Voorzitter Arie van den Berg Secretaris Irene Olde Meule

Nijkerk Natuurlijk Kwartaalblad voor leden en donauteurs van IVN Nijkerk Nummer 3 - 2014

Zomer Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid Afdeling Nijkerk Postbus 1082, 3860 BB Nijkerk

Bestuur Voorzitter

Arie van den Berg

033 - 246 12 71 [email protected] Secretaris Irene Olde Meule 06 - 24 29 83 78 (Interim) [email protected] 033 - 245 63 03 Penningmeester Gijs Moesbergen (Interim) [email protected] Bestuurslid

Elly Kuijt (aspirant penningmeester)

033 - 257 23 63 [email protected]

Leendert de Boer


Rien Loman


Willem Oosterhof


Colofon Nijkerk Natuurlijk is een uitgave van IVN- afdeling Nijkerk Kopij kunt u uiterlijk tot 18 augustus a.s. sturen naar Janny Bosma, tel: 033 257 1249; [email protected] (tekst zo mogelijk in Word aanleveren en afbeeldingen los bijleveren als JPG of TIFF)

Redactie:

Marijke Bakker Janny Bosma Mia van Marsbergen (Lay-out) Jaap Schaap (Coördinator)

Bezorging:

Bertine van den Berg Hilda Blom Tiny Meersma Robin Nellestein Marion Petrie Jaap Schaap Marinus van Tol Bep Vink Jannie Wijnsma Wil van Winkoop

Foto op de voorkant De bonte bessenvlinder (Abraxus grossulariata) behoort tot de familie van

de spanners (Geometridae). Deze vlinder en ook zijn rupsen worden door hun opvallende signaalkleuren niet door vogels gegeten. De vliegtijd is van half mei tot eind augustus. Ze komen nog vrij algemeen voor, vooral in tuinen en bosranden. Deze foto is vorig jaar genomen bij een braamstruik in de tuin van de fotograaf. Foto: Jan Bosma

2

Nijkerk

Nijkerk Natuurlijk Jaargang 37; 2014 - nr 3 (Zomer) Kwartaalblad voor leden en donateurs van IVN Nijkerk. De afdeling IVN Nijkerk is opgericht op 14 maart 1977. Secretariaat: Banknummer: Ledenadministratie: Lidmaatschap: Website:

Postbus 1082, 3860 BB Nijkerk, [email protected] NL32RABO0347864759, t.n.v. Penningmeester IVN Nijkerk Irene Olde Meule (secretaris) lid € 15,- , donateur € 12,- , huisgenootlid € 12,- en jeugdlid € 7,50 per jaar www.ivn.nl/afdeling/nijkerk

Inhoudsopgave Van de voorzitter

5

Goed nieuws voor een ieder die de natuur en het IVN een warm hart toedraagt

6

Kolibrievlinder (Macroglossum stellatarum)

7

Hulp voor bijen

7

Spinnen

8

Werkgroep Landsschapsbeheer IVN Nijkerk en omstreken

10

Slootjevissen in de polder Arkemheen

12

Nieuwe kuierexcursies

12

Programma 3e kwartaal

14

Met z’n allen de boot in?

17

Natuurvakantie in Salland, de 31e “IVN Zomerweek”

18

Bezoek aan de heemtuin in Harderwijk

20

De kruidentuin

21

IVN-fotowerkgroep

21

Vogelkoppenknipsels

22

Cultuurhistorische fietsroute

26

Nieuws van de IVN Winkel

26

Nijkerk Natuurlijk

3

EL

EEN KLASSE OP ZICH . VErrEkijkErs mEt supEriEurE tEchnoLogiE

Zo scherp. Zo contrastrijk. Zo ongeëvenaard. De EL SWAROVISION serie is een mijlpaal in precisieoptiek. Elke verrekijker is een meesterwerk van precisie en innovatie. Dit wordt gewaarborgd door de allerbeste optische kwaliteit: perfecte scherpte helemaal tot aan de rand, de hoogste kleurgetrouwheid, briljante kleuren en een 100% groothoekgezichtsveld, zelfs voor brildragers. Dankzij de unieke open EL-greep past de EL SWAROVISION verrekijker perfect in elke hand.

EL 42 SWAROVISION

IVN leden krijgen 15 % korting

4 SEE THE UNSEEN Nijkerk WWW.sWAroVskioptik.com

EL 50 SWAROVISION

EL 32 SWAROVISION

Van de voorzitter Binnen IVN Nijkerk heeft een herschikking van de werkgroepen plaatsgevonden omdat enkele leden zich niet konden vinden in de samenstelling van het op de Algemene Ledenvergadering democratisch gekozen nieuwe bestuur. Ook onderdelen van het beleid dat het nieuwe bestuur voorstaat, heeft niet hun instemming. Dat resulteerde in een paar veranderingen in de samenstelling van de werkgroepen. Allereerst is Leendert de Boer opnieuw coördinator van de Fotowerkgroep geworden. Na een afwezigheid van ruim een jaar pakt hij zijn taak, die hij ruim dertig jaar heeft vervuld, weer op. Een aantal leden van de Fotowerkgroep heeft besloten zelfstandig verder te gaan. Het bestuur wenst de verzelfstandigde werkgroep succes toe bij de verdere professionalisering van haar hobby en het uitdragen van de liefde voor natuur en landschap. Daarnaast heeft de IVN Natuurwerkgroep Bunschoten (Utr.) na een jarenlange goede samenwerking met IVN Nijkerk (Gld.) gekozen om zich aan te sluiten bij IVN Eemland (Utr.). Een logische beslissing. Deze werkgroep zal voor IVN Eemland een aanvulling op haar activiteiten betekenen. Op de Algemene Ledenvergadering van 27 maart jl. heeft de Vlinderwerkgroep ervan afgezien om haar reeds geplande 10-jarige jubileumpresentatie te verzorgen. Als alternatief heeft Willem Oosterhof namens het bestuur aangeboden gezamenlijk een extra vlinderavond te verzorgen.

