Onderzoek SPOTS Aanleiding Op verzoek van Stichting SPOTS is gezocht naar een antwoord op de vraag of het mogelijk is om illegaal beschermde katachtigen binnen Nederland te brengen en ze daar te houden. Onderzoeksvraag De onderzoeksvraag is in overleg als volgt geformuleerd; Is het mogelijk een katachtige, behorende tot de familie Felidae, al dan niet uit het wild afkomstig, zonder geldige CITES document(en) of zonder te voldoen aan de voorwaarden die hieraan in de Flora en Faunawet zijn gesteld, binnen Nederland te brengen en onder zich te houden. Methodiek In eerste instantie is de Nationale wetgeving erop nageslagen wat er nodig is om binnen Nederland op legale wijze een grote katachtige te houden. Daar Nederland deel uitmaakt van de Europese Unie en er binnen de EU feitelijk geen binnengrenzen meer zijn waar het binnen het grondgebied van Nederland brengen kan worden gecontroleerd, is ook naar de wetgeving in andere EU lidstaten gekeken. Om op eenvoudige wijze na te gaan of de mogelijkheid, genoemd in de onderzoeksvraag er is, ben ik allereerst nagegaan of er in het nabije verleden (periode 2005-2010) dergelijke dieren, zonder geldige CITES documenten of zonder dat de legale herkomst kon worden aangetoond, bij import of bij een bezitter, in beslag zijn genomen. Niet alleen in Nederland maar ook in een tweetal andere EU lidstaten, in dit geval onze buur België en het daaraan grenzende Frankrijk.
Aan de hand van de constatering dat op grond van het feit dat er katachtigen in Nederland, of in een andere EU lidstaat, in beslag zijn genomen omdat er onjuiste of helemaal geen CITES documenten en/of andere noodzakelijke vergunning konden worden getoond, kan worden geconcludeerd dat er illegale import en/of illegaal bezit heeft plaatsgevonden. Wat zijn katachtigen Onder Katachtigen wordt verstaan: alle leden van de familie Felidae (Katachtigen) met uitzondering van onze huiskat. In het kader van dit onderzoek is gekeken naar deze soorten en is bovenstaande beschrijving aangehouden. Deze soorten (Nederlandse benaming) zijn genoemd in tabel 1, verderop in dit document te vinden. CITES Alle soorten behorende tot de familie Felidae, uiteraard met uitzondering van onze huiskat (Felis catus), zijn Internationaal beschermd door middel van het CITES verdrag ( Convention on International Trade in Endangered Species of wild fauna and flora). Dit CITES verdrag is sinds 1975 van kracht en heeft nu 175 lidstaten.18 staten zijn geen lid, echter CITES lidstaten doen gewoonlijk geen zaken met deze niet-lidstaten. Nederland heeft het CITES verdrag in 1984 ondertekend. Ook als “gewone” burger heb je met CITES te maken bijvoorbeeld als je op vakantie gaat. Souvenirs, afkomstig van zwaar en minder zwaar beschermde dieren en planten kun je niet zomaar binnen de EU invoeren. Ruwweg zijn door dit verdrag 5000 dier- en 28.000 plantensoorten Internationaal beschermd. Er zijn ondermeer lijsten van zwaar beschermde en minder zwaar beschermde soorten opgesteld, die iedere twee jaar, tijdens een vergadering met alle lidstaten, worden herzien en aangevuld. In grote lijnen kun je stellen dat zwaar beschermde soorten niet commercieel mogen worden verhandeld en dat gekweekte of in gevangenschap geboren exemplaren moeten worden onderworpen aan strenge controles en voorwaarden, zoals individueel herkenbaar maken door middel van een microchip. Een diersoort die zwaar beschermd wordt is bijvoorbeeld de tijger.
