WAT ETEN WE VANDAAG? 1
Waarom moet je eten?
Om gezond te blijven, om te groeien en om voldoende energie te krijgen heb je al deze voedingsstoffen nodig. Alles wat je eet en drinkt noemen we In de afbeeldingen zie je in welke voevoedingsmiddelen. dingsmiddelen deze voedingsstoffen Voorbeelden hiervan zijn: brood, bovoorkomen. Onder elke afbeelding ter, groenten en vlees. staat waarvoor die voedingsstof noIn voedingsmiddelen zitten dig is. voedingsstoffen: koolhydraten, eiwit, vet, wa- ter, vitaminen en mineralen.
Afbeelding 7-1 Voedingsmiddelen die koolhydraten bevatten
Afbeelding 7-2 Voedingsmiddelen die eiwitten bevatten
Koolhydraten
• bijvoorbeeld suiker, zetmeel, cellulose • worden gebruikt als brandstof, bouwstof en reservestof • zi t te n i n a a rd ap pel e n, gr a ne n, snoep.
Eiwitten
• worden gebruikt als bouwstof en als brandstof • zitten veel in vlees, vis, melkproducten, ei, peulvruchten.
Afbeelding 7-3 Voedingsmiddelen die vetten
Afbeelding 7-5 Voedingsmiddelen die vitaminen
bevatten
en mineralen bevatten
Vetten
• worden gebruikt als brandstof en reservestof • zitten in olie, margarine, boter, noten, candy-bars.
Mineralen
• bijvoorbeeld ijzer, kalk, natrium, kalium, fosfor • worden gebruikt als bouwstof en als beschermende stof • zitten in groente, fruit, zuivel, vlees. • Kalk heb je nodig voor de opbouw van je botten. • Ijzer heb je nodig om rode bloedcellen te vormen.
Afbeelding 7-4 Voedingsmiddelen die water bevatten
Water
• wordt gebruikt als bouwstof en als transportmiddel • zit in dranken, groente, fruit.
Vitaminen
• bijvoorbeeld A, B, C, D • worden gebruikt als beschermen de stof en als bouwstof • zitten in groente, fruit, vlees.
Afbeelding 7-6
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
Met een jodiumoplossing kun je zetmeel aantonen. Als er in een voedingsmiddel zetmeel aanwezig is, krijgt de roodbruine jodium een blauw-zwarte kleur.
2
Wat staat er op het etiket?
Tegenwoordig zijn veel voedingsmiddelen bewerkt. Er zitten, naast bepaalde voedingsstoffen, ook enkele additieven in. Additieven zijn toegevoegde stoffen, zoals kleurstoffen, conserveringsstoffen en smaakverbeteraars. Er mogen alleen goedgekeurde hulpstoffen worden gebruikt, in vastgestelde hoeveelheden. Deze stoffen zijn met een E-nummer aangegeven op de verpakking.
Afbeelding 7-7
Maak nu O:7/1 t/m O: 7/7
Afbeelding 7-8
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
Afbeelding 7-9
Afbeelding 7-10
In ons voedsel kunnen ook allerlei stoffen zitten die er vroeger niet in voorkwamen. Denk maar eens aan de resten van bestrijdingsmiddelen of diergeneesmiddelen.
7WAT ETEN WE VANDAAG?
Afbeelding 7-11
Medewerkers van de Keuringsdienst van Waren onderzoeken regelmatig voedingsmiddelen op de aanwezigheid van zulke stoffen en additieven.
Er zijn mensen die een allergie hebben voor bepaalde stoffen in voedsel. Ze krijgen bijvoorbeeld huiduitslag of hoofdpijn. Soms gaat het om een kleurstof of een conserveermiddel. Maar iemand kan ook allergisch zijn voor aardbeien, chocolade of noten. Maak nu: O: 7/8 t/m O: 7/13
Afbeelding 7-1 2
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
3
Wat moet je eten?
Het is belangrijk om van alle voe-
dingsstoffen voldoende binnen te krijgen: niet te weinig, maar ook niet te veel. Om je te helpen heeft het Voorlichtingsbureau voor de Voeding een Voedingswijzer gemaakt. Als je bij elke maaltijd iets uit ieder vak eet, krijg je alle noodzakelijke voedingsstoffen binnen.
Als je elke dag hetzelfde eet of drinkt, is je voeding eenzijdig. Je krijgt dan steeds dezelfde soort voedingsstof binnen. Veel mensen uit de Derde Wereld eten alleen maar rijst. Rijst is daar het goedkoopste voedingsmiddel. Het bestaat voornamelijk uit koolhydraten.
Afbeelding 7-1 3
Alcoholisten krijgen ook alleen maar koolhydraten binnen. Drank bevat geen vitaminen ... Eet veel producten die in de grote vakken staan. Gebruik weinig producten uit de kleine vakken. Zorg ervoor dat je elke dag minstens 1V2 liter vocht drinkt.
Plantaardige producten bevatten veel vezels. Vezels verteren nauwelijks. Ze zor gen ervoor dat de spieren in je dar men sterker worden. En... vezels verkleinen je hongergevoel!
O N T H O U D : 1 Zorg voor variatie, dan krijg je alle voedingsstoffen binnen. 2 Eet drie maaltijden per dag. 3 Wees matig met vet - niet al leen het vet waarmee je je boter ham besmeert of de maaltijden bereidt, maar ook met produc ten die veel vet bevatten: cake, koekjes, kaas, pizza's, volle melk, chocolade en vet vlees. 4 Eet veel plantaardige producten zoals brood, aardappelen, peulvruchten, groente en fruit. Ze bevatten veel vezels. 5 Gebruik weinig zout. 6 Drink dagelijks ten minste 1 '/2 liter vocht. Maar wees matig met alcohol. 7 Voorkom voedselvergiftiging door een goede hygiëne. 8 Eet weinig orgaanvlees, zoet watervis en groenten waar veel nitraat in zit (andijvie, bleeksel derij, sla, spinazie, kool en rode bieten). Ze bevatten schadelijke stoffen. 9 Lees wat er op de verpakking staat.
