Vrede.Nu is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi, het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi en verschijnt vier maal per jaar

vrede nu Jaargang 3 - #3 Herfst 2009

Vrede.Nu is een uitgave van vredesorganisatie IKV Pax Christi, het samenwerkingsverband van IKV en Pax Christi en verschijnt vier maal per jaar.

Special: De Muur

Muren van onverschilligheid doorbreken

Muur schendt mensenrechten

De wereld vreedzamer maken

Israëlische soldaten die zich onder de naam Breaking the Silence hebben verenigd, willen de muren van onverschilligheid en onrecht doorbreken.

Over de gevolgen van de muur voor Palestijnen en voor het vredesproces. Wat doet de Nederlandse regering tegen de muur?

Kom naar het Seeds of Change Festival in Rotterdam. Het is de multiculturele afsluiting van de Vredesweek 2009.

pagina 2 - 3

pagina 4 -5

pagina 6

Breaking the silence

Muren van onverschilligheid

doorbreken Ze hebben bij de Muur gestaan, ze hebben de nodige checkpoints bewaakt. Nu verheffen ze hun stem om de muur van stilte te doorbreken. De moedige Israëlische soldaten die zich onder de naam Breaking the Silence hebben verenigd, willen de muren van onverschilligheid en onrecht doorbreken.

I

KV Pax Christi sprak met twee van deze soldaten. Ze dienden een tijd in Hebron en vertellen hoe daar iedere Palestijnse inwoner om de 50 meter gecheckt wordt. De soldaten maakten er een spelletje van. Hebron is een stad waar de spanningen tussen Palestijnen en Israëlische kolonisten erg hoog is. Er wonen 180.000 Palestijnen en 500 Joodse kolonisten. Sommige straten zijn alleen toegankelijk voor kolonisten. Het Israëlische leger is er vooral om die 500 kolonisten te beschermen. Een van de soldaten

2

IKV PAX CHRISTI

zegt: “Er zijn twee rechtssystemen in Hebron. Als een kolonist een misdaad begaat, moet hij of zij opgepakt worden door de politie. Als een Palestijnse inwoner een misdaad begaat dan moet het leger ingrijpen. Dus als Israëlische soldaat sta ik machteloos tegenover een Joodse kolonist. Kolonisten mogen bijvoorbeeld wel wapens dragen, Palestijnen niet. Zo was er eens een incident waarbij een Palestijnse sluipschutter een negen maanden oude baby van een van de kolonisten had vermoord. Daarna koelden de

kolonisten voor een half uur hun woede op alles en iedereen. Wij mochten daar als soldaten niets aan doen.”

Vijanden Een andere soldaat, die zelf bij aanvang van zijn diensttijd niet erg begaan was met het lot van de Palestijnen, zegt: “Het is niet zo dat ik destijds de Palestijnen niet als mensen zag, nee ik zag ze überhaupt niet. Voor mij behoorden ze tot de omgeving, maakten ze deel uit van het landschap. Ik ben opgevoed met het idee

Redactioneel

Een lid van Breaking the Silence bij een fototentoonstelling

dat het mijn vijanden zijn.” Als hij nadenkt over de tijd die hij in dienst doorbracht, zegt hij nu: “Ik verkeerde toen nog in een staat van ontkenning. Mijn eigen grenzen vervaagden steeds meer. De eerste keer dat ik opdracht kreeg om vijandelijk vuur te beantwoorden deed ik dat gewoon, ook al wist ik dat er burgers in het schootsveld zaten. Ik zag er niets verkeerds in. Iedere dag werd er om 18.00 uur door de Palestijnen geschoten. Op een dag schoten ze niet, toen zijn we zelf maar om 18.00 uur gaan schieten. Later toen ik zelf commandant was, heb ik vaak huizen van Palestijnen gevorderd. Ik gaf die mensen een uur om hun huis te verlaten. Vaak sloegen we een gat in de muur om naar het volgende huis te gaan. Het maakte ons op den duur helemaal niet meer uit hoe we het huis achterlieten.”