Minder zwaar beschermde soorten kunnen wel worden verhandeld, maar bij in- en uitvoer moeten deze aan een aantal eisen voldoen, zoals een uitvoercertificaat waarop bijzonderheden zoals herkomst van het dier zijn vermeldt. Ook kan op deze wijze wereldwijd worden bijgehouden hoeveel wordt gehandeld in een specifieke soort en kan, indien noodzakelijk, worden ingegrepen. Een voorbeeld van een minder zwaar beschermde diersoort is de Afrikaanse leeuw. Gekweekte en in gevangenschap geboren exemplaren zijn ook onderdeel van controle, maar minder strikt als bij zwaar beschermde soorten. Voor meer informatie over CITES: http://www.cites.org/ CITES, EU en Nationale wetgeving De CITES regels zijn binnen Europa neergelegd in EU wetgeving. De Europese wetgeving (Verordering EU 338/97) beschermd ondermeer een drietal katachtigen zwaarder dan CITES, dit zijn de Wilde kat, Euraziatische lynx en de Iriomote-kat. De EU regelgeving is in Nederland weer van kracht via de flora en faunawet. In Nederland heb je voor de meeste katachtigen, naast de gebruikelijke papieren die de legale herkomst aantonen (CITES certificaat), een extra vergunning nodig voor het in bezit hebben van alle zwaar beschermde soorten en voor de Bengaalse (tijger)Kat, Canadese lynx, Aziatische Caracal, Poema, Roestkat, Rode lynx, Jaguaroendi en Leeuw, ook al zijn ze geboren in gevangenschap en ook als ze minder zwaar beschermd zijn. Voor alle andere dan hierboven vermelde minder zwaar beschermde soorten dient slechts de legale herkomst te worden aangetoond, bijvoorbeeld nakweek of legale invoer binnen de EU. Dit geldt voor de Chinese woestijnkat, Moeraskat, Zandkat, Pallaskat, Pantanalkat, Colocolo, Nachtkat, Pampuskat, Serval, Afrikaanse goudkat Borneose nevelpanter en Vissende kat.
Foto: minder zwaar beschermde Moeraskat In andere EU lidstaten kan ook andere wetgeving van kracht zijn die betrekking heeft op het houden van exotische dieren, dieren die gevaar op kunnen leveren voor de bevolking, of beperkingen ten aanzien van dierenwelzijn. In België is op dit moment een positieflijst zoogdieren van toepassing waarop 42 soorten zijn genoemd. Alleen de huiskat staat op deze positieflijst. Voor alle overige katachtigen geldt dus feitelijk een verbod of men moet over een ontheffing beschikken. Uiteraard moet ook de CITES documentatie in orde zijn. In Frankrijk zijn, naast de CITES regels, zeer summiere regels ten aanzien van dierwelzijn van kracht, maar die zijn niet specifiek voor katachtigen. Welke kat is nu wel en welke niet zwaar beschermd? Een aanzienlijk deel van de katachtigen zijn zwaar beschermd. Het ander deel is minder zwaar beschermd. Zie hiervoor onderstaande tabel I.
Zwaar beschermd Cheetah (Acinonyx jubatus)
Minder zwaar beschermd
Aziatische Caracal (C. caracal)
Aziatische Caracal
Az. Goudkat (Catopuma temminckii) Zwartvoetkat (Felis nigripes) Wilde Kat (F.silvestris) EU
Geofroys kat
Wilde Kat (overige ) Chinese Woestijnkat (Felis. bieti) Moeraskat (Felis. chaus) Zandkat (Felis margarita) Pallas Kat (Otocobolus manul) Pantanal Kat (L. braccatus) Colocolo (L. colocolo)
Bijzonderheden Botswana, Namibië en Zimbabwe hebben wel export quota’s Alleen de populaties in Azie zijn zwaar beschermd, rest minder zwaar
Alleen binnen de EU zwaar beschermd
(L. geoffroyi) Nachtkat (L. guigna)
Bergkat (Leopardus jacobitus) Pampas Kat (L. pajeros) Ocelot (L. pardalis) Oncilla (L. tigrinus) Margay (L. wiedii) Euraziatische lynx (l. Lynx) EU Pardellynx (l. pardinus)
Euraziatische lynx (overige )
Alleen binnen de EU zwaar beschermd
Serval (Leptailurus serval) Canadese Lynx (L. canadensis) Rode Lynx (L. rufus) Afrikaanse Goudkat (Profelis aurata) Nevelpanter (Neofelis nebulosa) Aziatische leeuw ( P. leo persica) Jaguar (Panthera onca) Luipaard (Panthera pardus) Tijger (Panthera tigris) Marmerkat (Pardofelis marmorata) Bengaalse (tijger) Kat ( P. bengalensis bengalensis) Iriomote-kat (P. iriomotensis) EU Platkopkat (P. planiceps) Roestkat (P. rubiginosus)
