appm nieuwsbrief 4
juni 2006
Voorwoord Hoe vier je een Kroonjaar? Met alle collega’s naar een kasteel in Engeland vergezeld van de twee beste acteurs van Nederland. Shakespeare vertolken onder een kraakheldere sterrenhemel. Dan krijgt Hamlet met zijn “Er is meer tussen hemel en aarde…..Horatio” véél, zéér veel inhoud.
2
De collectieve kracht binnen ons bureau die zodoende wordt bevestigd en de inspiratie die daar bij vrijkomt zullen we met groot enthousiasme inzetten voor alle mooie opdrachten die wij de komende jaren voor u mogen doen. Nogmaals dank voor het vertrouwen de afgelopen tien jaren. Veel leesplezier en een mooie vakantie toegewenst. Piet Brandjes Gijs Scholten van Aschat
Pierre Bokma
3
advies
management
infra
opleiding
4
o p g a v e
Inhouds
ruimte
vastgoed
16
32
28
Zuidtangent
TU-Delft
Aalmarkt project Leiden
34
10
Mobiliteitsmanagement
24 Zeeland Seaport
Gebieds ontwikkeling
38
Colo fon
Korte berichten Woningstichting SVA
Regionaal Orgaan Amsterdam
Professionaliseren projectmanagement
Procesmanagement OV-Visie 2020-2030 Het openbaar vervoer levert een belangrijke bijdrage
6
Bij de Alkmaarse Woningstichting
aan de bereikbaarheid van de Noordvleugel. Om goede
SVA heeft het aantal projecten de
en afgewogen investeringsbeslissingen ten aanzien van
afgelopen periode zo’n vlucht genomen dat een
grootschalige infrastructuurprojecten te kunnen nemen,
herijking van de wijze waarop projecten worden
heeft hebben het ROA en haar partners behoefte aan
opgepakt vereist is. APPM is gevraagd om het pro-
een lange termijnvisie op de OV-gebonden infrastructuur.
jectmanagement binnen SVA te professionaliseren.
APPM trekt het proces om te komen tot een OV-visie
We starten met een ‘quick scan’ van de wijze waarop
2020-2030 die door de regio wordt gedragen. Kern
projecten binnen SVA vorm krijgen (positionering,
van dit proces is het samen met betrokken partners
sturing, beheersing etc). Op basis daarvan zullen we
ontwikkelen van toekomstscenario’s. Stakeholders zijn
concrete suggesties doen voor verbetering van de
onder meer de ROA-gemeenten, de Noordvleugelpartners,
werkwijze. Deze suggesties brengen we met
vervoerders en belangenverenigingen van gebruikers.
projectcoaching over op de organisatie en betrokken medewerkers. Uiteindelijk zal SVA haar projecten nog effectiever en efficiënter vorm kunnen geven.
7
Vormgeven sturingsrelatie
P+R Zeeburg in jaarboek Architectuur in Nederland
De Stadsregio Rotterdam (SRR) en de RET werken al
Jaarlijks worden duizenden projecten gerealiseerd. In het
jaren samen op het gebied van (railgebonden) open-
Architectuurjaarboek 2005/06 zijn de meest toonaangeven-
baar vervoer. SRR als verantwoordelijk opdrachtgever
de projecten van 2005 opgenomen. In totaal zijn 30 projec-
voor vervoer en beheer van de infra, RET in de rollen
ten door de commissie onder leiding van Rijksbouwmeester
van vervoerder en assetmanager. De RET zal op korte
Mels Crouwel geselecteerd. Het eerste project dat in het
termijn een bieding voor de vervoersconcessie doen
jaarboek staat afgebeeld is P+R Zeeburg. Dit project is
aan de SRR. Tevens wil men per 2007 de afspraken
onder leiding van APPM, in opdracht van de dienst Infra-
over het beheer en onderhoud van de railgebonden
structuur Verkeer en Vervoer van de gemeente Amsterdam
infra formaliseren. Hiertoe wordt een sturingsrelatie
gerealiseerd. De vermelding van dit project in het
voor het beheer en onderhoud ingericht. Deze relatie
architectuurjaarboek is allereerst een waardering voor de
beslaat afspraken over onder meer het te beheren
architectonische vormgeving van architect Rowin Petersma.
areaal, de taakverdeling tussen partijen, de gewenste
Daarnaast is het ook een waardering voor de maatschappe-
prestaties, de risicoverdeling en de financiën. APPM
lijke component; de verantwoordelijkheid die de opdracht-
begeleidt het proces en brengt specifieke expertise
gever neemt met het realiseren van een hoogwaardige
in op het gebied van beheer, sturingsrelaties en
P+R voorziening. “De waar wordt met unique selling
innovatieve contractvorming.
points en kijkcijfersarchitectuur aan de man gebracht.”
