WAAROM EEN PESTPROTOCOL?

Pestprotocol De Vlinderakker WAAROM EEN PESTPROTOCOL?

De Vlinderakker streeft ernaar, dat alle leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen en kunnen uitgroeien tot evenwichtige volwassenen. Om dit te bereiken wil de school de leerlingen een veilig pedagogisch klimaat bieden, waarin zij zich harmonieus en op een prettige en positieve wijze kunnen ontwikkelen. Doel pestprotocol De Vlinderakker Dit pestprotocol heeft als doel om alle kinderen zich bij ons op school veilig te laten voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door elkaar te steunen en wederzijds respect te tonen stellen we alle kinderen in de gelegenheid om met veel plezier naar school te gaan! We doen dat door regels en afspraken zichtbaar te maken voor kinderen en volwassenen zodat als er zich ongewenste situaties voordoen, zij elkaar kunnen aanspreken op deze regels en afspraken. De leerkrachten bevorderen de ontwikkeling door het scheppen van een veilig klimaat in een prettige werksfeer in de klas en op het schoolplein. In veruit de meeste gevallen lukt dit door de ongeschreven regels aan te bieden deze te onderhouden, maar soms is het gewenst om duidelijke afspraken met de kinderen te maken. Een van die duidelijke regels is dat kinderen met respect met elkaar dienen om te gaan. Dat het niet altijd als vanzelfsprekend wordt ervaren, geeft aan dat we het kinderen moeten leren en daar dus energie in moeten steken. Om dit leerproces te ondersteunen werkt De Vlinderakker sinds 2008 met de methode “Goed Gedaan” in alle leerjaren. Deze methode biedt een gestructureerd aanbod in lessen m.b.t. sociale vaardigheden, weerbaarheid en normen en waarden ontwikkeling. D.m.v. deze lessen maken we kinderen bewust van hun gedrag en de effecten hiervan op anderen en hun omgeving. Deze lessen zijn uitgangspunt voor het opstellen van regels en groepsafspraken. Daarnaast heeft De Vlinderakker in 2014 gekozen voor PBS. PBS staat voor Positive Behavior Support; dit betekent letterlijk: aanmoedigen/bevorderen van positief gedrag. In de praktijk staat het voor een schoolbrede aanpak, waarbij leerlingen gestimuleerd worden zich positief te gedragen. De effecten hiervan zijn onder andere dat zij zich veiliger voelen en beter presteren. Dit sluit naadloos aan bij de visie van de Vlinderakker: ‘Met Elkaar Optimaal Ontwikkelen’. Door het werken volgens PBS wordt een veilig en positief schoolklimaat gecreëerd, waarin elke leerling optimaal kan profiteren van het geboden onderwijs. Samen met ouders en partners van De Vlinderakker (directeur, leerkrachten, pedagogisch medewerkers en ouders) zijn er 4 kernwaarden bepaald. Vanuit deze kernwaarden worden de gedragsregels opgesteld:

Pestprotocol De Vlinderakker

Samenwerken – Veiligheid - Respect - Verantwoordelijkheid Deze kernwaarden staan centraal binnen de PBS in de school en zijn in de aula duidelijk zichtbaar opgehangen in een vlinderlogo. Deze kernwaarden vormen de basis voor het opstellen van gedragingen. In schooljaar 2014-2015 zijn we gestart met de aula en de gangen. Daarna volgde het schoolplein. Met de kinderen worden deze gedragingen geoefend. Het is namelijk heel belangrijk dat je weet wat er van je wordt verwacht: Hoe ziet het gewenste gedrag eruit en welke afspraken zijn daarbij belangrijk (voor meer informatie zie PBS-schoolplan De Vlinderakker) Definitie Pesten: Pesten is gedrag dat min of meer bewust gericht is op één of meer kinderen en dat tot doel én tot gevolg heeft dat degene die gepest wordt, zich gekwetst, geraakt, vernederd, afgewezen en/of buitengesloten voelt. Plagen gelijkwaardigheid Wisselend “ slachtofferschap” humoristisch Af en toe

