12
Vrouwenhuiskamer
Colofon
NISA is mede mogelijk gemaakt door: Opbouwwerk SONOR Wijkpastoraat Bloemhof/Hillesluis Bewonersorganisatie Hillesluis Woning Bedrijf Rotterdam Deelgemeente Feijenoord Oranjefonds VSB Fonds Haella Fonds SBAW Deze publicatie kwam tot stand in opdracht van NISA november 2009 Eindredactie: Aart van Boeijen Fotografie: Sanne van der Most © Stichting NISA
Hillesluis Rotterdam Zuid
2
11
Vrouwenhuiskamer
Vrouwenhuiskamer het leven van alledag, zoals kinderen en andere leden in hun familie die ernstig ziek worden of overlijden.
Eén van de knelpunten is dat wij als professionals te snel willen.
I
n 2002 werd ik (als dagelijks bestuurder van deelgemeente Feijenoord) voor het eerst geconfronteerd met een initiatief van een aantal vrouwen uit de wijk die elkaar hadden leren kennen via de scholen van hun kinderen en daar ook actief waren. Zij wilden vrouwen die (nog) niet zo geïntegreerd en geëmancipeerd waren de kans bieden om ook iets voor zichzelf te doen, bijvoorbeeld het leren van Nederlands. Tot dat moment kwam het LOV (Leer- en ontmoetingsproject voor vrouwen) bij dit soort vrouwen thuis omdat zij de deur niet uit konden (mochten). In die tijd werd ook in de deelraad een heftige discussie gevoerd over het voortbestaan van dit vrijwilligersinitiatief. Er waren raadsleden die vonden dat deze vorm van vrijwilligerswerk afgeschaft kon worden omdat geen enkele vrouw meer thuis gehouden werd. Zo zag de wereld er dus niet uit!
Een ander knelpunt is het geld. Van de vrouwen wordt veel gevraagd om als vrijwilligersorganisatie aan alle randvoorwaarden te voldoen die subsidiegevers vragen. De inzet van de bestuursvrouwen om daaraan te voldoen is heel hoog, maar vraagt ook veel energie. Wij zouden het hen gunnen als zij die energie zouden kunnen besteden aan het benaderen van vrouwen In 2003 werd Vrouwenhuiskamer NISA opgericht door deze actieve vrouwen. Ze kregen een woning aangeboden door de corporatie en hebben zelf dit pand van boven tot onder onderhanden genomen met verfkwasten, behangrollen, vloerbedekking en meubilair. Het werd een paleisje. Zo mooi dat een ‘mannenclub’ er direct gebruik van wilde maken. Dat gebeurde uiteraard niet! De ruimte was en moest gevuld worden met vrouwen die iets wilden. Begonnen werd met Nederlandse les. Er was nog geen officiële aanbieder gevonden, dus wat deden Diana, Anja en Gulbahar... Een middagje knutselen met plaatjes van een appel, peer, boom, tuin, huis en de volgende dag stonden zij “voor de klas”. De emotie bij de eerste groep vrouwen was aangrijpend, één vrouw presenteerde zichzelf tijdens één van de talloze gelegenheden in het Nederlands
N
die nog niet bereikt worden. Juist in het contact leggen met vrouwen die heel moeilijk te benaderen zijn ligt de grote expertise van deze vrouwen. Precies omdat zij uit ervaring weten hoe het voelt om geen of weinig toekomstperspectief te hebben. Dit laatste punt maakt de stichting ook kwetsbaar. De vrouwen kunnen uitgeput raken en daardoor niet in staat zijn om een beleid op te bouwen voor de langere termijn. Juist visieontwikkeling op langere termijn kan helpen om de vruchten te plukken van alle inspanningen die zij nu al hebben gedaan. Deze kwetsbaarheid maakt het voor ons ook lastig om de begeleiding af te bouwen.”
