HOOR Wat is geluid? • Nieuwtjes • Wist-je-datjes • Reportages over lawaai en stilte • Schadelijk geluid • Elke dag naar een concert • BN’ers spotten op Schiphol • Geluidsexperimenten • Orenquiz
(advertentie)
Het Revalidatiefonds helpt
Inhoud >
Iedereen moet kunnen meedoen in de samenleving. Ook mensen met een handicap, die bijvoorbeeld doof of blind zijn of in een rolstoel zitten.
4 6
Voor horende mensen zijn veel dingen vanzelfsprekend die dat voor dove mensen niet zijn. Naar een film zonder ondertiteling gaan bijvoorbeeld. En ook iets simpels
Wil je meer weten over de activiteiten van het Fonds? Kijk dan op www.revalidatiefonds.nl
Signaalhond Een ander project dat door het Revalidatiefonds wordt onder steund is ‘Signaalhond’. Een signaalhond is net zoiets als een
als de deur opendoen voor bezoek
blindengeleidehond, maar dan voor
kan een probleem zijn. Niet die
dove en slechthorende mensen. Als
deur opendoen op zich, maar het reageren op de bel. Die hoor je immers niet als je doof bent. Het Revalidatiefonds zamelt geld in om dove mensen bij dit soort dingen te helpen. Dat geld gaat naar verschil lende projecten.
Geld geven kan natuurlijk ook. Dat doe je door een bijdrage over te maken op giro 953 t.n.v. Revalidatiefonds in Bunnik.
de deurbel gaat, het piepje van een binnenkomend sms’je klinkt of het brandalarm afgaat, waarschuwt de signaalhond zijn baas. Die weet zo
10
dat hij ergens op moet reageren.
04
Nieuws
06
Wat is geluid?
08
Experimenteren met geluid
10
Wist je dat…
12
De componist
13
De geluidstechnicus
14
De singer-songwriter
15
De logopediste
16
Lawaai
18
Stilte
20
Schadelijk geluid
22
Functies van geluid
24
De doedelzakspeelster
25
De musicalster
26
De directeur van HSM
27
De asfalteerder
28
De scheepsmachinist
29
De marshaller
30
Orenquiz
18 20 22 24
HOOR/Colofon >
Deaf in the Picture
Handtheater
Een van die projecten is ‘Deaf in
Het Revalidatiefonds geeft ook
the Picture’, een internationaal
geld aan Stichting Handtheater.
filmfestival dat in november 2007
Die stichting laat dove kinderen
plaatsvindt in Amsterdam. Tijdens
op speelse wijze kennismaken met
dat festival worden films van en
theater. Niet alleen door te zorgen
over doven vertoond. De films wor
dat ze er naartoe kunnen, maar
den door middel van ondertiteling
ook door hen zelf theater te laten
en tolken gebarentaal toegankelijk
maken.
gemaakt voor dove en slecht
8
HOOR 2007
13 16
De Hoorspecial 2007 is een uitgave van Uitgeverij Kidsweek in opdracht van de Nationale Hoorstichting, die gerealiseerd kon worden dankzij een subsidie van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Uitgeverij: Kidsweek BV, Amsterdam > Redactieadres: Postbus 3564, 1001 AJ Amsterdam > E-mail:
[email protected] > Hoofdredacteur: Annemarie Walker > Eindredacteur: Joukje Akveld > Redactie: Joukje Akveld, Esther Smid en Marjolein Schuman > Vormgeving: Susy Cascado > Beeldredactie: Barbera Brakel en Anne Lugthart > Coördinatie: Angela Kokshoorn > Drukkerij: Dijkman Offset, Diemen > Uitgever: Roland Pelle > Coverfoto: Amber Beckers De inhoud van de Hoorspecial 2007 is auteursrechtelijk beschermd.
26 29
horende kijkers. hoor >
HOOR > Inhoud
Doof in een horende wereld
HOOR > Nieuws
Giechelende muizen
Profiteer van je leeftijd!
Ultrageluid of ultrasoon geluid is geluid waarvan de
De mosquitotone is een ultrasone ringtone, die voor
frequentie zo hoog is dat mensen het niet kunnen horen. Het
de meeste mensen onhoorbaar is. De naam is afgeleid van
wordt veel gebruikt in de industrie. Zo zorgen ultrasone trillingen die
apparaatjes waarmee muggen worden verjaagd door middel van
door een speciale vloeistof worden gestuurd ervoor, dat vieze sieraden
hoge tonen. Hoe ouder je bent, hoe minder goed je hoge tonen kunt
weer blinkend schoon worden. Ook in ziekenhuizen maken ze gebruik van
horen. Boven de 22 gaat de mosquitotone compleet aan je voorbij.
ultrageluid, bijvoorbeeld bij het maken van een echo.
Ben je nog niet zo oud, dan kun je dankzij de ultrasone toon stiekem
Tekst: Esther Smid en Joukje Akveld. Beeld: ANP
Sommige dieren kunnen die ultrageluiden wél horen. Vleermuizen
sms’jes in de klas ontvangen zonder dat je leraar het in de gaten heeft.
bijvoorbeeld. En ze horen het niet alleen, ze brengen zelf ook
Maar er zijn ook nadelen. De hoge tonen worden namelijk ook ingezet
ultrasone tonen voort. Die helpen de vleermuizen bij
om (jonge) hooligans uit elkaar te drijven bij sportwedstrijden, of om
het vangen van hun prooi. Onderzoekers hebben
jongeren te verjagen van hangplekken. Die hoge tonen beginnen na een
aangetoond dat ook muizen ultrageluid produ-
tijdje namelijk aardig op je zenuwen te werken. Als je jong bent
ceren: ze zingen en giechelen op zeer hoge
tenminste. Nu maar hopen dat de jongerenhangplekken geen
toonhoogte!
bejaardenhangplekken worden.
En nu stil… Is het knisperen van een boterhamzakje
Zonder herrie in het vliegtuig Antigeluid is een geluid dat een ander geluid opheft. Door het tegelijkertijd te laten horen met het geluid dat je wilt dempen, krijg je een bijna lawaailoze ervaring. Er zijn al verschillende koptelefoons op de markt die gebruikmaken van antigeluid. Handig als je met je mp3-speler in een drukke winkelstraat loopt: het antigeluid dempt het omgevingslawaai, waardoor je je muziek op een lager volume kunt zetten. Minder kans op gehoorschade dus. De kop
Bijzondere serie Dove en slechthorende kinderen hebben soms een taalachterstand, waardoor lezen voor hen minder makkelijk is dan voor kinderen die wel kunnen horen. Voor deze kinderen is er de Troef-reeks, een speciale boekenserie, die dit jaar tien jaar bestaat. Ter ere van het jubileum is het boek Zijn mooi-
telefoon wordt ook gebruikt in het vliegtuig. Dankzij het antigeluid kun je genieten van een lawaailoze vlucht. Je moet wel een
muziek? Is een sleutelbos een muziekinstrument? Volgens John Cage (1912-1992) wel! Als componist onderzocht hij de grenzen tussen geluid, muziek en stilte. Wat hoor je als je naar stilte luistert en bestaat stilte eigenlijk wel? In deze voorstelling ga je samen met John Cage op ontdekkings reis door de stilte. Een meespeelconcert van Slagwerkgroep Den Haag, waarbij de inhoud van je broekzakken als muziekinstrument functioneert. Wie het concert wil bijwonen, moet nog even geduld hebben. Begin volgend jaar gaat de voorstelling weer op tournee. www.slagwerkgroepdenhaag.nl
dikke portemonnee hebben: de antigeluidkoptelefoon is er tot nu toe alleen voor mensen die businessclass reizen.
Lezen met je oren Lezen met je ogen is ouderwets; als je
ste model van Marian Hoefnagel verschenen. Het verhaal is een
met je tijd meegaat, lees je tegenwoordig met
bewerking van Meisje met de parel van Tracy Chevalier, dat je
je oren. Hoe? Door een luisterboek op te zetten. De
misschien kent van de verfilming Girl with a Pearl Earring.
laatste jaren is de markt ermee overspoeld. Sommige
Uitgeverij Van Tricht geeft de boeken in de Troef-reeks uit
luisterboeken zijn veel meer dan alleen een stem die
in samenwerking met de Federatie van Ouders van Dove Kinderen. www.vantricht.nl
het verhaal voorleest; op de cd klinkt ook meeslepende muziek, waardoor je bij iedere scène in precies de juiste stemming komt. Google eens op ‘luisterboeken’ of neem een kijkje in de boekhandel; bijna iedere winkel heeft wel een luisterboekenhoekje.