Verveling Voor veel soldaten is verveling het meest voorkomende probleem waarmee ze kampen. Ze doen de gekste din-

gen om het dragelijk te maken. Tijdens de avondklok die in Hebron was ingesteld, werd het een sport voor de Israëlische soldaten om zoveel mogelijk autosleutels van Palestijnen af te pakken. Ook paspoorten en gebedskralen werden vaak zonder enige reden afgepakt. Toen een Israëlische krant over dergelijke praktijken schreef dat dat misdadig gedrag was van de Israëlische soldaten, realiseerden de soldaten die zich nu bij Breaking the Silence aangesloten hebben, dat ze geen mensen beschermen, maar meer op een bezettingsleger lijken. Niet alle soldaten maken deze omslag. Maar toch zijn er ook sinds de Gaza-oorlog van begin dit jaar weer een aantal soldaten die de stilte hebben doorbroken. Het wordt hen niet in dank afgenomen door het leger. Een van de ex-soldaten zegt: “Ik ben blij met iedere reactie, ook als ze onze organisatie Breaking the Silence afkeuren. Dan wordt er tenminste over gepraat. Wat ik veel erger vind, is dat veel mensen zo onverschillig zijn.”

De Vredesweek ‘Naar een nieuw klimaat van vrede’ staat voor de deur. Wij zijn geïnspireerd door die ene geweldloze revolutie die we hier in Europa meegemaakt hebben: twintig jaar geleden viel de Berlijnse Muur en werd het IJzeren Gordijn steeds verder ontmanteld. Het is nu in 2009 bijna niet voor te stellen dat er zo’n kil klimaat was tussen de landen van de Navo en die van het Warschaupact. Ieder die in de tijd voor 1989 de grens tussen West- en Oost-Duitsland overstak, weet dat de koude rillingen over de rug liepen als je de hoge wachttorens naderde. Net na de Wende, dachten velen met mij dat de Koude Oorlog definitief voorbij zou zijn; dat nu eindelijk bewezen was dat geweldloze omwentelingen door burgers echt mogelijk zijn. Dit jaar ging ik weer op bezoek in de nieuwe Bundesländer, zoals de voormalige DDR nu genoemd wordt. In Berlijn is haast niets meer van de oude muur te zien. Op een paar plekken staan nog wat betonnen overblijfselen en verder is met straatstenen in het wegdek aangegeven waar eens de muur liep. Herdenken doen we, maar leren we ook iets van die tijd? Er lopen nog steeds scheidslijnen door steden en door volkeren. In Bagdad zijn muren gebouwd, die dit jaar weer afgebroken worden. Maar betekent dit dat het Irakese volk echt een eenheid blijft? Het lijkt te vroeg daar iets over te zeggen. Sinds het begin van deze eeuw bouwt Israël een muur langs de Westelijke Jordaanoever. De bouw van die muur is net zo omstreden als de Berlijnse muur. Een uitspraak van het Internationaal Gerechtshof verandert daar helaas niets aan. Het is te hopen dat die muur binnenkort ook op een geweldloze manier overbodig verklaard kan worden. Daarvoor zetten we ons in en steunen we die mensen die echt in vrede geloven dat een nieuw klimaat van vrede iets is om je met hart en ziel voor in te zetten. Helma Maas

Foto voorpagina: Muurschildering in Leipzig over 1989. Foto: Gea van der Vaart

IKV PAX CHRISTI

3

Muur schendt mensenrechten Dit jaar is het precies vijf jaar geleden dat het Internationaal Gerechtshof in Den Haag uitspraak deed over de rechtsgeldigheid van de muur die Israël sinds 2002 bouwt op de Westelijke Jordaanoever. Merijn de Jong van United Civilians for Peace over de gevolgen van de muur.

O

de d e Westelijke Westelijke J Jordaanoever ordaanoever - 2 2009 009 Route R oute van van de de Muur Muur

Muur M uur gereed gereed 2009 2009

Jenin J enin Versperring J Versperring Jordaanordaanvallei v allei N ederzettingsgebieden Nederzettingsgebieden aan a an weerszijden weerszijden van de v an d e Muur Muur

T Toebas oebas

Toelkarm T oelkarm

Qalqilya Q alqilya

N abloes Nabloes

Salfit S alfit

Jo rd aa n V a l l e i

Groene Lijn 1949 G roene L ijn 1 949

Gebiedspercentages G ebiedspercentages Westelijke Jordaanoever Westelijke J ordaanoever R amallah Ramallah Gebieden G ebieden ten ten W Westen esten van d e Muur Muur van de Gebieden G ebieden Oosten tten en O osten van de Muur v an d eM uur Jordaanvallei J ordaanvallei