Pesten machtsverschil Hetzelfde slachtoffer kwetsend Vaak/voortdurend

Bij pesten kan een onderscheid worden gemaakt tussen: Incidenteel pesten: een enkele opmerking, steek of sneer; een enkele duw; een enkele keer een voet uitsteken Structureel pesten: Sommige leerlingen zijn continu het slachtoffer van pesten. Wat ze ook doen, wat ze ook zeggen, wat voor kleding ze ook dragen, het is "nooit goed"; sommige andere leerlingen gedragen zich continu als pestkoppen: het lijkt wel of ze geen andere manier van omgaan met medeleerlingen kennen! Enkele vormen van pestgedrag zijn: *schelden/scheldnamengeven *stukmaken/afpakken/verstoppen van eigendommen *naroepen/uitlachen/belachelijk maken *fysiek geweld *nadoen, imiteren (bij voorkeur: sterk overdreven) *isoleren en uitsluiten van groepsspel of sportactiviteit Kenmerkend voor de pestkop/de dader: Pestgedrag komt vaak voort uit eigen onzekerheid. Een pestkop wil vaak eigen onmacht en zwakheid verbloemen. Veel pestkoppen hebben een negatief zelfbeeld dat zij overschreeuwen met bravoure, tegenover een leerling die zij als "zwakker" beschouwen. Op die manier proberen pestkoppen voor zichzelf een hogere plaats in de groep te verwerven. Het kan ook zijn dat ze andere kinderen pesten om te voorkomen dat ze zelf gepest worden.


Kenmerkend voor de zondebok/het slachtoffer: De meeste slachtoffers zijn "sociaal onhandig": uit verlegenheid of faalangst reageren zij net verkeerd. Daardoor lijkt het wel eens of ze het zelf uitlokken. De meeste slachtoffers hebben (of krijgen als gevolg van het pesten) een negatief zelfbeeld. Anders dan bij de pestkoppen het geval is, uiten zij dat niet met bravoure, maar juist door zich terug te trekken en af te sluiten. Daardoor worden ze nog kwetsbaarder! Ook fysiek zwakke kinderen lopen het risico een zondebok te worden. Vijf voorwaarden voor de school: Pesten op school lijkt een ingewikkeld probleem, maar als aan de volgende voorwaarden wordt voldaan is het goed aan te pakken. 1. Pesten moet als probleem worden gezien door alle direct betrokken partijen: leerkrachten, ouders én leerlingen (gepeste kinderen, pesters, meelopers en de zwijgende middengroep). 2. De school moet het pestprobleem proberen te voorkomen. Een preventieve aanpak bestaat ondermeer uit de behandeling van het onderwerp met de leerlingen en met hen samen regels vaststellen. 3. Als pesten desondanks optreedt, moeten leerkrachten dat kunnen signaleren. 4. Duidelijk stelling nemen. 5. Wanneer pesten ondanks alle inspanningen tóch weer de kop opsteekt, moet de school dit in samenwerking met alle betrokkenen direct aanpakken. Uitgangspunten 1. Pesten is een wezenlijk en groot probleem. Pestgedrag is schadelijk tot zeer schadelijk voor kinderen, zowel voor slachtoffers als voor de pesters. 2. Om een passend en afdoend antwoord te vinden op het probleem pesten, gaan wij uit van een zo goed mogelijke samenwerking tussen ouders, leerkrachten en leerlingen. Het signaleren van pesten: Het signaleren van pestproblemen kan op verschillende manieren plaatsvinden. Allereerst dienen leerkrachten alert te zijn op signalen, die kunnen duiden op betrokkenheid bij pesten. Deze signalen kunnen komen van de kinderen in de klas, maar ook van anderen, zoals bijv. de ouders. Enkele van die signalen waar we op moeten letten zijn:  het kind heeft last van stemmingswisselingen; soms is het verdrietig, maar soms juist onhandelbaar en overspannen.  het kind toont tekenen van lichamelijke mishandeling: blauwe plekken etc.  eigendommen van het kind zijn beschadigd.  het kind presteert onverwacht onder zijn kunnen.  het kind trekt zich terug uit contacten.  het kind wordt door anderen onaardig behandeld.  het kind zoekt vaak de nabijheid van de leerkracht.  het kind is ongeconcentreerd.  het kind komt afspraken niet na.  het kind heeft lichamelijke klachten of slaapt slecht.


