Vragen om hulp bij huiselijk geweld is een grote stap in het onbekende

Vragen om hulp bij huiselijk geweld is een grote stap in het onbekende “De man is niet het probleem, maar een deel van de oplossing” “Ik ben een nieuw leven begonnen”

Veilig - Betrouwbaar - Samen

het managementteam van wende

ronald sietsma, directeur wende:

“We gaan huiselijk geweld in een vroeger stadium signaleren en aanpakken” Jaarlijks krijgt de politie in Nederland zo’n 95.000 meldingen binnen van huiselijk geweld. Dat aantal stijgt nog steeds. Er wordt bovendien gezegd dat dit slechts het topje van de ijsberg is. In een jaar sterven 75 vrouwen en 25 mannen aan de gevolgen van huiselijk geweld. Is dat niet verontrustend?

Van links naar rechts: Ronald Sietsma, Müzeyyen Polat, Ivonne Fong-Pien-Joe, Mariet Lohman en Paula van den Boom

“Ja, dat is zeker verontrustend. Maar we zijn blij

beide ouders een belangrijke rol. Huiselijk geweld

dat er steeds meer boven tafel komt. Mensen kun-

kent een zeer vervelend aspect: het gaat vaak over

nen bij huiselijk geweld de weg naar hulpverlening

van generatie op generatie. Dat proberen we te

steeds beter vinden. Ze durven te bellen omdat ze

voorkomen door de begeleiding van kinderen prio-

er vertrouwen in hebben dat organisaties als Wende

riteit te geven. Ze moeten, net als hun vaders en

ze kunnen helpen. De spotjes op radio en televisie

moeders, hun trauma’s verwerken. Dan is de kans

leveren ook hun bijdrage. Maar het duurt gemiddeld

op herhaling kleiner. Voor kinderen hebben we nu

zeven jaar voor slachtoffers van ernstig huiselijk

een methodiek: Veerkracht. Bovendien werken we

geweld contact opnemen. Dat is natuurlijk veel te

samen met hulpverleners van De Jutters en GGZ-

lang. In die tijd zijn mensen flink beschadigd, vooral

Delfland om de trauma’s bij moeders en kinderen

eventuele kinderen. We willen daarom huiselijk

aan te pakken.”

geweld in een eerdere fase opsporen. Dan ligt een mogelijke oplossing dichterbij.”

Maar terwijl je het ene probleem oppakt, ontstaat elders weer een ander. De aandacht gaat nu uit

Hoe denkt Wende dat te gaan doen?

naar kwesties als eergerelateerd geweld, het mis-

“Er worden nu door Wende ambulante interventie-

handelen van ouderen, mannen die aan geweld be-

teams samengesteld. In die teams wordt veel van

zwijken en voor wie Wende speciale opvang heeft,

onze kennis en ervaring geconcentreerd. De teams

verborgen vrouwen en intiem terrorisme - allemaal

werken op wijkniveau, waar we overigens nu al

verschijnselen die in deze jaaruitgave van Wende

zitten met onze ambulante posten. We zitten dicht

aan bod komen en waar de organisatie aan werkt.

op de mensen. We proberen de problemen op te

Dit is het Jaarbeeld 2013 van Stichting Wende | antwoordt op huiselijk geweld Postbus 85711 2508 CK Den Haag Tel. 070 310 68 78 Fax 070 312 18 95 www.stichtingwende.nl [email protected]

lossen waar ze ontstaan: thuis. De ambulante teams

“Dat toont maar weer aan hoe belangrijk het is

grijpen in bij complexe situaties en ondersteunen

dat Wende als kenniscentrum haar kritische massa

andere professionals met advies en voorlichting.

behoudt om dergelijke problemen te kunnen aan-

Ondanks die inzet blijft opvang noodzakelijk, vooral

pakken. We bevinden ons momenteel in een veran-

vanuit het oogpunt van veiligheid. Het komt helaas

derend landschap. Enerzijds dreigen budgetten te

nog vaak voor dat vrouwen en mannen, met en

worden versnipperd, anderzijds werken we aan het

zonder kinderen, in de eigen omgeving niet veilig

samengaan van het Steunpunt Huiselijk Geweld

zijn. Ook daar blijven wij ons specialisme inzetten.”

met het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling. Tel daarbij op dat op overheidsniveau bevoegd-

Hoe wil Wende huiselijk geweld op den duur verminderen?

heden worden gedecentraliseerd en financierings-

“Vanuit wat we noemen de ‘systeemgerichte be-

hier gedetailleerd te beschrijven, maar zie het zo:

stromen worden omgelegd. Het voert te ver om dat

nadering’ betrekken we alle leden van het gezin

2014 is het jaar van de voorbereiding. In 2015 gaan

Directe hulp: 070 392 57 74

zoveel mogelijk bij de aanpak, ook de vaders. In

we springen, maar we weten nog niet hoe groot de

Bent u in gevaar bel dan altijd eerst 112

de ontwikkeling van kinderen spelen namelijk

zandbak is waar we in belanden.”

3

medewerkster advies en intake tara:

“Vragen om hulp bij huiselijk geweld is een grote stap in het onbekende” “U zegt dat u mishandeld wordt. Is dat

Fysiek geweld hangt in de lucht of er zijn al klap-

wordt bepaald door een commissie waar gemeente,

geestelijk of lichamelijk? Ik vraag het omdat

pen gevallen. De veiligheid, mogelijk ook die van

politie en verschillende hulpverlenende instanties in

kinderen, staat op het spel. Dan pak je de telefoon

zitten. Tara en haar collega’s adviseren de commis-

en bel je Wende.

sie. De angst moet reëel zijn en worden aangewak-

ik moet weten of u veilig bent.” Het zijn serieuze telefoongesprekken die Tara op de vroege maandagochtend voert. Met de vragen die ze stelt wil ze er achter komen hoe urgent een hulpvraag is, en hoe snel zij

kerd door een persoon die al wat op z’n kerfstok

Alarmkastje

heeft. Tegelijk met de verstrekking van het kastje

“Veel mensen bellen rond de feestdagen, als fami-

start een hulpverleningstraject waarin de cliënt

lieleden dicht op elkaar zitten, of op vrijdagmiddag,

weerbaar wordt gemaakt en waarin wordt gezocht

als ze het vooruitzicht van weer een weekend in

naar een permanente oplossing voor het probleem

en haar collega’s moeten handelen. De in-

spanning niet aankunnen”, zegt Tara. “De beller,

van stalking. Het alarmkastje, waarvan het systeem

deling loopt van code groen en oranje naar

vrouw of man, gaat dan wel een drempel over. Je

officieel Aware heet (abused women’s active

neemt een grote stap in het onbekende. Daarom

response emergency, oftewel directe hulp bij mis-

code rood. In het laatste geval kan het zijn

is het belangrijk dat we als Wende vertrouwen

handeling van vrouwen), vult op deze manier een

dat de persoon die belt op de huid gezeten

uitstralen. Zeker als je buiten je eigen woonplaats

gat tussen het samen als ex-partners in alle redelijk-

wordt door iemand die vuurwapengevaarlijk

wordt gehuisvest, kun je je verdomd alleen voelen.”

heid zoeken naar een oplossing (wat niet lukt) en

Mede om die reden kennen de codes groen, oranje

het vastzetten van de agressor (wat je als hulpver-

en rood anno 2014 vele schakeringen, evenals de

lening wilt voorkomen).

kan zijn en die meestal een bekende is bij de politie. Kortom, code rood betekent dat

antwoorden op de hulpvragen.

je leven op het spel staat. Dan zoekt Tara, medewerker advies en intake van Wende, meteen naar een geheim opvangadres.

Voor het ontlopen van serieuze fysieke of geestelijke dreiging is verhuizing niet meer de enige oplossing. Een cliënt kan nu een kastje met zich meedragen

Vanwege de veiligheid is dat in dit geval

met een alarmknop. Zodra zij (of hij) die indrukt,

altijd buiten de eigen regio.

weet de politie dat er gevaar is en waar de drager zich bevindt. “Zo’n kastje is een laatste hulpmiddel voor als alternatieven niet werken”, verklaart Tara.

Medewerkster advies en intake Tara

“Het is niet de bedoeling dat mensen naar ons

“Een ex-partner blijft een cliënt bijvoorbeeld maar

toekomen alleen voor een andere woning”, is ook

stalken ondanks talloze waarschuwingen of andere

een opmerking die soms valt op de kamers van het

maatregelen. Het goede van zo’n kastje is dat het

team van zes mensen waar Tara deel van uitmaakt.

preventief werkt. Zodra de stalker beseft dat zijn

Het geeft het andere eind van de schaal aan. Bij

gedrag hem weer in aanraking zal brengen met

een relatie die op z’n einde loopt kan een eigen

de politie, druipt hij uiteindelijk af, tot hij geheel

woning voor een van de partners uiteraard meteen

uit zicht is. De cliënt krijgt rust door dat kastje, en

In het project Aware beschikken vrouwen over alarmkastjes die stalkers op

rust geven. De mensen die bellen leven dikwijls

daardoor gelegenheid na te denken over haar toe-

afstand houden.

geïsoleerd en beschikken niet over een uitgebreide

komst en hoe ze die wil vormgeven.”

familie- of kennissenkring waar ze tijdelijk terecht

4

Het antwoord dat Wende met Aware geeft op

kunnen. Maar er moet wel sprake zijn van een

Kerfstok

huiselijk geweld leidt op deze manier eerder naar

noodsituatie, zoals problemen die soms al jaren

Wende beschikt over tien alarmkastjes, die vrijwel

een duurzame oplossing die voor alle partijen

sluimeren en escaleren of dat dreigen te doen.

altijd allemaal in gebruik zijn. Wie zo’n kastje krijgt,

bevredigend is.

5

procesregisseur wim pronk van wende:

“Het welzijn van het kind staat voorop”

Hoe schat je veiligheid van dit kind/gezin in? 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

“Het is droevig om liefde verloren te zien gaan. Je ziet de pijn in de mensen, het onvermogen

echtelijke ruzie, van een liefde die ten einde loopt.

om de communicatie op gang te laten komen. Wij zijn er om nieuwe wegen te vinden, om

De vader wil dat het kind papa zegt, maar het kind voelt daar niet voor. De moeder schermt het kind

opnieuw een verbinding tot stand te brengen. Dat alles met het oog op de veiligheid van

af, want ze heeft door dat het zich niet prettig voelt

kinderen.” Het is duidelijk dat Wim Pronk met hart en ziel opgaat in zijn werk bij Wende. Hij

bij de vader. “Toch realiseren ouders zich vaak niet

weet zijn verhaal te illustreren met vele voorbeelden uit de praktijk en op de flip-over geeft

welke schade een kind kan oplopen in de ‘dynamiek’ van de relationele misère”, zegt Wim: “Wat meestal

hij een gezinssituatie schematisch weer: een rondje voor de moeder, een blokje voor de vader

werkt, is de ouders door de ogen van de kinderen

en verbindingslijnen naar de kinderen.

laten kijken. We laten kinderen tekeningen maken van hoe ze een en ander ervaren. Die plakken we

Wim is als een van de vijf ‘procesregisseurs’ verant-

is de zorgcoördinator. Voor de gesprekken die wor-

aan de muur. Dan zie je vaak de vader en moeder

woordelijk voor het op gang krijgen en houden van

den gevoerd baseert het team zich op de structuur

breken. Daarna worden er bijvoorbeeld afspraken

hulp aan ouders en kinderen naar een nieuwe,

van de Signs of Safety-methode uit Australië. De

gemaakt dat de ouders niet meer discussiëren waar

betere toekomst na uitingen van huiselijk geweld.

basis van deze methode is dat cliënten zelf hun

de kinderen bij zijn of dat zij communiceren via

Dat gaat niet zonder slag of stoot, omdat er soms

krachten, zorgen en doelen uitspreken. Deze worden

email. Die afspraken worden schriftelijk vastgelegd.”

een ‘dynamiek’ is van ruzie, spanning en bekvechten

genoteerd. “Je zet de cliënten aan het stuur met

tussen de ouders. “Het gaat ons procesregisseurs

hun eigen verhaal en plan. Als hulpverlener neem

Gedragsverandering

er niet om wie gelijk heeft. We willen een veilig

je enige afstand van je eigen oordeel”, verduidelijkt

Wim laat mensen niet wegkomen met halfslachtige

bestaan creëren voor de kinderen”, zegt Wim. Bin-

Wim. “Je schiet niet in een ‘zorgrol’ en je stelt veel

toezeggingen, bijvoorbeeld alleen om de ander naar

nen die dynamiek zoekt hij de uitzonderingen, de

vragen over de details. Dit doe je om samen te zoe-

de mond te praten. “Ik laat ze niet ‘ontsnappen’,

lichtpuntjes en die wendt hij aan om verandering

ken naar positieve uitzonderingen die goed werken

omdat ik weet daar toch niets uit voortkomt.”

teweeg te brengen.

voor dit gezin. Op die wijze proberen wij het ver-

Soms is het nuttig ook andere familieleden bij het

trouwen te herstellen en kleine, succesvolle stapjes

gesprek te betrekken, zoals een grootmoeder die

Veilig Verder Team

te maken.”