Daar is men positief op ingegaan. De vlinderavond op 23 april jl. in de Wulfshoeve werd een groot succes en vanuit het bestuur werd de hoop uitgesproken dat dit een vervolg zou krijgen. Direct de dag daaropvolgend ontving het bestuur echter een kort bericht van de coördinator van de Vlinderwerkgroep dat de werkgroep haar vlinderwerk zal voortzetten buiten IVN Nijkerk. Dankzij de deelname aan de jubileumpresentatie op 19 april jl. van de tachtigjarige Nijkerkse Bijenhoudersvereniging, hebben we een aantal nieuwe leden mogen inschrijven. Ook de landschapsbusexcursies, die opmerkelijk veel waardering oogsten, hebben bijgedragen tot een aanwinst van meerdere leden en donateurs. Tot slot. De gemeente Nijkerk heeft IVN Nijkerk benaderd om mee te denken over een betere communicatie tussen burgers en gemeente bij het groenbeheer binnen de gemeente Nijkerk. Het bestuur is daar blij mee en is positief ingegaan op de uitnodiging. IVN Nijkerk is een levendige, dynamische vereniging met een duidelijk maatschappelijke functie. Het bestuur zal met betrokkenheid en gedrevenheid de landelijke IVN-doelstelling trachten te realiseren: ‘ertoe bij te dragen dat de bevolking zich bewust wordt van de relatie tussen de mens, zijn cultuur en de levende en niet-levende natuur’. Arie van den Berg

Nijkerk Natuurlijk

5

Geslaagd!!

Goed nieuws voor een

ieder die de natuur en het IVN een warm hart toedraagt Het IVN in de regio Amersfoort-Nijkerk is 21 natuurgidsen rijker. Ongeveer 2 jaar geleden zijn IVN Nijkerk en IVN Amersfoort samen de uitdaging aangegaan om een natuurgidsencursus op te starten. Een coördinatieteam van 7 enthousiaste vrijwilligers en vele docenten hebben de lessen voorbereid waarmee de cursisten aan de slag konden. We zijn in januari 2013 gestart met 27 enthousiaste cursisten. Zij hebben 1,5 jaar lang met heel veel enthousiasme en inzet kennis van natuur, landschappen, milieu en het gidsen vergaard. De cursisten hebben heel veel vrije tijd gestoken in deze cursus, zowel buiten alsook achter de pc en in de boeken. Door deze samenwerking hebben IVN’ers uit Amersfoort, Hoogland, Leusden, Hilversum, Epe en

Adverteerders (alfabetisch)

Nijkerkerveen kennis mogen maken met de diverse werkgroepen van IVN Amersfoort en Nijkerk. Tevens hebben zij de Gelderse Vallei, de Utrechtse Heuvelrug en de Arkemheense Polder mogen ontdekken. Naast kennismaken met de diverse werkgroepen is er ook kennisgemaakt met vele natuurgidsen. Bovengenoemde gebieden zijn te voet, per fiets en zelfs met de bus doorkruist. Tijdens deze opleiding bleek maar weer eens hoeveel mooie natuurplekjes de omgeving van Amersfoort en Nijkerk kent. Enkele voorbeelden zijn Gerven, Kruishaar, Vogeleiland Arkervaart, Lokhorsterbos, De Schammer en Waterwingebied Liendert. Op 21 juni zullen/hebben de cursisten hun diploma ontvangen, blij dat de cursus erop zit en enthousiast om verder te gaan in de eigen woonomgeving. We zullen hen overal tegenkomen. Het bestuur van IVN Nijkerk wenst alle nieuwe natuurgidsen heel veel succes en heel veel plezier in het gidsen en/of andere natuuractiviteiten. Rien Loman, Bestuurslid IVN Nijkerk en medecoördinator van deze cursus

pag.

pag.

Albert Heijn Nijkerk

16

Hoveniersbedrijf H. Muis & Zn.

16

Bast Driedorp

13

Loodgietersbedrijf Van Dasselaar

9

Bokkers Catering

19

Motivation Office Support bv

13

Cummins Turbo Technologies

16

Rabobank Randmeren

28

Formido

13

Van der Goot Opticiens

4

Gert Davelaar

11

6

Nijkerk

Diertjes in de tuin

Kolibrievlinders (Macroglossum stellatarum) Verleden jaar eind augustus zag ik in totaal drie kolibrievlinders op de verbena en het vingerhoedskruid in mijn achtertuin. Nog nooit had ik deze aparte beestjes gezien, dus ik dacht dat ze heel zeldzaam waren. Mis dus, ze zijn “algemeen”, in warme zomers zijn er zelfs duizenden zichtbaar. Het is een overdag actieve nachtvlinder, van de pijlstaartfamilie. In mei/juni trekken ze vanuit Zuid-Europa naar Nederland, ze planten zich hier voort en vliegen dan september/oktober weer naar het zuiden.

Hulp voor bijen Iedereen met een tuin, hoe groot of klein ook, kan bijen en andere bloembezoekende insecten helpen. Bijen zijn van levensbelang voor de natuur. Zonder bijen vindt er geen bestuiving van planten en bomen plaats. Zonder bestuiving geen zaden en vruchten. Helaas gaat het niet goed met de bijen in Nederland. Veel bijen sterven. Bijen kunnen geholpen worden door te zorgen voor de juiste planten en voor nestelgelegenheid. Dat is goed voor de natuur en voor de kwaliteit van onze leefomgeving. Als je wil

De kolibrievlinder vliegt supersnel van bloem naar bloem. Soms hangt hij stil voor een bloem om daaruit nectar te halen met zijn enorm lange tong. Dan kun je ook goed de oranjekleur van de achtervleugel zien. Waardplanten zijn: walstrosoorten, maar ook meekrap. Die heb ik overigens niet in mijn tuin …. Ik vind het heel bijzondere vlinders, heel wat anders dan bijvoorbeeld het gamma-uiltje; dus IVN’ers, let deze zomer op deze speciale vlinders! Anneke (foto: van internet) weten hoe je het beste de bijen kunt helpen, bezoek dan de website van Arie Koster, specialist op dit gebied: www.bijenhelpdesk.nl. Wil je een bijenhotel knutselen en in je tuin plaatsen? Kijk dan op www.bijenhotels.nl. En voor het bijenvriendelijk maken van je tuin raadpleeg je www.drachtplanten.nl. Het is niet alleen heerlijk om de bijen bezig te zien of de miraculeuze vliegbewegingen van de zweefvliegen, maar ook het fladderen van de vlinders en het luisteren naar het zware gezoem van de hommels is genieten. Je kunt niet altijd de natuur in? Trek dan de natuur je tuin in. Arie van den Berg

