W
aarom dit overzicht? In
de
periode
1998-2003
heeft
u
meegedaan
aan
een
lichamelijk
gezondheidsonderzoek van het Nederlands Tweelingen Register (NTR), waarbij uw bloeddruk en hartslag gedurende een dag werden gemeten. U heeft toen uw eigen resultaten gekregen. Nu we alle gegevens hebben verzameld van het grote aantal deelnemers, kunnen wij dit overzicht van de totale resultaten sturen. Voor sommigen van u zal het alweer enige tijd geleden zijn dat u deelnam. Voordat we met het resultatenoverzicht beginnen, schetsen we daarom eerst even de achtergrond van het onderzoek.
A
chtergrond
In 1991 is in Nederland een langlopend familieonderzoek gestart naar de geestelijke en lichamelijke gezondheid. Dit onderzoek wordt verricht binnen het Nederlands Tweelingen Register, dat in 1987 werd opgericht aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Onderzoek bij tweelingen en hun familieleden verschaft op unieke wijze inzicht in de mate waarin verschillen tussen mensen bepaald worden door erfelijke of omgevingsinvloeden. Met de -vaak herhaalde- medewerking van de tweelingen en hun families die bij het NTR staan ingeschreven, kunnen wij de invloed van genen en omgeving op de lichamelijke en geestelijke gezondheid onderzoeken. U heeft één of meerdere van de vragenlijsten over gezondheid en leefgewoonten ingevuld. Hierin werd gevraagd naar leefgewoonten, persoonlijke omstandigheden, persoonlijkheid, en gezondheid met vragen over bijvoorbeeld werk, familie, levensstijl, sportiviteit, consumptie
van
genotsmiddelen
(alcohol
en
sigaretten),
stemming
en
angstgevoelens. U werd indertijd gevraagd om via een monduitstrijkje erfelijk materiaal (DNA) te verzamelen en op te sturen. Sommigen van u namen ook deel aan een telefonisch vraaggesprek over de geestelijke gezondheid. Om nu de invloed van geestelijke gezondheid op lichamelijke gezondheid te bepalen was de volgende stap het meten van de lichamelijke gezondheid. U krijgt dit resultatenoverzicht omdat u aan dit lichamelijke onderzoek hebt deelgenomen.
1
D
e opzet van het onderzoek Het lichamelijke onderzoek bestond uit een meetdag (24 uur) waarop de bloeddruk en hartslag werden gemeten. Een van de onderzoekers kwam ’s ochtends bij u langs om twee kastjes te bevestigen en op te starten. U kreeg 6 meetelektrodes opgeplakt en u kreeg een bloeddrukband om uw arm. Ook werd op een aantal vaste tijdstippen het stresshormoon cortisol gemeten in speeksel. Door te kauwen op speciale watjes verzamelde u het benodigde speeksel. De volgende dag kwam de onderzoeker alle apparatuur weer ophalen.
D
e resultaten De deelnemers en hun activiteiten In totaal hebben 816 mensen meegedaan. Deze kwamen uit 341 families. In de tabel hiernaast staat op een rijtje hoeveel tweelingen mee deden en hoeveel van hun broers en zussen. De eerste persoon deed mee op 17 augustus 1998 en de laatste op 16 juni 2003. De gemiddelde leeftijd op het tijdstip van deelname was 31. De jongste deelnemer was 15 op het moment van deelname en de oudste bijna 81. Doordat
elke
deelnemer
een
gedetailleerd
Tweelingen
Aantal
Eeneiig mannelijk
84
werden door een specifieke houding, activiteit en
Twee-eiig mannelijk
56
stressniveau.
Eeneiig vrouwelijk
145
Twee-eiig vrouwelijk
131
Twee-eiig man en vrouw
124
dagboekje heeft bijgehouden, konden we de meetdag in kleine stukjes opdelen die gekenmerkt
Onderstaande taartdiagrammen (figuur 1 en 2) geven het percentage van de meetdag (meestal een werkdag) dat aan tijd doorgebracht werd met een bepaalde activiteit of in een bepaalde houding.
Enkelgeboren broers & zussen Broers
101
Zussen
161
Zoals u ziet, wordt er vrij veel van de tijd zittend doorgebracht.
2
fietsen liggen
2.1%
16.0%
combinatie 34.1%
zitten 32.1% lopen 11.3% staan
Figuur 1 Taartdiagram dat het percentage van de tijd aangeeft dat werd doorgebracht in een bepaalde houding.