9,0 9 ,0 %

Jericho Jericho

8,0 8 ,0 % 28,5% 2 8,5%

Voor Palestijnen V oor P alestijnen doorgaans d oorgaans ttoegankelijke oegankelijke gebieden g ebieden

54,5 5 4,5 %

Jeruzalem J eruzalem

Betlehem B etlehem Direct D irect door door de de Muur Muur getroffen g etrroffen Palestijnse Palestiijnse bevolking bevolking

12,0% 1 2,0% 10,2% 1 0,2% H Hebron ebron

Door de Muur afgesneden D oor d eM uur a fgesneden Palestijnse bevolking P alestijnse b evolking Palestijnse P alestijnse bevolking bevolking afgesneden afgesneden van van landbouwgronden van landbouwgronden ten ten Westen Westen v an de de Muur Muur

10 1 0 Km Km Kaart K aart : © Jan Jan d de eJ Jong ong

4

IKV PAX CHRISTI

p 9 juli 2004 oordeelde het Hof in een advies dat de muur in strijd is met het internationale recht. De muur staat namelijk niet op de Groene Lijn (de bestandsgrens tussen Israël en de Palestijnse gebieden die na de oorlog van 1948 is afgesproken), maar op Palestijns grondgebied. Volgens Israël is de muur nodig om zelfmoordaanslagen tegen te gaan. Het argument van veiligheid laat zich echter moeilijk verenigen met de route van de muur. Een muur op de Groene Lijn is immers korter, ‘slechts’ 315 in plaats van 723 kilometer, en makkelijker te verdedigen.

Wat zijn de belangrijkste gevolgen van de muur? De muur omcirkelt een groot aantal Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, hierdoor worden deze nederzettingen in feite ingesloten bij Israël. Tachtig procent van de kolonisten, 385.000 Israëliërs, maar ook 285.000 Palestijnse inwoners van de Westelijke Jordaanoever worden ingelijfd bij Israël. Zij wonen tussen de Groene Lijn en de geplande bouw van de muur. De bouw van de muur heeft zeer veel gevolgen voor het dagelijks leven van Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever (inclusief Oost-Jeruzalem). Door de muur, de checkpoints, de nederzettingen en wegen die alleen toegankelijk zijn voor auto’s met een Israëlisch kenteken wordt de Westelijke Jordaanoever opgedeeld in kleine, afgesloten stukken

De muur slingert door het landschap.

land. De bewegingsvrijheid van Palestijnen wordt beperkt, gemeenschappen worden van elkaar gescheiden en veel boeren hebben geen toegang meer tot hun land.

Welke gevolgen heeft de bouw van de muur voor het vredesproces? Eén van de belangrijkste risico’s voor het vredesproces is dat met de bouw van de muur de grenzen van een toekomstige Palestijnse staat eenzijdig worden vastgesteld. De grootste nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever worden bij Israël ingelijfd, vooruitlopend op de onderhandelingen over een toekomstige vredesovereenkomst. Daarnaast belemmeren de bezetting, de bouw van de muur en de nederzettingen de ontwikkeling en de continuïteit van de Palestijnse economie. De muur isoleert niet alleen gemeenschappen, maar lijft ook vruchtbare landbouwgrond en waterbronnen bij Israël in. Wat doet de Nederlandse regering tegen de muur? De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof is duidelijk over de verantwoordelijkheid van de internationale gemeenschap. De internationale gemeenschap moet ervoor zorgen dat de uitspraak over de muur wordt nageleefd.

Daarnaast heeft de internationale gemeenschap, en daarmee Nederland, de verantwoordelijkheid om zich uit te spreken over de mensenrechtenschendingen die voortkomen uit de bouw van de muur. Onze regering heeft zich in het verleden een aantal keer uitgesproken over de muur en zegt Israël aan te spreken op de bouw ervan. De regering neemt echter geen concrete maatregelen nu blijkt dat Israël hier geen gehoor aan geeft. De Nederlandse regering wil geen verdere maatregelen nemen. In antwoord op Kamervragen zei Minister Verhagen dat een positieve benadering meer resultaat oplevert dan eenzijdig eisen aan Israël te stellen. Het is de vraag of dit zo is. De uitspraak van het Internationaal Gerechtshof is inmiddels vijf jaar oud en de Nederlandse benadering heeft tot nu toe niets opgeleverd. De EU heeft een associatieverdrag met Israël waarin onder andere afspraken staan over gunstige voorwaarden voor handel. Het associatieverdrag bepaalt in artikel 2 dat de relatie gebaseerd moet zijn op respect voor de mensenrechten. Israël wil graag deze associatie-akkoorden verbreden en verdiepen. In juni besloot de EU om de onderhandelingen over de uitbreiding tijdelijk stop te zetten.