Borneose Nevelpanter (N. diardi) Leeuw (Panthera leo)
Alleen ondersoort Panthera leo persica is zwaar beschermd
Bengaalse (tijger)Kat ( P. bengalensis bengalensis) Iriomote-kat (overige)
Alleen populaties in Bangladesh, India en Thailand zijn zwaar beschermde Alleen binnen de EU zwaar beschermd
Roestkat
Alleen populatie van India zwaar beschermd
Vissende Kat (P. viverrinus) Florida-Poema (P.concolor coryi) Costaricaanse Poema (P. concolor costaricensis) Oostelijke Poena (P. concolor couguar)
Vermoedelijk uitgestorven Poema (P. concolor anthonyi) Poema (P. concolor cabrerae)
Jaguaroendi (P. yagouaroundi)
Poema (P. concolor puma ) Jaguaroendi
Alleen de populaties van Midden en Noord Amerika zijn zwaar beschermd
Sneeuwpanter (Uncia uncia)
Voor de cheetah, die in principe zwaar beschermd is, worden door een aantal landen (Botswana, Namibië en Zimbabwe) quota gesteld voor export van levende en/of dode dieren. Op die manier kan dit zwaar beschermde dier toch worden verhandeld, bijvoorbeeld in landen in het Midden-Oosten, waar ze voor de jacht worden gebruikt. Soms zijn specifieke ondersoorten zoals de Aziatische leeuw ( Panthera leo persica) zwaar beschermd, terwijl de leeuw (Panthera leo) minder zwaar is beschermd. Drie soorten zijn binnen de EU zwaarder beschermd dan daarbuiten. Dit zijn de Wilde Kat, Euraziatische Lynx en de Iriomote Kat.
Voor de soorten Aziatische Caracal, Bengaalse (tijger)Kat, Roestkat en Jauguaroendi geldt dat alleen dieren van een specifieke populatie zwaar beschermd zijn. Dieren uit populaties die daar niet binnen vallen zijn minder zwaar beschermd. Bijvoorbeeld de roestkat (P. rubiginosus) is in India zwaar beschermd, maar roestkatten die niet afkomstig zijn uit India zijn minder zwaar beschermd. De Aziatische leeuw (Panthera leo persica), ondersoort van de gewone leeuw, is zwaar beschermd, terwijl de Leeuw (Panthera leo) minder zwaar is beschermd. Inbeslagnemingen Aan de hand van gegevens van inbeslagnemingen in Nederland, België en Frankrijk is een lijst opgesteld van inbeslagnemingen van levende katachtige in de betreffende landen in de periode 2005-2010. Zie tabel 2. Hierin zijn gekweekte kruisingen en dieren die ter zake dierenwelzijn in beslag zijn genomen, niet meegenomen. Tabel 2 : overzicht van inbeslagnemingen Felidea voor België, Frankrijk en Nederland gedurende de periode 2005-20011 ( niet volledig *) Bron: CITES Management Authority, CITES Team FR (ONCFS) en Directie Regelingen NL Datum
Inbeslagname NL
20-092005 2007
Inbeslagname BE 4 Tijgers
inbeslagname FR
3 leeuwtjes
17-012008
3 tijgers
03-032008
2 luipaarden en 1 tijger
26-032008
2 tijgers
19-082008
1 cheetah, 1 Ocelot, 3 Jaguars, 1 tijger, 1 Geoffroy Kat, 3 luipaarden
2008
25-092008
1 Geoffroy kat
Bijzonderheden Illegaal bezit bij particulier, geen CITES documenten, geen microchip afkomstig uit Frankrijk. Illegaal bezit, herkomst onduidelijk, vermoedelijk Frans circus, geen CITES documenten, In beslag genomen bij een particulier Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen micro In beslag genomen bij een klein dierenpark, herkomst dieren onbekend Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen micro In beslag genomen bij een klein dierenpark, herkom dieren onbekend Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen micro In beslag genomen bij een klein dierenpark, herkom dieren onbekend Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen micro In beslag genomen bij een dierenpark, herkomst die onbekend Illegaal bezit bij particulier, geen/onjuist CITES document.