< hoor
hoor >
Overal is geluid – Geluid bestaat uit trillingen van de lucht. Je stembanden of bijvoorbeeld de snaren van een gitaar trillen, waardoor de lucht eromheen meetrilt. Die trillingen verspreiden zich alle kanten op. Zo komen ze bij je oren terecht. Het trommelvlies in je oren trilt met de lucht mee en zo kun je het geluid horen. Je kunt geluid niet zien, maar je kunt de trillingen wel voelen. Voel maar eens aan de boxen van je radio of leg je vingers op je keel als je praat. De trein komt eraan!
Geluiden klinken niet allemaal hetzelfde. Hoge tonen, zoals het flui-
Geluidstrillingen gaan niet alleen door lucht, maar ook door andere
ten van een vogel, hebben een hoge ‘frequentie’. Dat betekent dat
materialen. Denk maar aan geluidsoverlast van je buren. Je hoort het
deze tonen veel trillingen per seconde hebben. Lage tonen, zoals het
gedreun via de muren of de vloer jouw kamer binnenkomen. Sommige
brullen van een beer, hebben minder trillingen per seconde en heb-
materialen, zoals metalen, geven de trillingen sneller door dan lucht.
ben dus ook een lagere frequentie.
Daarom hoor je een trein veel eerder aankomen met je oor op de rails. Het geluid komt zo sneller bij je oor dan door de lucht. Probeer dit niet
Kan het wat zachter?
uit want de trein is er eerder dan je denkt!
Misschien roepen je ouders dit wel eens wanneer jij net lekker op je kamer naar muziek luistert. De sterkte van geluid, het volume, kun je
Bliksem en donder
aangeven in decibellen. Decibel kort je af als dB. Als je niks hoort, is
Tel jij ook wel eens hoeveel seconden er tussen de bliksem en de
het stil. Dat is 0 dB. Als je zit te fluisteren in de klas, is dat ongeveer
donder zitten? Omdat licht wel een miljoen keer sneller gaat dan
30 dB. Maar als je gewoon zit te praten met een vriend of vriendin is
geluid, zie je bij onweer altijd eerst de bliksem. Een paar seconden
dat 60 dB. Wil je een superrustige vakantie? Dan moet je naar Mars
later hoor je de donder. Deel het aantal seconden dat je telt tussen
gaan. Er is daar bijna geen lucht, waardoor er geen geluidsgolven
bliksem en donder door drie. Dan weet je ongeveer op hoeveel kilo-
kunnen worden doorgegeven. Op Mars is het dus heerlijk stil. (Je moet
meter afstand het onweer zich bevindt.
Vuurwerk op 1 meter afstand: 140 dB
130
Opstijgende straaljager: 120 dB Pijngrens van je oren: 120 dB
120
Kettingzaag: 115 dB Muziek in disco: 110 dB Drilboor op 1 meter afstand: 110 dB
110
Opstijgende jumbojet op 200 meter hoogte: 100 dB Klas schreeuwende kinderen: 100 dB Auto- of motorrace: 100 dB
100
Klap met een hamer: 98 dB Trein die langsdendert: 98 dB
90
Sirene in de cabine van ambulance: 85 dB Föhn: 80 dB Drukke verkeersweg op 10 meter afstand: 80 dB
80 70
Stofzuiger: 70 dB Praten: 60 dB Radio of televisie: 60 dB
60 40
Fluisteren: 30 dB
30
Dopplereffect
20
Wanneer je in de trein zit, moet je eens goed opletten wanneer je een spoorwegovergang nadert. Eerst klinkt de bel hoog, maar zodra
Blad dat van een boom valt: 10 dB
je de spoorwegovergang voorbij bent, klinkt de rinkelende bel lager. Hoe kan dat? Het ligt natuurlijk niet aan de bel, want die klinkt altijd hetzelfde. Het komt door het Dopplereffect. Als de trein de rinkelende bel tegemoetrijdt, gaat hij tegen de geluidsgolven in. De
Vanaf 80 dB kan geluid schadelijk voor je oren zijn, zeker als je er te lang aan wordt blootgesteld.
50
natuurlijk wel een zuurstofapparaat meenemen, anders is het meteen je laatste vakantie.)
140
Harde muziek op popfestival: 130 dB
Gehoordrempel: 0 dB
10 0
geluidsgolven komen daardoor sneller op je af en dat vertalen je oren als een hogere toon. Rijdt de trein bij de overweg vandaan, dan gaat hij met de geluidsgolven mee. De geluidsgolven gaan nu langzamer. Je hoort de bel dan ook op een lagere toon rinkelen. Wanneer een ambulance, brandweerauto of politieauto met loeiende sirenes Door de snelheid van de trein verandert het geluid van de bel bij de spoorwegovergang
< hoor
langsrijdt, hoor je de toon van de sirene veranderen. Dat komt ook door het Dopplereffect. hoor >
Tekst: Esther Smid. Beeld: Hollandse Hoogte, ANP
Vogels en beren
HOOR > geluid en decibellen
Wat is geluid?
Geluiden in decibellen
HOOR > experiment
Experimenteren met geluid Ballonnen, wekkers en lepels – In de bioscoop of in de disco voel je soms het geluid door je lichaam gaan. Vooral hele
Tekst: Esther Smid
lage geluiden kunnen je lijf goed laten trillen. Maar wat is nu eigenlijk geluid en hoe komt het dat je het soms kunt voelen? Geluid bestaat uit trillingen, die zich via allerlei materialen voortplanten. Hieronder drie proefjes die dat bewijzen. Blaas een ballon op en laat iemand
anders dat geluid maakt kan natuur
zijn handen op de ballon leggen.
lijk ook. Ga je kamer in terwijl je één
Praat nu zachtjes met je lippen tegen
oor dichthoudt met je vingers. Weet
de ballon. Degene die zijn handen
je nu precies waar de wekker is?
tegen de ballon heeft, voelt dat de
Moeilijk hè? Met één oor kun je het
ballon trilt wanneer jij praat. De
geluid wel horen, maar het is heel
trillingen die jij veroorzaakt door
moeilijk te zeggen waar het precies
te praten gaan door de ballon heen.
vandaan komt. Je hersenen hebben
Dingen die lijken op het trommel
allebei je oren nodig om de geluids
vlies in je oor, zoals een ballon of een
bron te kunnen vinden.
trommel, geleiden geluidstrillingen. Je kunt die trillingen daarom ook
Luister naar een lepel
goed voelen.
Wanneer je met een lepel op de rand van een tafel slaat, hoor je een doffe
< hoor
Heb je twee oren nodig?
tik. Wil je liever horen dat de lepel
te bewegen, de bolle kant van de lepel
Het geluid dat een geluidsbron maakt,
het geluid van een kerkklok maakt?
zachtjes tegen de tafel. Zorg ervoor
komt op verschillende manieren in je
Ga dan rechtop naast een tafel staan.
dat je de lepel of het touw niet aan
beide oren binnen. Dat komt doordat
Knip een stuk touw af dat net iets
raakt! En hoe klinkt dat? Juist, als een
je oren zich op ongelijke afstand van
langer is dan de afstand van je oor tot
kerkklok! Als je met de lepel tegen de
de geluidsbron bevinden. Tussen je
de rand van de tafel. Bind de ene kant
tafel zwiept, gaat de lepel trillen. De
oren zit immers nog je hoofd. Om
van het touw om het handvat van een
trillingen gaan beter door het touw
precies te weten waar een geluid van
lepel. Doe een stukje van de andere
dan door de lucht. Daardoor kun je
daan komt, hebben je hersenen deze
kant van het touw in je oor. Houd
met het touw meer van het trillen
verschillen in geluid nodig. Geloof je
je oor met het touw erin dicht. Zorg
van de lepel horen dan zonder.
het niet? Doe dan de volgende proef.