De ‘pester’ valt mogelijk te herkennen aan de volgende signalen:  Het kind is brutaal tegen andere kinderen of volwassenen.  het kind toont tekenen van betrokkenheid bij vechten door bijv. gescheurde kleding.  Het kind spreekt vaak over vechtpartijen met anderen.  Het kind heeft een aantal volgers bij zich, die doen wat hij zegt.  Het kind kan zich moeilijk inleven in gevoelens van anderen.  Het kind kan slecht tegen kritiek. Vooral het tegelijk voorkomen van enkele van deze signalen zou de leerkracht extra oplettend moeten maken. Signaleringsinstrumenten: Op individueel niveau: eigen observatie, schoolvragenlijst, obs. lijst (Goed Gedaan), Zien ParnasSys Op groepsniveau: eigen observatie, obs. lijst (Goed Gedaan), het sociogram, Zien ParnasSys Op schoolniveau: informatie van leerkracht, ouders en teamleden, Zien ParnasSys Diagnostiseren: Bij de diagnose van een pestprobleem worden alle factoren die een rol spelen in kaart gebracht. Het gaat erom zoveel mogelijk gegevens te verzamelen betreffende de betrokken leerlingen in de groep, de groep als geheel, de leerkracht en de thuissituatie. Op individueel niveau: voorgeschiedenis: leerlingdossier, zelfbeeldvragenlijst, schoolvragenlijst, analyse Zien ParnasSys, gesprek ouders/kind Op groepsniveau: voorgeschiedenis: leerlingdossier, klassenklimaat (kanjertraining), schoolvragenlijst, interactie leerkracht/groep/leerling: videocamera, analyse Zien ParnasSys Op schoolniveau: schooldiagnose: groepsdossier, onderzoek hanteren afgesproken omgangsregels, analyse Zien ParnasSys

Nadat het probleem in kaart is gebracht, kan een plan opgesteld worden, gericht op de dader, het slachtoffer, de groep als geheel en mogelijk ook op leerkracht en de ouders. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de handelingsadviezen vanuit Zien ParnasSys, PSB-schoolplan, indien nodig hulp van externen (bijv. Kanjertraining), gesprekken met vertrouwenspersoon, ouders, kinderen etc.


Iedere melding van pestgedrag dient serieus genomen te worden en te worden geverifieerd. Op het moment dat een leerling, een ouder of een leerkracht melding maakt van pestgedrag worden stappen ondernomen volgens de vijf sporen aanpak: 1.De leraar (signaleren en aanpakken) Groepsniveau: Leraren hebben een sleutelrol in de aanpak van het pesten. Zij zijn de eerst verantwoordelijken voor de aanpak van het pesten. Het is belangrijk dat zij pesten vroegtijdig signaleren en effectief bestrijden. De leraren worden ondersteund door de Intern Begeleider die, als het nodig is, ook buiten de klas met individuele kinderen of met groepjes kinderen aan de slag gaat. De ouders: In deze fase zal de leerkracht of de intern begeleider, afhankelijk van de ernst van de zorg, de ouders op de hoogte stellen. Desnoods zal er een door school georganiseerd gesprek plaatsvinden met alle ouders uit de groep om te praten over de oplossing. Leerkracht(en) en ouders proberen in goed overleg samen te werken aan een bevredigende oplossing. De leerkracht biedt altijd hulp aan het gepeste kind en begeleidt de pester, indien nodig in overleg met de ouders en/of externe deskundigen. 2.Hulp aan de pester Er wordt uiteraard met de pester gesproken. Dit kan een probleemoplossend gesprek zijn (op zoek naar de oorzaak) om vervolgens de gevoeligheid voor wat hij met het slachtoffer uithaalt te vergroten, gekoppeld aan afspraken met evaluatiemomenten. Het advies is om de pester even de gelegenheid te bieden om zijn leven te beteren alvorens zijn ouders bij zijn wangedrag te betrekken. Natuurlijk is dit wel afhankelijk van de ernst van het pestgedrag. Begeleiding van de pester: - Praten; zoeken naar de reden van het ruzie maken/pesten (baas willen zijn, jaloezie, verveling, buitengesloten voelen) - Laten zien wat het effect van zijn/haar gedrag is voor de gepeste. - Excuses aan laten bieden - In laten zien welke sterke (leuke) kanten de gepeste heeft - Contact tussen ouders en school; elkaar informeren en overleggen. - Inschakelen hulp; sociale vaardigheidstrainingen; Jeugdgezondheidzorg; huisarts 3.Hulp aan het gepeste kind Uiteraard moet ook hulp aan het slachtoffer worden geboden. Kinderen die voortdurend worden gepest, kunnen op verschillende manieren reageren. De meeste kinderen worden passief en zitten er duidelijk mee. Een enkel gepest kind gaat zelf uitdagen. Beide vormen van gedrag zijn ‘aangeleerd’, in de zin van ‘reacties op uitstoting’. Dit gedrag kan ook weer afgeleerd worden. Begeleiding van de gepeste leerling: -Medeleven tonen en luisteren en vragen: hoe en door wie wordt er gepest -Nagaan hoe de leerling zelf reageert, wat doet hij/zij voor tijdens en na het pesten -Huilen of heel boos worden is juist vaak een reactie die een pester wil uitlokken. De leerling in laten zien dat je op een andere manier kunt reageren. -Zoeken en oefenen van een andere reactie bijvoorbeeld je niet afzonderen -Het gepeste kind in laten zien waarom een kind pest. -Nagaan welke oplossing het kind zelf wil -Sterke kanten van de leerling benadrukken