Nijkerk Natuurlijk

7

Spinnen Veel mensen vinden spinnen enge, gevaarlijke beesten, die snel opgeveegd of opgezogen moeten worden, maar in onze streken is geen enkele spin gevaarlijk. Over de hele wereld zijn maar zeven soorten spinnen bekend die wel gevaarlijk zijn. Met veertigduizend beschreven soorten is dat echt niet veel. De enige spin in Nederland die vervelend kan bijten is de waterspin. De huisspin is een van de bekendste Nederlandse spinnen. In de herfst zien we er regelmatig eentje over de vloer rennen, die de huisvrouw de stuipen op het lijf jaagt. Laat hem gewoon zijn gang gaan, want na een klein poosje is hij alweer verdwenen. De kruisspin is ook een bekende. In de herfst zit hij vaak voor de ramen, want hij weet dat er veel insecten op het licht af komen. Een veel voorkomende gast in huis is ook de trilspin. Met zijn lange poten hangt hij in een web en gaat heftig bewegen wanneer het web aangeraakt wordt. Op deze manier verstrikt hij zijn prooi in het web. Als we deze spin laten zitten kunnen we na enkele dagen een flinke hoop rommel onder het web vinden. Dat zijn dan de resten van zijn prooien. Hij is de grootste moordenaar in huis. Alles wordt gegeten, tot de huisspin

8

Nijkerk

wespspin (Argiope bruennichi)

toe. Aan het eind van de winter, als de honger het grootst is omdat er dan weinig insecten zijn, eet hij zelfs zijn soortgenoten op. Een spin die de laatste tijd regelmatig in onze omgeving wordt waargenomen is de tijgerspin of wespspin. De naam is vooral te danken aan het relatief zeer grote vrouwtje. Ze heeft een zwart achterlijf met heldere gele, witte en diepzwarte grillige banden. Ook deze wespspin, een van de grootste spinnen van Europa, is ongevaarlijk voor de mens. De meeste spinnen zijn nachtdieren en zullen dus in en om het huis niet opvallen. In een gemiddelde tuin zitten al zo’n vijftig soorten spinnen. Spinnen vangen heel veel insecten. In Engeland is daar onderzoek naar gedaan. Daar kwam uit dat in een weiland gemiddeld 130 spinnen per m2 aanwezig zijn. Dat zijn dan 1,3 miljoen spinnen per hectare. Men heeft ook uitgerekend dat een spin 0,1 gram prooi per dag verorbert;

dat betekent dus dat er per hectare 47000 kg insecten per jaar verslonden worden. Zeg dan maar eens dat spinnen niet nuttig zijn! Vaak worden spinnen tot de insecten gerekend, maar dat is onjuist. Insecten hebben zes poten, maar spinnen hebben er acht. Insecten hebben een lichaamsbouw die bestaat uit drie delen: de kop, het borststuk en het achterlijf. Alle lichaamsaanhangsels hangen aan het borststuk, te weten drie paar poten en twee paar vleugels. Ze hebben samengestelde ogen en aan de kop een antenne. Spinnen daarentegen hebben enkelvoudige ogen, die bestaan uit een lens en een netvlies. Wist u dat spinnen vervellen? Het zijn ongewervelde dieren, die dus geen skelet hebben, maar de uitwendige huid fungeert als een uitwendig skelet. Deze uitwendige huid bestaat uit een soort gelatine. De huid is wel flexibel maar kan niet meegroeien. Elke keer als de spin groter wordt door voedselopname moet ze vervellen. Dit vervellen heeft ook zijn voordelen: bij elke vervelling worden

ook versleten haren of zelfs afgerukte lichaamsdelen vervangen. Tijdens de vervelling is de spin erg kwetsbaar voor eventuele vijanden. Vandaar dat de vervelling ’s nachts plaatsvindt op een verborgen plekje. Spinnen hebben overigens een hele reeks vijanden. Vooral jonge spinnen moeten zich verschuilen voor vogels, reptielen en zoogdieren. Volwassen dieren moeten vooral oppassen voor spinnendoders. Dit zijn sluipwespen die gebruik maken van een spinnenlichaam om hun jongen te voeden. De buitgemaakte verdoofde spinnen worden opgesloten bij de eitjes van de spinnendoder en dienen zo tot provisiekamer voor de later uitkomende wespenlarven. Zo zien we maar weer dat de geheimen van de natuur onuitputtelijk zijn. En dat het oordeel over dieren vaak niet terecht is. Dus niet meer bovenop een stoel voor een spin, want ze zijn nuttig, mooi en ongevaarlijk. tekst en foto: Jan Bosma

Nijkerk Natuurlijk

9

Het wie, wat, waar en waarom van....

Werkgroep Landschapsbeheer IVN Nijkerk en omstreken IVN Nijkerk kent een actieve werkgroep Landschapsbeheer. Inmiddels is deze werkgroep uitgegroeid tot zo’n 20 actieve vrijwilligers die zich inzetten voor de natuur in de omgeving van Nijkerk en Hoevelaken.

Wat doen we:

• Organiseren van werkochtenden/ middagen (niet alleen op zaterdag maar ook op een doordeweekse dag). Hierbij inspelen op de behoeftes. • Onderhoud plegen aan poelen, boomgaarden, houtwallen, knotwilgen; onderhouden van nestgelegenheden voor oeverzwaluw en ijsvogel. • Aanleg van kleine landschapselementen. • Het opleiden van vrijwilligers bv. cursus kleine landschapselemen-

ten, omgaan met de kettingzaag, snoeien fruitbomen. • Samen met andere instanties projecten realiseren. Bv. klompenpaden onderhouden; samen met eigenaren van kleine landschapselementen terreintjes beheren. • En nog veel meer.

Met wie doen we dit:

• Vrijwilligers. • Stagiairs van Middelbare scholen (Maatschappelijke stage). • Eigenaren van landschapselementen groot en klein. • Bedrijven (vanuit maatschappelijke betrokkenheid).