De begeleiding van ouders met kinderen speelt zich

Procesregisseur Wim Pronk richt zijn flip-over met een

een positieve invloed heeft, of vrienden of buren.

schematische vergelijking van het gezin naar de camera.

De benadering is immers ‘systeemgericht’, waarbij

af in wat een ‘Veilig Verder Team’ heet. Behalve een

Binnen het Veilig Verder Team worden gesprekken

procesregisseur als Wim maakt daar voor elke ouder

gevoerd met mensen alleen, met het gezin als ge-

kind te zeggen heeft. Ook vindt hij dat de moeder

het systeem de volledige sociale omgeving van cliënten is. Iedereen die kan helpen de veiligheid van

een medewerker maatschappelijk werk deel van uit.

heel en ook met mensen om het gezin heen (het

hem te weinig vertelt over hoe het met het kind

het kind te waarborgen - geestelijk en lichamelijk -

Voor ieder kind is er bij voorkeur één medewerker

‘netwerk’), waarbij aan het eind afspraken worden

gaat. Hij kruipt dus in de rol van slachtoffer. Daar

is welkom. Die veiligheid, zoals die wordt waarge-

van Jeugdzorg. Deze collega van bureau Jeugdzorg

gemaakt. In die afspraken staat het welbevinden

laat ik hem niet in begaan. Ik maak duidelijk dat

nomen door de ouders en de medewerkers van het

van kinderen centraal. Soms is de realiteit weer-

hij de leiding moet nemen; dat hij zelf die vragen

Veilig Verder Team, wordt uitgedrukt op een schaal

barstig, moet Wim bekennen, want mensen doen

moet stellen en op verandering kan koersen. En

van 0 tot 10. En daar handelt het team naar, tot het

niet altijd wat ze zeggen en soms begrijpen ze de

als hij een goede relatie met het kind wil, moet hij

cijfer goed genoeg is en het (voormalige) gezin weer

consequenties van hun handelen niet. Hierin staan

wel op tijd zijn als hij heeft afgesproken iets met

op eigen benen kan staan. Gemiddeld duurt dat

vaak hun eigen jeugdtrauma’s centraal en niet de

het kind te gaan doen. Tegelijk kijkt hij de moeder

negen maanden, met elke drie weken een gesprek.

veiligheid van hun kind. Dat brengt een kind in een

steeds naar de ogen, wil haar bevestiging. Hij wil

“Kinderen kunnen een gedragsverandering bewerk-

verwarrende situatie.

het liefst samen iets doen, met z’n allen. Maar zij

stelligen”, stelt Wim vast. “Ik zie partners stapjes

wil die relatie niet meer. Blijft over: het kind.”

nemen in elkaars richting. Ze realiseren zich opeens

Stuur in handen

6

dat ze ‘de kinderen waren vergeten’. Dat wil niet

Wim: “Neem als voorbeeld een voormalig gezin

Echtelijke ruzie

zeggen dat het koek en ei blijft. Maar als er opnieuw

waarin de vader het kind niet heeft erkend. De

Het is een treffend voorbeeld van hoe een kind

hommeles ontstaat, nemen ze weer contact met ons

vader beklaagt zich er over dat hij niks over het

ongewild en ongewenst de spil wordt van een

op. Dat betekent dat ze vertrouwen in ons hebben.”

7

carla, casewerker bij wende over haar cliënt hafida:

OPVANG

"Soms dacht ik wel eens: wat moet ik nou met jou?" “Soms dacht ik wel eens: wat moet ik nou met jou?” Carla,

mede door de druk die ze van haar omgeving voelde. “Pas toen mijn moeder overleed

casewerker bij Wende, kan het eerlijk zeggen tegen haar cliënte

durfde ik tot actie over te gaan. Toen kon ik haar geen pijn meer doen. Ik ben naar een

Hafida, die nu bijna ex-cliënte is. In de loop van een klein halfjaar

psycholoog gestapt, naar de politie en uiteindelijk naar Wende.”

gesprek

hebben zij een cliëntrelatie opgebouwd waarin ze alles tegen elkaar kunnen zeggen. Nu is Hafida ook een vrouw met het hart

Deuk oplopen

op de tong, dus dat scheelt. Maar het heeft wel even geduurd voor

In het huis van Wende waar Hafida verblijft zijn negentien plaatsen, voor vrouwen

ze zich durfde bloot te geven. “Ik heb dertien jaar een masker ge-

met en zonder kinderen. Afhankelijk van het hulpverleningsplan komen de cliënten

dragen”, zegt ze.”Ik wilde voor mezelf en mijn omgeving niet

in een eigen appartement of in een kamer met gemeenschappelijke voorzieningen.

toegeven hoe ongelukkig ik was. Maar onder de oppervlakte zat

Hafida woont met haar kinderen in een eigen appartement. Voor de kinderen is er

veel verdriet. Toch val ik nog wel eens in mijn rol van ‘alles gaat

speciale opvang, want vrijwel alle kinderen lopen een deuk op bij echtelijke ruzies.

goed’. Dan houdt Carla mij een spiegel voor.”

Carla: “Voor de vrouwen die hier komen is dit huis een laatste redmiddel. Ze hebben geen netwerk waar ze terecht kunnen. De familie van Hafida woont niet in Nederland.”

Samen blikken Carla en Hafida (35) terug op de afgelopen jaren. Want hoewel Hafida pas eind 2013 met haar twee kinderen in een huis van Wende is komen wonen, hadden

Kwartje vallen

medewerkers haar al een paar jaar in het vizier. Carla: “Collega’s van het ambulant

Carla’s cliënte staat op het punt naar

team huiselijk geweld hebben gesprekken met haar gevoerd op de school van haar kin-

een zelfstandige woning te verhuizen.

deren. Dat is daar de ideale locatie voor, want het valt niemand op. Het gebeurt buiten

Wende heeft daar in bemiddeld. Terug-

het zicht van familie en buren.” Hafida: “De juf had hiertoe het initiatief genomen.

gaan naar haar man is uitgesloten. De

Die voelde dat er iets niet klopte. Maar ik was nog niet zover, dus is het bij gesprekken

scheidingsprocedure loopt. Voor haar

gebleven. Maar daardoor wist ik wel waar ik kon aanbellen als het echt misliep.”

man gaat het allemaal veel te snel. Hafida: “Het kwartje is nog steeds niet

Pijnlijke vragen

gevallen. Maar dat was de afgelopen

En het liep mis. Na jaren van ruzies waarbij ook werd geslagen, is Hafida na een grote

jaren steeds zo. In zijn gedachten liep

uitbarsting van haar man naar de politie gestapt. Hij kreeg een tijdelijk huisverbod.

hij steeds achter op mij. Hij kon niet in-

Korte tijd later hebben Hafida en de kinderen hun huis verruild voor de opvang bij

zien dat het structureel fout zat tussen

Wende. Dat was de enige oplossing in het kader van de veiligheid. De opvang was

ons. Na een ruzie zei hij sorry en hij

slechts een straat verder: een geluk bij een ongeluk. Voor de kinderen betekende dat

dacht dat het dan weer goed was. Maar

niet te veel verandering. Ze hoefden bijvoorbeeld niet naar een nieuwe school, waar

zo werkt het niet natuurlijk. Hij kan de

midden in het schooljaar iedereen zou vragen waar ze plotseling vandaan komen. Dat

situatie niet accepteren.”

zijn pijnlijke vragen voor een kind. Het onbegrip van haar man kan een wissel trekken op de toekomst. Hafida en de De problemen tussen Hafida en haar man zijn in de loop van vele jaren gegroeid. “Ik

kinderen wonen dan verder weg, maar de kinderen moeten hun vader blijven zien.

ben op mijn negentiende getrouwd, op aanraden van een tante, die hem een geschikte

Carla: “Daar zijn afspraken voor in de maak. We gaan er met z’n drieën voor rond de

kandidaat vond, ook al was hij veel ouder. Ik brak mijn universitaire studie af en mocht

tafel zitten. Door hem te helpen, helpen we immers ook Hafida. Na Hafida’s vertrek

van hem ook niet werken. In het begin van mijn huwelijk was hij nog in goede doen,

kunnen we nazorg leveren, maar de omgang met de kinderen kan voor langere duur

maar met gokken verloor hij veel geld en uiteindelijk ging hij failliet. Dat maakte hem

door Wende met gesprekken worden begeleid.”

neerslachtig en agressief,” aldus Hafida. Ze heeft vele jaren de schijn opgehouden,

8

Systeemdenken

“In die zienswijze past het dan ook dat een cliënt bij Wende bezoek ontvangt van familie, vrienden en

Anders dan vroeger, worden in de meeste gevallen van huiselijk geweld ook de man en de overige familie

soms oude of nieuwe partners. Dat moet wel worden aangevraagd en we bekijken per geval of er risico’s

betrokken bij het zoeken naar een structurele oplossing. Ook buren en vrienden kunnen daar bij horen. Zij

aan verbonden zijn. Dat is een heel verschil met vroeger. Toen rustte er zowat een taboe op de omgang

vormen wat binnen de hulpverlening wordt genoemd ‘het systeem’. Carla: “Een slachtoffer van huiselijk

met de oud-partner. Met als gevolg dat vrouwen stiekem contact hadden. Ze waren namelijk bang om uit

geweld wil dat het probleem wordt opgelost en daarna verder gaan met leven, het liefst in een omgeving

het opvanghuis te worden gezet als dat aan het licht kwam. Het gevolg daarvan was dat problemen niet

met zo min mogelijk veranderingen. Want die omgeving - het systeem- is het ankerpunt. Het gezin, de

werden opgelost omdat de partner er niet bij betrokken was. Vrouwen kwamen na verloop van tijd terug

relatie, de familieverbanden moeten daarom zo veel mogelijk overeind blijven.”

in een situatie waarin niets was veranderd. Dat proberen we nu te voorkomen”, aldus Carla.

9

kinderhulpverlener martha:

“Als hier de deur open gaat zie ik kinderen met hun moeder binnenkomen, in plaats van andersom.” “Ik wil graag dat papa zich gewoon netjes gedraagt en geen ruzie gaat maken met mama

Wendy (5) heeft een paar dagen geleden opge-

De Golfbreker in Den

in het restaurant en buiten. Ik wil niet dat zij het hebben over de scheiding waar wij bij zijn.

schreven hoe ze zich de toekomst voorstelt. Met

Haag. De tekeningen

haar zusje van 10 en haar ouders gaat ze deze week

die de kinderen daar-

Ik wil graag met papa knuffelen.” In een huis met problemen groeien kinderen snel op, helaas.

eten bij McDonald’s; om het weer eens te proberen.

bij maken hebben

Ze worden eerder geconfronteerd met de rauwe werkelijkheid en pikken daar meer van mee

Het gezin kent een lange geschiedenis van huiselijk

een belangrijk

dan ouders beseffen. Dat is althans de ervaring van Martha, kinderhulpverlener van Wende

geweld - en een scheiding. Dat sommige voorvallen

bijeffect: ouders

veel indruk maken op kinderen, komt onder meer

realiseren zich beter

tot uiting door de tekeningen en teksten die ze

hoeveel schade ze

maken. “Zo hadden vader en moeder een keer

toebrengen met hun

Er zijn acht plaatsen in zes appartementen beschikbaar. Vrouwen met kinderen wonen apart;

knallende ruzie op weg naar het vakantieadres”,

gedrag. Het is een

vrouwen zonder kinderen delen een huis met z’n tweeën.

zegt Martha. “Pas veel later maakte Wendy een

spiegel met een pijnlijke reflectie. Dat geeft hun

tekening van de auto met iedereen er in. Ook de

meer mogelijkheden hun gedrag aan te passen.

tranen had ze getekend, van haar en van haar



zusje. Haar kleine broertje van drie probeerde zich

Veerkracht

onder een kussen af te sluiten van de herrie. Toen

Spanningen in het gezin kunnen op verschillende

de ouders haar tekening zagen waren ze verbaasd

kinderen een verschillend effect hebben. Martha:

over hoe veel indruk een knallende ruzie op de kin-

“Sommige kinderen vertrouwen geen enkele vol-

deren had gehad, en hoe lang dat bij hun dochter

wassene meer. Of ze kunnen juist geen moment

bleef spelen. De ruzie ging toch immers niet om

meer buiten hun moeder. Zo was ik een keer bezig

de kinderen?”

met een kind terwijl haar moeder in de kamer er

op een locatie van Wende waar vrouwen en kinderen met ‘code rood’ worden ondergebracht. Ze verkeren in een situatie waarin acuut gevaar heerst en een geheim adres noodzakelijk is.