4.Hulp aan de ‘zwijgende’ middengroep Om de zwijgende middengroep tot bondgenoot in de strijd tegen het pesten te maken zijn de volgende acties mogelijk: - Pesten aan de orde stellen in de klas bijvoorbeeld door aandacht voor dit pestprotocol en het onderwerp regelmatig terug te laten komen. - Als een leraar met de klas spreekt over pesten, is het raadzaam geen pestsituatie in de klas als uitgangspunt te nemen, maar het onderwerp daar bovenuit te tillen. - Via rollenspel het buitengesloten zijn aan den lijve ondervinden. 5.Hulp aan de ouders Adviezen aan ouders van gepeste kinderen: a) Houd de communicatie met uw kind open, blijf in gesprek met uw kind. b) Als pesten niet op school gebeurt, maar op straat, probeert u contact op te nemen met de ouders van de pester(s) om het probleem bespreekbaar te maken. c) Pesten op school kunt u het beste direct met de leerkracht bespreken d) Door positieve stimulering en zgn. schouderklopjes kan het zelfrespect vergroot worden of weer terug komen. e) Stimuleer uw kind tot het beoefenen van een sport f) Steun uw kind in het idee dat er een einde aan het pesten komt Adviezen aan ouders van pesters: a) Neem het probleem van uw kind serieus b) Raak niet in paniek: elk kind loopt kans een pester te worden c) Probeer achter de mogelijke oorzaak te komen d) Maak uw kind gevoelig voor wat het anderen aandoet e) Besteed extra aandacht aan uw kind f) Stimuleer uw kind tot het beoefenen van een sport g) Corrigeer ongewenst gedrag en benoem het goede gedrag van uw kind h) Maak uw kind duidelijk dat u achter de beslissing van school staat Adviezen voor alle andere ouders: a) Neem de ouders van het gepeste kind serieus b) Stimuleer uw kind om op een goede manier met andere kinderen om te gaan c) Corrigeer uw kind bij ongewenst gedrag en benoem goed gedrag d) Geef zelf het goede voorbeeld e) Leer uw kind voor anderen op te komen f) Leer uw kind voor zichzelf op te komen


