VRIJE UNIVERSITEIT AMSTERDAM FACULTEITDER ECONOMISCHEWETENSCHAPPENEN BEDRIJFSKUNDE AFDELINGACCOUNTING TENTAMENKEUZEVAK MANAGEMENTACCOUNTING DATUM:24 oktober2006 12.00uur AANVANG: DUUR:2 uuren45 minuten DOCENT: ELBERT DEWITH Hettentamenbestaatuitvijfopgaven: (6 punten) OpgaveI Introductie (30punten) Opgavell Kostprijsberekening Producten Control(18punten) Opgavelll Management OpgavelV Management Control(14punten) (22punten) Beslissingscalculaties OpgaveV \'
Opmerkingen: (1) Beantwoord de vragenkorten duidelijk. goedoverde opgaven. (2) Verdeelde tentamentijd (3) De uitslagvanhettentamen wordtbekendgemaakt op.8november om 15.00uur. (4) lnzageis op vrijdag10 november om 14.00. puntenvoorde tijdenscollegecyclus gemaakte (5) Behaalde caseswordenbij hetpuntentotaal opgeteld, mitshetaantalbehaaldepuntenop hettentamen45 of hogeris. Opqave I Introductie (6 punten) 1.
Het primairecriterium (principe)voor keuzesten aanzienvan alternatieveinstrumenten (methoden)binnenhet managementaccountingsysteemvan een ondernemingis: A. B. C. D. E.
Realisatie-principe; (managementby exception); Uitzonderingsprincipe Matching-principe; Kosten-batenbenadering(cost-benefit approach); (conservatism). Voorzichtigheidsprincipe
2. Bij afdelingenbinneneen divisiewordenaan het eindevan een jaar regelmatig'end-of-yeargames'gespeeld.ln dit kaderwordtsoms een kostenbudget opgemaaktom de ingebouwde speling(slack)ook het nieuwebudgetjaarte behouden.Welke stellingis juist: A. B. C.
D. E.
Spelingis vooralaanwezigb'rjproductie-afdelingen. Spelingis het verschiltussende gebudgetteerdeproductiekostenen de standaardkosten. Spelingdoet zich vooralvoor bij dienstverlenende organisaties. Budgettenspelenin deze organisatiesnauwelijkseen rol. Spelingis vooralaanwezigbij afdelingenmet hoge management-afhankelijke kosten(bijv. marketing,R&D).Spelingis het verschiltussende gebudgetteerde kostenen de noodzakelijkekosten. Spelingis vooralnuttigom de planningsfunctie van het masterbudgette realiseren. Spelingis vooralvan belangin tijdenvan inflatie.Spelingis het verschiltussende historischekostenen de kostenop basisvan vervangingswaarde.
3.
De divisiecontroller zal kritischkijkennaarde 'end-of-year-games,, medegeziende ethischegedragscode van management accountants. Dezecodebevateiien/richflijnen ten aanzienvan:
A.
Relevantie, betrouwbaarheid, consistentie en vergelijkbaarheid van de te verstrekken informatie doorde management accountant. B. onafhankelijkheid van de divisiecontroller t.o.v.divisiemanagement. c. Bekwaamheid, vertrouwel ijkheid,integriteit en objectiviteit. D . Hettakenpakket vande management accountant, met namet.a.v.de registrerende functie (scorekeeping). E . De hiërarchische en functionele relatietussende divisiecontroller, hetdivisiemanagement en de concerncontroller. 4. A. v
Stelde divisiecontroller en hetdivisiemanagement zijnhetnieteensoverde 'end-of-yeargames'.Welkestellingis danin principe juist:
De divisiecontroller moettwistpunten meldenaande concerncontroller omdatdezede hiërarchische baasis vandivisiecontrollers. B . De divisiecontroller moettwistpunten meldenaande externeaccountant omdatdeze verantwoordelijk is voorde af te gevenaccountantsverklaring. c . De divisiecontroller bespreekt eerstde twistpunten met hetdivisiemanagement (hiërarchische baas).Daarnawordendezepuntenvoorgelegd aan de cóncerncontroller (functionele baas). D . De divisiecontroller bespreekteerstde twistpunten metde concerncontroller (functionele baas).Daarnawordende conclusies vandezebespreking meegedeeld aan het divisiemanagement (hiërarchische baas). De divisiecontroller kanop basisvan de ethischegedragscode de twistpunten zelfstandig oplossen.