Waarom doen we dit:

• Om de landschappen in onze directe leefomgeving te behouden. • Om kennis over te dragen aan eigenaren en vrijwilligers. • Omdat het erg leuk is om samen in de natuur te werken en er dan ook nog wat van te leren.

Wat levert het op:

• Natuur die zich weer kan ontwikkelen. • Een geweldig wijgevoel. • Geweldige natuurbelevenissen. • Leuke contacten.

10

Nijkerk

Wanneer begint het weer: We beginnen weer in oktober. De volgende werkzaamheden staan al weer gepland, zet ze maar vast in de agenda: • 1 november landelijke natuurwerkdag. Onze locatie is nog niet bekend. • 2e of 3e zaterdag in december werken op het vogeleiland in de Arkervaart.

Bent u eigenaar van landschappelijke elementen en weet u niet goed hoe u deze moet beheren? Neem contact met ons op. Ook nieuwe vrijwilligers en stagiairs zijn van harte welkom. U kunt ons bereiken via email: [email protected] Of neem contact op met R. Loman 033-2461854

Nijkerk Natuurlijk

11

Leuk voor jong en oud

Slootjevissen in de polder Arkemheen IVN Nederland besteedt dit jaar aandacht aan het thema Water en geeft daar landelijk bekendheid aan. Meer dan 70 afdelingen spelen daarop in en doen mee met Slootjevissen voor kinderen met hun ouders. Ook IVN Nijkerk heeft twee middagen ingepland: zaterdag 21 juni en zaterdag 19 juli. IVN-gids Jan Fossen zal met schepnetten, potjes en witte plastic bakken zorgen dat oud en jong zich kan vermaken met de kleine, vaak griezelig uitziende dieren die uit het water worden gehaald. Jan leert hen de bijzonderheden kennen en alle deelnemers ontvangen een gratis Zoekkaart Waterdieren. Na afloop worden alle

gevangen dieren weer in het water teruggezet. Jan verwacht vanwege de publiciteit aardig wat belangstelling en vraagt daarom de leden van IVN Nijkerk hem op die dagen bij te staan met rijden, opletten bij de slootkant en de kinderen helpen bij het zoeken van de juiste namen van de gevangen diertjes. Verzamelen bij het station om 14.00 uur. Om ongeveer 16.00 uur zullen de deelnemers weer terug zijn. Samen slootjevissen is leuker dan alleen. Dus … laat Jan niet in de steek. Geef je op per e-mail [email protected] of bel 033-2461271. Irene Olde Meule Gidsenwerkgroep

Nieuwe kuierexcursies Deze zomer worden er opnieuw kuierexcursies verzorgd. Zie ons kwartaalprogramma. Gedurende ongeveer anderhalf tot twee uur wordt er in de natuur een afstand afgelegd van slechts enkele honderden meters. Er wordt naar vogels geluisterd, aan bloemen

12

Nijkerk

geroken, aan planten en bladeren gevoeld en allerlei insecten worden bekeken. De gids vertelt bijzonderheden over het landschap en de natuur en beantwoordt vragen van de deelnemers. Een kuierexcursie is een ontdekkingstocht! De gidsenwerkgroep

WATERGOORWEG 94 * NIJKERK * Tel. 033 - 246 07 34 * Fax 033 - 246 23 81

Nijkerk Natuurlijk

13

Kuierexcursie Kruishaar

Cultuur Historische Fietstocht

Vogelinventarisatie

Slootjevissen in de polder


Reeën

Vleermuizen

Vleermuizen reserveavond

Vogelinventarisatie

Slootjevissen in de polder

IVN-publiekswandeling


Kruidentuin open

za. 5 juli (ovb)

za. 19 juli

za. 19 juli

za. 26 juli

do. 31 juli

do. 7 augustus

do. 14 augustus

za. 16 augustus

za. 16 augustus

zo. 17 augustus

za. 23 augustus

za. 30 augustus

Excursie

za. 28 juni

Datum

De Brink 42

Eerste Kruishaarseweg tussen nummers 21 en 23

Zie de pers

NS-Station

Delta Schuitenbeek bij Putter Stoomgemaal

Olden Allerallee

Olden Allerallee

NS-station


NS-Station


NS-Station


Startlokatie

3e kwartaal

Programma

10.00 u. - 16.00 u.

14.00 u.

14.00 u.

9.00 u. – 10.00 u.

20.30 u.

20.30 u.

19.00 u.

14.00 u.

14.00 u.

9.00 u. – 10.00 u.

14.00 u.

14.00 u.

Tijd

Instituut voor natuureducatie en duurzaamheid

Marijke Langhorst en team

Arie van den Berg

Lucie Wessel en Gerrie de Gooijer

Jan Fossen

Hanneke Bronkhorst

Zomer Bruin

Zomer Bruin

Jan Gorris

Arie van den Berg

Jan Fossen

Hanneke Bronkhorst

Theo Post

Arie van den Berg

Gidsen

Vogelinventarisatie

Nachtvlinders reserveavond

Landschapsbusexcursie (eigen bijdrage € 8,50 incl. koffie)

Excursie op het landgoed Gerven

Groenhorstcollege Winteravond Thema: Groen klimaat in je voor- en achtertuin.

Excursie op het landgoed Gerven (reservedag)

Vogelinventarisatie

do. 20 september

do. 25 september

za. 27 september *)

za. 4 oktober

Do. 9 oktober

za. 11 oktober

za. 18 oktober

9.00 u. – 10.00 u.

14.00 u.

Hanneke Bronkhorst

Leendert de Boer

Arie van den Berg i.s.m. met Groei en Bloei

Leendert de Boer

Arie van den Berg en Leendert de Boer

Jan Fossen

Hanneke Bronkhorst

Jan Fossen

Rien Loman

Op de winteravonden/lezingen wordt aan de deelnemers een vrijwillige financiële bijdrage gevraagd.

Voor meer informatie neem contact op met Irene Olde Meule (06 - 242 98 378), of mail ([email protected]).

Dit programma is onder voorbehoud. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de website, www.ivn.nl/afdeling/nijkerk en volg de aankondigingen in de plaatselijke bladen en op de kabelkrant.