Afgelopen zomer bracht United Civilians for Peace (een samenwerkingsinitiatief van IKV Pax Christi, Oxfam Novib, ICCO en Cordaid) de brochure ‘Over de muur’ uit. In deze brochure leest u meer over de gevolgen van de muur, de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof en persoonlijke verhalen van Israëliërs en Palestijnen die worden geraakt door de bouw van de muur. U kunt de brochure downloaden op http://www.unitedcivilians.nl/muur. De papieren brochure kunt u bestellen door een e-mail te sturen aan [email protected].

De muur bestaat niet in zijn geheel uit betonnen platen. Het grootste deel van de route is een brede strook (ongeveer 50 meter breed) van hek, prikkeldraad, patrouillewegen, greppels, zand en een elektronisch observatiesysteem. De betonnen platen zijn maximaal 9 meter hoog. Dit is een stuk hoger dan de Berlijnse muur, die 4 meter hoog was.

IKV PAX CHRISTI

5

Multicultureel vredesevenement in Rotterdam

De wereld vreedzamer maken De wereld duurzamer en vreedzamer maken is geen droom, maar een groeiende noodzaak. Voor jezelf, voor andere mensen, voor alle levende wezens en voor de hele aarde. Hoe ga je om met de vele obstakels die je op je vredesweg tegen komt?

O

m hier samen een antwoord op te geven, organiseren Huis van Erasmus en IKV Pax Christi het Seeds of Change Festival. De thema’s die de revue passeren zijn: vrede, geweld(loosheid), milieu, respect, tolerantie en rechtvaardigheid. Tijdens het festival is er muziek uit verschillende windstreken, interactief theater over Erasmus en de Oosterse 13e eeuwse filosoof Rumi, een kinderprogramma, een

informatiemarkt en worden er inspirerende documentaires getoond. Hoogtepunt van de dag is het debat om 15.00 uur in de Laurenskerk over ‘Rotterdam Vredesstad?’. Jongeren, politici en wetenschappers gaan met elkaar in gesprek over criminaliteit, onderbuikgevoelens, de oorzaken van geweld en de oplossingen voor crimineel gedrag. Een straattafeldiner vormt de afsluiting van het festival. Honderd mensen, die zich op

Korte berichten Voor de Lieve Vrede Prijs

Pax-it

Organiseert u een activiteit in de Vredesweek (19-27 september 2009), ding dan mee naar de vermelding van ‘meest succesvolle vredesweekactiviteit 2009’ en win € 250. Zet uw activiteit op www.vredesweek.nl bij lokale activiteiten en stuur voor 30 september een verslag naar [email protected]. Het bedrag is bedoeld als stimulans voor een nieuwe, nog leukere activiteit in de Vredesweek 2010.

IKV Pax Christi lanceert in de Vredesweek een nieuw jongerenprogramma onder de naam Pax-it. Vooralsnog richt Pax-it zich op hoger opgeleide jongeren met een bijzondere interesse voor mondiale vraagstukken, in het bijzonder gericht op conflictgebieden. Eline Veninga van IKV Pax Christi: “Pax-it is het brutale broertje van IKV Pax Christi. Pax-it is eigenzinnig, ondernemend en bevlogen. Volgens Paxit is een betere wereld vooral een veilige wereld. Oorlog en geweld ontwrichten de mogelijkheden van mensen in conflictgebieden. Daarom zetten Pax-itters in Nederland zich in voor vrede, onder het motto rebel with a cause. Dat doen zij door het nemen van initiatief en verantwoordelijkheid en het tonen van daadkracht. Pax-it is de vertaalslag van eigentijds engagement naar politieke oplossing van een conflict”. De nieuwe jongerenorganisatie creëert betrokkenheid van jongeren door events als de ‘Nacht van de Vrede’ en vele ‘net-

Vredesweekcollecte In de Vredesweek wordt er in zo veel mogelijk kerken gecollecteerd voor het werk van IKV Pax Christi. Deze Vredescollecte levert een belangrijke bijdrage aan ons werk. Wij vragen graag uw aandacht voor deze collecte. Help mee om van deze collecte een succes te maken. Uw bijdrage kunt u storten op giro 306090 van IKV Pax Christi o.v.v. Vredesweekcollecte, Utrecht.