ISA kan zich beroemen op zeer veel positieve aandacht. Vanuit het hele land komen mensen die lid zijn van de LSA (het Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtsgebieden) naar Rotterdam om ons te bezoeken en te vragen hoe NISA het voor elkaar gekregen heeft. Minister van
Economische Zaken, Maria van der Hoeven, heeft (toen zijn nog minister van Onderwijs Cultuur en Wetenschap was) ons met een bezoek vereerd. Evenals (voormalig) minister Ella Vogelaar van Wonen Wijken en Integratie. Beiden waren vol lof over ons initiatief. Kamerleden Hannie Stuurman (PvdA), Paulus Jansen (SP) hebben ons regelmatig bezocht. Wethouder Bolsius van Rotterdam was zo gecharmeerd van het feit dat wij dames zelf het opknappen ter hand hadden genomen, dat hij ons niet alleen 2 naaimachines schonk, maar ook 2 gereedschapsets/koffers. Regelmatig krijgen wij bezoek van kerkbesturen, politieke partijen, deelraadsleden, dagelijkse bestuurders en andere ambtenaren van de deelgemeente Feijenoord. De deelgemeente Charlois stuurde afgelopen week nog een mevrouw om informatie. Ook groepen van vrouwen die iets dergelijks willen weten ons te vinden voor advies.”
Diana Weeda
4
9
Is het van belang dat een bewonersinitiatief als Vrouwenhuiskamer NISA ondersteuning krijgt van beroepskrachten? En zo ja, hoe kan die ondersteuning vruchtbaar worden? In gesprek met Betty van der Zande van opbouwwerk Sonor Zuid en Fokje Wierdsma, predikante bij Wijkpastoraat Bloemhof/Hillesluis.
NISA is een ontmoetingsruimte voor alle vrouwen in de wijk Hillesluis in Rotterdam, gevestigd in twee woonhuizen. Het opzetten en realiseren van de stichting is een initiatief van een aantal vrouwen uit de wijk die een veilige plek zochten waar alle vrouwen zich kunnen ontplooien en kennis kunnen opdoen.
B
etty en Fokje, zou een initiatief van de vrouwen van NISA zich hebben kunnen ontplooien zonder ondersteuning van beroepskrachten? Betty en Fokje: “Waarschijnlijk niet, omdat er veel te veel komt kijken bij het opzetten van zo’n initiatief. En dan vooral aan randvoorwaarden, zoals een pandje, geld voor inrichting en activiteiten. Dat komt niet uit de lucht vallen. Mensen met invloed in samenleving en politiek moeten overtuigd worden van het terechte belang van de wens van deze vrouwen. Dat kost veel energie, tijd, kennis van de wereld van macht én inzicht in hoe in die kring te onderhandelen. Veel is te leren, maar alles kan niet tegelijk.”
Veel is te leren, maar alles leren kan niet tegelijk
Doel Op dit moment maken ca. 200 vrouwen en meisjes actief gebruik van beide locaties. Vrouwenhuiskamer NISA richt zich op vrouwen. Vanwege hun belangrijke plaats in de opvoeding van kinderen en de zorg voor de woonomgeving, is het uitgangspunt dat wanneer vrouwen zich ontwikkelen hun omgeving mee ontwikkelt. Met dit voor ogen worden vrouwen gevarieerde en leerzame activiteiten aangeboden.
“We mogen niet vergeten dat het de vrouwen van NISA al heel veel energie en tijd kost om andere vrouwen te bereiken én hen in beweging te krijgen. Dat kunnen zij omdat zij uit eigen ervaring weten hoe het voelt om thuis te zitten en dromen niet waar te kunnen maken. Hun inzet is heel hoog. Ondersteuning helpt om die inzet hoog te houden, zodat de vrouwen niet overvraagd worden of gefrustreerd raken als het verlangen om zich te ontplooien niet gehoord wordt.” Hoe is het initiatief van de vrouwenhuiskamers NISA ontstaan? “Het initiatief van NISA is begonnen met het werk van de Turkse opbouwwerkster Sefa.