*) Aanmelden bij Arie van den Berg via [email protected] of 033-2461271


NS-Station

19.45 u.

14.00 u.

09.30 u.

Stadhuis NS-Station

22.00 u.

9.00 u. – 10.00 u.

22.00 u.

14.00 u.

Elzenhoeve


Elzenhoeve

Nachtvlinders

do. 18 september

Hoevelaken

Fiets excursie Barneveldse beek

zo. 14 september

Voor: - Ontwerp & Aanleg van uw tuin - Onderhoud & Sierbestrating

Zelderseweg 3 Zwartebroek Tel: 033-245 3095 / 0342-462 868 www.muishoveniers.nl

16

Nijkerk

Het Tuincentrum voor uw - Tuinplanten - Bomen in velerlei soorten - Haagplanten, Beuken Coniferen Taxus enz.

Met z’n allen de boot in?

staande verenigingen zijn van harte welkom om met ons mee te varen. Het inschrijfgeld voor leden van de onderstaande verenigingen is € 12,50 p.p. en voor introducés € 15,00 p.p.

Nee, natuurlijk niet, maar wel met alle vogelliefhebbers het randmeer op om de watervogels eens vanaf het water te kunnen bespieden! Medio november zijn er vast veel soorten te zien op de Veluwse Randmeren. Daarom hebben de samenwerkende natuurverenigingen een 4 uur durende boottocht besproken.

Aanmelden moet vóór 1 september 2014 gedaan zijn en kan door het inschrijfgeld te storten op rekening: NL81 RABO 0147 4234 65 t.n.v. IVN Noordwest-Veluwe. Gaarne per betaling een naam èn e-mail adres en/of telefoonnummer opgeven voor eventuele mededelingen. Bij een te gering aantal deelnemers wordt de betaling teruggestort. Datum/tijd: Zaterdag 15 november 2014, afvaart om 09:00 uur; afmeren tussen 13:00 en 14.00. Plaats: Rederij Randmeer, Vissershaven aan de Havendam te Harderwijk. Telefoon: Alléén voor bijzonderheden op 15 november; 0622226029

Voor dit evenement is een boot besproken waarop het mogelijk is om vanaf het dek en vanuit de kajuit waarnemingen te doen. Tijdens de tocht kunnen aan boord kleine snacks, zoals een broodje of frietje, worden gekocht . Het meenemen van een lunchpakket is toegestaan, maar drankjes worden aan boord gekocht.

Georganiseerd door: • IVN-afdeling Nijkerk • IVN-afdeling Noordwest-Veluwe • KNNV-afdeling NoordwestVeluwe. Belangstellend: Vogelbeschermingswacht Noord-Veluwe

Door de relatief hoge kosten zijn er minstens 60 inschrijvingen nodig. Om het niet te druk te maken kunnen er maximaal 100 personen mee. Alle leden en hun familieleden van onder-

Nijkerk Natuurlijk

17

Natuurvakantie in Salland, de 31e “IVN-Zomerweek” Voor volwassenen, jeugd en jongeren vanaf 5 jaar. Een actieve week waarin natuurbeleving, landschap en cultuurhistorie centraal staan. Ieder jaar doet de IVN-zomerweek een mooie plek in Nederland aan. In 2014 is dit Salland (Overijssel). De accommodatie is in Haarle, vlak naast Nationaal park De Sallandse Heuvelrug. Zie: www.deheidebloem.com Dit jaar gaan we weer kamperen: er zijn 40 binnenslaapplekken en ongeveer 40 (goedkopere) kampeerplekken. Samen met lokale (IVN) vrijwilligers wordt een boeiend programma met excursies in de natuur geboden, toegespitst op het thema: Overijssel Salland: je kunt de Sallandse Heuvelrug op. Voor de kinderen/jongeren een apart programma met activiteiten onder begeleiding van jeugdleiders.

Salland

Salland is een mooi stuk van Gelderland. Wij logeren naast het Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug. Deze rug is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, en zorgt voor een grotere afwisseling van biotopen. Er zijn nogal wat organisaties actief in deze regio. Dit is niet zo verwonderlijk wanneer je de grote diversiteit aan natuur beschouwt. Er is een Sterrenwacht in het Buitencentrum “Sallandse Heuvelrug” van Staatsbosbeheer. Een Schaapskooi, een Bijenstal en Informatieschuur “De Pas” zijn te vinden op een steenworp afstand van ons pittoreske logement. Activiteitenprogramma • Excursies onder begeleiding van lokaal bekende mensen. • Ook actief bezig zijn in de natuur. • Programma vindt plaats tussen 9.45 uur en 16.00 uur met enkele ochtend- en avondactiviteiten. • Kinderen (5 t/m 13 jaar) volgen onder begeleiding hun eigen natuurprogramma tussen 9.30 uur en 16.00 uur. Kort weekoverzicht • Zondag 3 augustus: iedereen vanaf 16.00 uur welkom op De Heidebloem, huis de Delle, Haarle. ’s Avonds kennismaking. • Maandag 4 augustus: per fiets verkenning van de omgeving voor alle deelnemers van het kamp. • Vanaf dinsdag is er een gevarieerd keuzeprogramma met diverse excursies in kleine groepen. Huis de Delle

18

Nijkerk

• De donderdag is zonder programma zodat iedereen deze dag naar eigen wensen in kan vullen. • vrijdag: natuurwerkdag. • zaterdag programma met excursies. • Zaterdagavond Bont Kampvuur. • Zondag 10 augustus: ontbijt en afbreken. Gezamenlijk afscheidsslokje. Vertrek uiterlijk 10.00u. Aanmelden bij: Harrie Moonen Berthold Brechtstraat 185 1102 RG Amsterdam 06-38106238 [email protected]

Locatie De Heidebloem Oude Deventer weg 8 7448 RL Haarle www.deheidebloem.com Kamperen Beperkt aantal binnenslaapplekken (40 pers) slaapkamers tot max 8 pers. Zie ook www.ivn.nl/zomerweek