ervoor dat de lepel met het ronde
Vraag of iemand ergens in de kamer
deel waarmee je eet naar beneden
Wil je nog meer proefjes doen? Kijk
een rinkelende wekker verstopt. Iets
hangt. Zwiep nu, door je hoofd zacht
dan op www.proefjes.nl
hoor >
kalmeren en te om te helen, te dt or w kt ui br …geluid ook ge n, Chinezen, uikten Tibetane br ge n de le ge en genezen? Eeuw rschillende illingen van ve tr de en an am sj en tonen Aboriginals en ht. De trillingen ac kr e nd ze ne ge als heleninstrumenten al bijvoorbeeld een en bb he en al ch klanks voor van Tibetaanse klanken zorgen ziel en geest; de , am ha lic op t de werking zelf wel eens he isschien heb je M g. in nn pa ts een diepe on bbelend beekje geluid van een ka t he n va ct fe ef rustgevende en van de zee? weg bij het ruis r ve lie jij m oo ervaren. Of dr
HOOR > weetjes
…de componist Mo zart een absoluut gehoor had? Dat be tekent dat hij een toon precies kon he bepaalde rkennen, zonder ee rst een muzieknoot als referentietoon te meeste mensen he horen. De bben een relatief ge hoor en hebben die referentietoon wel een muzieknoot te nodig om herkennen. Daarom wordt vaak een pian otoets aangeslage een zangeres haar n voordat aria begint te zinge n. Wil je weten ho e muzikaal jij bent muzikaliteit op de ? Test je site van de popsch ool in Maastricht: www.popschoolmaa stricht.nl
…spinnen helemaal niks kunnen horen? Toch weten ze of er geluid is, doordat ze de trillingen voelen met de haren op hun poten. Gewoon
blijven gillen dus!
Tekst: Esther Smid. Beeld: ANP
…tussen de strijkers en de blazers in een symfonieorkest tegenwoordig steeds vaker een doorzichtig geluidsscherm staat? Dat scherm moet de musici beschermen tegen gehoorschade. Wanneer je in een orkest speelt en jarenlang op één meter afstand van de trompetten zit, is dat ook hard nodig.
…sommige
dieren, zoals walvissen en olifanten, infr ken? Infragel ageluid gebru uid is geluid imet een lage sen niet geh fr eq uentie dat d oord kan wor oor menden. Een men s kan zo’n g produceren m el uid ook niet et zijn stemb anden. Om in je heel groot frageluid te maken moet zijn, groter d an een mens. kunnen door O li fa n te n en walvissen middel van in frageluid over communiceren grote afstand . Sommige so met elkaar orten walvisse ook om hun p n g eb ru iken infragel rooidieren, zo uid als inktvissen , te verlamm en.
Wist je dat… …je in een concertzaal vol herrie toch rustig
een klein podium aan de voorkant. Het publiek
naar een gedicht kunt luisteren? Kunstenaar
kan ‘in- en uitpoppen’ wanneer het wil. Zo kun
Bas Peeperkorn maakte een draagbaar geluid-
je in een oase van rust even bijkomen van het
dicht theater. Het is een ruimte op poten,
beukende geweld op de dansvloer. Terwijl je
…geluid in Nederland milieuprobleem nummer
waarin je je hoofd kunt steken via gaten in
broekspijpen flapperen op de beat, sta je met
één dreigt te worden? De Nederlandse Stichting
de onderkant. Eenmaal binnen is het muis-
je hoofd in een heerlijk vacuüm. O ja, voordat
Geluidshinder waarschuwt dat geluidsoverlast steeds
stil. Doordat het geluiddichte theater schuin
je ‘inpopt’, krijg je een wolkje mondspray aan-
afloopt, is er plaats voor korte en lange
geboden. In zo’n geluiddichte bak wordt het
mensen. Het hoofd van de dichter steekt door
namelijk al snel een beetje muf…
meer schade aan de gezondheid toebrengt. Lawaai …militairen vaak last hebben van lawaaidoofheid
heeft een negatief effect op de slaap en de gezond-
aan één oor? Dat komt doordat ze hun geweer altijd
heid. De directe gevolgen van te veel geluid kunnen
afschieten vanaf dezelfde schouder, vlak naast het oor.
vrij ernstig zijn, zoals hoge bloeddruk of een hart
Dat oor loopt na verloop van tijd gehoorschade op.
infarct. Maar ook de leerprestaties van leerlingen in een lawaaiig klaslokaal worden negatief beïnvloed. In Nederland hebben ongeveer anderhalf tot 2,2 miljoen mensen ernstige hinder van geluid. De grootste boosdoener is het verkeer.
10 < hoor
hoor >
11
Mixen, mixen, mixen – Je favoriete band speelt live. Van tevoren is de geluidsman al urenlang bezig met het optreden. Hij kiest voor elk instrument de juiste microfoons. Hij sluit de geluidsversterkers aan en bedient de mengtafel. Eric Ankersmit (38) doet dit werk voor het Amsterdamse poppodium De Melkweg en gaat ook op tour mee met bands.
Oordoppen?
Muzikaal talent & scherp gehoor
volop actie. Eric staat achter een tafel
Het toegestane volume bij livemuziek
Geluidsman klinkt als een heel tech-
met honderden gekleurde knoppen. Hij
is maximaal 105 decibel. Soms speelt
nisch beroep. Toch is gevoel voor muziek
legt uit: ‘Hier komen de losse geluids-
een band zonder versterkt te worden al
volgens Eric het allerbelangrijkste. En
signalen binnen van de gitaren, drums
bijna zo hard. Toch draagt Eric tijdens
natuurlijk een uitstekend gehoor. Hij
en zang. Die moet ik mixen tot een mooi
het mixen geen oordoppen. ‘Ik moet
duikt weer achter de knoppen. De sound-
klinkend geheel. Als je ze zomaar aanzet,
elke geluidsfrequentie goed kunnen
check gaat bijna beginnen. Hij zal nu
wordt het een rommeltje. Dus verander ik
horen’, zegt hij. ‘Zeker als ik maar een
de beste geluidsbalans bepalen voor de
de klank van sommige onderdelen door
paar decibel speling heb om het podium
band MOSS. Eric besluit: ‘Het nachtritme
bepaalde frequenties te benadrukken.’
geluid te beïnvloeden.’ Maar als Eric zelf
dat bij dit werk hoort is soms zwaar.
Eric laat zien dat je bij grote bands wel
naar een concert gaat, draagt hij wel
Maar als mensen me na het concert
veertig kanalen kunt mixen.
professionele oordoppen. ‘Zo spaar ik
complimenten geven over het geluid, ben
mijn oren.’
ik heel tevreden.’
Het mooiste geluid − Micha
‘Ik speelde vroeger piano en hobo,
het de mooiste manier om iets uit
Hamel is componist, dirigent
maar werd niet echt gegrepen door
te drukken. Je kunt met muziek
deze instrumenten. Op mijn 14e zag
sterke gevoelens oproepen bij men
ik de film Amadeus en toen wilde
sen. Dat is het mooie aan muziek.
orkestwerken, liederen, kamer
ik componist worden. Ik vond het
Het allermooiste geluid vind ik een
muziek en elektronische mu
magisch dat je zelf iets kon verzin
voluit spelend symfonieorkest. Ik
nen. Ik had er nooit bij stilgestaan
componeer altijd in stilte, want ik
vriendin zegt dat ik nu al last heb
dat de muziek in mijn pianoboeken
hoor de muziek die ik zelf maak in
van gehoorbeschadiging. Maar dat
ook ooit door iemand verzonnen
mijn hoofd. Meestal controleer ik
komt gewoon omdat ik niet altijd
en orkesten. Muziek is dus zijn
was. Ik had zelfs geen idee dat het
wel achteraf op de piano of wat ik
naar haar luister. Als ik helemaal
werk, maar om te componeren
beroep componist bestond!’
verzonnen heb, ook klopt.’
doof zou worden, zou ik nog wel
en ook dichter. Hij componeerde
ziek en dirigeerde bij bijna alle Nederlandse ensembles
heeft Micha geen geluid nodig.
12 < hoor
kunnen componeren, want ik weet
Georganiseerd geluid
‘Ik luister slecht naar mijn vriendin’
precies hoe alle instrumenten klin
‘Op het conservatorium heb ik heel
‘Als je ouder wordt, gaat je gehoor
ken. Maar het zou verschrikkelijk
hard gewerkt en veel naar muziek
achteruit. Het is goed mogelijk dat
zijn dat ik dan geen muziek meer
geluisterd. Muziek is georganiseerd
ik door mijn werk als dirigent extra
zou kunnen luisteren.’
geluid, en als je dat goed doet, is
gehoorschade zal oplopen. Mijn hoor >
13
Tekst: Esther Smid en Marjolein Schuman. Beeld: Marco Borggreve
‘Ik heb geen geluid nodig om te werken’
’s Middags is er in de concertzaal al
HOOR > beroepen met geluid
Naar het concert gaan als baan
HOOR > beroepen met geluid
Zo vader, zo dochter Erfelijk talent – Singer-songwriter Ernst Grevink (artiestennaam Erny Green) is zanger, gitarist, pianist, componist en producer. Hij maakte zes cd’s en treedt regelmatig op. Zijn dochter Minou (11) speelt gitaar en zingt eigen liedjes. Wie weet kom je haar over een paar jaar tegen op het podium!