Het stappenplan na een melding van pesten Fase 1: · In deze fase worden de acties door de leerkracht ondernomen.  Door gesprek de pester bewust maken wat hij met het gepeste kind uithaalt.  Een schriftelijke opdracht zoals een stelopdracht over de toedracht en zijn of haar rol in het pestprobleem.  Een of meerdere pauzes binnen blijven (maar niet in de klas).  Afspraken maken met de pester over gedragsveranderingen. De naleving van deze afspraken komen aan het einde van iedere week (voor een periode) in een kort gesprek aan de orde.  Nablijven tot alle kinderen naar huis vertrokken zijn.  De leerkracht documenteert alle ondernomen acties. Fase 2: · In deze fase wordt de intern begeleider ingeschakeld.  De intern begeleider heeft een gesprek met de betreffende leerling(en).  De intern begeleider documenteert wat tot dan toe ondernomen is. Fase 3:  De intern begeleider en de leerkracht voeren een gesprek met de ouders, als voorgaande acties op niets uitlopen. De medewerking van de ouders wordt nadrukkelijk gevraagd om een einde aan het probleem te maken. De school heeft alle activiteiten vastgelegd in een negatief dossier en de school heeft al het mogelijke gedaan om een einde te maken aan het pestprobleem.  Er wordt direct een vervolggesprek afgesproken. Als de conclusie is, dat het pestgedrag afgelopen is, wordt het dossier afgesloten. Wanneer het pestgedrag nog steeds voorkomt, wordt er een gesprek gepland, waarbij ook de directie aanwezig is. Fase 4: In deze fase wordt de directie ingeschakeld.  Bij aanhoudend pestgedrag kan er voor gekozen worden om een leerling tijdelijk in een andere groep te plaatsen, binnen de school.  Bij aanhoudend pestgedrag wordt deskundige hulp ingeschakeld zoals een psycholoog van het ABC, de schoolarts van de GGD of schoolmaatschappelijk werk. Fase 5: In deze fase wordt de algemeen directeur ingeschakeld.  In extreme gevallen kan een leerling geschorst of verwijderd worden (zie hiervoor de regeling “Schorsing en verwijdering”).  De leerplichtambtenaar wordt op de hoogte gesteld.


Preventieve aanpak vanuit PBS (voorkomen van pestgedrag): Op De Vlinderakker is een gedragsteam samengesteld. Dit gedragsteam bestaat in ieder geval uit de directeur, de intern-begeleider en een leerkracht uit de onder-, midden-, en bovenbouw. Daarnaast heeft de school ervoor gekozen om samen te werken met Klik Kinderopvang en regelmatig met ouders in gesprek te gaan. Samen werken we planmatig aan PBS.

Logische gevolgen bij gewenst gedrag: Kinderen kunnen tijdens een schooldag kralen ontvangen als beloning van gewenst gedrag. Deze kraaltjes worden in de klas verzameld in een bewaarkoker. Als de kinderen samen met de klas tot een bepaald niveau zijn gekomen krijgen ze een kleine/of grote beloning. Deze beloningen zijn zelf door de kinderen opgesteld. Wat de beloning dan gaat worden is extra spannend aangezien er één kind uit de groep een bal met nummer mag grabbelen uit de bak. Logische gevolgen bij ongewenst gedrag: Bij ongewenst gedrag krijgt het kind een waarschuwing. De leerkracht voert een gesprek met het kind met de reactieprocedure PBS als uitgangspunt. Na de eerste waarschuwing volgt een tweede kans en kan het kind laten zien hoe het wel moet. Het voorbeeld van de leerkrachten (en de ouders thuis) is van groot belang. Er zal minder gepest worden in een klimaat waar duidelijkheid heerst over de omgang met elkaar, waar verschillen worden aanvaard en waar ruzies niet met geweld worden opgelost, maar uitgesproken. Agressief gedrag van leerkrachten, ouders en de leerlingen wordt niet geaccepteerd. Leerkrachten horen duidelijk stelling in te nemen tegen dergelijke gedragingen


Time-out plek De “time-out” wordt bij kinderen veel gebruikt om ongewenst gedrag te verminderen. De time-out wordt beschreven als “een periode waarin het kind weg wordt gehaald van alle prikkels die het ongewenste gedrag versterken”. Deze techniek is daarom onder andere geschikt om ongehoorzaamheid en agressief gedrag aan te pakken. Een time-out wordt gegeven door het kind gedurende een korte tijd weg te houden van alle interessante activiteiten. Hoe lang een time-out duurt, is afhankelijk van de leeftijd van het kind. Vijf minuten is meestal het maximum en voor peuters en kleuters kan twee á drie minuten al voldoende zijn. Wanneer is een time-out geschikt? Zoals gezegd kan de time-out gebruikt worden om allerlei ongewenste gedragingen te verminderen. Vooral bij ongehoorzaam en opstandig gedrag kan de time-out nuttig zijn. De kern is dat het kind het ongewenste gedrag opzettelijk moet veroorzaken, wil een time-out geschikt zijn om het gedrag te verminderen. Het kind moet het gedrag zelf in de hand hebben en er zelf voor kunnen “kiezen” om het gedrag al dan niet te vertonen. Simpel gezegd: een time-out kan daarom wel gebruikt worden om een kind provocerend gillen en schreeuwen af te leren, maar niet om stotteren te verhelpen. Ook is de time-out bijvoorbeeld geschikt om een kind duidelijk te maken dat het niet gewenst is om te klagen en krokodillentranen te laten vloeien, wanneer het geen snoepje krijgt. Het geven van een time-out in een situatie waar het kind geen grip op heeft kan een kind onzeker en angstig maken.