Nijkerk Natuurlijk

19

Plantenwerkgroep

BEZOEK AAN DE HEEMTUIN IN HARDERWIJK De hemel kleurde donker, zo af en toe viel er een spat regen. Buienradar liet een regenband zien die vanuit het zuiden, midden over het land, naar het noorden trok. Op de fiets naar het station had ik het idee: de avond met de plantenwerkgroep wordt zeker afgeblazen. Op het station aangekomen stonden Lucie en Anneke al klaar. ‘Natuurlijk gaat de avond door. Bijna iedere avond laat ik gewoon doorgaan’, zei Lucie. In de auto genoten wij van de mooie wolkenluchten en de valstrepen.

gebaseerd op het gedachtegoed van Louis le Roy, bekend van zijn Ecokathedraal. Als de gestapelde stenen met grond eenmaal begroeid zijn staat het muurvast. (De mens moet gebruik maken van de groeikracht van de natuur.) In het bos raakte de daslook al uitgebloeid. Die plek wordt nu ingenomen door de bosandoorn. Om voldoende licht op de bodem te creëren worden bomen gekapt of geringd. Ook een Noorse esdoorn werd geringd tot op het kernhout. De esdoorn staat nu alweer voor het derde jaar. Ongelofelijk. De vrijwilligersgroep is zeer ambitieus. Het even grote naastliggende terrein wordt binnenkort aan hen overgedragen. Chris meldt ‘het grote voordeel is dat wij dan zon hebben. Dit geeft weer nieuwe mogelijkheden’.

Aangekomen bij de heemtuin, direct In het middengebied werd nog even achter het tankstation Horst, werden nagepraat. Ondertussen werden wij wij enthousiast welkom geheten hinderlijk gestoken door de muggen. door Chris en de anderen. Chris is Toen wij in de auto zaten dacht ik met z’n vrijwilligers zo’n vijftien jaar ‘de tijd klopt niet. Het is toch nog geleden begonnen met de aanleg. De geen kwart over negen?’ Anneke had tuin beslaat een terrein van ongeveer dezelfde tijd, oftewel: de tijd is omge35 are. Door de hoge grondwal aan vlogen! Het was een mooie avond. de achterkant van het tankstation zijn er mooie gradiëntverschillen Johan Nijzink gecreëerd. Helemaal voorin de vijver, waterdrieblad (Menyanthes trifoliata) foto: Jan Bosma met salamanders, en op de wal de bomen met mooie onderbegroeiing van varens. In de vijver groeit o.a. de moeraswederik, de wateraardbei en ook drieblad. Het achterliggende grasveld stond vol met de ratelaar en verschillende orchideeën. Op het terrein bevinden zich een aantal ommuurde veldjes. Op de muurtjes werd de muurleeuwenbek aangetroffen. De aanleg van de muurtjes is

20

Nijkerk

De kruidentuin Maandag, 20 mei. Vanmorgen heel hard gewerkt om de beukenhaag rond de kruidentuin recht en smal te krijgen. Peter, echtgenoot van onze coördinator Marijke, had zich daartoe voor het derde jaar laten inhuren, nou ja, als vrijwilliger dan. Het was wel even wennen om met die elektrische schaar langs de bovenkant de takken weg te knippen, maar na een kwartier lagen er al hopen beukenblad op de grond. Marijke deed met de “handmatige” heggenschaar de binnenkant. Beiden hadden eerst een mondkapje voor, want wat een stof, wolluizen en pluizen er uit zo’n heg komen! Maar Marijke stikte al bijna na tien minuten, dus àf dat ding! Dan maar hoesten en niezen. Anneke liep die twee achterna om al dat blad in zakken te doen, in totaal zes volgepropte zakken. Om half elf gelukkig even rust voor een kopje koffie met wat lekkers, echter om 11 uur weer aan de slag, want het moest wel klaar. Bep en Iris pulkten de onkruiden

tussen de stenen vandaan, gaven de pas ingezaaide kruiden water en opeens was het al kwart voor een. We zagen er niet zo fris uit, gezicht en armen glommen van het zweet. Maar de klus was klaar, de tuin super, nu nog een regenbui erop! Anneke

IVN-fotowerkgroep Na de zomervakantie neemt de IVNfotowerkgroep de draad weer op. Iedereen die graag de natuur fotografeert of het wil leren, is hartelijk welkom op dinsdag 30 september vanaf 20.00 uur. Met fotograferen leer je op details te letten van de natuur-

onderwerpen, erg belangrijk voor een natuurliefhebber. Ook kunnen de foto’s gebruikt worden voor educatieve doeleinden. De locatie is Tweede Kruishaarseweg 2, een inspirerende natuuromgeving. Vooraf melden is niet verplicht maar wel prettig: [email protected]. Leendert de Boer

Nijkerk Natuurlijk

21

Vogelkoppenknipsels Verzameld door Wim Smeets In deze rubriek vindt u samenvattingen van artikelen met in de kop een vogelnaam of een vogelaanduiding. Deze artikelen verschenen in de maanden januari, februari en maart 2014 in Nederlandse dag-, week- en huis-aan-huisbladen. De rubriek Vogelkoppenknipsels verscheen in zijn totaal in het driemaandelijkse blad het Vogeljaar.

PvdD: Spreeuw niet op het bord De Telegraaf, 7 januari 2014

De Utrechtse Statenfractie van de Partij voor de Dieren springt in de bres voor de spreeuwen, voor zover die zich althans in het territorium van de provincie Utrecht bevinden. De beschermde spreeuw kan alleen met een ontheffing worden geserveerd. Restaurant De Pronckheer in Cothen, dat de vogel afgelopen zomer op het menu had, probeert die ontheffing bij de provincie los te peuteren. Dat leidde tot verontwaardiging bij deze PvdD, die Kamervragen stelde. Spreeuwen die schade veroorzaken mogen worden afgeschoten. Vlucht brandganzen (Branta leucopsis)

22

Nijkerk

Korhoenders zie je alleen nog op een foto Barneveldse Krant, 11 januari 2014

In het begin van de vorige eeuw moesten korhoenders nog worden bestreden. Omstreeks 1975 ging het al slecht met de korhoenders. Niet door de vossen of roofvogels, want die waren er toen bijna niet meer vanwege het gebruik van gifstoffen in de landbouw. Het verdwijnen van de korhoenders heeft te maken met veranderingen in hun leefgebied: de vergrassing van de heide heeft hen geen goed gedaan. Bepaalde kruiden en veel mierennestjes zijn verdwenen. Er kunnen geen jongen meer worden grootgebracht. Zodoende zijn de korhoenders op de Veluwe en ook op de Holterberg zo goed als uitgestorven. Ook in Schotland en in de Scandinavische landen gaat het niet goed met de korhoender.