6

IKV PAX CHRISTI

de een of andere manier verdienstelijk hebben gemaakt voor de Rotterdamse samenleving, worden extra in het zonnetje gezet. Tussendoor treden verhalenvertellers en muzikanten op, die speciale aubades zullen brengen aan de gasten. Kortom, een multicultureel festival met een gevarieerd programma voor alle leeftijden. Datum: zondag 27 september 2009 Tijd: 13.00 -19.00 uur Locatie: Laurenskerk en Grotekerk plein, Rotterdam Toegang: gratis Voor het volledige programma en achtergrondinformatie: www.seedsofchangefestival.nl

werkborrels’ waardoor jongeren in aanraking komen met mensen die veel ervaring hebben opgedaan in conflictgebieden, onder wie politici, ambassadeurs en vertegenwoordigers van vredesinitiatieven. Interesse? [email protected]

Ikon-programma over de Muur Programmamaker Paul Rosenmöller maakt een serie over de val van de muur. Dinsdag 27 oktober en 3, 10 en 17 november 2009 om 22.55 – 23.30 uur op Nederland 2. De eerste aflevering gaat over de voormalige DDR, de tweede over Solidarnosc in Polen, de derde over de Baltische staten en de laatste over Rusland en WitRusland.

Wereldraad van Kerken sluit Decade to Overcome Violence af

‘Wees niet bang’ Het einde van de Koude Oorlog in Europa, ingeluid door de val van de muur, bracht hoop op wat wel het ‘vredesdividend’ genoemd wordt. Een ander tijdperk zou aanbreken, waarin vijandschapsdenken en de wapenwedloop wereldwijd zouden worden beëindigd.

I

n lijn hiermee riep de Wereldraad van Kerken op tot een ‘Decade to Overcome Violence’ die in 2001 in Berlijn van start ging om de ervaringen van lidkerken, oecumenische organisaties, lokale gemeenten en parochies en de basis bijeen te brengen. Hierbij ging het om het omgaan met én tegengaan van allerlei vormen van geweld: huiselijk geweld, seksueel geweld, structureel geweld in economische en institutionele systemen, oorlogs- en wapengeweld. Gedurende de afgelopen jaren hebben de kerken zich steeds sterker uitgesproken voor het uitbannen van geweld in de samenleving.

het licht zien. Aanleiding voor de brochure is de afsluiting van de Decade to overcome violence. In 2011 wil de Wereldraad tijdens een oecumenische vredesbijeenkomst in Kingston, Jamaica, dit proces afronden met een gezamenlijke verklaring over vrede en geweld in onze wereld. Daar zullen met name vier belangrijke thema’s centraal staan: vrede in de gemeenschap, waarbij vooral huiselijk en seksueel geweld de nodige aandacht krijgen; vrede op de markt, waarbij met name ingegaan zal worden op het structureel geweld en onrecht in het heersende economische model; vrede tussen de volkeren, waarbij stilgestaan wordt bij onder meer de rol die etnische, culturele en religieuze aspecten kunnen spelen bij gewapende conflicten en vrede met de aarde, waarbij de noodzaak tot het ontwikkelen van een meer duurzame levensstijl belicht zal worden. Want, zo stelt de Wereldraad, het gaat niet alleen om ‘vrede op aarde’, maar ook om ‘vrede met de aarde’.