! luipaard
Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen microchip. In beslag genomen bij een dierenpark, herkomst onbekend 11-091 tijger en 1 Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen 2008 sneeuwluipaard microchip. In beslag genomen bij een dierenpark, herkomst dieren onbekend, maar de tijger is via Rusland en Duitsland binnengekomen in Frankrijk. 2009 1 Caracal Illegaal bezit bij particulier, geen/onjuist CITES document. 09-093 poema’s en 3 Illegaal bezit, geen CITES documenten, geen 2011 luipaarden microchip. Herkomst onbekend. In beslag genomen een dierenpark * = Mogelijk hebben meer inbeslagnemingen plaatsgevonden. Inbeslagnemingen van kruisingen en gevallen van dierenwelzijn, zijn niet in dit overzicht meegenomen. Alle vermelde soorten uit de tabel, met uitzondering van Aziatiasche Caracal, Poema en Leeuw, zijn zwaar beschermd en moeten dus zijn vergezeld van een geldig CITES certificaat om de legale herkomst aan te tonen. Voor de Aziatische Caracal, Poema en Leeuw moet de legale herkomst worden aangetoond middels een kweekverklaring, CITES certificaat of moet op een andere manier de legale herkomst aannemelijk worden gemaakt. Voor de Aziatische Caracal, die in Nederland in beslag is genomen, geldt dat een specifieke vergunning noodzakelijk is om het dier te houden.
In alle in tabel 2 vermelde zaken was er sprake van het feit dat de legale herkomst niet kon worden aangetoond en er dus sprake was van illegaal bezit en/of invoer.
Andere signalen van illegale invoer of bezit. Andere signalen dan inbeslagnemingen zijn zeldzaam, mede omdat de dieren illegaal zijn en men dat niet aan de groet klok hangt omdat men de dieren anders kan kwijtraken. Toch heb ik één geval gevonden, hoewel al wat gedateerd (2000), van de smokkel van een Sneeuwluipaard die vanuit Kyrgyzstan via vijf andere landen uiteindelijk illegaal is ingevoerd in Frankrijk en daar in beslag is genomen. ++++ “A live specimen which had been transported in a car from Kyrgyzstan via Yugoslavia, Turkey, Egypt, Morrocco and Spain was confiscated in the South of France (Sante Magazin in Sept. 2000, pers. comm. Bourneuf 2002)” ++++ Bron: Report “The Illegal Trade in Snow Leopards -A Global Perspective” by Birga Dexel, German Society for Nature Conservation (NABU) October 2002 In een onderzoek (Bron: Artikel AD 22-10-2011 zie http://www.ad.nl/ad/nl/5596/PlanetWatch/article/detail/2982626/2011/10/22/Amerikanen-houden-meer-tijgers-als-huisdier-dan-er-in-het-wildzijn.dhtml is vastgesteld dat de animo om katachtigen als “huisdier”te houden in de UAS erg groot is, ook mede omdat er geen wetgeving op dat gebied van kracht is, maar aangenomen kan worden dat er binnen Nederland ook animo bestaat om katachtigen in bezit te hebben.
Conclusie Naar aanleiding van de in tabel 2 genoemde inbeslagnemingen van katachtigen, waarvan 2 in Nederland, 7 in België en 26 in Frankrijk, is vastgesteld dat er in deze landen, in de periode 2005-2010, 35 gevallen zijn geweest van illegaal bezit- en of invoer. In een aantal gevallen kon zelfs niet worden vastgesteld wat de herkomst van deze dieren was. In een onderzoek is vastgesteld dat de animo om katachtigen als “huisdier” te houden in de USA erg groot is, ook mede omdat er geen wetgeving op dat gebied van kracht is. Aangenomen kan worden dat er binnen Nederland ook animo bestaat om katachtigen in bezit te hebben.
Afbeelding: in de VS leven meer tijgers dan er nog in het wild leven.........
Wanneer een katachtige eenmaal illegaal binnen de EU is gebracht, is vervoer naar Nederland geen probleem door het ontbreken van interne grenscontroles. Zodoende kunnen katachtigen, al dan niet uit het wild afkomstig, die elders binnen de EU zijn binnen gebracht of worden gehouden, vrij eenvoudig naar Nederland worden verhandeld, zonder daarbij te voldoen aan de voorwaarden van de Flora en Faunawet. De conclusie luidt dan ook: “Het is zonder twijfel mogelijk een katachtige, behorende tot de familie Felidae, al dan niet uit het wild afkomstig, zonder geldige CITES document(en) of zonder te voldoen aan de voorwaarden die hieraan in de Flora en Faunawet zijn gesteld, binnen Nederland te brengen en onder zich te houden.”
Jaap Reijngoud Reijngoud CoNCEPT