DIGITAAL PESTEN Digitaal pesten is een onderdeel van traditioneel pesten. Vormen van digitaal pesten Anonieme berichten versturen via SMS, Whattsapp, social media (Twitter-Facebook) schelden, roddelen, bedreigen, foto’s van mobieltjes en webcam op internet plaatsen, privégegevens op een site plaatsen, wachtwoorden en credits stelen en misbruiken, haatprofielen aanmaken, virussen sturen. Effecten De effecten van digitaal pesten kunnen erger zijn dan bij traditioneel pesten. Opnames die via de webcam worden gemaakt, worden vastgelegd door een ander. Deze opnames verdwijnen nooit meer. Over de hele wereld kan een foto op een site staan. Foto’s die eenmaal op internet staan zijn soms niet meer te verwijderen. Digitaal pesten gebeurt ook buiten de school. De school kan hier veel last van hebben. Het ruziën en pesten gaat op school door. Schoolresultaten lijden eronder. Er ontstaat een onveilig klimaat. Kinderen kunnen minder goed leren. Pesten heeft effect op het schoolklimaat.


Hoe kun je digitaal pesten voorkomen? 1. Toepassen van het pestprotocol, samen verantwoordelijk zijn (ouders en school) 2. Leerlingen bewust maken van de gevaren op internet, de effecten van digitaal pesten en de strafbare feiten. 3. Afspreken van internetgedrag en samen met de kinderen regels maken. 4. Pesten bespreekbaar maken in de klas en leerlingen elkaar daarop laten aanspreken. 5. Ouders informeren door een ouderavond. Ouders zijn in het algemeen niet goed op de hoogte van wat hun kind op internet doet. Alleen door met de ouders samen te werken is digitaal pesten aan te pakken. Hoe kun je digitaal pesten aanpakken? Voorbeeld 1 Een blootfoto van een leerling is op het internet geplaatst: Luister naar de leerling. Toon begrip en veroordeel niet. Neem contact met de ouders op. Meld dit bij de contactpersoon of vertrouwenspersoon. Adviseer de ouders aangifte bij de politie te doen. Probeer de dader te achterhalen. Voer maatregelen richting dader uit. voorbeeld 2 Een leerling wordt steeds lastig gevallen (stalking): Leer de leerling assertief te zijn: nee zeggen, contact afsluiten. De leerling niet laten ingaan op de stalker. Breng de ouders op de hoogte. Adviseer de ouders en de leerling om bewijslast te verzamelen. Adviseer de ouders aangifte bij de politie te doen. voorbeeld 3 Over een leerling wordt geroddeld via Whatsapp, Facebook etc: Geef steun en luister naar de leerling. Adviseer de leerling berichten te bewaren en op te slaan. Probeer de dader te achterhalen via systeembeheerder en slachtoffer. Bespreek het met de mentor/vertrouwenspersoon. Spreek de pesters aan. Voer eventueel een klassengesprek. Neem contact met de ouders op. Probeer de dader op te sporen. Soms is de identiteit van de dader te achterhalen door uit te zoeken van welke computer het bericht is verzonden. Soms is het niet mogelijk een dader te achterhalen en zit er niets anders op dan het effect te minimaliseren. Dat kan het beste door het slachtoffer op het hart te drukken niet te reageren op haatmail of andere ongewenste berichten.


Blokkeren van afzenders Sommige programma’s hebben de mogelijkheid om specifieke afzenders te blokkeren. Op den duur loont het wellicht de moeite de leerling een nieuw mailadres te geven. Vertel je leerlingen dat ze altijd heel voorzichtig moeten zijn met het doorgeven van hun mailadres aan anderen. Digitaal pesten is strafbaar Er zijn verschillende vormen van digitaal pesten die strafbaar zijn. Leerlingen realiseren zich dat vaak niet. Ook wanneer het slachtoffer geen lichamelijk letsel of materiële schade is toegebracht, kan de politie worden ingeschakeld.


WAAROM EEN PESTPROTOCOL?

Recommend Documents