Zij heeft vrouwen in de Riederbuurt in Hillesluis bij elkaar gekregen. De groep was toen vooral bezig met hun leefomgeving en kreeg een speelplek voor kinderen gerealiseerd. Vanuit het vertrouwen dat zij invloed konden uitoefenen ontstonden andere ideeën. De vrouwen vroegen de opvolgster van Sefa, Betty, om een eigen ruimte. Een ruimte voor vrouwen zou het mogelijk maken dat mannen hun vrouwen toestemming geven om zich te ontplooien. Eén van de vrouwen, Gülbahar, betrok ook buurvrouwen van Nederlandse afkomst bij dit plan. Betty liet de vrouwen kennismaken met vrouwenhuiskamer Rosa van Wijkpastoraat Middelland. Zo raakte Fokje bij NISA betrokken. Zij werkt voor het wijkpastoraat in Bloemhof en Hillesluis.”
Het vertrouwen in eigen kunnen groeide “Door het voorbeeld raakten de vrouwen enthousiast. Een eigen ruimte was noodzakelijk bleek ook bij Rosa. Daarom vroegen zij Betty om het Woning Bedrijf Rotterdam (WBR) te vragen een ‘pand om niet’ ter beschikking te stellen om in te richten en te gebruiken als een vrouwenhuiskamer. Betty wilde wel het contact leggen, maar de vrouwen zouden zelf het woord moeten voeren bij het WBR. Zo gebeurde het ook. Dat was spannend, maar zowel de vrouwen als het WBR deden hun best. Voor de vrouwen was dit een belangrijke stap. Het vertrouwen in hun eigen kunnen groeide. Ook werden zij geraakt door het feit dat anderen waarde hechtten aan hun belang en ook daadwerkelijk mee gingen werken.”
Het aanbod wordt aangepast aan de vraag van de gasten
astvrouw Fadime Calimli, moeder van een dochter van 26 en twee zoons van 20 en 18.
G
“Ik deed alleen het huishouden. Ik wilde wel meer maar dacht dat ik niet meer kon. Ik werd door vriendinnen meegenomen naar een vrouwengroep, de Riedergroep. Wij wilden graag een eigen plek. Het Gemeentelijk Woningbedrijf
afspraken te houden. Ik praat met vrouwen op straat en nodig ze uit om mee te doen met
zeiden “je kunt het”. Nu ben ik al 6 jaar gastvrouw. Wij zijn
onze activiteiten. Ik heb goed Nederlands geleerd bij de basiseducatie in de
verantwoordelijk voor de locaties. Niet alleen schoonhouden
Oranjeboomstraat en ik wil nog veel meer leren. Ik deed al mee aan de
en koffiezetten, maar ook vrouwen werven en begeleiden,
Fadime Calimli
“Ik was actief bij een Marokkaanse Vrouwengroep maar die kreeg een probleem
een gastvrouw geworden. Ik vind het heel belangrijk dat vrouwen leren om zich aan
gastvrouwen komen. Ik durfde eerst niet maar mijn vriendinnen
cursussen Roteb, Gezond Eten, Opvoeding en ik ben bezig met een Com-
bij de voorlichtingen zijn en activiteiten organiseren. Ik heb
putercursus. Het is fijn om met dingen bezig te zijn. Het bestuur werkt
veel geleerd in de cursussen Schoon, Heel en Veilig, Beter
vrijwillig zonder vergoeding. Gastvrouwen krijgen een kleine vergoeding
Bewegen, Omgaan met Depressies en Opvoedondersteuning.
per maand. Ook zonder die vergoeding zou ik doorgaan. Ik wil nooit meer
Ik ben van plan nog veel meer te leren. Er zit meer in mij dan
alleen maar thuiszitten. Zoals vroeger toen ik van mijn ex-man het huis
ik durfde hopen en daardoor is mijn leven heel veel mooier
niet uit mocht. Nu maak ik zelf uit wat ik doe.”
geworden.”