‘Op basis van geluid beoordeel ik wat ik met iemand ga doen. Ik hoor hoe iemand spreekt, wat er mis
Bang voor de uitslag
Gitaar altijd mee
gaat en wat ik moet aanpakken.
Minou. ‘Ik heb al drie jaar gitaarles en zit
‘Vroeger luisterde ik met een koptelefoon
‘Mijn liedjes ontstaan vanzelf. Het begint
Zonder geluid zou ik mijn werk
sinds vier maanden op zangles. Met mijn
op naar harde muziek, speelde ik snoeihard
meestal met wat getokkel op m’n gitaar of
niet kunnen doen. Ik vind geluid
vriendinnen schrijf ik liedjes. Soms gewoon
elektrische gitaar op mijn studentenkamer
de piano. Dan ontstaat er een mooie eerste
een noodzakelijk onderdeel van het
bij de gymles. Toen we de Cito-uitslag
en draaide ik bij het mixen de volumeknop
zin. De rest van het liedje schrijft zichzelf.
leven.’
kregen, maakten we een liedje over de
flink open. Tegenwoordig hou ik rekening
Ik moet wel gelijk de tekst en de melodie
middelbare school. Ik wil later een beroem-
met mijn oren. In de oefenruimte gebruik ik
noteren, want de volgende dag is het weg.
Woorden kwijt
de zangeres worden, maar ik weet dat die
oordoppen, zeker als ik dicht bij het drum-
Het is voor mij ondenkbaar dat ik zou stop-
‘Bij mijn patiënten is iets wezenlijks
kans heel klein is. Als het niet lukt, wil ik
stel sta. Ik durf niet te controleren of ik een
pen met muziek maken. Zelfs op vakantie
beschadigd door hersenletsel. Drie
voor de lol in een bandje zingen.’
gehoorbeschadiging heb.’
gaat mijn gitaar mee!’
tot zes maanden na het letsel is de
Tekst: Esther Smid. Beeld: ANP
‘Ik hou erg van zingen en dansen’, vertelt
kans op herstel van bepaalde func
Eindmusical
Mondmotoriekoefeningen − een onderdeel van logopedie
Pure wiskunde
ties en op het gedeeltelijk terug
Rust voor de oren
‘Toen ik in groep 5 zat speelde ik op school
‘Vanaf mijn 11e wilde ik muzikant worden.
krijgen van taal het grootst. Daarna
‘Omdat geluid zo belangrijk is in
met mijn vriendinnen in een musical. Later
Mijn zus kwam op vakantie een jongen
leer ik de patiënt trucjes om weer
mijn werk, houd ik rekening met
hoorde ik het terug en dat was raar: ik had
tegen met een gitaar. Iedereen zat om
zo goed mogelijk te praten. Ik ben
de decibellen. Na een concert of een
toen een kleuterstem. We hebben ook een
hem heen als hij speelde. Dat wilde ik ook!
een half jaar tot een jaar met een
avond in de kroeg met harde muziek
keer met mijn vader een cd gemaakt met
Mijn zus zei dat dat nooit zou lukken want
de klas. Binnenkort beginnen we aan de
volgens die jongen was gitaarspelen pure
musical van groep 8. Ik hoop dat ik een rol
wiskunde. Thuis leerde ik van mijn over-
krijg waarbij ik kan zingen!’
buurjongen drie akkoorden, waarmee ik zes liedjes maakte.’
‘Niemand wordt meer hetzelfde’
Krassend krijtje
patiënt bezig. Ook bij ernstige geval
laat ik mijn oren tot rust komen. Het
‘Geluid is alles voor mij’, zegt Ernst. ‘Ik
len is altijd iets te verbeteren.’
is belangrijk om je gehoor te laten
gebruik mijn gitaar of piano om liedjes te maken. Blijkbaar doet geluid iets met mensen want er is zóveel muziek op de wereld. Door muziek kun je ontsnappen aan de werkelijkheid. Natuurlijk bestaan er ook
herstellen als je aan veel geluid bent
Leren praten − Een logopedist behandelt mensen met een stem-,
Gym voor de mond
blootgesteld. Je gehoor zorgt voor
spraak-, taal-, gehoor- of slikstoornis. Bijvoorbeeld mensen die stotte-
‘Soms begin ik een behandeling met
een bepaalde zekerheid. Wanneer
mondmotoriekoefeningen. Dat zijn
je een auto achter je hoort, weet je
oefeningen voor de mondspieren
dat je aan de kant moet gaan. Als ik
ren of slecht horen en daardoor onduidelijk praten, of mensen die door
vervelende geluiden: hoge kinderstemmen
een hersenbloeding hun gedachten niet meer goed kunnen verwoorden.
waarbij geen geluid gemaakt wordt.
doof zou worden, zou ik er erg aan
of het krassen van een krijtje op het school-
Manon Cornet behandelt als logopedist mensen tussen de 30 en 65 jaar,
Als de spieren weer sterker zijn, kun
moeten wennen dat je niet meer
bord bijvoorbeeld.’
die na hersenletsel een beschadigd taalcentrum hebben.
je de spraak gaan opbouwen.’
kunt vertrouwen op je gehoor.’
14 < hoor
hoor >
15
huis isoleren. Er zijn ook simpele geluids-
In Nederland zijn afspraken gemaakt over
en het voorkomen van ziekte en arbeids-
dempende oplossingen zoals viltjes onder
wat acceptabele geluidsniveaus zijn en wat
ongeschiktheid. De Arbowet regelt ook dat
de stoelpoten doen of op sokken lopen.
niet. Het is wettelijk geregeld wanneer de
werknemers beschermd worden tegen te
Maar dat moeten je (boven)buren dan wel
geluidsnorm wordt overschreden. De wet
hoge geluidsniveaus. Wanneer je meerdere
willen doen.
is bedoeld om geluidshinder te beperken
jaren veertig uur per week werkt, wordt in
Je kunt natuurlijk ook afspraken maken met
of zelfs te voorkomen. Om geluidshinder
de wetgeving 80 dB als een veilige boven-
de buren over wanneer de radio of televisie
bij snelwegen en spoorlijnen beperkt te
grens beschouwd. Het gaat dan wel om acht
zachter gaat, wanneer de kinderen stoppen
houden, worden in Nederland geluidswallen
uur aaneengesloten blootstelling aan het
met gillen en wanneer de hond mag blaf-
en geluidsschermen geplaatst. Zo komt
geluid. Boven de 80 dB is het gebruik van
fen. (Nou maar hopen dat de hond het ook
het geluid niet waar het niet gewenst
gehoorbescherming verplicht. Wanneer het
begrijpt.) Het ministerie van VROM heeft
is. De werking van het scherm hangt af
geluidsniveau hoger is dan 80 dB, moet de
een handreiking burengerucht gemaakt.
van de hoogte en het materiaal waarvan
periode van blootstelling bovendien korter
Hierin staan tips om de situatie te verbete-
het gemaakt is, en van de hoogte van de
zijn om beschadiging van het oor te voor-
ren en tot een oplossing te komen. Want een
bebouwing er omheen. Gebouwen kunnen
komen.
goede buur is beter dan een verre vriend.
waar het lawaai vandaan komt. Dat bete-
Burengerucht
Stille wegdekken
kent dat er aan die kant geen openslaande
Hoor je wel eens geluiden van je buren
Steeds vaker wordt in woonwijken geen
ramen of deuren zijn en dat de muren extra
die je liever niet wilt horen? Burenlawaai
gewoon asfalt gelegd, maar geluidsreduce-
geïsoleerd worden.
bederft het woongenot van veel mensen in
rend asfalt. Dit asfalt reduceert het geluid
Nederland. Voor burenlawaai bestaan geen
met zes tot acht dB. Heel fijn dat je in
Verplicht
wettelijke normen. Wat kun je doen wanneer
huis minder last hebt van het verkeer dat
In Nederland moeten alle bedrijven die
je dagelijks last hebt van stampende voe-
langsrijdt. Maar pas wel op met buiten-
personeel in dienst hebben voldoen aan
ten, gillende kinderen of blaffende honden?
spelen: je hoort de auto’s pas veel later
ook een ‘dove gevel’ krijgen aan de kant
horen! de Arbowet. Het doel van de Arbowet is het
Ik
wil
het niet
Grenzen – Geluid wordt lawaai wanneer je het als hinderlijk ervaart. De ene persoon vindt het geluid van een motor aangenaam en spannend, de ander ervaart het als verkeerslawaai. Je opa en oma vinden popmuziek herrie, terwijl jij er helemaal van uit je dak gaat. Voor iedereen ligt de grens tussen geluid en lawaai ergens anders. Wanneer je heel geconcentreerd huiswerk aan het maken bent, kan elk geluid hinderlijk zijn. Maar in de kroeg ligt de grens vaak een stuk verder weg.