Opqavell
KostpriisberekeninsProducten(30 punten)
van auto's,waarondertweetypen Deltaproduceert en verkooptonderdelen De onderneming van de productengebruik kostprijzen van de integrale Deltamaaktbij de berekening dashboards. methode.Bij dezemethodewordende indirectekostenaan de producten van eentraditionele tariefper directarbeidsuur Hetgebudgetteerde op basisvan directearbeidsuren. toegerekend produceert en verkoopteen standaarddashboardvoor bedroegvoor2005€ 60. De onderneming geavanceerd (Dashboard dashboardvoorsportauto's personenauto's P) en eentechnologisch (Dashboard S). Over2005zijnde volgendegegevensverzameld: Dashboard(P)
Dashboard(S)
Productieen afzet(in eenheden)
60.000
15.000
Verkoopprijs Kostprijs* Brutowinst
€61 € 58.75 € 2,25
€ 130 €. 97 €33
€ 18,75 €10 €30 € 58,75
<45
*Kostpr'rjs: Directmateriaal Directearbeid indirectekosten Gealloceerde
€13
€_3e €e7
Gegevende cijfersover2005overweegtde directieom de productieen verkoopvan het is (P) te verkleinen. De concerncontroller (S)te vergrotenen van het Dashboard Dashboard nodigis. Volgenshem echtervan meningdat eersteengrondigeanalysevan de kostenstructuur (volume-maatstaf), arbeidsuren variërende indirectekostennietevenredigmetde allocatiebasis gebruik van een (cost te maken Door drivers). maarzijner meerderekostenveroorzakers gekregen het kostengedrag. van worden beter beeld kan een kostenhiërarchie bepaalde 1.
in dit kaderwordtbedoeld. aanwelkekostenhiërarchie Geefgemotiveerd
heefthetvolgendeoverzichtopgesteldop basisvan gegevensover2005: De concerncontroller OmvanqKostenveroorzaker Activiteit
Kosten
Kostenveroorzaker Tarief
Ontwerpen
€ 450.000
Soortenonderdelen € 4500
lnstellen
€ 300.000
lnsteluren
Productie
€ 637.500
Verzenden Distributie
(S) (P) Dashboard Dashboard 30 soorten
70 soorten
€ 150
500uren
1.500uren
Machineuren
€ 50
9.000uren
3.750uren
€ 81.000
Verzendingen
€ 405
100verz.
100verz.
€ 391.500
Kubiekemeters
€
45.000m3
22.50O m3
Arbeidsuren
€ 13,21
30.000uren
9.750uren
Administratie€525.000
5,80
2.
Deltaniettoegepastbij hetgebruikvan één Welkbelangrijkprincipewordtdoorde onderneming tariefvoorde allocatievan indirectekosten?Motiveeruw antwoord.
3.
(P) en Dashboard (S) op basisvanABC. van Dashboard Berekende integralekostprijzen
4.
vande bijvraag3 berekende kuntu trekkenna vergelijking Welkebelangrijke conclusies van beidetypendashboards? kostprijzen en de traditionele kostprijzen
de toepassingvan blijktdatABCrelatiefvaakwordttoegepastin de VS, terw'tjl Uit praktijkonderzoek wordtdaarentegen relatiefvaakde dezemethodein Nederlandbeperktis. In Nederland toegepast. kostenplaatsenmethode I
5.
r' \/
tussenABCen de kostenplaatsenmethode. Noemtweebelangrijke verschillen
worden maatstaven HetsuccesvanABC/ABMin de praktijkkanvolgensverschillende vano.a.T. Kennedy overde succesvolle bepaald.In de syllabusis eenartikelopgenomen vanABC in de praktijk. toepassing 6.
maatstaven om succeste meten. a. Bespreekkorttweebelangrijke vanhetonderzoekvan Kennedy. b. Bespreekkortde opzeten conclusies
(absorption kostenmethode costing) de integrale De onderneming Deltapastin de interneverslaggeving resultaten. Throughput costingkanditvoorkomen. toe.Ditkanleidentot'manipulatie'van 7.
leidentot a. Hoekande toepassing vande integralekostenmethode Motiveeruw antwoord.