x gastvrouw Ivonne Ricao, moeder van 2 zonen van 24 en 22 en een dochter van 17. “Ik was bij Click (activering Sociale Dienst) en die zocht iets voor mij. Uit testen bleek steeds dat hulpverlening echt iets voor mij was. Ik was hiervoor
Er is altijd kinderopvang
vrijwillig begeleidster van zieke mensen. Bij NISA begeleidde ik de Antilliaanse vrouwengroep. We gingen op assertiviteitcursus, kookten en knutselden samen. We organiseerden culturele dagen waar we alle culturen uitnodigden. Nu ben ik spreekuurvrijwilliger bij een bewonersorganisatie en draai 2 dagdelen (en zo nodig
Activiteiten
meer) om mensen te helpen met allerlei voorkomende problemen. Ik heb een cursus receptioniste, telefoniste gevolgd en bij NISA de curussen Omgaan met agressie, Leren luisteren, Signaleren huiselijk geweld en Internetten. Nu zoek ik geld voor een cursus Tekstverwerken. Ik ben nog steeds betrokken bij de activiteiten van NISA. Ik heb bij NISA zelfvertrouwen gekregen. Ik ben er gegroeid. Daar ben ik heel dankbaar voor. Voor NISA zal ik altijd klaarstaan.”
Ivonne Ricao
E
astvrouw Assafia Kallah, moeder van 2 zonen van 22 en 21 jaar.
met de huisvesting. We waren meer dan welkom in het onderkomen van NISA. Ik ben met-
hielp ons met een huis in de Beukelaarstraat. Toen moesten er
(
7
Assafia Kallah
G
6
Culturele evenementen: aandacht voor Sinterklaas, religieuze feestdagen, Dodenherdenking Opzoomeractiviteiten: vuurwerkacties, buurtacties, Opzoomerkids etc. Themamiddagen: gericht op creativiteit, waarbij saamhorigheid en gezelligheid voorop staan en communiceren zonder taal alle barrières slecht. Meisjesclub: een groep meiden van 12+ komt wekelijks bij elkaar.
8
ecretaris bestuur Diana Weeda, moeder van een pleegzoon van 44, een dochter van 43, een zoon van 41, grootmoeder van 2 kleinzonen van 20, 1 kleinzoon van 18 en 2 kleindochters van 13 en 10.
“Op mijn 13e hielp ik al een buurvrouw die het
Als vrouwen al een ruimte hebben waar ze
even niet meer zag zitten met boodschappen
koffiedrinken met elkaar, bijvoorbeeld in een
en paste ik na schooltijd op haar kinderen. Ik
school of een buurthuis, dan kunnen zij af-
kreeg contact met de vrouwen van NISA door
spraken maken om iets samen te gaan doen.
de Riedergroep en door het bewonersspreek-
Een goed begin is om bij de gemeente of deel-
uur in Hillesluis waar ik vrijwilliger ben.
gemeente te informeren waar het opbouw-
Sommige vrouwen van NISA ken ik al 19 jaar,
werk is gevestigd en daar contact mee op te
uit de tijd dat we onze kinderen naar de basis-
nemen. Als er geen opbouwwerk is, moet je
school brachten. Ik ben een praktisch iemand
vragen wie je wel kan helpen. Verder moet je
en ik heb wat tips voor vrouwen die thuiszitten
afspraken met elkaar kunnen maken en op
en ook dromen hebben over verder leren en
elkaar kunnen rekenen. Je moet op tijd ko-
over een eigen ruimte voor vrouwen.
men en afbellen als je echt niet kunt. Pas als je een standvastige groep hebt, kan je verder.
1. Vrouwen die actief (willen) zijn vind je
In het begin is zeker begeleiding nodig zoals
meestal bij de school van hun kinderen.
bij overleggen met instanties, bij het oprichten
2. Zoek vrouwen die al van zichzelf geïnteresseerd zijn in andere vrouwen (culturen). Wanneer ze alleen in hun eigen doelgroep blijven hangen, lukt het niet. Met alleen een bestuur red je het niet, je hebt meer actieve vrouwen nodig. Luister naar elkaar, maar maak ook duidelijk wat wel en
van een stichting, bij het zoeken van sponsors en bij het aanvragen van subsidies. Dat kun je in het begin niet zelf. Op dat gebied zijn wij geweldig ondersteund.”