Kinderhulpverlener Martha

naast wachtte. Elke minuut moest het meisje kijken

10

Preventiecursus

of haar moeder er nog was. Andere kinderen krui-

Een van de methodieken die Wende gebruikt om

pen meteen bij je op schoot. En alles daartussen.

erachter te komen hoezeer kinderen geraakt zijn

Ik kan al veel afleiden uit de manier waarop een

door het geweld tussen ouders heet Veerkracht.

kind met blokken speelt.” In principe kan een kind

Een onderdeel daarvan is het maken van tekenin-

veel hebben. Daarom is de naam Veerkracht voor

gen over wat goed gaat, wat niet goed gaat en wat

de methodiek zo toepasselijk. Voor ze bij Wende

een kind wenst voor de toekomst. Op basis van die

kwam werkte Martha met kinderen van vluchte-

methodiek, met uiteraard nog veel meer onderde-

lingen. Ze kwamen koud van Schiphol. “Sommigen

len, kunnen Martha en haar collega’s bepalen welk

arriveerden grijs en emotieloos. Maar kleuters van

soort hulp een kind nodig heeft, die door Wende

een jaar of vier kregen al na drie weken veiligheid

wordt verleend. Een preventiecursus van acht bij-

weer kleur op de wangen. Zo snel kan het gaan.

eenkomsten voor moeder en kind is een vast on-

Maar in het algemeen geldt: hoe ouder het kind,

derdeel van de opvang, die wordt gegeven door

hoe dieper de wond die wordt geslagen en hoe

gespecialiseerde instanties, zoals De Jutters en

moeilijker het is om die te genezen.”

Kinderen die huiselijk geweld meemaken zijn altijd slachtoffer

Huiselijk geweld kan zelfs van invloed zijn op de hersenontwikkeling van kinderen en leiden tot verande-

Geweld in een gezin heeft altijd gevolgen voor de kinderen. Een kind raakt verward, voelt zich onveilig

ringen in hun DNA. Traumatische ervaringen kunnen leiden tot een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS).

en het geweld heeft een negatieve vloed op zijn of haar ontwikkeling, op de korte en op de lange

Snelle en adequate hulp zijn van levensbelang. Wende pakt de overdracht van generatie op generatie aan

termijn. Bij veelvuldig en ernstig geweld krijgen kinderen een verwrongen beeld van liefde en intimiteit.

met het programma Veerkracht. Dankzij samenwerking met de organisatie Golfbreker (Jutters) ontvangen

Dat beeld, en het geweld dat ze ondervinden, dragen zij later vaak over op hún kinderen. Getuige zijn

de kinderen de juiste hulpverlening. Een effectief antwoord op huiselijk geweld kan niet zonder je te rich-

van geweld heeft op kinderen hetzelfde effect als zelf mishandeld worden.

ten op de kinderen.

11

JONGE MOEDERS

Martha en haar collega’s realiseren zich dat het

Clasine en haar collega Annelieke hebben bij Wende

herstelproces van kinderen van groot belang is.

de taak kinderen weer kinderen te laten zijn. Ze

Het risico dat een kind het geweld dat het treft

spelen met ze of doen activiteiten waar ze wat van

later doorgeeft in een eigen gezin, is groot, zo

leren, afhankelijk van de leeftijd. “En ondertussen

leert de ervaring. Dit domino-effect moet worden

proberen we uit het gedrag van een kind op te

voorkomen. Daarom staan bij Wende de kinderen

maken hoe het er aan toe is”, zegt Annelieke.

in het middelpunt. Martha:”Als hier de deur open

“Opvallend gedrag noteren we en geven we door

Bij veel cliënten van Wende blijkt dat de geschiedenis zich herhaalt. Huiselijk geweld

gaat zie ik kinderen met hun moeder binnen-

aan de casewerker of aan de kinderhulpverlener.

plant zich voort van ouders op kinderen. En dat geldt ook voor andere omstandigheden

komen, in plaats van andersom.”

Die kijkt naar een passend hulpaanbod en verwijst

die oorspronkelijke plannen in de weg staan. Zo werd Nagad geboren toen haar moeder

indien nodig naar een externe hulpverlener.

nog maar twintig was. Zelf kreeg ze op haar negentiende een kind. Dat was te vroeg;

gesprek

Oefenen voor zelfstandigheid in de Haven

Kinderen die hier aan-

ze zat nog op school. Ook in andere opzichten heeft Nagad moeite haar leven uit te

komen kunnen heel stil

stippelen, laat staan met haar zoontje Ferhat (1,5) erbij. De jonge moeder woont nu

zijn, veel huilen of juist

acht maanden bij Wende, in een opvanghuis dat de Haven heet. Met andere jonge moe-

heel druk zijn. Agressief

ders oefent ze daar voor zelfstandigheid. Over enkele maanden hoopt ze een eigen

gedrag komt ook voor. Ze

woning te hebben en ook weer naar school te kunnen. Want dat is haar passie: leren.

kunnen vanuit het niets beginnen te slaan. Wij

Nagads oorsprong ligt in Djibouti, een minilandje van minder dan een miljoen in-

zijn er dan voor om daar

woners aan de noordoostkust van Afrika. Omdat haar vader er als musicus moeilijk

grenzen aan te stellen, en

zijn brood kon verdienen, verliet hij zijn land. Hij belandde in Amsterdam, waar hij

om te troosten. We weten

met het spelen van traditionele muziek een bestaan opbouwde. Na enige tijd lukte

dikwijls wat de achter-

het hem Nagads moeder over te laten komen. Het stel trouwde in Nederland en kreeg

grond is van een kind, dus

vier kinderen, van wie Nagad de oudste is. Toen Nagad zeven was scheidden haar

we kunnen zulk gedrag

ouders. Moeder en kinderen trokken naar Vlaardingen. Daar trouwde haar moeder

vaak thuisbrengen.”

met een andere man en kreeg ze nog twee kinderen. Nagad is nu 21 en heeft een halfbroertje van bijna drie.

Tienerkamer

Kinderwerker Clasine van Wende met Max, die de kinderen een warm welkom heet.

12

Veel moeders zijn in de

Nieuwe start

war en dat kan overslaan

Nagad heeft enige tijd geprobeerd samen te wonen met de vader van haar zoontje,

op de kinderen. Ook

maar dat leidde tot veel ruzies. Omdat ze in haar tienerjaren een strafblad had opge-

weten de moeders niet

bouwd met kleine criminele vergrijpen, kwam de reclassering soms langs. Die zag dat

altijd goed hoe ze kin-

Nagad zwanger was en meldde dat bij bureau Jeugdzorg. Ze kreeg een gezinsvoogd

deren aandacht moeten

toegewezen, want er werd getwijfeld aan haar vermogen een kind op te voeden. Toen

schenken. Clasine: “Ook

de spanning tussen haar en haar vriend te groot werd, verkasten Nagad en haar kind

daar bieden we een helpende

naar haar moeder in Vlaardingen. Maar het huis daar was te vol. Via Jeugdzorg kreeg

En dit is Max!

hand. We leren de moeder weer moederen, met

“En dit is Max! Max is hier om je te verwelkomen.

haar kinderen spelen.” Kinderen zijn kind van nul

Welkom! Max wil graag een nachtje door je wor-

tot achttien. Moeders nemen dus ook pubers mee.

Nagads werkelijkheid is weerbarstig. Ze verschijnt op het gesprek met een blikje Red-

den verzorgd. Wil je dat doen? Hier is zijn koffertje.

Met zo’n grote variëteit aan leeftijden kun je niet

bull en heeft die dag nog niet gegeten. Het is drie uur in de middag. “Aan het eind

Er zit ook een tandenborstel in.” Zodra Clasine de

iedereen over één kam scheren. Er is daarom een

pop op haar hand heeft gezet, schiet ze in haar

aparte ruimte voor kinderen van een tot drie, boor-

rol van kinderwerker bij Wende. Ze realiseert zich

devol speelgoed. De wat oudere kinderen nemen

dat kinderen geen idee hebben wat hen overkomt

dikwijls bezit van de woonkamer. In de zomer is de

als ze de eerste keer met moeder binnenkomen.

binnentuin de ideale speelplek. En voor de oudste

Ze voelen zich als een kat in een vreemd pakhuis.

kinderen is er een tienerkamer. Annelieke: “Ze

Clasine: “Maar daar hebben we Max voor. Die breekt

kunnen er televisie kijken, muziek spelen en chillen

meteen het ijs en stelt kinderen op hun gemak.

in een zitzak. Maar het belang-rijkste is dat ze zich

Voor de moeder is dat ook een geruststelling. Ze

even kunnen afzonderen, onder elkaar zijn. Daar

kan even op adem komen.”

hebben kinderen van die leeftijd behoefte aan.”

Nagad een plek bij Wende. Ze werkt nu aan een nieuwe start.

13

gesprek van de basisschool was ik heel dik”, zegt

cliënt: familie, vrienden, buren - iedereen die een bijdrage kan

Nagad. “Ik besloot toen bijna niet meer

leveren. Die mensen kunnen op bezoek komen. In het geval van

te eten. Sindsdien heb ik een afkeer

Nagad speelt trouwens ook haar schoonmoeder een positieve

ontwikkeld voor groenten en fruit. Dat

rol.” Nagad:”Aanvankelijk zag ze mij niet zitten, omdat we niet

leverde problemen op bij de borstvoe-

getrouwd zijn. Maar toen het kind kwam veranderde dat. Wat

ding die ik mijn zoontje gaf. Omdat ik

wil je: het is haar eerste en enige kleinkind. Ze is gek op hem!”

bang was hem niet voldoende vitaminen te kunnen geven, ben ik overgestapt

Casewerker Niermala van de Haven

Over enkele maanden hopen Nagad en haar zoontje een eigen

met cliënte Nagad en haar zoontje

op flesvoeding.” Niermala, die vanuit Wende de hulpverlening voor Nagad en anderen

plek te hebben. Na de zomer gaat Nagad ook weer naar school. Ze gaat een op-

Ferhat van 1,5 jaar.

coördineert, probeert haar duidelijk te maken dat je als moeder een goed voorbeeld

leiding tot receptioniste volgen. Als ze eenmaal weer aan het leren kan, komt alles

moet zijn voor je kind. “Kinderen nemen jouw leefstructuur over. Dat geldt voor sla-

goed, zo denkt Nagad. Toch blijft het oppassen. Onderwijs is belangrijk, maar

pen, eten, actief zijn, noem maar op. Het is daarom bijvoorbeeld al belangrijk dat je

andere dingen zijn dat ook.

De kinderspeelkamer van locatie de Haven van Wende.

jezelf er toe aanzet op een normale tijd op te staan.” Nagad dommelt vaak weer in slaap nadat ze Ferhat ‘s ochtends vroeg te eten heeft geven; en haar zoontje dus ook. En met te veel slaap overdag is de kans op wakker worden en huilen ‘s nachts groter.