'manipulatie' van resultaten?
voorkomt. b. Leguitwaaromthroughput costing'manipulatie' costingABC belangrijker of vanthroughput c. Geefgemotiveerd aanof bij toepassing wordt. onbelangrijker
Opqavelll
Manaqement Control(í8 punten)
AkzoNobelhoudtzichbezigmet activiteiten binnende sectorenPharma,Coatingsen Ditconcernheefteenorganiatiestructuur mettweemanagementniveau's: de Chemicals. en de divisies(businessunits).HetconcernAkzoNobelbestaatuit 13 corporateorganisatie units).Dezedivisies wordenbehandeld als zelfstandig opererende divisies(business gangvan zaken;de voorde operationele investeringscentra. De divisieszijnverantwoordelijk geregeld.De divisies belastingen en lange-termijn financiering wordenop concernniveau jaarlijks (ROl).Het Return Investment worden beoordeeld op basisvande behaalde on wordto.a.eenbonustoegekend op basisvanbehaalde ROl.Bijde divisiemanagement kostenmethode. berekening van de ROIwordtgebruikgemaaktvande historische 1. Leidttoepassing van de prestatiemaatstaf ROItot goalcongruence of is een andere prestatiemaatstaf Motiveeruw antwoord. traditionele te prefereren? 2. Leidttoepassing kostenmethode tot goalcongruence? Motiveeruw van de historische antwoord. ,
EconomicValueAdded(EVA) Vanaf2001is doorAkzoNobelookde prestatiemaatstaf ingevoerd. van EVAtot goalcongruence? Motiveeruw antwoord. 3. Leidttoepassing hetbedrijfsresultaat In hetjaarverslag over2005verstrektAkzoNobelde volgendeinformatie: voorbelasting bedraagt over2005€ 1.486miljoen(2004:1.527).In2005steegde EVAvoor belastingmet€ 265 miljoentot€ 667 miljoen. voorhetverschiltussen hetbedrijfsresultaat en EVAvan 4. Watzijntweebêlangrijke redenen AkzoNobel?Motiveeruw antwoord. AkzoNobelheeftenigejarengeledenvoorelk vande dertiendivisieseen BalancedScorecard (BSC)ingevoerd. Er wordtbinnende BSCeen De BSCbestaatuit vierperspectieven. gemaakttussenoutcomemeasures(laggingmeasures) en performance drivers onderscheid (leadingindicators). maareen BSCvoorelke 5. WaaromheeftAkzoNobelgeenCorporateBSContwíkkeld, divisie?Motiveeruw antwoord. 6. Welkebelangrijke rol spelenperformance driversbij het planningen controlsysteemvaneen onderneming. Onderbouw uw antwoordmeteenvoorbeeldvanAkzoNobel. jarenzijndiversewetenschappelijke onderzoeken verrichtnaar In de afgelopen probleemgebieden EelkeWiersmaheeftin z'ljnartikel in de praktijkt.a.v.de BalancedScorecard. van dezeonderzoeken weergegeven. de resultaten 7.
probleemgebieden ten aanzienvan de BSCdie in deze Bespreekkorttweebelangrijke onderzoeken wordenbehandeld.
OpqavelV
Manaqement Gontrol(14punten)
HetconcernAtagproduceert Ditconcernbestaatuitdriezelfstandig en verkooptwaterpompen. opererende divisies.De divisieswordenbehandeld als investeringscentra en periodiek beoordeeld vermogen(ROl). op basisvande rentabiliteit overhetgeihvesteerde machines te leverenaande De divisieEnginesis doorde concerndirectie verplicht om specifieke voorvergelijkbare divisieAssembly. De externemarktprijs machinesbedraagtals regelgemiddeld € 475pereenheid.Bijexterneverkoopmoetendoorde divisieEnginesbepaaldeverkoopkosten in 2007 e.d.wordengemaaktter groottevan€25,--.De divísieEnginesopereertnaarverwachting geldenvoordit (32.000eenheden). op 100o/oyàíthaarcapaciteit Devolgendestandaardkosten jaar: (directmateriaal) 32.000X€ 125 Componenten Directearbeidskosten 32.000X € 50 indirecte fabricagekosten32.000X e25 Variabele Vasteindirecte fabricagekosten
€ 4.000.000 € 1.600.000 € 800.000 € 5.200.000 € 11.600.000
geproduceerd Voor2007wordennaarverwachting 32.000machines voorde divisieAssembly. pluseenwinstopslag wordengeleverdtegende integrale Dezemachines standaardkostprijs van 10 %. 1.
argument voorhetgebruikvande integrale standaardkostprijs als basis Noemeenbelangrijk voorde interneverrekenprijs.
metde gehanteerde De managervande divisieEnginesheeftgroteproblemen interne Hijsteltvoorom dualpricingin te voeren.Engineskrijgtde aangepaste marktprijs verrekenprijs. + 10%doorbelast. van€ 450.Aande divisieAssembly wordtde integrale standaardkostprijs 2.
Noemeenbelangrijk argument tegende toepassing vandualpricing.