P
enningmeester bestuur Gülbahar Torun-Ayhan moeder van drie zonen van 16, 11 en 3.
“Ik was actief in de Riedergroep. Een vrouwengroep die door de opbouwwerker werd begeleid. Doordat ik goed Nederlands spreek, werd ik woordvoerder. Zo heb ik leren spreken in het openbaar. Later ben ik gekozen als bestuurslid. Naast mijn penningmeesterschap werf en begeleid ik de
Gülbahar Torun-Ayhan
S
5
vrouwen, ben ik tolk, los ik conflicten op en zoek ik naar aanbieders van goede voorlichtingen. Ik leer de vrouwen verantwoordelijkheid: op tijd komen, afbellen bij verhindering en een goed voorbeeld zijn. Ik heb mijzelf geschoold in de cursussen Omgaan met mensen, Omgaan met agressie, Signaleren van huiselijk geweld, Omgaan met financiën en Omgaan met de computer. Als mijn jongste zoon groot genoeg is en mijn gezondheid het toelaat, wil ik een baan. Toch is ook NISA mijn kindje en voel ik me door mijn vrijwilligerswerk heel erg gewaardeerd”.
niet kan. 3. Vraag ondersteuning, bij bijvoorbeeld het opbouwwerk. Vraag fondsen om financiële hulp en ondersteuning. 4. Houd voor ogen dat een lange adem nodig is.
Cursussen
Je moet veel overtuigen want niet iedereen ziet meteen het belang in van een laagdrem5. Moedig elkaar aan om vol te houden. Zorg met elkaar voor leuke momenten tussendoor om de moed er in te houden. Lach veel met elkaar.
Diana Weeda
pelige voorziening.
Nederlandse les: Nederlandse les wordt aangeboden door een van de erkende aanbieders. Conversatielessen: LOV geeft eenmaal per week conversatieles om de kennis uit de lessen te integreren. Voorlichting: Cursussen vinden plaats naar aanleiding van specifieke vragen van de leden Er is speciale aandacht voor huiselijk geweld, gezondheidsvoorlichting en opvoeding.
10
Over dromen handhaven Wat zijn de belangrijkste kenmerken van de ondersteuning die jullie bieden? “Het belangrijkste wat wij te bieden hebben, is dat wij de vrouwen serieus nemen. We stimuleren hen in het zoeken naar wat voor hen van belang is om zich te ontplooien. Veel vrouwen weten dat niet meer. Ze hebben vroeger wel dromen gehad over wat zij graag zouden willen in hun leven, maar door omstandigheden is het leven anders gelopen. Ze zijn dat verlangen kwijtgeraakt. In het verleden hebben we hen zo ondersteund dat ze daar eerst weer achter konden komen. En dan volgt de spannende stap voor hen om dat verlangen concreet waar te maken en niet te blijven hangen in dromen. Nu ondersteunen we vooral de bestuursvrouwen van de stichting om goed beleid te ontwikkelen voor de dagelijkse gang van zaken in de beide vrouwenhuizen.” Welke begeleiding doen jullie nu en hoe zien jullie de toekomst? “De vrouwen in hun groei trouw blijven. We willen de bestuursvrouwen leren om na te denken over de gevolgen van hun beleid nu en voor de lange termijn. Dat doen we één keer per maand. Op basis van knelpunten uit de praktijk bij het besturen van de vrouwenhuiskamers, stellen we een programma op waarmee we de vrouwen willen laten nadenken over hoe de knelpunten op te lossen zijn én willen we ze laten vooruit denken over de toekomst. Bijvoorbeeld: Welke groepen vrouwen kennen NISA nog niet? Hoe bereik je hen? Of: Wat kun je de gastvrouwen aanbieden om zich verder te ontwikkelen? Doordat wij ons ervoor hoeden te zeggen hoe wij vinden dat het zou moeten, stimuleren wij hun gevoel van zelfwaarde. Zij krijgen steeds meer zelfvertrouwen in hun eigen keuzes. Zowel op persoonlijk gebied, als in het besturen van de activiteiten van de stichting. Die deskundigheid willen wij bevorderen. De vrouwen leren hun blikveld te verruimen. Een voorbeeld is de ontwikkeling van ’Het
3
Vliegwiel’ in Hillesluis. Dit initiatief wil vrouwen bereiken die voorbereid willen worden op de arbeidsmarkt. Dit is een volgende stap die vrouwen van NISA kunnen nemen om zich te ontplooien. In de vrouwenhuiskamers hebben zij zelfvertrouwen en zelfwaarde verworven. Met die noodzakelijke basis kunnen zij dan verder als zij willen bij ‘Het Vliegwiel’.