Verhalen Einde decennium In oktober laat de Raad van Kerken in Nederland, de brochure ‘Wees niet bang’

De brochure ‘Wees niet bang’, bevat voornamelijk een actuele theologische doordenking van de begrippen pacifisme,

rechtvaardige vrede en rechtvaardige oorlog. Het is een oproep aan de Nederlandse kerken om een eigen bijdrage te leveren aan een nieuwe visie op Vrede. Lokale gemeenten en parochies worden uitgenodigd te reageren onder de werktitel: ‘Vertel ons je Verhaal van Vrede’. Deze verhalen worden gebundeld en worden benut voor de reactie van de Raad van Kerken richting Wereldraad. Ook zullen ze een rol spelen in de Vredesweek 2010. De brochure ‘Wees niet bang’ verschijnt in de serie Oecumenische Bezinning en is te bestellen bij de Raad van Kerken in Nederland, via www.raadvankerken.nl Deze brochure is geschreven door Lucien van Liere, IIMO (Universiteit van Utrecht) in samenspraak met een taakgroep Rechtvaardige Vrede van de Raad van kerken. In deze groep hadden zitting: Piet Halma en Edwin Ruigrok (IKV Pax Christi), Jan Schaake (Kerk en Vrede) en Kees Nieuwert (Raad van Kerken).

Aartsvader Conciliair Proces

Vlam van de Geest voor Heino Falcke

V

oor de val van de muur in 1989 speelde Heino Falcke een belangrijke rol bij positiebepaling van de kerk in de DDR. Hij functioneerde als een brug tussen de kerkleiding en de vele kritische vredes- en mensenrechtengroepen. Na de val van de muur heeft Falcke zich onder meer bezig gehouden met de verwerking van de Stasi-problematiek. Op vrijdag 2 oktober krijgt Falcke uit handen van de Raad van Kerken in Nederland de Vlam van de Geest uitgereikt, een waardering voor iemand die op oecumenisch gebied zijn sporen heeft verdiend.

Vanuit de Nederlandse kerken en de vredesbewegingen IKV en Pax Christi is met Falcke altijd veel contact geweest. Weinig bekend is dat hij een van de ‘aartsvaders’ was van het Conciliair Proces, een oecumenische beweging die in de DDR een onmiskenbare invloed heeft gehad op de vreedzame omwenteling in 1989. Het Conciliair Proces leefde ook sterk in Nederland en speelde een stimulerende rol in de honderden gemeentecontacten Nederland-DDR. De prijsuitreiking op 2 oktober gaat gepaard met een studiemiddag over de be-

tekenis van het Conciliair Proces voor de ‘Wende’ in 1989. Hierover spreekt Stephen Brown, redacteur van het oecumenisch persbureau ENI. Hij is onlangs op dit onderwerp gepromoveerd. Andere sprekers zijn Laurens Hogebrink en Bob Goudzwaard, die vanuit de Nederlandse kerken veel contact hadden met Falcke. De studiemiddag, wordt door de Raad van Kerken i.s.m. IKV Pax Christi georganiseerd en begint om 13.00 uur in de Geertekerk te Utrecht. Aanmelding, zie www.ikvpaxchristi.nl onder Agenda

IKV PAX CHRISTI

7

Agenda Column 20 september

Eerherstel voor de burger! Twintig jaar na de val van de Berlijnse Muur, in november 1989, zijn historici het nog steeds niet eens over de vraag waarom toen in zo korte tijd de communistische regimes ineenstortten. In de jaren tachtig legden IKV en Pax Christi in hun werk het verband tussen de strijd voor mensenrechten (met steun voor dissidenten en onafhankelijke groepen in de Warschaupactlanden) en ontwapening (met verzet tegen de verdergaande bewapening in West-Europa en de Verenigde Staten). In de uitwerking van de ‘ontspanning van onderop’ werden burgers en organisaties in Nederland uitgedaagd om relaties met counterparts in de Warschaupactlanden te ontwikkelen, en vervolgens – in gesprek en door gezamenlijke actie – het failliet van de Europese tweedeling te benoemen en aan de orde te stellen. Het ging dus nadrukkelijk om meer dan alleen het doorbreken van vijandbeelden. Het idee erachter was dat vanuit een dergelijk netwerk politieke alternatieven bepleit zouden moeten worden en de verlammende retoriek van de Koude Oorlog ter discussie gesteld zou worden. Een interessant voorbeeld uit 1986: in de scholenuitwisseling tussen het Zuid-Hollandse Brielle en Havlickuv Brod (Tsjechoslowakije) accepteerde Brielle alleen volledige klassen, dat wil zeggen geen selectie van ‘betrouwbare’ leerlingen (kinderen van het partijkader). Ook bedongen de gemeente Brielle en de Brielse school dat de leerlingen die op bezoek kwamen in de gezinnen van Nederlandse leeftijdgenoten werden ondergebracht. Op deze manier werden tal van momenten gecreëerd waarop de leerlingen uit Havlickuv Brod vrijuit met leeftijdgenoten konden spreken, uit het oog van hun begeleiders. Uiteindelijk waren het de burgers uit de Warschaupactlanden die de Berlijnse Muur niet langer tolereerden en via de Hongaarse route het reëel bestaande socialisme achter zich lieten. Het waren deze burgers die massaal de kant kozen van de kleine groepen dissidenten die aan het eind van de jaren tachtig steeds moeilijker te controleren en te onderdrukken waren. Toonaangevende dissidenten, vaak goede bekenden van IKV en Pax Christi, namen het voortouw vóór en ook ná de val van de Muur. Ik beken dat ik toen, in mijn onschuld, dacht dat burgers vanaf dat moment een centralere rol zouden vervullen in de strategieën ter bevordering van vrede en democratie. Maar dat was niet zo, althans niet in voldoende mate. Nog steeds wordt volgens mij veel te weinig ingezet op steun aan burgers die structuren in eigen land willen veranderen. Politici en diplomaten blijven al te zeer gefixeerd op collega-politici die helaas vaak geen belang hebben bij hervormingen en democratisering. Indachtig de val van de Muur pleit ik voor eerherstel van de burger en nieuwe duurzame campagnes voor intensieve relaties met burgers en burgergroepen in (post)conflictgebieden.