Zinvolle dagbesteding

casewerker niermala van wende:

“Niet alle kinderen kunnen bij de moeder blijven. Dat is heel verdrietig”

Het is slechts een van de voorbeelden die aangeeft dat Nagad moeite heeft haar

“We zien vaker dat vrouwen zich aan één ding

leuke anekdotes en grappige uitspraken van mijn

bestaan in te richten. Leven komt aan op maat houden, prioriteiten stellen, vooruit-

vastklampen. Het ontbreekt hen aan overzicht.

kind’ en ‘Ik maak een collage over gezonde en

kijken, actie ondernemen. Leven op een manier zoals vrijwel iedereen dat doet. Maar

Dat proberen we ze hier te geven”, zegt Niermala,

ongezonde voeding voor mijn kind’. Een moeder

voor Nagad is dat niet vanzelfsprekend. “Ik ben wel een beetje nalatig geweest”,

casewerker van Wende in de Haven. Niermala

kan uit deze lijst kiezen, maar er is ook een ver-

geeft Nagad toe. “Maar het gekke is dat ik bepaalde dingen wel kan. Zo lukte het me

coördineert de hulpverlening. De opvoedkundige

plichte lijst. Die bevat onder meer ‘Ik bedenk drie

altijd goed voor mijn kleine broertjes en zusjes te zorgen. En toen ik nog op school

ondersteuning wordt verleend door de ambulante

manieren waarop ik mijn kind kan laten zien dat

zat werd ik elke ochtend blij wakker: ik kon naar school! Mijn prestaties waren niet

hulpverlening van Jeugdformaat. Zelf probeert

iets niet mag’ en ‘Ik bedenk drie manieren waarop

zo goed, maar zelfs toen ik zwanger was is het me gelukt mijn MBO-examen te halen.”

ze met cliënten hun materiële zaken op orde te

ik mijn kind kan belonen’. Stuk voor stuk begrip-

Niermala: “Hier in de Haven proberen we vrouwen als Nagad structuur in hun leven

krijgen.

pen die een moeder zou moeten weten. Maar het

aan te brengen. Veel vrouwen hebben daar moeite mee, nog wel meer dan Nagad.

Schulden dus, een probleem bij veel mensen; ook

ligt niet voor iedereen voor de hand diep na te

Het begint bij een zinvolle dagbesteding. Denk aan opstaan, wassen en aankleden,

Nagad. Ze gaan er samen voor zitten en na ver-

denken over het moederschap. “Als Nagad straks

spelen, schoonmaken, boodschappen doen, koken, eten. Ja, eigenlijk hele normale

loop van tijd moet de cliënt het zelf doen. En

op zichzelf woont,

dingen. Maar je moet ze wel doen en op het juiste moment.” Nagad: “Wat ik hier bij

zoals de vrouwen geacht worden hun leven struc-

blijft Jeugdzorg haar

Wende ook fijn vindt, is dat ik kan meekijken hoe andere moeders het doen. Daar

tuur te geven, zo is de hulp aan hen gestructu-

bezoeken. Zij schatten

krijg ik tips van. Ook kan ik met alles bij Niermala terecht.”

reerd. Niermala: “We hanteren het 4-fasenmodel.

Nagads opvoedkundige



Daarin worden moeders vanaf hun binnenkomst

vermogens in, al naar

Schoonmoeder

via een kennismakingsfase en een werkfase bege-

gelang de ontwikke-

De relatie van Nagad met haar vriend is nog goed. “Zo lang we apart wonen gaat het

leid naar zelfstandig wonen. Aan elk traject zijn

lingsfase van haar kind.

prima. Weer samenwonen stel ik daarom voorlopig uit”, zegt ze. “Hij komt hier soms

cursussen en checklists verbonden. Is het doel be-

Het is niet gezegd dat

langs en neemt dan even de zorg voor Ferhat over: dan speelt hij met hem, verschoont

haald, dan kan de cliënt een beloning tegemoet

alle kinderen bij de

hem en geeft hem te eten.” Een partner die langskomt, dat kan bij de Haven. Niermala:

zien, zoals een ontspannende activiteit buiten de

moeders die bij Wende

“Bij de hulp die we vanuit Wende bieden betrekken we ook de omgeving van de

deur of een verzorgingsproduct.”

binnenkomen kunnen blijven. Dat is heel ver-

14

Voor de opvoeding van haar kind krijgt elke moe-

drietig, voor die moe-

der een lijst met te ondernemen activiteiten. Daar

ders en de kinderen”,

staan suggesties in als ‘Ik start een dagboekje met

aldus Niermala.

15

steunpunt en advies- en meldpunt kindermishandeling samen verder

“We gaan ritsen!” Sinds jaar en dag zijn voor het tegengaan van huiselijk geweld twee instanties werkzaam. Voor

Vanuit AMK en steun-

volwassenen is er het Steunpunt Huiselijk Geweld. Voor kinderen is er het Advies- en Meldpunt

punt gezien verdwijnt

Kindermishandeling (AMK). En sinds jaar en dag hebben deze twee organisaties veel met elkaar

volgens Mirjam met de regeling een ‘rare

te maken. Bij huiselijk geweld kan er sprake zijn van kindermishandeling en bij kindermishan-

knip’ in de hulpverle-

deling kan er ook sprake zijn van huiselijk geweld. De werkterreinen van AMK en steunpunt

ning aan kinderen en

vertonen dus een overlap. Wat is wijsheid? Eén hulpaanbod voor het hele gezin.

Petra van Mil

Mirjam Nobel

Peter Walhout

volwassenen. Die lag altijd bij achttien jaar. Dat leidde tot onduidelijkheid

beeld de ‘zorgen en krachten’ in beeld. Dat wil

bij cliënten en een gespleten taakverdeling tussen

zeggen dat als er op een bepaald punt problemen

“We gaan ritsen!” roept Mirjam Nobel van het steun-

Mirjam: “Een belangrijke vernieuwing is dat we nu

beide organisaties.

zijn (zorgen), die kunnen worden ‘gecompenseerd’

punt volmondig. Beide organisaties gaan samen, om

bij het steunpunt het recht hebben om onderzoek

Nu ze gaan ‘ritsen’, kunnen ze beter gebruikmaken

door bijvoorbeeld een netwerk van mensen waar

te beginnen aan de voorkant. Er komt per 1 januari

te doen naar de situatie van ouderen en volwasse-

van elkaars deskundigheid.

een cliënt steun van kan krijgen (krachten). Ons

2015 één gezamenlijk telefoonnummer en de aan-

nen als we vermoeden dat er iets niet pluis is.

Petra van Mil en Peter Walhout, beiden onderzoe-

gaat het er onder meer om die krachten te ver-

melding verloopt via één kanaal. Wat zich verder

Voorheen mocht alleen het AMK dat en alleen als

kers van het AMK vormen een voorhoede die enkele

sterken. Veel slachtoffers beschikken niet over een

achter de voorkant gaat afspelen moet de komende

het om kinderen ging. Hiervoor is de wet Verplichte

dagen per week werken bij het steunpunt aan de

netwerk dat hen kan opvangen. Dat is ook vaak

tijd duidelijk worden. In elk geval zal de samenwer-

Meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling

Trompstraat. Peter richt zich specifiek op ouderen.

een van de redenen dat ze bij ons komen. Wij pro-

king, die er al was, verder groeien. Om het samen-

gemaakt. De toepassing daarvan is heel breed, want

“Als je altijd bezig geweest bent met kinderen,

beren hen duidelijk te maken dat ze dat netwerk

smelten van de twee diensten te bevorderen zijn er

hij geldt voor de (jeugd)gezondheidszorg (waar-

klinkt dat misschien opmerkelijk, maar dat is het

kunnen creëren. Je kunt mensen in je omgeving

wetten gemaakt, zijn er procedures opgesteld en

onder de geestelijke en awbz-zorg), de jeugdzorg,

niet”, verklaart Peter. “Kinderen en ouderen zijn

om hulp vragen. Denk aan de buurvrouw of de

werken personeelsleden alvast aan elkanders bureaus.

het onderwijs (van basis- tot hoger onderwijs),

beide kwetsbare groepen die moeilijk voor zichzelf

moeder van het vriendje van je zoon. Daar moet

kinderopvang, maatschappelijke ondersteuning en

kunnen opkomen. Ze zijn veelal afhankelijk van

je een drempel voor over en daar kunnen we bij

justitie (waaronder het Centraal Orgaan Opvang

derden: ouders, mantelzorgers, professionele ver-

helpen. In alle gevallen is niettemin de vrijwillig-

Asielzoekers). Het komt er feitelijk op neer dat als

zorgers. Die kunnen overbelast zijn. Dat zie je vaak

heid van de cliënt essentieel.”

Conclusie 1

de wet op jou als medewerker in zo’n sector van

bij mishandeling. Dat is een overeenkomst tussen

De burger kan zich straks melden bij één loket

toepassing is, je zowel een plicht hebt actie te onder-

deze twee groepen op basis waarvan we kennis en

Mirjam: “Je kunt mensen niks opleggen, ze moe-

Maar wat heeft de burger aan dit alles?

nemen wanneer je een misstand vermoedt als dat

ervaring uitwisselen. Dat leidt tot nieuwe inzichten.

ten zelf willen en het zelf doen. Maar als een situ-

Je kunt het vanuit twee kanten bekijken, vanuit

je het recht hebt hier melding van te maken. Als

Ik leer veel van mijn collega’s van het steunpunt,

atie ontoelaatbaar is, kunnen we wel ingrijpen.

het AMK en vanuit het steunpunt. Stafmedewerker

er onderzoek uit voortkomt, mag bijvoorbeeld een

en andersom is dat ook zo!.”

Die mogelijkheid is nu beter verankerd in de nieuwe wet. Binnen het stappenplan van de wet

huisarts nu informatie verschaffen over een cliënt. Niettemin zal hij niet méér informatie geven dan

Conclusie 4

wordt er naar gestreefd problemen op te lossen in

nodig is. De patiënt wordt hier altijd over geïn-

Betere zorg door grotere deskundigheid van de medewerkers.

wat je kunt noemen ‘kleine kring’. Een onderwijzer

formeerd tenzij er een ernstige dreiging is van de

die een probleem constateert kan na overleg met een collega zelf hulp organiseren. Maar als dat

veiligheid. Dat is ook afgesproken.” Medewerkers van het steunpunt leren op hun beurt

niet lukt of niet werkt of een cliënt wil niet, kan

Conclusie 2

hoe ze op eigen initiatief onderzoek moeten uitvoe-

hij ‘hogerop’. Dan komt het steunpunt in beeld.

Iemand die hulp behoeft, kan er nu beter op vertrouwen dat hij of zij wordt ‘gevonden’.

ren, want dat is nieuw voor ze. Ze zijn uiteraard ge-

Feitelijk wordt met de wet vastgelegd wat dikwijls

bonden aan regels: een protocol dat zegt wat mag

al de praktijk is. Maar de wet biedt houvast. Dat is

en wat niet mag. Bij het opstellen van een aanpak

voor alle betrokkenen goed”, aldus Mirjam.

Conclusie 3

maken ze gebruik van benaderingswijze die Signs

Een cliënt is er van verzekerd dat de informatieuitwisseling omtrent zijn of haar kwestie vlot verloopt.

of Safety heet, ‘tekenen van veiligheid’. De bedoe-

Conclusie 5

ling is zicht te krijgen van een situatie waar een

Inzet steunpunt als andere hulp geen soelaas biedt, dus efficiënte besteding van middelen.

cliënt zich in bevindt. Petra: “We brengen bijvoor-

Ook het onderwijs krijgt straks extra verantwoordelijkheden voor het signaleren en melden van huiselijk geweld.