Over leren handhaven Als je succes hebt, loop je het gevaar om achterom te kijken en stil te blijven staan. Genieten van succes kun je ook omzetten in energie. Dat proberen wij te stimuleren. We willen graag dat de vrouwen de smaak van het leren hun leven lang blijven proeven. En dat zij hun plezier in leren overdragen aan hun kinderen en kleinkinderen.” Hoe ervaren jullie zelf de begeleiding van dit initiatief? “Wij ervaren het als zeer plezierig. Het is voor ons heel waardevol om te zien hoe de vrouwen steeds meer aan zelfvertrouwen winnen. Ook is het leerzaam voor ons om mee te maken hoe goed de vrouwen kunnen samenwerken om knelpunten op te lossen. Als vrijwilligers doen zij dan zeker niet onder voor ons professionals. Wij erkennen hen dan ook als gelijkwaardige partners. Wij hebben door onze opleidingen andere kennis dan deze vrouwen. Het is onze verantwoordelijkheid om die kennis in te zetten ten dienste van hun groei. Totdat zij zelf sterk genoeg zijn en zij onze begeleiding niet meer nodig hebben.” Lopen jullie in de begeleiding ook tegen knelpunten aan? “Ja. Eén van de knelpunten is dat wij als professionals te snel willen. Soms hebben we met kromme tenen gezeten omdat we moesten wachten tot de bestuursvrouwen weer aan een nieuwe stap toe waren. We mogen niet uit het oog verliezen hoeveel emotionele energie nieuwe leerprocessen vragen. Daarnaast hebben deze vrouwen ook te maken met zorgen in
en vertelde zo blij te zijn dat zij nu haar kinderen niet meer mee hoefde te nemen als tolk naar de huisarts. Nu zijn we 6 jaar verder zijn er taalaanbieders die een aantal cursussen geven. Dat is inmiddels “gewoon”. NISA is verder gegaan. De bestuursleden van het eerste uur zijn er nog steeds en zijn niet stil blijven zitten. Jaarlijks volgen zij een training en de aandacht is niet meer alleen gericht op het aanbieden van Nederlandse les. Er is begonnen met voorlichtingsbijeenkomsten over allerlei onderwerpen, waarbij ik er één wil uitlichten: Huiselijk Geweld. Een beladen onderwerp en ze durfden dit aan. De opkomsten waren overweldigend. Een teken dat sinds een grote groep vrouwen in de wijk hun huis uit gingen (en ook mochten) er wel degelijk sprake is van emancipatie en integratie.
Er zijn vrouwen die zijn begonnen als leerling Nederlandse les, vervolgens gastvrouw werden en weer anderen over de drempel haalden. En er zijn er zelfs die nu met een MBO-opleiding zijn begonnen. Daarnaast zijn de kooktalenten van de NISA vrouwen ook niet onopgemerkt gebleven. Zij worden regelmatig ’ingehuurd’ om de hapjes te verzorgen voor allerlei bijeenkomsten in de wijk, van de jaarlijkse wijkmarkt tot officiële openingen en ontvangsten van de deelgemeente. Als iedere Rotterdammer ‘zo gewoon’ met zijn buren om zou gaan, zou de wereld er heel anders uit zien. Dames, ik heb respect voor jullie! Jullie zijn de professionals onder de vrijwilligers. Joke Steenbergen
NISA = Arabisch voor VROUW
