordt er een antwoord gezocht op een hoofdvraag. Dit is tevens de titel van de les. Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 4

Werkblad 1 Werkblad 2 Werkblad 3

Hoe verdedigt het lage Nederland zich tegen de zee? Hoe maak je van water een stuk land om op te wonen? Valt er in Nederland evenveel water uit de lucht als in de rest van de wereld? Wat zorgt ervoor dat water vervuilt en wat kunnen we eraan doen? Hoe zorgt water voor energie?

9

Hoogtekaart Nederland (les 1) Kwartet met kenmerken van klimaten (les 3) Mindmap korte en lange termijn gevolgen watervuiling (les 4)

WATER TOOLKIT

GROEP 7/8

WATER TOOLKIT




Leren over stijging van het waterpeil als gevolg van het broeikaseffect. Gevolgen van ontbossing op leefwereld mens en natuur (overstromingen) Context: wereld


Leerlingen leren verband tussen weer en seizoen. Zij leren waarom de neerslag per seizoen verschilt. Leerlingen leren over de relatie tussen de volgende klimaten en de hoeveelheid neerslag. - poolklimaat - tropisch klimaat - woestijnklimaat - hooggebergteklimaat


Leerlingen leren over de verdediging tegen het binnenwater via: - rivieren - dijken - dynamisch rivierbeheer (de rivier moet weer ruimte krijgen) Leerlingen kunnen polders aanwijzen die bij extreem hoge afvoer water gaan bergen - de (3891) polders in Nederland als een vorm van ‘landmaken’ - terpenlandschap - ontginningen van het veen veenpolders (het ‘oude land’) en veenafgravingen (Utrechts plassengebied, Groningse en Drentse veenkoloniën) - aandijkingen van opslibbend land - waddenkust - buitendijkse schorren in Zeeland - droogmakerijen (Beemster, Haarlemmermeer, Zuiderzeepolders)


Leerlingen leren over de energiebronnen in de wereld waaronder waterkracht (waterdam).


Mentale map van Europa en de wereld

53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis.

Leerlingen leren over de Watersnoodramp (1953). Leerlingen leren over de haven van Rotterdam.

11

WATER TOOLKIT

GROEP 7/8 Bovengenoemde tussendoelen zijn vertaald naar specifieke lesdoelen per les. Deze lesdoelen zijn dus gebaseerd op de kern- en tussendoelen en zijn daar waar nodig specifiek gemaakt.

In elke les wordt er een antwoord gezocht op een hoofdvraag. Dit is tevens de titel van de les.

Hieronder staat een overzicht met de lesdoelen die in het digitale lesmateriaal aan bod komen: - leerlingen weten dat waterpeil wereldwijd stijgt; - leerlingen weten hoe we er in Nederland voor zorgen dat rivieren en kanalen (binnenwateren) niet overstromen (via rivierbeheer en dijken); - leerlingen weten hoe je in Nederland extra land maakt en hoe het met behulp van de natuur gebeurt (polders, schorren Zeeland en ontginnen veenpolders); - leerlingen weten dat in 1953 een watersnoodramp in Nederland plaatsvond; - leerlingen weten hoe land vroeger is gemaakt door water weg te pompen; - leerlingen weten dat Rotterdam de grootste haven in Europa is en weten dat er veel spullen en grondstoffen de haven binnenkomen en eruit gaan via schepen; - leerlingen weten dat water energie oplevert via een waterdam; - leerlingen weten hoe de Beemster is drooggemaakt; - leerlingen weten dat weghalen van heel veel bossen overstromingen tot gevolg kan hebben;

12

Les 1 Les 2 Les 3 Les 4

Waarom zijn de Deltawerken gemaakt? Hoe zorgen we ervoor dat rivieren en kanalen niet overstromen? Hoe maken we zelf extra land en hoe krijgen we daarbij hulp van de natuur? Hoe ontstaan overstromingen en hoe zorgen we zelf voor overstromingen?

Werkbladen Werkblad 1 Werkblad 2 Werkblad 3

Verschillende opdrachten m.b.t. verdediging tegen de stijgende zeespiegel (les 1) Bijschriften maken bij polder, kwelder en haven (les 2) Nadenken over stellingen m.b.t. natuurbescherming (les 4)

WATER TOOLKIT

EVALUATIE

WATER TOOLKIT

EVALUATIE

Graag horen wij van u, wat u van het materiaal van de Water Toolkit vindt. Sluit het aan bij de belevenis van de leerlingen? Biedt het de juiste informatie voor de leerkracht? Wij verzoeken u het enquêteformulier in te vullen, zodat wij in de toekomst de Water Toolkit naar uw wens kunnen aanpassen. Deze ontvangt u binnen enkele weken per mail. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking. Mocht u nog vragen en/of opmerkingen hebben, dan kunt u deze per mail sturen naar [email protected].

14

WATER TOOLKIT HANDLEIDING

Recommend Documents