16

17

rachida en het ambulant team huiselijk geweld

“De man is niet het probleem, maar deel van de oplossing”

Veiligheidsplan: het maken op zich is al waardevol Dat de vrouw in het voorbeeld van Rachida een tas had klaarstaan ‘voor

Rachida zoekt de nuances. “Wie is de pleger, wie is het slachtoffer? Als de eerste klap wordt

het geval dat’, was geen toeval. Het

uitgedeeld, is daar meestal al heel wat aan voorafgegaan. Stel dat bij een ruzie de man het

maakt deel uit van het veiligheidsplan dat de ambulante teams van Wende

huis wil ontvluchten, maar de vrouw hem hardnekkig de weg verspert. Wie is dan schuldig als

met hun cliënten opstellen als die code

iemand een pets uitdeelt?” Rachida maakt deel uit van het ambulante team van Wende. Zij is

oranje of rood hebben. In dat plan komt

een van de medewerkers die dicht bij de mensen komen: in de woonwijken zelf. Ze ontmoet

vast te liggen wat de cliënt kan doen als het water haar of hem tot de lippen

cliënten op laagdrempelige locaties. Als een cliënt in de gaten wordt gehouden, valt dat name-

stijgt. Zo staat er in waar de cliënt te-

lijk niet op. En terwijl vroeger de hulpverlening bij huiselijk geweld vooral gericht was op de

recht kan - familie, vrienden, crisisbed

vrouw, wordt nu ook naar de man geluisterd. Nadrukkelijk.

bij Wende - en wat de contactgegevens van die mensen zijn. Ook kan er bijvoor-

“De man vertelt vaak zijn eigen kant van het ver-

hun inkomen aan. Hier kom ik bijvoorbeeld meer

haal”, zegt Rachida. “Dus willen we dat ook graag

eergerelateerde zaken tegen.” Rachida kent de ge-

horen om een goed beeld te krijgen van wat er

voeligheden als het om ‘eer’ gaat. Ze ziet ook dat

Rachida: "Je moet een man aanspreken in termen van

speelt.” Rachida en haar collega’s krijgen extra

traditionele Nederlanders de gevoelens van nieuwe

'ik heb u nodig om het gesprek te voltooien'. Dan komen

“Van belang is dat de cliënt zelf ideeën aandraagt

training voor verlenen van hulp aan mannen, zegt

Nederlanders op dit punt niet altijd goed kunnen

ze op kantoor om te praten.”

voor het plan”, zegt Kamalia, medewerker van de

ze. Zijn die dan zo anders? “Een man wil zich nut-

inschatten. Zo durfde een van haar cliënten niet te

ambulante teams. “Alleen dan hecht je er als cliënt

tig voelen. Je moet hem aanspreken in termen van

scheiden omdat haar vader in Marokko haar dat ver-

voldoende waarde aan en handel je er naar als de

‘ik heb u nodig om het gesprek te voltooien’. Dan

bood. Die vreesde gezichtsverlies. “Ik sprak een poli-

Weerbaarheidscursus

nood aan de man komt. Zo staat er ook in wat het

komen ze op kantoor om te praten. Je moet een

tieagent die niet snapte dat ze bang was voor haar

Wat de verdere gang van zaken is, is nog niet

signaal is om te vertrekken, bijvoorbeeld als er

man niet benaderen als probleem, maar als deel

vader. Die zat toch duizenden kilometers verderop?”

bekend. Zeker is wel dat de vrouw een weerbaar-

klappen vallen terwijl de kinderen er bij zijn. Maar

heidscursus zal gaan volgen. Dat is voor fysieke,

het plan bevat ook ideeën om zulke situaties te

van de oplossing. Dat was wel een eye opener voor

beeld in staan dat bij drie bonzen op de muur de buren 112 bellen.

mij op de training. Mannen komen soms ook zelf

Crisisnummer

maar ook mentale versterking. “Zo’n cursus maakt

voorkomen. Om vast te wennen aan het idee om

met een idee voor een oplossing, bijvoorbeeld dat

Het was overigens deze vrouw die een deel van

altijd veel emoties los”, zegt Rachida. “Daarom

contact op te nemen met de politie - een cliënt

ze drie maanden het huis uit gaan. Bij vrouwen

Rachida’s nachtrust had opgesoupeerd, vooraf-

is er altijd een hulpverlener van Wende bij om de

blijft immers verantwoordelijk voor de eigen vei-

duurt het langer voor ze stappen willen nemen. Ze

gaand aan dit gesprek. Niet dat ze dat erg vond.

vrouw op te vangen.” Ook volgen er op kantoor

ligheid - organiseren we vaak een vertrouwelijk

hebben bovendien behoefte om over hun emoties

“Ik werd om half een door haar gebeld op het

gesprekken met het slachtoffer en - afhankelijk

gesprek met de wijkagent. Zodra de cliënt er een

te praten. Een man is dan soms al verder in z’n

nummer van de bereikbaarheidsdienst. Dat stond

van zijn houding - ook met de partner. En in het

gezicht bij heeft, is die drempel stukken lager.”

hoofd. Het gevolg is een communicatieprobleem.

bij mij aan voor als er bijvoorbeeld ongevallen zijn

ideale model is de partner onderdeel van de op-

Dat zie je vaak bij echtelijke onenigheid.”

op een van onze locaties. Eigenlijk had de vrouw

lossing. In elk geval wordt de vrouw gesteund

Gelukkig hoeven lang niet alle plannen ten uit-

het crisisnummer moeten bellen, waar we 24 uur

door haar moeder. Rachida: “Die is wel bereid

voer te worden gelegd. Kamalia: “Het maken van

Welstandniveau

per dag, zeven dagen bereikbaar zijn. Maar goed,

over de ‘schande’ heen te stappen van een

een veiligheidsplan op zich geeft de cliënt al zelf-

In haar wijk loopt Rachida aan tegen veel financiële

ik kon haar meteen helpen. Ik spreek haar moeder-

scheiding van een man die haar toch min of

vertrouwen. Die leert dat hij of zij het stuur over

problemen. Het uitgavenpatroon van mensen zit

taal en dat is ook haar enige taal. Anders schakelen

meer is opgedrongen.”

kan nemen, zijn of haar eigen leven kan bepalen.

soms dicht tegen hun maximale draagkracht aan.

we de tolkentelefoon in. Ik heb de politie gebeld.

Zowel het plan zelf als de weg er naar toe zijn

Auto’s en een hypotheek kosten veel geld. Als door

Die heeft haar opgehaald en haar naar een nood-

dus waardevol.” De ambulante teams hebben

tegenvallers het geld opraakt, komen er spanningen

bed gebracht. Een tas met spullen had ze al klaar

gemiddeld eens in de twee weken contact met

en die spanningen zoeken een uitweg. In een andere

staan. Dat had ik haar al maanden eerder geadvi-

cliënten, over tal van zaken. Steeds komt ook het

wijk is het anders. “De mensen daar hebben een

seerd. Vanaf de eerste week van haar huwelijk was

veiligheidsplan ter sprake en wordt het zo nodig

lager welstandniveau. Ze passen hun uitgaven aan

het namelijk al hommeles.”

bijgesteld. Als de kust na zo’n gemiddeld acht gesprekken veilig is, gaat de cliënt zelfstandig verder, om na zes weken of drie maanden nog een nacontrole te krijgen.

18

19

maartje vollebergh van de gemeente den haag:

“Dankzij het huisverbod hoeven politie en hulpverlening niet machteloos toe te zien” Tot enkele jaren geleden stonden politie en hulpverlening machteloos als binnen een gezin de

Maartje en drie van haar collega’s houden dit

pen doen en ze had geen huissleutel. Ze leidde een

onenigheid moeilijk te bedwingen was. De spanning, de verziekte sfeer en de dreiging van

advies tegen het licht en geven het dan door aan

volkomen geïsoleerd leven. Maar op een goed mo-

de burgemeester. Helaas ziet Maartje een stij-

ment wist ze de straat op te vluchten. Ze sprak geen

geweld: het maakte weinig uit. Zolang er geen strafbaar feit was gepleegd, kon er niet zomaar

gende trend in het aantal huisverboden, zowel in

Nederlands, maar omstanders hebben de enigszins

worden ingegrepen. Het was het woord van de een tegen dat van de ander. Pas als een of meer

Den Haag (van 236 in 2010 naar 291 in 2013) als

verdwaasd ronddolende dame naar de politie

mensen in het gezin of relatie zichtbaar klappen hadden opgelopen, kon justitie worden inge-

landelijk. Zij denkt dat het economisch tij en het

weten te brengen. Haar echtgenoot is 28 dagen de

wegvallen van sociale netwerken van invloed zijn.

toegang tot het huis ontzegd. Hulpverleners zijn

Maar zij schat ook in dat de stijging vooral wordt

direct aan de slag gegaan om de vrouw op eigen

veroorzaakt door het beter bekend worden van het

benen te laten staan. Zoiets lukt natuurlijk niet in

beter als je lichamelijk geweld kunt voorkomen. Het is daarom goed dat we mensen nu tijdelijk

instrument huisverbod en het bereikbaar zijn van

een paar weken, maar je kunt in die tijd wel een

de deur kunnen wijzen. In ongeveer de helft van de gevallen levert dat een oplossing op,

hulpverlening.

basis leggen.”

Bij een huisverbod komt misschien als eerste de

Psychische problemen

gedachte op van een man die een vrouw naar het

In een ander geval was het een zoon die misbruik

leven staat en er op los mept. Die vrouw moet

maakte van zijn vader van boven de tachtig; een

Sinds 2009 kunnen gemeenten mensen tijdelijk

worden beschermd. “Maar de werkelijkheid is veel

vorm van oudermishandeling. Maartje ziet een

de toegang tot hun huis ontzeggen omdat zij een

gevarieerder”, verklaart Maartje. “Zo heb ik een

toename op dat gebied, bijvoorbeeld van kinderen

gevaar opleveren voor medebewoners. Over zo’n

vrouw meegemaakt die altijd door haar man in

die hun ouders geld afhandig maken. Die kinderen

huisverbod wordt beslist door de burgemeester.

huis is gehouden. Ze mocht zelfs geen boodschap-

zijn dikwijls verslaafd, hebben psychische problemen

schakeld. “Psychologisch geweld bijvoorbeeld is moeilijk aan te tonen”, zegt Maartje Vollebergh van de gemeente Den Haag. “Maar het kan mensen wel geheel lamleggen. En het is natuurlijk

samen met de andere maatregelen die worden getroffen.” Maartje werkt bij de afdeling openbare orde en veiligheid, met als specialisatie huiselijk geweld en huisverboden.

Maartje Vollebergh

De meldingen komen binnen bij de politie en zijn

of schulden - en soms alles tege-

vaak afkomstig van buren of van slachtoffers zelf.

lijk. Ze ziet met lede ogen aan

Eerst volgen gesprekken met betrokkenen. Om

dat kinderen in een ongelukkig

daarna tot een objectief oordeel te komen, maakt

gezin beschadigd raken. “Laatst

de politie gebruik van een uitgebreide checklist. De

was ik aanwezig op een rechts-

rechter komt er niet aan te pas, want het is geen

zitting waarop het huisverbod

justitiële ingreep. “Slechts in een enkel geval gaan

werd aangevochten. De ouders

mensen er tegen in beroep, maar meestal beslist

waren er met hun dertienjarige

de rechter dan dat het huisverbod rechtmatig is

dochter. Die was enorm brutaal,

opgelegd”, zegt Maartje. Een huisverbod geldt voor

maar werd niet gecorrigeerd. Ze

tien dagen en kan eventueel met achttien dagen

nam ook de verdediging van haar

worden verlengd. In die relatief korte periode bal-

moeder op zich. Een beetje jong,

len hulpverlenende instanties hun krachten samen.

vind je niet? Dat is niet de jeugd

De reclassering komt er aan te pas voor de bewoner

die je zo’n kind wenst.”

die uit huis wordt geplaatst, de jeugdhulpverlening voor eventuele kinderen en het algemeen maatschappelijk werk voor het slachtoffer. Het Steunpunt van Wende coördineert de hulp en adviseert over verlenging of beëindiging.

Stijgende trend

20

Het Steunpunt Huiselijk Geweld geeft advies over

Een huisverbod kan worden opgelegd

een eventuele verlenging van het huisverbod.

vóór een situatie escaleert.