16 < hoor
Je kunt de muren, vloeren en trappen van je
aankomen!
P
hoor >
17
Tekst: Esther Smid. Beeld: Hollandse Hoogte
verbeteren van de arbeidsomstandigheden
HOOR > lawaai
Wet Geluidshinder
HOOR > stilte
Ssssst – In onze drukke maatschappij is bijna overal geluid. Maak jij je huiswerk met de radio aan? Luister je op de fiets naar je mp3-speler? Of houd je van rust en stilte? Stilte kan gevoelens oproepen, een gesprek sturen of spanning opwekken. Maar echte stilte, bestaat dat eigenlijk wel?
stilte
Er is in het dichtbevolkte Nederland
Zwijgen is soms beter
Twee minuten stilte
steeds meer geluid: auto’s, vlieg
Een oud Chinees spreekwoord luidt:
Door twee minuten stil te zijn
tuigen, treinen, huilende kinderen,
Als iemands woorden niet beter
herdenken we tijdens de dodenher
blaffende honden, mobiele telefoons.
zijn dan zijn zwijgen, dient hij te
denking slachtoffers van oorlog en
Steeds meer mensen zoeken daar
zwijgen. Maar ook als je wel wat
geweld. Je kunt stilstaan bij wat er is
om de stilte op. Wil je in de trein
interessants te vertellen hebt, zijn
gebeurd en denken aan degenen die
zitten zonder gestoord te worden
stiltes erg belangrijk. Door een stilte
in de oorlog zijn omgekomen. Deze
door andermans telefoongesprek
in een gesprek te laten vallen bouw
stilte heeft veel te maken met respect.
ken? Dan ga je in de stiltecoupé
je de spanning op. Je kunt door een
Ook bij een stille tocht geeft de stilte
zitten. Dat is een coupé waar je niet
stilte ook extra gevoel leggen in wat
een signaal af: de mensen die mee
mag praten, telefoneren of (harde)
je zegt. Of juist de aandacht trekken
lopen herdenken een persoon of een
muziek draaien. Heb je zin om in
van de luisteraar. Veel mensen vin
gebeurtenis. Ze uiten een zwijgzaam
de zomervakantie lekker naar de
den het lastig als een gesprek stilvalt.
protest of een enorm verdriet. De
campingdisco te gaan? Ga dan vooral
Ze weten niet waar ze moeten kijken
laatste jaren worden in Nederland
niet kamperen op een stiltecamping!
en vinden het zelfs zo vervelend dat
veel stille tochten georganiseerd na
Wil je in de sauna niks horen of
ze gewoon doorpraten, ook al valt er
zinloos geweld.
jezelf even afsluiten? Dan is er tegen
weinig te vertellen.
Stilte voor de storm
woordig de stiltesauna. Maar is het
Pijnlijke stilte
Een stilte voor de storm is een periode
Een pijnlijke stilte is een stilte waar
van stilte vlak voordat er een natuur
Absolute stilte bestaat niet
bij iedereen zich onplezierig voelt.
ramp plaatsvindt. Ook in films geeft
Wij ervaren het ruisen van de wind
Je hebt er vast wel eens eentje mee
stilte aan dat er gevaar dreigt. Maar
door de bomen in een natuurgebied
gemaakt. Bijvoorbeeld na het ver
als je naar een enge horrorfilm kijkt
als stilte. Maar absolute stilte, het
tellen van een mop toen niemand
en het geluid uitzet, is de film opeens
ontbreken van geluid, bestaat niet.
lachte. Ai. Pijnlijk. En misschien ben
niet meer zo eng.
Zelfs in een ‘dode’ ruimte, waarin
je ook wel eens op een saaie verjaar
de wanden elke trilling absorberen,
dag geweest waar niemand wat zei.
Stiltegebieden
horen we het ruisen van ons bloed
Ook pijnlijk.
In Nederland is ongeveer 500
en het suizen van onze ademhaling.
Pijnlijke stiltes doen natuurlijk niet
duizend hectare aangewezen als
Zolang onze oren functioneren en
echt pijn, maar ongemakkelijk zijn
stiltegebied. Dat zijn milieubescher
er lucht is, horen we geluid. Alleen
ze wel! Wij hebben de neiging altijd
mingsgebieden waarin mensen de
doof geboren mensen kennen abso
te praten. Alleen als stilte gepast
natuurlijke geluiden niet mogen
lute stilte. Hun oren vertalen de tril
is, zoals bij het afscheid van een
verstoren. Niet met je brommer
lingen van de lucht niet als geluid.
overledene, zijn we stil.
heen gaan dus!
eigenlijk ooit écht stil in je hoofd?
18 < hoor
Tekst: Esther Smid. Beeld: Hollandse Hoogte, Dreamstime
Luister naar de
hoor >
19
HOOR > schadelijk geluid
Au! M’n oren − Waarom kijken we zelden in de felle zon, maar stellen we wel onze oren bloot aan schadelijk geluid? Waarom dragen we bij het eerste zonnestraaltje al een zonnebril, maar doen we nooit oordopjes in bij een popconcert? In hard geluid zit een verslavend element en we denken bovendien dat we beter horen als het geluid harder is. Maar pas op, want dit soort gehoorproblemen kan meestal niet genezen worden.
Funeste geluiden als je je oren niet beschermt. Je denkt
Gerinkel in de oren
waardoor je extra alert bent. Het adrenaline
misschien meteen aan machinegebonden
Naast gehoorverlies zijn er ook andere
niveau stijgt; vechten en vluchten gaan zo
beroepen zoals in de bouw, de transport-
bedreigingen voor je oren, zoals tinnitus
makkelijker. Je kunt de adrenalinekick ook
sector, de landbouw of de industrie. Maar
(oorsuizen), hyperacusis (overgevoeligheid)
gebruiken om te sporten of te dansen. Maar
ook op kinderdagverblijven en in overdekte
en vervorming. Tinnitus is het horen van
hard geluid is slecht voor onze gezond-
zwembaden loop je risico. En wat dacht
een pieptoon in één of beide oren. De naam
heid. De meeste harde geluiden kunnen
je van beroepen in de muziekbranche en
komt van het Latijnse Tinnitus Aurium,
schadelijk zijn voor je oren en bijvoorbeeld
de horeca? Ongeveer 50 procent van de
wat gerinkel in de oren betekent. Eén van
lawaaidoofheid veroorzaken.
pianostemmers heeft gehoorproblemen. De
de oorzaken van tinnitus is hard geluid.
maatregelen om werknemers te bescher-
Sommige vormen van tinnitus kunnen niet
Van zwembad tot fabriekshal
men zijn blijkbaar niet voldoende, want elk
behandeld worden. Dat betekent dat je
Lawaaidoofheid is een ziekte waarbij je
jaar komen er nieuwe gevallen van lawaai-
continu en permanent een piep, suis of
permanente gehoorschade oploopt door
doofheid bij.
brom hoort. Bekende tinnituslijders zijn
langdurige blootstelling aan lawaai. Er
Bij jongeren veroorzaakt blootstelling aan
Ludwig van Beethoven, Phil Collins, André
bestaan veel beroepen waarbij hoge
te luide muziek (bijvoorbeeld in de disco)
Hazes en Barbra Streisand. Ook Vincent van
lawaainiveaus worden gemeten en waarbij
gehoorschade. Elk jaar komen er ongeveer
Gogh leed aan tinnitus. Misschien sneed hij
je dus kans hebt op lawaaidoofheid. Vooral
20.000 gevallen bij.
daarom wel een stuk van zijn oor af.