Maak nu: O: 7/14 t/m O: 7/1 8
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
4
Hoeveel heb je nodig?
Afbeelding 7 -
In afbeelding 7-14 zie je hoeveel je per dag ongeveer moet eten om gezond te blijven. Misschien heb jij iets meer no dig, of kun je juist met iets minder toe. Sport je veel, fiets je naar school, groei
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
(Bron: Voorlichtingsbureau voor de Voeding)
je erg hard? Dan moetje iets meer dan gemiddeld eten. Oudere mensen gebruiken weinig voedsel. Ze bewegen meestal minder en hun stofwisseling verloopt trager.
Zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven hebben iets meer
nodig. Zij moeten veel eiwit en weinig vet eten.
Hoeveel energie (in lel) heeft de familie De Vries gemiddeld elke dag nodig?
Albeelding 7-15
Maak nu: O: 7/19 t/m O: 7/23
7
WAT ETEN WE VANDAAG?
4.1 Een goed ontbijt is het halve werk! Zorg vooral voor een goed ontbijt. Je li chaam is' s morgens hard aan een nieu we aanvoer van voedingsstoffen toe! Een goed ontbijt bevat ongeveer 25% van de voedingsstoffen voor die dag. Als je geen tijd hebt om brood te sme ren, neem dan bijvoorbeeld muesli met melk of yoghurt. Uit onderzoek is gebleken dat je hersencellen minder goed werken als je ontbijt weinig eiwitten bevat. Je kunt je dan minder goed concentreren. Het vreemde is dat dit de hele dag doorwerkt. Je lichaam schijnt het tekort aan eiwitten niet in te kunnen halen.
Afbeelding 7-1 6 Begin de dag met een goed ontbijt!
7 WAT ETEN WE VANDAAG?
Maak nu: O: 7/24 4.2
Verbranding
De verbranding van stoffen in ons liaam verloopt hetzelfde als bij alle andere levende organismen. Hoe en waar deze verbranding plaatsvindt, heb je al in hoofdstuk 2 geleerd. Je weet ook dat er bij de verbranding energie vrijkomt.
Maak nu: O: 7/25 en O: 7/26
5
Voedsel kun je kiezen
Elke dag kun je kiezen wat je eet. Er zijn in Nederland bijna 10.000 voedingsmiddelen! Maak daaruit maar eens een keuze!
dat ze geen energie willen verspillen voor verwarming van kassen en voor het vervoer. Anderen willen dat het voedsel op een bepaalde manier verbouwd wordt. Er zijn ook mensen die geen vlees eten. Anderen eten in verband met hun geloof alleen bepaalde vleessoorten.
Afbeelding 7-17
Je weet nu dat je kunt letten op de voedingswaarde: welke voedingsstoffen zitten erin en hoeveel? Maar je kunt ook letten op de smaak of de prijs. Veel mensen hebben bepaalde ideeën over voedsel. Zij eten bijvoorbeeld alleen 'groenten van het seizoen' om-
Elke cultuur Afbeelding 7-19
kent zo haar eigen voedingsgewoonten. 'Buitenlands eten' staat in Nederland steeds vaker op tafel. Maar wat je ouders of je vrienden eten bepaalt vaak ook jouw keuze. En vergeet de reclame niet! Frisdrank, kauwgom, snoep, snacks zijn volgens de reclamemakers onmisbaar om je goed te voelen.
Maak nu: O: 7/27 t/m O: 7/29
Afbeelding
7-
7 WAT ETEN WE VANDAAG?
SAMENVATTING
1 Voedingsmiddelen zijn producten zoals kaas, melk, spinazie en mineraalwater. Ze bevatten voedingsstoffen.
2 Voedingsstoffen zijn koolhydraten (glucose, zetmeel of cellulose), eiwitten, vetten, water, vitaminen en mineralen.
3 Voedingsstoffen worden op verschillende manieren gebruikt: a brandstof: koolhydraten, eiwitten en vetten; b bouwstof: koolhydraten, eiwitten, vetten, water, vitaminen en mineralen; c beschermende stof: vitaminen en mineralen; d reservestof: koolhydraten en vetten.
4 Kalk en ijzer zijn belangrijke mineralen. 5 Zetmeel toon je aan met een jodiumoplossing (wordt blauw-zwart). 6 Additieven zijn toegevoegde stoffen aan voedsel. Er zijn kleurstoffen, smaakverbeteraars en conserveringsstoffen. Ze worden aangegeven met een E-nummer.
7
Voedsel kan een allergie veroorzaken.
8 De voedingswijzer geeft aan hoe je een gevarieerde maaltijd kunt samenstellen.
9
Hoeveel voedsel (en energie) je nodig hebt hangt af van je leeftijd, je lengte en of je actief bent (sport, werkt, danst, enz.).
IO Een goed ontbijt moet eiwitten bevatten. Hierdoor werken je hersenen beter. 11 Verbranding van voedingsstoffen vindt plaats in alle levende cellen. De vrijgekomen energie wordt gebruikt voor de groei, lichaamswarmte en om je spieren te laten werken. 12 Bij het kiezen van voedingsmiddelen spelen de volgende punten een rol: de voedingswaarde, de smaak, de prijs, ideeën, het geloof, de cultuur en de reclame.
Maak nu de diagnostische toets.
Maak een keuze uit E: 7/30 t/m 7/35