Na diversevergaderingen wordtbeslotenadviesin te winnenb'ljeenadviesbureau. Dit brengtnaarvorendatbijde bepaling vande interneverrekenprijs in de literatuur vaak adviesbureau eenalgemenerichtlijnwordtgenoemd. 3
volgensdezerichtlijn. Bepaalde minimuminterneverrekenprijs
vande managervande divisie De directievanAtagheeftkennisgenomenvande bezwaren te stellenen Enginesen vanhetbovengenoemde advies.Zij besluitinterneleveringen nietverplicht voorte schrijven: éénvande volgendesystemen vaninterneverrekenprijzen plus10%(hethuidige standaardkostprijs systeem) a. Integrale b. Aangepaste marktprijzen c. Variabele kosten+ helftvande te verdienen contributiemarge d. Onderhandelingsprijzen. 4
h
tussende divisies Welkeinterneverrekenprijs is naaruw meningoptimaalvoorde leveringen Enginesen Assembly? Onderbouw argumenten. uw meningmetdriebelangrijke
(22punten) OpsaveV Beslissinqscalculaties Deze concern. (CE)maaktdeeluitvaneengrootinternationaal Electronics De divisieConsumer jaarlijks van Return on op basis beoordeeld en als investeringscentrum divisiewordtbeschouwd van de basis toegekend op een bonus (ROl). wordt o.a. Hetdivisiemanagement lnvestment producten. Eenzeer diverseelectronische en verkoopt ROl.De divisieproduceert behaalde productvoorde divisieis eenDVD-speler. belangrijk en ontwikkeling meteensnelletechnologische De divisieCEwordtal enigejarengeconfronteerd (vooralvanJapansebedrijven). In dit kaderwordtveelnadrukgelegdop scherpeconcurrentie bijde Er wordtbinnenhetconcerno.a.gewerktmetTargetPricing(Costing) kostenmanagement. of outsourcing producten. beoordeeld wordt regelmatig Ook vannieuwe ontwikkeling is. verstandig (uitbesteden) activiteiten vanbepaalde stappenbestaatTargetPricing? 1a. Uitwelkebelangr'rjke rol?Motiveer uw antwoord. speeltbijTargetPricingeenessentiële b. Welkekostenindeling
\-
is volgensde directiete hoog,geziende prijzenvan vande DVD-speler De huidigeverkooppr'rjs hetdivisiemanagement grondig de divisiecontroller onderzoek adviseert Na een concurrenten. kan De assemblagelijn te verlagendoorbetereproductietechnieken. om de productiekosten is De oudeassemblagelijn of vervangen. beginjanuari2007wordengemoderniseerd van€ 10.000.000;de tot de boekwaarde afgeschreven en fiscaalvolledig bedrijfseconomisch luidenalsvolgt. is nihil.De verwachtingen directeopbrengstwaarde (beginjanuari2007) lnvesteringsbedrag (einddecember 2010) Restwaarde levensduur Economische kseopbrengsten Jaarlij kosten kseoperationele Jaarl'rj (exclusiefafschrijvingen)
Moderniseren € 28.000.000 € 5.000.000 4 jaar € 40.000.000 € 30.000.000
Vervanqen € 49.000.000 € 12.000.000 4 jaar € 40.000.000 € 20.000.000
en fiscaalworden de investeringenafgeschreventot de verwachte Bedr'rjfseconomisch bedraagt30%. De gewogengemiddeldevermogenskosten restwaarde.Het belastingtarief na belasting. bedragen12o/o
\,
2.
te ls het vanuitfinancieeloogpuntverstandigom de huidigeassemblagelijn aan met berekeningen. uw antwoord vervangen? Toon of te moderniseren
NB: U mag ervanuitgaandat opbrengstenen kostenaan het eindevan hetjaar plaatsvinden, tenzijandersaangegeven.Belastingenwordenaan het eindevan een jaar betaald. De directievan de divisieCE besluitom de huidigeassemblagelijnte moderniserenen niet te vervangen. 3.
Geef gemotiveerdaan wat een belangrijkereden voor de directiezou kunnen z'tjnom dit besluitte nemen.Onderbouwuw antwoordmet een berekening.
De directievan de divisieGE wil doormiddelvan een ovemame(acquisitie)van een belangrijke leverancierde kostenverlagen.Het eigenvermogenvan dezeleverancierbedroegop 31-12-2005 € 20.000.000. Bijde waardebepaling van de overte nemenondememing wordtniet uitgegaanvan dezewaarde,maarwordtgebruikgemaaktvande twee-staps-methode. 4.
Geefgemotiveerdaan waarombij de twee-staps-methode de waardebepaling in twee stappenplaatsvindt. Geefgemotiveerd aanwelkerolreëleopties(realoptions)bij de twee-staps-methode spelen.
v
v