Nederland 2, 10.00 uur vredesviering uit IJsselstein. Een viering in de sfeer van Taizé. Voorganger is Peter Denneman en de muziek komt van het koor Face to Face.

21 september Nacht van de Vrede jongerenevent, Odeon, Amsterdam, 19.30 – 02.00 uur I.s.m. NCDO en Llink. Opening met Ruud Lubbers en de nachtburgemeesters van Amsterdam. Debat, film en muziek met Jan Pronk, Jack de Vries, Tariq Ramadan (o.v.b) Mohammed Cheppih en reggaewonder en ambassadeur van de Nacht van de Vrede Ziggi, DJ-set Kraak&Smaak, Malavita en Shit is Bangin’. Met workshops en een netwerkcafé waarin je met vips op het gebied van conflictbeheersing contact kan leggen.

24 september Uitreiking scriptieprijs en symposium, Universiteit Tilburg, 14.00-17.00 uur Uitreiking van de ‘Visies op Vrede’ scriptieprijs van IKV Pax Christi en de Stichting Vredeswetenschappen. Voorafgaand aan de prijs is er een debat over Responsibility to Protect.

27 september Seeds of Change festival, Rotterdam, 13.00 – 19.00 uur, Grotekerkplein Een evenement ter afsluiting van de Vredesweek met Jan Pronk en bisschop Van Luyn, jongerenburgemeester Andrea Moreira Santos, filosoof Henk Oosterling, wethouder Rik Grashoff en heel veel muziek uit Brazilië, Sierra Leone en Cuba. Afgesloten met een multicultureel straattafeldiner voor 100 Rotterdammers die zich op de een of andere manier verdienstelijk hebben gemaakt voor de Rotterdamse samenleving.

2 oktober Studiemiddag rondom Heino Falcke, Geertekerk,Utrecht, 13.00 uur Prijsuitreiking Vlam van de Geest aan Falcke. Symposium Conciliair Proces voor de ‘Wende’ in 1989.

Colofon Redactie: Piet Halma en Helma Maas (eindredactie) Met dank aan: Merijn de Jong, Laurens Hogebrink en Dion van den Berg Fotografie: o.a. Merijn de Jong en IKV Pax Christi-archief Basisvormgeving: RAAK Grafisch Ontwerp Drukkerij: Van der Weij BV, Hilversum ISSN 1874-6497

IKV Pax Christi, Godebaldkwartier 74, 3511 DZ Utrecht Postbus 19318, 3501 DH Utrecht. Tel (030) 233 33 46, Fax (030) 236 81 99, [email protected] www.ikvpaxchristi.nl Giro: 51 61

Dion van den Berg is senior beleidsmedewerker bij IKV Pax Christi

IKV Pax Christi is ANBI-erkend en heeft het CBF-keurmerk

8

IKV PAX CHRISTI