4.4%
slaap 15.2%
bureauwerk 8.5%
TV kijken 6.5% eten&drinken 5.2% ander werk lezen
36.8%
3.5% praten 10.5% vervoer 11.7%
recreatief 2.1%
Figuur 2 Taartdiagram dat het percentage vande tijd aangeeft dat werd doorgebracht met een bepaald type activiteit.
Voor een deel van het diagram is aangegeven dat het om een combinatie ging. Hier konden we niet één specifieke houding aanwijzen. Soms is het namelijk lastig om een bepaalde houding aan te geven omdat je bijvoorbeeld druk bezig bent iets uit te zoeken, en dus steeds weer even opstaat en weer gaat zitten. In het activiteiten taartdiagram ziet u dat de categorie ‘werk’ een groot deel voor zijn rekening neemt.
3
Deze categorie kon van alles bevatten, dwz zittend werk, staand baliewerk, het huishouden doen, zwaar lichamelijk werk, en zo meer. De percentages die in tabel 2 te zien zijn, geven aan dat de meeste mensen een redelijk ontspannen dag meemaakten tijdens de meting. Een meetdag duurde gemiddeld 22 uur. Zowel mannen als vrouwen gaven aan in bijna drie kwart van deze tijd een laag tot matig stressniveau te hebben. U kunt in de tabel overigens ook zien dat het subjectieve stressniveau voor mannen en vrouwen nauwelijks van elkaar verschilde.
Gemiddeld subjectief stressniveau
Tabel 2 Subjectief stressniveau. Dit is
Mannen
Vrouwen
Laag stressniveau
56.6%
54.6%
Matig stressniveau
21.0%
19.8%
aangaf een bepaald stressniveau te
Hoog stressniveau
3.9%
5.1%
hebben.
Zeer hoog stress niveau
0.6%
1.3%
Onbekend of slaap
17.9%
19.3%
het percentage van de dag dat men
Fysiologische resultaten Na de meetdag heeft iedere deelnemer een persoonlijk verslag gehad waarin een overzicht gegeven werd van het bloeddruk- en hartslagniveau gedurende de dag. Hieronder ziet u een aantal plaatjes, met de gemiddelde hartslag tijdens verschillende houdingen en activiteiten van iedereen die heeft meegedaan. Er is onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen in de plaatjes. 120.00
hartslag (slagen/minuut)
112.00
Man
Gemiddelde hartslag tijdens de activiteiten
Vrouw
104.00 96.00 88.00 80.00 72.00 64.00 56.00 48.00 40.00 bureauwerk
vervoer ander werk
eten en drinken praten / telefoneren
slapen
4
Dit onderscheid is gemaakt omdat er duidelijke verschillen zijn in de hartslag van mannen en vrouwen. In de plaatjes is te zien dat vrouwen eigenlijk altijd een hogere hartslag hebben dan mannen. Het maakt niet uit in welke houding iemand zich bevindt, of met wat voor een activiteit iemand bezig is. Door uw eigen plaatjes te vergelijken met deze gemiddelden kunt u zien of u boven of onder het gemiddelde zit met uw hartslag. Over het algemeen wordt een lage hartslag het meest gezond geacht. 120.00
hartslag (slagen/minuut)
112.00
Man
Gemiddelde hartslag tijdens de houdingen
Vrouw
104.00 96.00 88.00 80.00 72.00 64.00 56.00 48.00 40.00 liggen
zitten
staan
lopen
fietsen
Voor bloeddruk is het verschil tussen mannen en vrouwen net andersom. Hier hebben mannen gemiddeld een hogere bloeddruk (vooral bovendruk) dan vrouwen, zoals te zien is in de bloeddrukplaatjes hieronder. De laagste waarde die we voor bloeddruk registreerden was 70 voor de bovendruk en 40 voor de onderdruk en de hoogste waarde die we registreerden lag voor de bovendruk op 233 en voor de onderdruk op 146. De gemiddelde bloeddruk was 128/80 (128 bovendruk over 80 onderdruk). Het algemene dagoverzicht van de bloeddruk geeft aan dat de bloeddruk over de dag niet veel verandert. Net als bij hartslag verschillen mensen sterk in de waardes van de bloeddruk over de dag. Het maakt voor de hoogte van de bloeddruk ook uit in wat voor houding u zich bevindt, of met wat voor activiteit u bezig bent, Bij een hogere fysieke inspanning gaat de bloeddruk omhoog (vergelijk bijvoorbeeld liggen met zitten en lopen met fietsen).