Gans verdient beter imago

Noordhollands Dagblad, 18 januari 2014 Op de gans wordt karaktermoord gepleegd. De gans wordt té gemakkelijk gezien als de veroorzaker van schade. Met dat beeld is voor boeren geld te verdienen en komt er ruimte voor de jacht. Het aantal overwinterende ganzen in Nederland is sinds 1980 toegenomen van een half miljoen tot bijna twee miljoen. Het merendeel van deze overwinteraars trekt in de zomer naar koudere streken om daar te broeden. Broedende ganzen die het hele jaar in

Nederland verbleven waren decennia lang verdwenen, maar ze zijn weer terug. De verklaring voor de sterke groei in de zomer en de winter zijn vooral de zware bemesting en de ontwikkeling van de intensieve, bijna industriële landbouw. Hierdoor is het voedsel voor de ganzen ontzettend verbeterd in winter en zomer. Het eiwitgehalte van het Nederlandse gras blijft de hele zomer hoog en het gras laag door intensief maaien en beweiden. Ganzen zijn slim en passen zich snel aan. De vos is in Nederland vogelvrij verklaard, daardoor is de vijand van de eieren en de kuikens verdwenen. Het overzomerende deel van de ganzenpopulatie heeft dat ervaren en geeft dat aan de kuikens door. Het is jammer dat de ganzen in Nederland enkel als probleem in het nieuws komen, terwijl wij dat zelf hebben veroorzaakt. Uit de hoogproductieve weidevelden zijn de weidevogels verdreven door het intensieve maaibeleid. Met het verjagen van de ganzen zitten wij straks met een soort groene doodse vlakte waarin niets anders meer leeft. Dat komt neer op het verbannen van de natuur uit onze omgeving.

Bruine klauwier totaal uit koers De Telegraaf, 20 januari 2014 Tijdens de jaarlijkse tuinvogeltelling werd in het Achterhoekse Netterden een bruine klauwier gespot. Het is voor het eerst sinds lange tijd dat deze vogel in ons land is gezien. Het is een zangvogel die in een groot deel van Azië broedt. Hij overwintert doorgaans in het oriëntaalse gebied, het zuidoosten van Azië.

bruine klauwier (Lanius cristatus)

Minder vogels geteld vanwege het zachte weer Leeuwarder Courant, 20 januari 2014 De landelijke tuinvogeltelling heeft beduidend minder vogels opgeleverd dan in andere jaren. Dat komt vooral door het zachte weer. Veel zangvogels zijn naar het bos en het open veld getrokken omdat daar ook voedsel is te vinden. Meer dan 45.000 mensen deden mee aan de telling. Zij telden 571.000 vogels. De huismus is het vaakst gezien, gevolgd door koolmees en merel . Over hetzelfde onderwerp een artikel in het NRC Handelsblad, eveneens van 20 januari 2014.

Sneeuwuil rukt op De Telegraaf, 24 januari 2014 Sneeuwuilen weten ons land vaker te vinden dan normaal. De vogels zijn per schip vanuit hun leefgebied, Canada, en het noorden van de Ver-

Nijkerk Natuurlijk

23

sneeuwuil (Nyctea scandiaca)

enigde Staten, naar Europa gereisd. De laatste officiële waarneming van een sneeuwuil was in 2008. De uilen trekken massaal weg uit Canada en Alaska naar het zuiden, bij gebrek aan voedsel en vanwege het slechte weer. Om uit te rusten landen ze dan op schepen en als ze geen land meer zien blijven zij aan boord totdat zij weer land zien. Dan kan de kust van Nederland zijn. Over hetzelfde onderwerp artikelen in Trouw van 27 januari en van 4 en 5 februari 2014. Op 4 maart verscheen er een bericht in Trouw dat een van de twee sneeuwuilen op Vlieland dood was aangetroffen.

Vredesduiven ontkomen nipt na een aanval NRC Handelsblad, 27 januari 2014 Ze moesten de hoop op vrede in onder andere Oekraïne symboliseren, de twee witte duiven die twee kinderen los lieten na het Angelusgebed, het traditionele middaggebed dat de paus elke zondag houdt op het Sint Pietersplein. Maar binnen een

24

Nijkerk

paar seconden werden zij het doelwit van een aanval door een bonte kraai en een zilvermeeuw. Uiteindelijk wisten de twee vredesduiven gehavend te ontkomen. Het symboliseerde de hoop op vrede karakteristiek. Over hetzelfde onderwerp een artikel in het NRC Handelsblad van 30 januari 2014.

Grote zilverreiger dol op ons land De Telegraaf, 1 februari 2014 De grote zilverreiger gaat duidelijk de concurrentie aan met de blauwe reiger om de eerste plaats van meest voorkomende reigersoort in ons land over te nemen. De Oostvaardersplassen spelen een belangrijke rol als brongebied voor de uitbreiding van de grote zilverreiger. Naast het meer beschikbaar komen van geschikt leefgebied worden ook betere bescherming en klimaatverandering als oorzaak voor de toename genoemd. Van oorsprong leefde de grote zilverreiger in het mediterrane gebied. De eerste broedgevallen in Nederland stammen uit 1978 terwijl in Duitsland, Engeland en België pas in 2012 de eerste succesvolle broedpogingen zijn vastgesteld. Over hetzelfde onderwerp een artikel in het NRC Handelsblad van 16 februari 2014.

Witte ogen van kauw schrikken indringers af

NRC Handelsblad, 7 februari 2014 Kauwtjes schrikken nestindringers af met hun felle ogen. De witte ogen vertellen aan andere kauwen dat het nest bezet is. Dat werd uitgeprobeerd door bewerkte afbeeldingen van kauwen in nestkasten te bevestigen. De ene keer voorzien van witte ogen, de andere keer voorzien van donkere roekenogen. Kauwen aarzelden om een nest met heldere ogen te betreden maar lieten zich vervolgens niet afschrikken door foto’s waar de zwarte ogen van een roek in waren gemonteerd.