Zwemmen: leuk maar wát een herrie!
Niemand weet precies waardoor het komt Thijs (38) kreeg een piep in zijn oren toen hij 18 was. Hij luisterde vaak naar harde muziek,
Tekst: Esther Smid. Beeld: ANP, Dreamstime, WFA
Harde geluiden kunnen de hersenen prikkelen
André Hazes had last van een piep in zijn oor
maar hij weet niet zeker of het alleen daardoor gekomen is. Vijf jaar geleden werd de tinnitus tien keer zo erg.
Wat betekent tinnitus voor je dagelijkse leven? ‘Je voelt je vaak hulpeloos en alleen, omdat artsen je niet kunnen helpen en niemand het aan je ziet. Niemand kan jouw piep horen. De piep overstemt op een gegeven moment alles. Het gaat alles beheersen. Je slaapt slecht, je raakt vermoeid en je voelt je beroerd. Je wordt er gek van! Mensen in je omgeving worden jouw gezeur beu. Ook je relatie kan eronder lijden. Gelukkig is mijn vriendin wel bij me gebleven.’
Is de piep altijd hetzelfde? ‘Nee, de piep is bij sommige bewegingen van mijn hoofd harder. Meestal is hij eentonig, maar als ik eet wordt hij meertonig. Soms luister ik nog wel eens naar harde muziek. Net als na het eten, krijg ik dan een rare druk in mijn oren, alsof er water in zit.’
Heb je gehoorverlies door de tinnitus? ‘Doordat ik die piep altijd hoor, hoor ik andere dingen minder goed. Ik heb continu 50 dB in
Vincent van Gogh, die aan ‘tinnitus’ leed
Werken in de bouw kan lawaaidoofheid veroorzaken
mijn oor. Ander geluid moet daar dus overheen. Een deurbel hoor ik bijvoorbeeld niet.’
Hoe kun je toch leven met tinnitus? ‘Het went niet, maar je moet ermee leren leven. Ik heb wel eens depressieve periodes gehad, waarin ik het niet meer zag zitten. Maar je moet proberen de moed niet op te geven. Ik zorg ervoor dat ik heel regelmatig leef. Mijn slaapritme mag niet ontregeld worden. De piep in mijn oren is zo hard dat ik hem nooit even vergeet. Ik hoor hem 24 uur per dag. Maar ik blijf hoop houden dat het ooit weggaat, dat ik ooit weer stilte kan ervaren.’
20 < hoor
hoor >
21
HOOR > functies van geluid
Geluid is zó handig – Een politieauto met loeiende sirene gebruikt geluid om andere weggebruikers te waarschuwen: ga snel opzij want wij moeten erlangs! De muziek bij een reclamespotje kan een sfeer creëren of grappig zijn. Een jingle is bedoeld als herkennings melodie van een radio- of televisieprogramma. Geluid is overal om ons heen en heeft
u!
allerlei functies. Van communicatie tot genot, van waarschuwing tot meditatie.
Tatu t a t u
uuuu u
Als er een sirene klinkt moet iedereen opzij
In sommige auto’s klinkt er een piep als je
bewustzijn, die gebruikt kan worden om
je gordel niet omdoet. Een stoplicht geeft
problemen op te lossen.
wanneer ze mogen oversteken. Sirenes van
Mediteren op klank
kies je muziek die bij je stemming past?
brandweer, politie en ambulance waarschu-
In het boeddhisme en het hindoeïsme zin-
Soms wordt muziek uitgezocht voor een
wen het verkeer dat het opzij moet gaan. In
gen gelovigen vaak een mantra. Dat is een
speciale gelegenheid. Bij een begrafenis
Nederland hebben we ook een landelijke
klank die steeds herhaald wordt. Het kan
of crematie wordt muziek gedraaid, die
sirene. Op ongeveer 3800 plekken is het
een lettergreep zijn of een woord of gedicht.
degene die overleden is mooi vond. In
elke eerste maandag van de maand loos
De klank werkt als een soort gebed, een
een winkelcentrum of warenhuis hoor je
alarm. Je hebt het vast wel eens gehoord.
spreuk met een magisch effect. De gelovige
vaak ‘muzak’, een soort achtergrondmuziek
Er is dan niets aan de hand, de sirene
kan een hoger bewustzijn bereiken door de
waar winkelende mensen zich prettiger bij
wordt alleen getest. De gemeenten kijken
betekenis en de trilling van de klank. De
zouden voelen. Maar of ze er ook meer van
niet alleen of de apparatuur nog wel goed
bekendste mantra is Om mani padme hum.
gaan kopen? Filmmuziek wekt vaak een
werkt, maar zorgen zo ook dat iedereen de
Dat betekent: ‘Ik eer de vrucht (wijsheid)
emotie op. Door spannende muziek kan een
sirene goed herkent als er wél een ramp of
van de lotusbloem’. Probeer het maar eens,
scène nog enger worden. Als je een film te
ongeval is.
wie weet, word je er gelukkig van!
Tekst: Esther Smid. Beeld: ANP
een tiksignaal voor blinden zodat ze weten
spannend vindt en je zet het geluid uit, is Met z’n allen genieten van muziek op een popfestival
het gelijk een stuk minder eng. Maar soms
Martelen
wekt juist het ontbreken van muziek span-
Helaas wordt geluid ook wel eens gebruikt
ning op.
om mensen te martelen. Dit geestelijk
Geluid beïnvloedt ons op verschillende
De duizend gezichten van muziek
manieren. Er zijn klanken waar we baat
Van muziek kun je genieten. In je eentje
Opstaan!
van pesten en treiteren. Als je lang achter
bij hebben en klanken die onze gezondheid
met je mp3-speler op, of met zijn duizenden
Heb jij ook zo’n hekel aan het geluid van
elkaar moet luisteren naar een vervelend of
negatief beïnvloeden. Woon je in de buurt
tegelijk op een popfestival. In de trein, op
je wekker? Komt dat nou door het geluid
hard geluid, kun je krankzinnig worden.
van een vliegveld of drukke snelweg? Dan
je kamer of op de fiets; muziek kan sfeer en
zelf of door de functie van het geluid? Je
slaap je misschien slechter door het geluid.
gezelligheid brengen. Naar muziek kun je
wekker waarschuwt je dat je moet opstaan
Ben je er nog?
Het geluid van stromend water, zingende
luisteren maar je kunt er ook op dansen. Er
en meestal is dat veel te vroeg. Er zijn nog
Muziek om bij weg te dromen ken je waar-
vogels of rustige muziek werkt kalmerend.
zijn heel veel verschillende soorten muziek:
veel meer geluiden die waarschuwen. Een
schijnlijk wel. Je kunt ook in trance raken
Misschien heb je dat ook wel eens ervaren.
klassiek, pop, Nederlandstalig, hardrock,
autoalarm waarschuwt dat je auto openge-
van muziek. Bij hypnose wordt geluid
Geluid geeft in veel gevallen kwaliteit aan
rap, jazz, house, salsa, reggae en nog veel
broken wordt. De bel van een spoorwegover-
gebruikt, waardoor je in een soort roes
je leven.
meer. Draai je altijd dezelfde muziek? Of
gang waarschuwt dat er een trein aankomt.
raakt. Je bereikt een andere staat van
22 < hoor
Het mantra ‘Om mani padme hum’ wordt aangeduid met dit teken
folteren met geluid is een heel erge vorm
hoor >
23
HOOR > muziek en zang
Jammer voor de buren – De doedelzak is een blaasinstrument, dat bestaat uit een zak van leer waar pijpen van verschillende lengte uitsteken. In Schotland is de doedelzak erg populair. De Schotse doedelzak is een bijzonder luid instrument dat vroeger gebruikt werd om de vijand bang te maken op het slagveld. Katrien Blum (17) speelt doedelzak op de woonboot waar zij woont.
Van jongetje naar man – Felix Heijke (16) speelde in de musicals The Sound of Music
Hoe kom je in een musical terecht?
verdrietig liedje zing. Ik zing vaak mee met de radio. Van
Waarom speel je doedelzak?
Hoe werkt een doedelzak?