21

mendo (65):

MANNENOPVANG

"Ik ben een nieuw leven begonnen"

Mendo (65) is twee keer getroffen door het noodlot, maar hij is nu aan een nieuw

Schaamte

leven begonnen. In 1997 is hij gevlucht uit het Midden-Oosten toen hem daar de grond

Op de bank van de Wendelocatie waar hij tot voor kort woonde formuleert Mendo zijn

te heet werd onder de voeten. Eenmaal in Nederland is hij na een procedure van negen

zinnen zorgvuldig. Maar hij ziet zich genoodzaakt de details van zijn verhaal weg te

maanden erkend als asielzoeker. Hij mocht blijven en na zes jaar lukte het hem ook zijn

laten. De naam van het dorp in het noorden van Nederland waar hij eerst woonde kan

vrouw en vier van zijn vijf kinderen te laten overkomen. Maar na weer zes jaar klopte

niet genoemd worden. Ook zijn eigen naam blijft achterwege (Mendo is een pseudo-

hij aan bij Wende. Het boterde niet meer tussen hem en zijn vrouw. Hij moest snel

niem) en we kunnen alleen een foto publiceren van zijn handen. Hij is bang dat dit

weg, want hij was bang dat er klappen zouden vallen. Nu woont hij sinds een aantal

verhaal tot hem kan worden herleid. Is het schaamte? Is hij bang dat iemand hem iets

maanden weer zelfstandig en heeft hij één grote vriend: Petru (40), die hij kent uit het

aandoet? We weten het niet of we kunnen het niet opschrijven.

gesprek

huis waar hij zes maanden heeft gewoond. Zo heeft Wende in meer dan één opzicht bijgedragen aan zijn nieuwe bestaan. Hoe heeft het zo mis kunnen lopen? Mendo is zuinig met informatie. “Het vertrouwen tussen mij en mijn vrouw was weggevallen. Er waren ruzies, er waren problemen met geld. Thuis werden de problemen elke dag groter. Ik was bang dat er uiteindelijk een bom zou barsten. Via de gemeente kwam ik aan het adres van Wende en daar kon ik meteen terecht.” Op zijn tijdelijke adres kwam Mendo als eerste in contact met casewerker Nicoline. Puttend uit haar herinnering zegt ze: “Ik zag een slimme, zelfstandige man voor me, maar wel een die geestelijk gebroken was. Hij maakte een onrustige indruk, had veel aan z’n hoofd. Het leek ons het beste hem een tijdje met rust te laten.” Mendo: “Ik heb me in het begin afgezonderd. Ik stond stijf van de spanningen en sliep erg slecht. Ik had op dat moment genoeg aan een bed, een bad en drie maaltijden per dag. Later kwam ik weer bij de mensen.”

De keuken van de mannenopvang. Sommige cliënten kunnen nog geen eitje bakken als ze binnenkomen, maar van de andere mannen leren ze snel hun potje koken.

Feit is wel dat hij tijdens zijn verblijf bij Wende is uitgegroeid tot een soort pater familias, die veel andere bewoners tot steun was. Dat had ook te maken met zijn gevorderde leeftijd. In zekere zin heeft hij zichzelf hersteld, in een omgeving waar dat kon. Psychische hulp vond hij niet nodig. Wel heeft Wende hem geholpen met onder meer het creëren van een financiële basis, een uitkering en aow, en bij het regelen van zijn echtscheiding. Daar was zijn vrouw geen voorstander van, want zoiets wordt je in familiekring nagedragen.

Politieke colums Mendo geniet van de vrije tijd die hij heeft, die hij niettemin nuttig besteed. Hij levert dagelijks een politiek getinte column aan een krant in zijn geboorteland, die hij onder

22

Mendo’s handen: meer

schuilnaam schrijft. Af en toe gaat hij nog naar zijn land en bezoekt hij de zoon die

wilde hij niet van zichzelf

daar altijd is blijven wonen. Met de andere kinderen heeft hij geen contact meer. Ook

laten zien, angstig voor

bezoekt hij met regelmaat voetbalwedstrijden: hij staat langs de lijn en zijn vriend

repercussies.

Petru speelt.

23

gesprek

casewerker nicoline:

magda, lid van de cliëntenraad:

“De mannen hebben zich vorige week met z’n allen op soa laten testen. Goed hè?”

“Met mij is het goed gekomen, dus waarom zou dat met jou niet lukken?”

Casewerker Nicoline van de mannenopvang van Wende kan er kort over zijn: ze werkt graag met mannen. “Ik heb in het verleden ook met vrouwen gewerkt en die zitten toch anders in elkaar. Mannen nemen de ene stap na de andere om tot resultaat te komen. Vrouwen draaien vaker in een rondje. Ze kijken veel naar het verleden, terwijl mannen de blik op de toekomst richten. Dat heeft natuurlijk allemaal oorzaken. Ik wil vrouwen niet tekort doen, want ze moeten vaak ook kinderen verzorgen terwijl mannen vrijer zijn in hun handelen. Maar als ze hier komen

“Sommige vrouwen in de opvang van Wende denken dat het nooit meer goed met ze komt.

weten mannen al vaak wat ze willen. Alleen lukt dat nog niet meteen. Daar helpen

Dat gevoel ken ik. Maar gelukkig ben ik het levende bewijs van het tegendeel.” Magda doet

wij dan bij. En ‘wij’ zijn allemaal vrouwen. Dat is geen toeval, want mannen schamen zich bijvoorbeeld minder snel voor een vrouw dan voor een andere man.”

haar werk met haar hart. Op vrijwillige basis is ze lid van de cliëntenraad van Wende. Zelf kwam ze in 2004 vol zorgen bij Wende - om er eigenlijk nooit meer weg te gaan. Na elf maan-

Mannenopvang in verband met huiselijk geweld is schaars in Nederland. Er zijn in totaal veertig plaatsen; in elke grote stad tien. Er zijn plannen om die te verdelen over kleinere gemeenten, een versnippering van kunde en ervaring die Wende zou

den opvang stonden zij en haar zoontje van 3,5 weer op eigen benen. Enige tijd later werd ze gevraagd toe te treden tot de cliëntenraad. Dat doet ze met veel genoegen. “Het doet me goed

betreuren. Maar wanneer wordt je als man opgevangen? Nicoline: “Dat kan om

om andere mensen te helpen en om de organisatie bij te staan die mij er ook weer bovenop

heel verschillende redenen zijn. Sommige mannen zijn het slachtoffer van mensen-

heeft geholpen”, zegt ze.

handel: ze zijn gedwongen tot bepaalde arbeid, ook prostitutie. Ze zijn volledig klemgezet en tot op het bot uitgebuit.

De cliëntenraad bestaat sinds 2006 en is een ver-

de kinderen voor hun rekening nemen, hebben

plichting voor het soort organisaties als Wende.

de moeders tijd om hun zaken te regelen en hun

Denk aan die Chinese kok die een tijd terug in het nieuws was. Zijn werkgevers zijn

Maar verplichting betekent niet dat Magda en

leven weer op de rails te zetten.” Een aantal jaren

er voor veroordeeld. Andere mannen zijn homoseksueel: in sommige kringen een

haar ‘collega’s’ (cliënten en ex-cliënten) plichtmatig

terug vonden sommige moeders dat de begeleiding

grote schande en levensgevaarlijk, want de eer van de familie staat op het spel.

te werk gaan. Magda, Jacqueline, Wendy, Abdel

bevoogdend was. Ook matrassen die te weinig

Ook zijn er ‘verboden liefdes’ tussen man en vrouw die in een bepaalde cultuur niet

en Bela leggen hun oor te luister bij vrouwen en

nachtrust gaven en te veel rookplekken in het ge-

worden getolereerd. Daarvoor hebben we hier plaats, ook voor eventuele kinderen.”

mannen in de opvang. Ze stellen vragen als Hoe

bouw zijn de afgelopen jaren de revue gepasseerd.

is het om hier te zijn? Voel je je geholpen? Voel je

Voor alles is een oplossing gevonden.

Drank of wiet

je veilig? “Vooral die laatste vraag is belangrijk”,

Voordat mannen aankloppen bij Wende hebben ze vaak al lang gewacht. Ze hebben

stelt Magda. “Niet iedereen durft meteen alles

Geloofwaardig

een tijd op straat gezworven en zijn aan drank of wiet geraakt. Dat doen mannen

te zeggen. Ik herken dat, want zelf had ik dat de

Elke zes weken heeft de cliëntenraad een gesprek

eerder dan vrouwen, stelt Nicoline. Voor een verblijf bij Wende is een half jaar de

eerste twee maanden bij Wende ook. Je bent bang

met de directie. Dan komen kwesties aan de orde

norm. Die tijd hebben ze om de boel weer op orde te krijgen. “Opvallend is dat

weggestuurd te worden als je iets negatiefs zegt.

die de raadsleden hebben opgemerkt bij hun

mannen meteen willen gaan werken”, zegt de woonbegeleider. “Daar ontlenen ze

Maar meestal weet ik mensen wel te overtuigen: als

bezoeken aan alle vijf Wendelocaties, waar ze in

een groot deel van hun identiteit aan, ook als het vrijwilligerswerk is. Daarnaast is

er iets is, zeg het, want een situatie verandert niet

principe elk kwartaal langsgaan. Vaste mensen voor

het fijn dat ze goed luisteren naar adviezen en dat ze graag willen proberen wat

uit zichzelf.” Daarmee geeft Magda feitelijk ook

dezelfde locatie, want op die manier zie je de ont-

nodig is. Als ze bijvoorbeeld moeite hebben met het bellen naar instanties, doen

advies voor het leven buiten Wende.

wikkelingen. Bij een van de laatste rondgangen

we dat eerst een paar keer samen. Daarna kunnen ze het zelf. Vrouwen zie ik vaker het initiatief uit handen geven.”

Weerbaarheidstraining

kwam Magda in contact met een vrouw die alleen Omdat alle leden van de cliëntenraad hetzelfde

Engels spreekt. Ze voelde zich buitengesloten.

hebben doorgemaakt, zijn ze een geloofwaardige

Magda heeft toen de leiding geadviseerd een keer

gesprekspartner voor cliënten.

per week iemand te vragen voor lessen Nederlands,

Als de mannen na zes maanden weer op straat staan, gaan ze het dan redden?

die ook anderen zou kunnen helpen. Magda:

Nicoline: “Dat kunnen we niet garanderen. Vanuit Wende worden veel praktische

Kinderwerkers

“Omdat alle leden van de raad hetzelfde hebben

zaken geregeld, zoals de financiën, psychologische begeleiding, weerbaarheids-

De cliëntenraad richt zich niet op individuele kwes-

doorgemaakt, zijn we een geloofwaardige gespreks-

training, en we sturen aan op een eigen woning. We kunnen een maand nazorg

ties of problemen tussen cliënten. Het gaat om

partner voor cliënten. Ze staan op het punt van een

geven, maar we zorgen er dan wel voor dat anderen het stokje overnemen, zoals

zaken die meerdere bewoners aangaan. Zo heeft

‘wende’ in hun leven. Ze torsen een verdrietige ge-

buddies. Zelfs eergerelateerde kwesties komen soms op hun pootjes terecht. Zo

de raad geadviseerd bij het veilig maken van de

schiedenis uit het verleden met zich mee en zijn on-

was er een jongen die zich graag in het weekend verkleedde als vrouw, tot afgrij-

huidige, moderne huisvesting. Ook kwam ze er

zeker over wat er morgen gaat gebeuren. Dan zeg

zen van zijn familie. Uiteindelijk is afgesproken dat hij in zijn woonplaats Den Haag

achter dat er beter meer kinderwerkers konden

ik: blijf volhouden! Kijk naar mij. Met mij is het goed

mag doen en laten wat hij wil, als hij zich op bezoek bij zijn familie in Amsterdam

komen. Magda: “In de tijd dat de kinderwerkers

gekomen, dus waarom zou dat met jou niet lukken?”

maar gedraagt als hetero. Als de wereld het maar niet weet dus. Dat is vaak de angel in eergerelateerde problemen.”