Zeldzame roze pelikaan in Zeeland

Trouw, 8 februari 2014 In Zeeland is gisteren, 7 februari een roze pelikaan gezien. De soort is een zeldzame verschijning in Nederland. Het is waarschijnlijk een wild exemplaar, het is ongeringd, het is schuw en heeft een gaaf verenkleed. De dag er voor werden al twee exemplaren gezien in de monding van de Oosterschelde. roze pelikaan (Pelecanus onocrotalus)

Elke vogel (m/v) zingt zijn/haar lied

Trouw, 5 maart 2014 Lang werd er gedacht dat alleen mannetjesvogels zongen, maar uit onderzoek blijkt: vrouwtjes fluiten net zo hard mee. Katharina Riebel van de Universiteit Leiden deed hiernaar onderzoek, samen met collega’s uit Amerika en Australië. Zij verzamelden uit de literatuur gegevens over de zang van vrouwelijke zangvogels. Over ruim 300 soorten waren er gegevens over het zingen van mannetjes en vrouwtjes. Bij 70% daarvan bleken ook vrouwtjes te zingen. “Als je de complete stamboom van zangvogels reconstrueert volgt daaruit dat de eerste vrouwelijke zangvogels al zongen. Waarom zijn veel vrouwtjes ermee gestopt? Dat is nog steeds niet duidelijk.” (Eigen waarneming van de auteur: toen ik in 1996 op het eiland Cres in Kroatië vanuit een stenen onderkomen vale gieren fotografeerde vanachter een half doorlatende spiegel, kwam er een vrouwtje blauwe rotslijster voor deze spiegel zitten en begon zachtjes en ingetogen te fluiten. Dat deed zij langdurig waarbij zij telkens in de spiegel keek.) Over hetzelfde onderwerp een artikel in het NRC Handelsblad van 6 maart 2014. Wim Smeets, Bachlaan 111, 3752 HG Bunschoten, (033) 298 31 47, [email protected].

Nijkerk Natuurlijk

25

Leuke aanbiedingen

Cultuurhistorische fietsroute

Het is dan zover: de cultuurhistorische fietsroute is uit. Door een aantal landschapstypen rondom Nijkerk is een fietstocht uitgezet, goed te volgen op een duidelijke routekaart, met allerlei wetenswaardigheden over het landschap, de cultuur en de natuur. In het winternummer van december 2013 kondigden we de uitgave al aan, in de vaste overtuiging dat de geplande datum gehaald zou worden. In samenwerking met de gemeente Nijkerk en Landschapsbeheer Gelderland is het boekje van 44 pagina’s tot stand gekomen. We weten nu dat sommige molens langzamer malen dan we dachten. Maar nu is het dan toch beschikbaar. Op 13 juli a.s. wordt het officieel ten doop gehouden, met wethouder en pers. Maar omdat IVN Nijkerk bij de

Nieuws van de IVNwinkel

Hij werd al beschreven in het IVNledenblad Mens en Natuur en is nu ook in onze IVN-winkel verkrijgbaar: de zoekkaart Wildplukken, die je de inspiratie geeft om fruit, zaden en noten in bossen en openbaar groen te zoeken en daar thuis iets lekkers van te maken. Zo kun je van paardenbloemen of vogelmuur een smakelijke stamppot maken. Thee van munt

26

Nijkerk

samenstelling sterk betrokken was, heeft zij de exclusieve voorverkoop gekregen. Het is in de IVN-winkel van Anneke Oudejans verkrijgbaar tegen de speciale prijs van € 3,95. Het is zeker de moeite waard het boekje te kopen en de tocht van 35 km met de fiets af te leggen. Zelfs kun je er voor kiezen het in gedeelten wandelend af te leggen. Want wat er te zien is, is erg interessant, tenminste, dat vinden wij, de schrijvers van ruim 90% van de inhoud. Zoals eerder gemeld zijn de foto’s bijna allemaal van Leendert de Boer, de coördinator van de Fotowerkgroep IVN Nijkerk. Opnieuw wensen we jullie veel plezier toe bij het lezen van de bijzonderheden en het ontdekken ervan bij het fietsen of wandelen. Arie van den Berg en Leendert de Boer

kennen we wel, maar thee van dovenetel, duizendblad, berken- en bramenblad schijnt ook goed te smaken. Klein hoefblad en vlier kunnen in de pannenkoek en het zo verguisde zevenblad kan fijngeknipt in een omelet of salade, maar ook in pesto. Zelfs van de zaadbolletjes van de fuchsia is een gelei te maken. Deze harmonica-zoekkaart heeft een prijs van € 5,-. Anneke Oudejans-Blum

Werkgroepen en Activiteiten Advertenties

Elly Kuijt


Boomfeest

Jan Smits


Excursies

Irene Olde Meule

06 - 24 29 83 78 [email protected]

Fotografie

Leendert de Boer


Gidsenwerkgroep

Irene Olde Meule

Kruidentuin

Marijke Langhorst

06 - 24 29 83 78 [email protected] 0341 - 35 52 91 [email protected]

Landschapsbeheer

Rien Loman

Nijkerk Natuurlijk

Jaap Schaap

033 - 246 18 54 [email protected] 033 - 253 60 34 [email protected]

Planten

Lucie Wessel

Publiciteit

Irene Olde Meule

06 - 42 50 65 71 [email protected] 06 - 24 29 83 78 [email protected]

Scholenwerk

Marijke Bakker

Vogels

Hanneke Bronkhorst

0341 - 36 17 09 [email protected] 0341 - 36 06 47 [email protected]

Website

Ruud van Veenschoten

06 - 81 33 26 28

Winkel

Anneke Oudejans

033 - 245 24 09

Winteravonden/ Lezingen

Arie van den Berg

033 - 246 12 71

[email protected]

[email protected]

Nijkerk Natuurlijk

27

Voorzitter Arie van den Berg Secretaris Irene Olde Meule

Recommend Documents