‘Toen ik op de lagere school zat, deed ik een musicalcur
muziek luisteren kun je rustig worden of juist opgewon
‘Mijn moeder is Schots en daarom gingen we vroeger vaak
‘Je blaast de zak vol lucht door de mondpijp. Met je arm
sus. Ik wilde leren toneelspelen, maar moest ook liedjes
den. Het enige geluid waar ik echt een hekel aan heb, is
naar Schotland op vakantie. Ik hoorde daar doedelzakmu
druk je lucht uit de zak, waardoor er drie constante tonen
zingen en dat ging steeds beter. Ik heb toen voor allebei
de schoolbel. Behalve aan het eind van de dag.’
ziek en vond dat een machtig geluid. Het klinkt heel hard,
uit de lange pijpen komen. Op de onderste pijp speel je
de musicals auditie gedaan. Tussen de twee musicals in
vooral met meerdere doedelzakspelers tegelijk. Op mijn
de melodie. Je kunt gewoon ademhalen terwijl je de zak
heb ik zangles gehad om mezelf verder te ontwikkelen.’
twaalfde ben ik begonnen bij een doedelzakformatie in
leegdrukt, waardoor je ook geluid hoort als je niet blaast.
Hilversum, die ook een jeugdband had.’
In het begin deed ik de drie lange pijpen dicht omdat het
Ben je nu met een musical bezig?
met een duidelijke melodie. Toen ik klein was, zag ik op
dan minder moeite kost om te spelen. Je hoort dan alleen
‘Nee, het is niet meer te combineren met school. Het oefe
televisie een mevrouw vioolspelen. Dat vond ik zo mooi
de melodie. Als je net doedelzak speelt, hijg je alsof je aan
nen kost veel tijd en je bent vaak laat thuis. Bovendien
dat ik dat ook wilde. Ik heb acht jaar vioolgespeeld,
het hardrennen bent. Je moet een flinke conditie opbou
kan ik geen kinderrollen meer spelen, want ik heb de
waarvan drie jaar in een orkest.’
wen om lange nummers te kunnen spelen!’
baard in de keel. Bij Pietje Bell was ik nog net een jonge
Tekst: Esther Smid
Het machtige geluid van de doedelzak
(2003) en Pietje Bell (2005). Op dit moment kom je hem niet tegen in de theaters, want school gaat even voor.
Welk geluid vind je mooi? ‘Ik hou van liedjes waarin gezongen wordt, van muziek
Hoe hard is het geluid van een doedelzak?
is een professionele opleiding vereist, maar ik wil eerst
Zou je het erg vinden om slechthorend of doof te worden?
‘Heel hard! Een vriendin van mij woont vijf boten verder
mijn vwo afmaken.’
‘Het lijkt me vreselijk om niet meer te kunnen genieten
tje, maar nu ben ik meer een man. Voor de mannenrollen
en die hoort mij oefenen. Ik denk dat het geluid van een
van muziek! Maar het moet ook raar zijn om jezelf niet
doedelzakformatie je oren kan beschadigen. Het is dus
Hoe belangrijk is geluid voor jou?
verstandig om oordopjes te gebruiken.’
‘Heel belangrijk! Zingen is een manier om je emoties
meer te horen praten of zingen.’
te tonen. Van zingen word ik vrolijk, ook als ik een
Zou je het erg vinden om slechthorend of doof te worden? ‘Ja, heel erg! Dan zou ik geen muziek meer kunnen luisteren. Ik hou van jazz en blues. En van doedelzak natuurlijk.’
24 < hoor
hoor >
25
Herrie op de werkvloer – Paul van der
‘Ik organiseer en controleer als
Test
Bellen of beschermen?
Schaft is uitvoerder bij KWS (Koninklijke
uitvoerder dat alle materialen op
‘Toen mijn oor net beschadigd was,
‘De jongens die nu bij mij komen
de werkplek komen en op de juiste
suisde het heel erg. Vooral als ik
werken, krijgen otoplastieken aan
manier verwerkt worden. Ik voer
moe in bed lag na een dag vol geluid.
gemeten. Het geluid van de asfalteer
bouwbedrijf dat ongeveer 20 procent van
het werk dat ze binnen bedenken,
Ik heb het laten meten en toen bleek
machines en de walsmachines is
het Nederlandse asfalt legt. Zijn asfalt-
buiten uit. Drie keer in de week ben
ik onherstelbare lawaaibeschadiging
zo hard dat gehoorbescherming
ploeg maakt drempels, rotondes, parkeer-
ik even op kantoor, maar voor de
te hebben opgelopen. Ik kan alles
verplicht is. Als uitvoerder ben ik
rest ben ik buiten.’
nog wel horen, maar moet mijn
natuurlijk niet continu dicht in de
goede oor naar het geluid toe draai
buurt van de machines. Ik heb mijn
Ik ga niet voor gek lopen!
en. Het wordt gelukkig niet erger, de
otoplastieken niet de hele dag in.
‘Toen ik 17 was, ben ik bij KWS
beschadiging blijft constant.’
Ook moet ik veel bellen en dat is
Wegenbouw Stevin), een grond- en wegen-
plaatsen en snelwegen.
Lawaai op de
werkvloer Je moet ook uitkijken voor je ogen!
Hans van Ekris
Op de werkvloer van HSM is veel lawaai:
het geluid van een voorbijdenderende trein
lassen, slijpen, tikkende hamers en
mij een gigantisch gevoel. Daar was ik echt
draaiende motoren van vrachtwagens. Tel
van onder de indruk. Ik hou ook erg van
daar het geluid van de radio bij op, die
muziek: ik luister er de hele dag naar.’
keihard staat te schetteren, en je begrijpt dat je hier gehoorbescherming nodig hebt.
Lassen en slijpen – Hans van Ekris
Stalen neuzen en oorplastieken ‘Ik zorg ervoor dat mijn mensen zich goed
is directeur van HSM, een reparatie
Erfelijk
beschermen op de werkvloer. Ze dragen
‘Als jongetje wilde ik al iets met techniek.
veiligheidsbrillen, werkschoenen met stalen
bedrijf voor hydraulische systemen.
Het zit in de familie. Alle mannen van
neuzen en gehoorbescherming. Ze kunnen
Dat is een moeilijk woord voor een
mijn vaders kant doen iets met auto’s of
kiezen uit een koptelefoon, zachte oordoppen
vrachtwagens. Ik haalde vroeger alles uit
of op maat gemaakte oorplastieken. Mensen
elkaar: van skelter tot fiets, van bromfiets
met gevoelige oren vinden die oorplastieken
tot auto.’
niet fijn. Ze irriteren het oorkanaal, maar
aandrijftechniek die gebruikmaakt van vloeistoffen. HSM repareert vuilniswagens, autolaadkranen en containersystemen, maar ook met een gebroken bagagedrager van je fiets kun je er terecht.
26 < hoor
die periode heb ik een gehoorbe
Gevaarlijk
schadiging opgelopen. Ik moest met
‘Werken in een asfaltploeg is onmo
Welterusten!
een zware boor, die enorm veel
gelijk als je doof of erg slechthorend
‘Ik heb een hekel aan hoge geluiden.
geluid produceerde, gaten boren in
bent. Je moet horen wat er om je
Het snerpen van een cirkelzaag bij
hardhouten schuttingen. Ik deed
heen gebeurt, anders loop je een
voorbeeld doet extra pijn aan mijn
geen oorkleppen op. Ik vond het wel
groot risico. De vrachtwagens met
beschadigde oor. En weet je waar ik
best. Nu weet ik beter en verklaar
asfalt rijden af en aan, de walsen
het meest van hou? Van het geluid
ik iedereen voor gek die zoiets doet.
rijden continu heen en weer, en aan
van slapende kinderen!’
Maar toen was gehoorbescherming
de andere kant van de afzetting rijdt
nog niet zo’n issue.’
het verkeer langs.’
kleine klusjes, die maar twee tellen duren, doe ik het niet. Mijn oorplastieken? Die liggen vandaag thuis. O ja, nog een goede tip: als je oren beginnen te hangen, moet je ze water geven.’
ze geven wel de beste demping van geluid.’
Vervelende kinderen ‘Ik vind het niet erg dat er lawaai op mijn
Goede tip
werk is. Ik heb alleen een hekel aan het
‘Ik draag zelf alleen gehoorbescherming
geluid van jengelende kinderen. Vroeger gaf
wanneer ik de hele dag herrie maak. Bij
Oorplastieken
hoor >
27
Tekst: Esther Smid
vervelend met zo’n ding in je oor.’
gaan werken als grondwerker. In
HOOR > beroepen met herrie
Geluidsover last in de asfaltploeg
Schipper heeft acht jaar als machinist gevaren bij Nedloyd. Het is lang geleden, maar de geluiden van de machinekamer
HOOR > beroepen met herrie
Herrie en hitte op een boot − René
Gillende turbines
en de zee lijken van gisteren.