24

25

susanne, specialist eergerelateerd geweld:

“Ik wil mensen helpen een vrij leven te leiden” van eer veel ingrijpender dan huiselijk geweld

“Wat zou jij doen als je zoon opeens de nazivlag uit het raam stak? Dan schaam je je toch ook

binnen een gezin”, zegt Susanne. “Hier staat het

dood voor de buurt. Met die ogen moet je naar ‘eer’ kijken als verschijnsel. Het is een strijd

bestaan van veel meer mensen op het spel. Vandaar

tussen het individu en de gemeenschap.” Susanne trekt een rake vergelijking. Ze is specialist

dat de reactie veel heviger kan zijn. Eergerelateerd geweld of de dreiging daarvan kan voorkomen in

‘eergerelateerd geweld’ bij Wende. Haar cliënten zijn jonge en oudere mensen die een conflict

elke omgeving, godsdienstig of niet, Christelijk,

hebben in de familie. Een meisje heeft bijvoorbeeld een ‘ongelukje’ gehad en kan niet meer als

Hindoestaans, Islamitisch, overal. Ook homoseksu-

maagd het huwelijk in. Dat kan haar verbanning opleveren naar het land van oorsprong van de familie. Of ze wordt verstoten, geïsoleerd of erger: omgebracht. Dat heet eerwraak. Haar

elen hebben in sommige kringen nog een moeilijk leven.”

vriendje moet evenzeer rekening houden met consequenties. In veel families heerst nog de

Ander tijdperk

gedachte dat een dochter alleen in een trouwjurk van huis mag vertrekken. Susanne spreekt

Susanne kan zich voorstellen dat zich conflicten

de meisjes veelal op school. Daar praat het makkelijk, want het valt niet zo op.

voordoen tussen jongeren en de familie. “Kijk maar om je heen. Je ziet hoe vrij we met elkaar omgaan. Jonge mensen willen een modern leven leiden. Ze

zeggen dat ze het niet wisten”, zegt ze. “Ook hier

zijn een kind van deze tijd. Dat strookt vaak niet

geldt: geen slapende honden wakker maken of

met de situatie thuis, waar familie vaak nog in een

als gezin een familiegeheim bewaren.” Toch kan

ander tijdperk leeft. Het zijn twee werelden. Veel

Susanne niet altijd gerust zijn op een goede afloop.

jongeren weten zich goed te splitsen. Dat vind ik

“Meisjes gaan soms terug naar huis terwijl de situ-

al knap. Maar het gaat lang niet altijd goed.”

atie in de ogen van mij en andere hulpverleners niet veilig is. Dat zien we met lede ogen aan. We

Dat wil niet zeggen dat problemen alleen willens

kunnen alleen adviseren, niet dwingen. En soms

en wetens ontstaan. Susanne haalt een voorbeeld

kiest een jongere voor zichzelf en breekt hij of zij

aan van een meisje dat is verkracht, en daardoor

met de familie. Dan worden de banden ruw door-

geen maagd meer is. “Het meisje krijgt de schuld,

gesneden en wordt zo iemand een object. Dan

want ze zou zich te opzichtig hebben gedragen. Ik

bestaat hij of zij niet meer, althans niet als mens.

heb geprobeerd de ouders op andere gedachten te

Ik denk dat mensen dat doen uit zelfbescherming.

brengen en dat is gelukt. Het meisje heeft aangifte

De situatie gaat hun begrip te boven.”

kunnen doen van verkrachting, dus de dader wordt nu vervolgd. Zo zijn twee resultaten geboekt: het

Susanne wil graag mensen helpen een vrij leven

bestaan van het meisje is veiliggesteld en de mis-

te leiden. Dat is waar haar cliënten naar op zoek

daad wordt bestraft. Voorlopig weet de omgeving

zijn. Ze vragen zich af waarom hun ouders en

van niets, en dat is belangrijk.”

familie zoveel denken om wat de omgeving er van vindt en niet om wat hun kind denkt. Maar geen

26

Verkeerde stap

enkel emancipatieproces verloopt zonder slag of

Met haar initiatieven binnen families probeert

stoot. Een mens blijft onderdeel van zijn omgeving.

Eer is niet tastbaar. Het bevindt zich in de hoofden

Susanne zoveel mogelijk de banden te lijmen.

Pijn zal er zijn. Maar misschien is dat juist een

van mensen. Eer is verbonden aan de normen en

Mensen die een, in de ogen van de familie, ver-

teken dat er dingen veranderen.

waarden van een familie, van een groep, van een

keerde stap hebben gezet, willen vaak ook niet

bevolking. Je wilt niet afwijken van de groepsnorm,

anders. Ze wijkt in haar manier van werken wel

want dan dreigt het verlies van vriendschappen,

af van het principe dat de hele familie bij de op-

zaken, huwelijk. Je wordt beschimpt, bespuugd en

lossing moet worden betrokken. “Het is beter dat

misschien wel mishandeld. “Daarmee is aantasting

de ouders niet alles weten of in elk geval kunnen

27

andriesina, specialist mishandeling van ouders en ouderen:

“Sommige ouderen staan op een rantsoen van één zakje thee per dag” Veel mensen kennen het spotje van de televisie: een jongere vrouw loopt na een kennelijke

een huurachterstand omdat kinderen het geld van

vol werden aangezien of regelmatig een pak slaag

ruzie kwaad weg uit het huis van een oudere man. De buurvrouw gaat poolshoogte nemen.

hun ouders achterhouden.”

kregen. Een dader kan het daarmee voor zichzelf

Ze treft de bejaarde man verdwaasd aan, op zijn knieën en met de resten van een gebroken

goedpraten, maar dat is natuurlijk een misvatting. De mishandeling kan vele vormen aannemen: van

Het toont wel aan hoe belangrijk de aanpak van

scheepsmodel in zijn handen. “Het houdt niet op, niet vanzelf” is de boodschap aan de kijker.

kinderen die hun ouders op een rantsoen van één

huiselijk geweld op elk moment is. Zo kun je het

“Ouderenmishandeling is van alle tijden”, zegt Andriesina. “Maar de meeste mensen zien het

zakje thee en een half plakje kaas per dag zetten,

leven van familieleden, zelfs dat van kinderen die

via op de tenen van mensen gaan staan om geld

nog moeten worden geboren, voor de toekomst

los te krijgen tot je ouders dement laten verklaren.

veilig stellen.”

niet, want het wordt binnenshuis gehouden.” Andriesina is specialist ouder- en ouderenmishandeling bij het Steunpunt Huiselijk Geweld. Die twee termen lijken identiek, maar zijn het niet.

Dan kun je als kind tekenbevoegd worden voor het

Er zijn namelijk kinderen die de ouders mishandelen, die nog niet bejaard hoeven te zijn, en

geld van je ouders en er vier keer per jaar van op

Andriesina en haar collega’s hebben de verschillen-

ouderen die slachtoffer zijn van verzorgers of anderen die hen onheus bejegen of uitbuiten.

vakantie. Andriesina: “Als je op iemands tenen gaat

de vormen waarin ouder - en ouderenmishandeling

staan, ziet een ander de gevolgen daarvan niet zo

aan de dag komen, benoemd: geestelijke mishan-

snel. Je hebt immers schoenen aan, of pantoffels.

deling, lichamelijke mishandeling, verwaarlozing,

Met de toenemende vergrijzing is de mishandeling

Zo zijn er nog meer vormen van letsel die je een an-

financiële uitbuiting, seksuele uitbuiting en ‘ont-

van ouderen een probleem dat in omvang groeit.

der kan toebrengen zonder dat het direct zichtbaar

spoorde zorg’. “Bij ontspoorde zorg wordt de ver-

Mensen worden namelijk niet alleen ouder, maar

is. En anders kun je blauwe plekken wijten aan

zorging door familie of professionals problematisch

ook kwetsbaarder. Dat betekent dat ze vaker moe-

de bloedverdunner die het slachtoffers gebruikt,

doordat bijvoorbeeld de oudere een persoonlijk-

ten vertrouwen op de zorg van anderen. Sommige

want die krijg je dan eerder.” In die zin lijkt het

heidsverandering doormaakt als gevolg van demen-

verzorgers, familie of geen familie, verliezen wel

mishandelen van ouderen op kindermishandeling.

tie. De persoon kan zich dan tegen de zorg keren.

eens hun geduld. Vooral als iemand geestelijk af-

Iemand die bij toeval of beroepsmatig verdachte

Welke druk kun je dan nog uitoefenen? Ik heb

takelt, kan dat spanningen teweeg brengen. Aan

symptomen ziet, moet ze kunnen herkennen en er

zware gevallen meegemaakt: mensen die de weg

de andere kant schept de gelegenheid de dief: van

gevolgen aan verbinden - bij kinderen èn ouderen.

kwijt zijn, maar die nog net onafhankelijk kunnen

mensen die moeilijk weerstand kunnen bieden kun je makkelijker misbruik maken.

Andriesina, specialist mishandeling van ouders en ouderen

wonen. Ze kunnen enorm eigenwijs zijn en het

Psychologische druk

zichzelf en anderen flink moeilijk maken. Ook bij

Waarom doen mensen zoiets vreselijks? “Niet ieder-

de hulpverleners met wie wij samenwerken kan

Glijdende schaal

een heeft een duidelijk motief”, zegt Andriesina,

zo’n persoon weerstand oproepen. Maar ik geef

Andriesina: “We hebben voor een groot deel te

“maar geldgebrek is wel een belangrijke aanleiding.

niet snel op, ook niet als anderen het vertrouwen

maken met de generatie ouderen die Nederland

Een kind is bijvoorbeeld verslaafd of heeft schulden.

op een goede afloop hebben opgegeven. Daarom

na de oorlog heeft opgebouwd. Aanpakkers zeg

Sommigen zijn meesters

doe ik dit werk”, aldus Andriesina.

maar, die wel wat gewend zijn en niet snel klagen.

in het uitoefenen van

Ze zien veel door de vingers en verleggen steeds

psychologische druk. En

hun grenzen. Dat is dus een glijdende schaal. Wan-

als dat niet helpt, dan

neer gaat het te ver en moet je aan de bel trekken?

maar lichamelijk geweld.

Dat gebeurt gelukkig steeds vroeger. Men weet het

Soms lijkt het ook alsof

Steunpunt Huiselijk Geweld steeds beter te vinden.

kinderen wraak willen

We worden gebeld door de slachtoffers zelf, kin-

nemen vanwege hun

deren, buren, verzorgers, de huisarts en zelfs de

slechte jeugd, waarin ze

woningbouwvereniging. Dan is er bijvoorbeeld

bijvoorbeeld niet voor

Signalerende huisbezoeken Omdat mensen niet graag de vuile was buiten hangen, is de hulpverlening op zoek gegaan naar mogelijkheden voor onderzoek en preventie. Zo worden sinds enkele jaren op initiatief van de gemeente Den Haag ‘signalerende huisbezoeken’ afgelegd. Iedereen die 75 jaar wordt krijgt een brief waarin zo’n bezoek wordt aangekondigd. Tijdens het bezoek, dat op vrijwillige basis plaatsvindt, worden de behoeften van ouderen in kaart gebracht. En passant wordt bekeken of de situatie ‘klopt’.

28

29

samenwerking justitie en steunpunt huiselijk geweld levert snelle en passende hulp

Priegel Dijkema van het Steunpunt Huiselijk Geweld (links) en Officier van Justitie Judith van Schoonderwoerd

“Niet elke politiezaak is puur een politiezaak”

den Bezemer-Wolters

inschakelen van partners in de hulpverlening. Op zo’n moment is het waardevol als het steunpunt kan meedenken en zo’n beslissing kan verrijken met achtergrondinformatie. De politie weet niet alles. Dat

ZSM. Voor de meeste mensen is dat de afkorting van ‘zo snel mogelijk’. Maar in dit geval kun

maakt een strafrechtelijke beslissing

je voor de ‘s’ ook samen, slim of selectief invullen. ZSM staat voor een rank en beweeglijk

op maat gesneden.”

samenwerkingsmodel van justitie (OM), politie, reclassering, de kinderbescherming, slacht-

Behalve de ‘s’ van samen, is ook de

offerhulp en het Steunpunt Huiselijk Geweld. Zeven dagen per week, veertien uur per dag

‘s’ van snel het streven. Zaken wor-

wordt ZSM in de praktijk gebracht vanuit het hoofdbureau van politie aan de Patijnlaan in Den

den zo veel mogelijk in zes uur afgehandeld, want

Haag. Van de honderd zaken die er binnenkomen hebben er 25 te maken met huiselijk geweld. Medewerkers van het steunpunt als Priegel Dijkema zitten er bovenop als er meldingen worden gedaan waarin zij en haar collega’s hun diensten kunnen bewijzen.

dat is de tijd waarin de politie voor verhoor iemand

de samenwerking met andere partners zeer nuttig

kan vasthouden. Judith: “Voor een aantal zaken is

bleek. “Het ging over een groep jongeren die de

het van belang dat er snel actie wordt ondernomen.

hele dag op een pleintje bier zat te drinken. Som-

Zo beoordeelden we laatst een incident met een

migen gebruikten ook drugs. Ze maakten er een

volwassen man die bij z’n moeder met een mes liep

troep van en de buurt was bang voor ze. Omdat we

“Niet elke politiezaak is namelijk puur een politie-

te zwaaien. Hij prikte de bank lek. We weten dat

van de politie de namen van deze jongeren wisten,

zaak”, zegt Priegel, die bij het steunpunt werkt in

hij geen ander opvangadres heeft. Als je hem dus

konden alle hulpverleningspartners nagaan wat ze

de functie van procesregisseur. “Meer zaken dan

na zes uur vrijlaat, kun je voorspellen dat hij terug

van deze jongeren wisten. Een aantal was bij het

veel mensen denken vallen onder de definitie van

gaat naar zijn moeder. Met alle risico’s van dien. In

steunpunt bekend. Zo konden we per persoon een

huiselijk geweld, zoals mishandeling en uitbuiting

zijn geval hebben we gezamenlijk een oplossing

aanpak aanreiken.”

van ouderen, stalken, eergerelateerde kwesties,

gevonden die hem langer van huis hield om zo de

mensenhandel, kindermishandeling: feitelijk alles

hulpverlening de kans te geven met betrokkenen

In dit voorbeeld is geen sprake van spoed en er

waar een persoonlijke relatie aan ten grondslag ligt,

een veiligheidsplan te maken.”

waren geen arrestaties. De kwestie viel daardoor

ook al wordt die soms voorgewend, zoals bij lover-

niet binnen het kader van ZSM, maar kwam op tafel

boys. Al die zaken vereisen een speciale aanpak.”