5
Bloeddruk dagprofiel Mannen
Vrouwen
Bloeddruk (mmHg)
135 128 120 113 105 98 90 83 75 68 60
5:33
8:20
11:06
13:53
16:40
19:26
22:13
5:33
8:20
11:06
13:53
16:40
19:26
22:13
Bovendruk Onderdruk
87
145
Mannen Vrouwen
140
Bovendruk (mmHg)
Onderdruk (mmHg)
84 81 78 75 72 69
135 130 125 120 115 110
66
105
63 60
Mannen Vrouwen
100
liggen
staan zitten
houding combinatie lopen fietsen
liggen
staan zitten
houding combinatie lopen fietsen
Naast deze maten die met hart en bloedvaten te maken hebben, werd ook het stresshormoon cortisol in het speeksel gemeten. Cortisol kent een dagritme, wat betekent dat er ‘s ochtends veel van het hormoon aanwezig is en gedurende de dag steeds minder, totdat het in de nacht zijn minimum bereikt en weer gaat stijgen. Dit ritme is ook heel goed te zien in de speekselmonsters die door u zijn verzameld. In de figuur is te zien dat het niveau van cortisol ‘s ochtends inderdaad hoog is en gedurende de dag daalt. De ochtendwaarden zijn pas op de tweede dag genomen, omdat ze meteen na het wakker worden en een half uur na het wakker worden genomen moesten worden. Dit tweede ochtendsample is pas later aan het onderzoek toegevoegd, waardoor dit sample slechts door de helft van alle deelnemers is afgenomen. De eerste ochtendwaarde die in de grafiek te zien is, is genomen op het tijdstip dat de onderzoeker aanwezig was om alle apparatuur aan te sluiten, en alles uit te leggen. Dit was dus een heel variabel tijdstip, liggend tussen
6
ongeveer 5.30 uur en 10.30 uur. De individuele verschillen in de relatie tussen cortisol en gezondheid worden momenteel onderzocht. In dit overzicht laten we u daarom alleen een overzichtsgrafiekje zien voor de hele onderzoekspopulatie.
Concentratie cortisol (nmol/L)
25.0 22.5 20.0 17.5 15.0 12.5 10.0 7.5 5.0 2.5 0.0
E
Mannen Vrouwen
1e keer
15:00 11:00
22:30 20:00
30 min na opstaan opstaan
rfelijkheid Inmiddels hebben we de belangrijke vraag naar de rol van erfelijkheid kunnen beantwoorden voor hartslag, hartslagvariabiliteit en bloeddruk. In alle gevallen blijkt dat de invloed van genetische factoren op deze variabelen in een levensechte, ambulante, 24-uursmeting veel groter is dan wordt gevonden bij rustmetingen in het laboratorium of bij de dokter. Het is volgens ons daarom belangrijk om metingen in het echte, dagelijkse leven uit te voeren wanneer de erfelijkheid van hartslag en bloeddruk wordt onderzocht. Ook bij het opsporen van de genen die zorgen voor een te hoge of juist voor een goede bloeddruk hebben ambulante 24-uurs metingen dus de voorkeur.
7
De eerste resultaten zijn inmiddels ingediend bij een internationaal wetenschappelijk tijdschrift. Het artikel heeft als onderwerp de erfelijkheid van hartslagvariabiliteit. Verlaagde hartslagvariabiliteit is een risicofactor voor hart- en vaatziekten. In het artikel concluderen we dat ongeveer 40 tot 50% van de verschillen in hartslagvariabiliteit tussen mensen verklaard wordt door genetische invloeden.
D
e toekomst Nu we met uw hulp hebben vastgesteld hoe belangrijk de rol van genetische aanleg is bij de hartslag- en bloeddrukregeling, kunnen we de genetische variatie in het DNA daadwerkelijk gaan opsporen. Deze informatie is voor moleculair biologen een geweldig aangrijpingspunt om nieuwe medicatie tegen hart- en vaatziekten te helpen ontwerpen. Ook kunnen we nu gaan onderzoeken of er een relatie is tussen lichamelijke en geestelijke gezondheid en hoe deze relatie in elkaar zit. Een belangrijke vraag hierbij is of een verminderde geestelijke gezondheid vooraf gaat aan lichamelijk minder functioneren of dat beide door dezelfde groep onderliggende genen veroorzaakt worden. Mocht u meer willen weten over de resultaten van dit onderzoek of andere onderzoeken van het NTR, dan kunt u contact opnemen met het NTR secretariaat (020-4448787), of kunt u een e-mail sturen (
[email protected]) Hartelijk dank voor uw zeer waardevolle deelname Het onderzoeksteam
Nina Kupper, Mireille van den Berg Hans Elich, Ellis Magnée, Ellen Rohaan, Annebet Goedhart Gonneke Willemsen, Dorret Boomsma, Eco de Geus
8