‘Als kleine jongen kwam ik al aan boord
Lange lawaaidagen
Van Vivaldi tot Rammstein
van grote zeeschepen, omdat mijn vader
‘Als machinist moet je alles weten van elek-
‘Ik kreeg pas later, toen ik allang geen
scheepswerktuigkundige was. Ik ben een
trotechniek, elektronica, dieselmotoren, tur-
machinist meer was, last van piepende
keer mee geweest op een lange reis, waar-
bines, ketels en pompen. Ik werkte meestal
oren. Maar een echte gehoorbeschadiging
door ik bleef zitten op school. Maar dat
elf uur per dag in de machinekamer. Het is
heb ik gelukkig niet opgelopen. Ik geniet in
had ik er wel voor over. Het was een jon-
daar meer dan 35 graden en er is continu
de auto nog steeds van allerlei muziek, van
gensdroom om zelf ook te gaan varen als
lawaai. Het hoge gegil van de turbines en
klassiek tot herrie. En ik ga ook nog steeds
machinist. Ik had interesse in techniek en
het zware dreunen van de hoofddieselmotor
naar Pinkpop!’
wilde de wereld zien.’
zijn schadelijk voor je oren. Ik had altijd
Oceaan en voetbalstadion
tot een aanvaardbaar niveau. Je kunt nau-
‘Ik heb op verschillende schepen gewerkt:
welijks met elkaar praten in een machine-
gewone vrachtschepen, containerschepen,
kamer. Als je iets wilt vertellen, schrijf je
bulkcarriers en zelfs een gastanker. De
het op in het journaalboek of je wijst de
lading was altijd verschillend, van ping-
technische storing aan.’
Tekst: Esther Smid. Beeld: ANP
een koptelefoon op, die het geluid dempte
pongballen tot auto’s, van garnalen tot
uit de haven, vond ik altijd heel imponerend.
Meer last na de disco
Er ontstaat dan een enorme trilling die
‘Onze belangrijkste taak is het
aan de pier parkeren. De privévlieg
herkennen. Ik droomde als kind niet
door het hele schip gaat. Ik hou ook van
binnenzwaaien
vliegtuigen.
tuigjes vind ik leuk om te doen! Er
van dit beroep, want ik wist niet
Plastieken in je oren − Misschien
Daarnaast begeleiden we alles wat
komen vaak beroemdheden aan, die
eens dat het bestond. Ik ben hier
heb je wel eens gehoord van het
er op het platform gebeurt en hou
je van heel dichtbij kunt zien, zoals
komen aanwaaien en vind het zo
den we toezicht op de mensen die er
Mariah Carey, Brad Pitt en Koningin
leuk dat ik nooit meer wegga.’
werken. We zijn verantwoordelijk
Beatrix. Soms zwaaien ze nog even
voor de veiligheid op het platform.’
voordat ze het VIP-busje ingaan.’
maïs. Ik kwam in Argentinië, Australië en het Midden-Oosten. Het geluid van het starten van de scheepsdieselmotor bij vertrek
de geluiden van de immens grote zee en van wind en storm. In de tropen heb je ook prachtige geluiden: vallende moessonregen en nachtelijke dierengeluiden in de jungle.
beroep marshaller. Een marshaller
Vroeger ging ik vaak naar Feyenoord in de
geeft de piloot aanwijzingen om het
Kuip. Het zingende legioen vind ik machtig
vliegtuig goed te parkeren. Omdat
mooi om te horen.’
Disco schadelijker dan werk ‘Ik draag de hele dag op maat
Popsterren en koninginnen
Geen kinderdroom
gemaakte oorplastieken, ook als ik
‘Overdag zwaaien we vliegtuigen bin
‘Om apron officer te worden, moet
in de auto over het platform rijd.
nen met oranje bordjes. ’s Nachts
je een interne opleiding volgen van
Er is altijd veel lawaai, maar dat
het nu apron officer. Apron is
gebruiken we lichtgevende stokken.
vier maanden. Je moet het hele
went. Ik stoor me er niet aan. Ik
het Engelse woord voor platform.
De meeste vliegtuigen parkeren
vliegveld met alle gates en weg
heb meer last van mijn oren na een
Fleur van den Berg werkt al zeven
automatisch aan de pier. Ongeveer
getjes uit je hoofd kennen. Ook
avondje stappen dan na een dag
25 tot 35 procent zwaaien wij bin
moet je leren communiceren met
werken. Misschien doordat ik mijn
nen: alle vrachtvliegtuigen, privé
de verkeerstoren, en je moet elk
oorplastieken niet meeneem naar
vliegtuigjes en vliegtuigen die niet
type vliegtuig uit de verte kunnen
de disco.’
het beroep veel meer inhoudt dan het docken van vliegtuigen, heet
jaar als apron officer op Schiphol. Hoe zou het met haar oren zijn?
28 < hoor
van
hoor >
29
?
HOOR > orenquiz
Hoe goed ken jij je Oren – ze zitten aan je hoofd, je beleeft er dagelijks bijna ongemerkt een boel plezier aan, maar wat weet jij eigenlijk van ze af? En hoe goed begrijp je spreekwoorden waarin oren,
Tekst: Joukje Akveld
horen of juist niet horen centraal staan? Doe de spreekwoordenquiz en ontdek hoe goed jij je oren kent. 5. H ij denkt dat hij het gras kan horen groeien. a. Hij denkt dat hij een absoluut
1. D ansen voor een blinde, zingen voor een dove. a. Iemand met weinig dans- en zangtalent. b. Ergens veel moeite voor doen.
gehoor heeft. b. Hij denkt dat hij heel wat van de natuur weet. c. Hij beeldt zich geweldig veel in.
c. Totaal nutteloos.
6. Zij is horende doof. 2. Eerst mensen, dan flaporen.
a. Aan één kant doof zijn.
a. Mensen met een afwijking moeten altijd
b. Zij wil niet luisteren naar wat
langer op hun beurt wachten. b. Mensen hebben voorrang op olifanten. c. Eerst volwassenen, dan kinderen.
haar verteld wordt. c. Zij heeft een ruis in haar hoofd, waardoor ze slecht hoort.
9. De muren hebben oren.
14. Iemands neus tussen twee oren zetten.
a. Een waarschuwing om op te letten wat
a. Iemand mooi maken.
je zegt. b. Dunne muren hebben. c. Nieuwsgierige buren hebben.
b. Iemands hoofd verbouwen. c. Grappig bedoelde waarschuwing voor ondeugende kinderen.
10. Z ijn oren staan te dicht bij zijn kop.
15. Nog nat zijn achter de oren.
a. Hij is Oost-Indisch doof.
b. Jong en onervaren zijn.
b. Hij hoort het nieuws altijd als laatste.
c. Altijd te veel haast hebben (bijvoor-
c. Hij is gierig.
a. Net uit het zwembad komen.
beeld om je goed af te drogen).
11. Met oren en poten. a. Met man en macht. b. Met alles wat je in je hebt. c. Met huid en haar.
3. E en dove heeft gehoord hoe een stomme heeft verteld dat een blinde heeft gezien hoe een lamme heeft gelopen. a. Ga niet af op geruchten.
7. Aan dat oor is hij door. a. Teveel gaatjes in je oor hebben, waardoor het is uitgescheurd. b. Met dat oor kan hij niet horen. c. Van deze zaak wil hij niets horen.
8. Iemand de oren afzagen. a. Iemand vervelen door de hele tijd
4. Hij laat zijn oren hangen.
a. Een huichelaar zijn. b. Hij is niet zo onnozel als hij lijkt, vertrouw hem niet. c. Egoïstisch zijn.
b. Iemand met veel vrienden. c. De wonderen zijn de wereld nog niet uit.
12. Hij heeft het achter de oren.
vragen te stellen.
13. Een snee in het oor hebben. a. Dronken zijn.
a. Hij lijkt op een olifant.
b. Iemand bedreigen.
b. Dom zijn.
b. Hij wil niet horen wat je zegt.
c. Iemand zijn laatste hoop afnemen.
c. Lelijk zijn.
c. Hij heeft de moed opgegeven. 1. c 2. c 3. a 4. c 5. c 6. b 7. c 8. a 9. a 10. c 11. c 12. b 13. a 14. c 15. b
Oplossingen
30 < hoor
hoor >
31
(advertentie)