Dertig bijna-incidenten

Actie zonder aangifte

in het Veiligheidshuis. Dat is een kantoorgebouw

In dit geval had de moeder aangifte gedaan bij de

tegenover het Haagsche Bos waar alle kwesties van

politie. “Maar eigenlijk kan iedereen aangifte doen

veiligheid in Haaglanden samenkomen; veiligheid

Het verschil met een inbraak of diefstal is dat er bij

veel of juist te weinig mee bemoeit, financiële pro-

van een strafbaar feit”, zegt Judith. “Dat weten

in brede zin. Hier werken elf vaste en een aantal

huiselijk geweldzaken vaak veel meer meespeelt op

blemen, ga maar door. Judith van Schoonderwoerd

veel mensen niet. Soms vrezen ze voor de gevolgen

tijdelijke partners samen, waaronder het steunpunt.

de achtergrond. De problemen duren vaak al veel

den Bezemer-Wolters kan dit beamen. Zij is een van

van een aangifte. In zo’n geval kan de politie ook

In het Veiligheidshuis komen de meer complexe za-

langer. Uit onderzoek weten we dat mensen gemid-

de betrokken officieren van justitie én beheert de

zonder aangifte de zaak ‘ambtshalve’ aannemen en

ken aan de orde, die wat meer tijd vergen. Judith:

deld pas bij het dertigste incident voor het eerst naar

portefeuille Huiselijk geweld en kindermishande-

actie ondernemen. Maar de politie moet het wel

“Met zoveel organisaties samen, ook nog op één

de politie gaan. Als je je dan gaat verdiepen in zo’n

ling bij het OM Den Haag. “De politie verzamelt

weten natuurlijk.” Nu was de kwestie van de zoon

etage, spreek je makkelijk partners aan waarmee

zaak blijkt vaak dat er ook andere dingen spelen die

de gegevens en legt die op mijn bordje”, zegt zij.

met het mes betrekkelijk eenvoudig van aard. Inge-

je normaal niet zoveel contact hebt. Je betrekt ze

het probleem in stand houden of verergeren zoals

“Ik moet de informatie beoordelen en een beslis-

wikkeld wordt het als een hele groep zich misdraagt.

erbij. In het Veiligheidshuis is het de bedoeling

verslavingen, psychiatrie, een familie die zich er te-

sing nemen over gerechtelijke vervolging en het

Priegel haalt een andere zaak in herinnering waarin

jezelf als organisatie te ontstijgen.”

Intiem terrorisme

30

Een van de kwesties waar Priegel haar samenwerkingspartners dit jaar veelvuldig over zal raadplegen, is

“Het probleem hierbij is dat er dikwijls geen sprake is van een strafbaar feit”, vult Judith aan. “Vermoedens

‘intiem terrorisme’. Dit verschijnsel staat sinds enige tijd in de aandacht. “De gemeente Den Haag heeft

worden ook vaak tegenover de politie glashard ontkend, ook door het slachtoffer, uit angst voor de reactie

het steunpunt gevraagd hiervoor een aanpak te ontwikkelen”, zegt ze. “Bij intiem terrorisme legt de ene

van de pleger. Maar een politieman zou gevoelig moeten zijn voor ongerijmde signalen. Hij zou later nog

partner de ander zijn of haar wil op, rigoureus. Dit gebeurt meestal sluipenderwijs, stukje bij beetje met

eens moeten aanbellen op zo’n adres, en misschien nog eens, tot de aap uit de mouw komt. Dan komt het

subtiele psychologische middelen of geweld, tot de ander is veranderd in een gedweeë volger.”

steunpunt weer in beeld, want in zo’n geval moet het slachtoffer zonder aarzelen uit huis worden geplaatst.”

31

wende licht voor

Kennis moet je delen Wende is een kenniscentrum van huiselijk geweld. En kennis, die moet je delen, wil je die kennis effectief gebruiken. Een aantal ambulante hulpverleners van Wende zwermt daarom met regelmaat uit om direct belanghebbenden, professionals en vrijwilligers te informeren over wat huiselijk geweld is en hoe je het kunt herkennen. “Veel mensen realiseren zich niet dat huiselijk geweld ook geestelijk kan zijn”, zegt Feryat, ambulant hulpverlener, die ook voorlichting in haar pakket heeft. “Mensen kleineren, manipuleren en financieel uitbuiten vallen er ook onder.”

32

De ambulante hulpverleners gaan zo’n twintig keer

Verborgen vrouwen

per jaar op pad voor het geven van een voorlich-

Charlotte, werkbegeleider van de ambulante

tingsbijeenkomst of workshop. Dat kan op aan-

hulpverleners, ziet dat er bij andere hulpverleners

vraag zijn, maar ze zoeken de informatiebehoefte

en vrijwilligers grote behoefte bestaat aan kennis

ook zelf op. Collega Rachida: “We horen bijvoor-

over huiselijk geweld. Dat heeft ook te maken met

beeld van andere hulpverleners wat er in een

de Wet Meldcode, waardoor meer mensen de

wijk speelt. Zo gaan we naar inburgeringsscholen,

plicht hebben verdachte signalen op te vangen en

basisscholen en scholen voor MBO en HBO. We

er naar te handelen. (zie voor de Wet Meldcode

wijzen mensen op hun rechten en op meer speci-

het verhaal We gaan ritsen!). De Schilderswijk

fieke zaken, zoals het gevaar van huwelijksdwang.

Moeders is een voorbeeld van een groep vrijwil-

Meisjes worden naar het buitenland gebracht en

ligers die Wende heeft getraind. Deze ‘moeders’

gedwongen daar te trouwen. Na hun ‘vakantie’

gaan onder meer op huisbezoek bij vrouwen die

komen ze dan niet meer terug.”

een geïsoleerd bestaan leiden. Ze willen van de

De voorlichters van Wende. Vanaf links: Kamalia, Feryat, Charlotte, Aliye en Rachida.

voorlichters weten wanneer een grens wordt

Somalische vrijwilligers

De voorlichters van Wende hebben ook een

overschreden en je kunt spreken van ‘verborgen

De voorlichters van Wende hebben Somalische vrij-

keer een groep Duitse studenten maatschap-

vrouwen’. Dat zijn vrouwen die door hun man

willigers van de stichting Dalmar getraind in het

pelijk werk over de vloer gehad, en collega’s

als hun bezit worden gezien en die hun rechten

herkennen van huiselijk geweld en over wat ze kun-

uit Turkije. En wat is er nu mooier dan dat ook

worden ontnomen.

nen doen. Deze vrijwilligers ontvangen na afloop

het buitenland je kennis op waarde schat?

Ze mogen niks. “Vaak is zo’n man zelf ook be-

een certificaat van de Haagse wethouder Baldewsingh

schadigd, bijvoorbeeld misbruikt op jonge leeftijd.

van Volksgezondheid. De komende tijd zal Wende

Zo’n vrouw komt soms pas aan het daglicht als

steeds vaker gevraagd worden om advies bij lastige

ze zwanger raakt, want met een kind kun je niet

kwesties. De overheid wil namelijk dat er in diverse

om het consultatiebureau heen”, verklaart Aliye,

opleidingen aandacht wordt besteed aan kindermis-

een van de andere voorlichters.

handeling.

Effectief antwoord op trauma’s na huiselijk geweld

De behandeling van het trauma is van groot belang om herhaling te voorkomen. Pas dan kan iemand haar

Mensen die worden blootgesteld aan bedreigende situaties lopen kans op een posttraumatische stress-

of zijn leven weer goed oppakken. Voor deze behandeling werkt Wende in de opvanglocaties samen met

syndroom (PTSS). Hoe vaker en hoe ernstiger deze bedreigende situaties zich voordoen, hoe groter de

onder andere GGZ Delfland en voor de kinderen samen met de Jutters (Golfbreker). Een veilige opvang

kans hierop. Mensen die een beroep doen op de opvang van Wende hebben gemiddeld zeven jaar huise-

gecombineerd met de juiste begeleiding en behandeling is in veel gevallen voorwaarde als effectief ant-

lijk geweld achter de rug. Het leven van velen van hen (meest vrouwen) is vaak volledig ontregeld.

woord op huiselijk geweld.

33

CIJFERS 2013

MISSIE EN VISIE STICHTING WENDE Elk mens heeft recht op een leven vrij van angst

AANMELDINGEN EN INTAKE: 1033 aanmeldingen,

en dwang. Alleen een mens die alle kansen krijgt zijn leven geweldloos in te richten, leidt een

396 screeningen, 133 intakes, 108 plaatsingen en 364

volwaardig bestaan. Fysiek en psychisch geweld

‘warme’ doorverwijzingen | MELDINGEN BIJ HET

STEUNPUNT HUISELIJK GEWELD: meldingen

(waarvan 1200 kinderen),

en meldingen door:

1887

gepleegd door iemand van wie je afhankelijk bent, verstoren dit beeld op grove wijze.

politieWende antwoordt op huiselijk geweld en

1025 adviesvragen

mensenhandel. Zij neemt maatregelen die de

346 slachtoffers, 324 omstand-

veiligheid van volwassenen en kinderen verbetert en werkt aan het stoppen van geweld. Wende

ers, 310 professionals, 11 plegers en 34 overig | PRO-

betrekt daarbij alle mensen die met elkaar in conflict zijn.

BLEMATIEK: 489 zaken eergerelateerd, 389 huisverboden, 87 ouderenmishandeling | AMBULANT TEAM HUISELIJK GEWELD: 182 nieuwe cliënten, 2228 vervolgcontacten, plus 3 ouderen | AWARE: 14 cliënten | VEILIG VERDER TEAMS: 102 bijeenkomsten met gezinnen | HUISVERBODEN in de regio (Den Haag, Wassenaar, Rijswijk, Zoetermeer, Leidschendam-Voorburg):

Wende werkt aan herstel binnen de eigen omgeving. Zij doet een dringend beroep op een ieder die daaraan mee kan helpen: professionals, familie, vrienden, buren. Wende overziet het geheel en speelt een voor iedereen zichtbare, coördinerende rol. Wende ontwikkelt haar expertise continu en deelt deze graag met anderen.

389

Geweld dat vandaag wordt gestopt, betekent

| CLIËNTEN IN DE OPVANG: 105 volwassenen en 93 kinderen | CRISISOPVANG: 132 volwassenen en 90 kinderen (gemiddeld 6 tot 7 nachten) | NAZORG: 50 cliënten na opvang,

3

morgen een nieuw begin, ook voor volgende generaties.

Veilig - Betrouwbaar - Samen

ouderen na opvang

| GEMIDDELDE BEZETTINGSGRAAD (alle vijf locaties): 94% | VOORLICHTING DOOR WENDE AAN: 28 professionals, 13 publiek, 5 scholen, 4 overig en 2 deelnames aan evenementen

Uitgave Stichting Wende juni 2014 | Teksten en fotografie Peter de Ruiter / PixelPerfect Publications Vormgeving Helga Hamstra / Vormbeeld | Tekeningen Marjan Bloem | Coverfoto Tim Newman www.stichtingwende.nl [email protected] Sommige personen die in dit jaarbeeld aan het woord komen heten in werkelijkheid anders. Gefotografeerde personen komen niet per se voor in het verhaal waar ze een illustratie bij zijn.

Hulp nodig? Bel 070 392 57 74