Stadregio Rotterdam & RET
8
9
Gebiedsontwikkeling en de markt
Hoe selecteer ik een projectontwikkelaar? > Bij het selecteren van een projectontwikkelaar is het voor overheden de uitdaging om, binnen de randvoorwaarden van de (Europese) aanbestedingsregelgeving, een optimum te vinden tussen kwaliteit en prijs. Hieronder schetsen we
10
enkele mogelijkheden, met steeds als uitgangspunt een overheid die in bezit is van alle grond. In ons exposé gaan we kort door de bocht. Het is een voorproefje op een seminar dat APPM dit najaar organiseert. >
MOGELIJKHEID 1: > MOGELIJKHEID 1: rechtstreeks met één marktpartij in zee gaan Een keuze waar de nodige bezwaren aan kleven. Kun je als overheid in een één-op-één situatie transparant en zuiver aanbesteden? Wordt de markt gestimuleerd tot het uiterste te gaan, kwalitatief en financieel?
12
In geval van een concessie voor diensten kan de
Wordt de markt gestimuleerd tot
betreffende marktpartij geselecteerd worden
het uiterste te gaan, kwalitatief
zonder de (stringente) Europese aanbestedings-
en financieel?
procedure te doorlopen; wel moet de aanbesteding in de geest van de richtlijnen plaatsvinden. Voor het openbare deel van de gebiedsontwikkeling gelden
MOGELIJKHEID 2: > MOGELIJKHEID 2: de ontwikkelcompetitie
in ieder geval wel de Europese aanbestedingsricht-
De ontwikkelcompetitie kent vele varianten.
lijnen. Hierbij dient te worden aangetekend dat het
Onderscheidend is: hoeveel vrijheid geef je de
onderscheid tussen publieke en niet-publieke wer-
private partijen, programmatisch, financieel en in
ken momenteel ter discussie staat. Dit is het geval
hun ontwerpen? Aantrekkelijk is de bieding waarin
bij de aanbesteding van de Vinex-locatie Vathorst
marktpartijen planontwerp en prijs combineren.
bij Amersfoort. De rechtmatigheid daarvan is ter
De aanbestedende dienst stelt de randvoorwaarden
beoordeling voorgelegd aan de Europese rechter. >
voor dat plan vast. Van belang is een evenwicht >
13
Er is nog weinig ervaring mee opgedaan, maar het lijkt een interessante aanbestedingsvorm.
14
> te vinden tussen grondopbrengsten en plankwali-
> meerdere sluitende oplossingen op tafel.
teit. Er zullen hoe dan ook toetsingscriteria voor die
De concurrentiegerichte dialoog mag alleen worden
kwaliteit moeten worden ingebouwd. Belangrijke
toegepast in geval van complexe ontwikkelingen
aantekening: private partijen die ook de openbare
waarbij de aanbestedende partij nog niet objectief
ruimte en openbare voorzieningen voor hun
kan vaststellen welke oplossingen (technisch, pro-
rekening nemen, krijgen de aanbestedingsplicht
grammatisch, financieel) nodig zijn om haar doel te
van de gemeente doorgelegd.
bereiken. Er is nog weinig ervaring mee opgedaan,
MOGELIJKHEID 3: MOGELIJKHEID 3: concurrentiegerichte dialoog
maar het lijkt een interessante aanbestedingsvorm. Betrokkenen laten de kaders en beperkingen maxi-
Bij deze (nieuwe) aanbestedingsvorm gaan
maal los, er wordt een maximaal beroep gedaan op
meerdere marktpartijen afzonderlijk van elkaar met
de creativiteit van de markt. Wel bestaat het gevaar
Van belang is een evenwicht
dat bij deze procedure een overmatige inspanning van de marktpartijen wordt gevraagd.
te vinden tussen grondopbrengsten en plankwaliteit.
Voor meer informatie over ons seminar op 21 september kunt u mailen naar
[email protected]
de opdrachtgever aan de slag om het plan stap voor stap te ontwikkelen, steeds met bijstelling van de programmatische invulling, de financiële kaders en de ontwerpen. Aan het eind van de rit liggen >
15
De verbindende schakel
16
17 > De Zuidtangent is een spraakmakend Hoogwaardig Openbaar Vervoersysteem en de droom van menig projectmanager. Uitdagend door zijn innovatieve karakter en bestuurlijke complexiteit, omvangrijk in tijd, geld en kilometers. De Zuidtangent is bovendien een succesverhaal, zowel qua realisatie als exploitatie. APPM is er vanaf de initiatieffase tot op de dag van vandaag bij betrokken. Als projectmanager en adviseur, en niet te vergeten als verbindende schakel. >
Projectleiding Zuidtangent-West, in de binnenstad van Haarlem Opdrachtgevers: Provincie Noord-Holland en Gemeente Haarlem
ZT-09
APPM is bij vele onderdelen van het
Projectleiding verschillende onderdelen Kerntraject, van ontwerp tot uitvoering Opdrachtgevers: Provincie Noord-Holland en Schiphol
project betrokken:
Zuidtak ZT-09
Toolenburg
ZT-010
Park 21e eeuw
Diverse adviesopdrachten op gebied van aanbesteding, evaluatie, beheer en onderhoud Opdrachtgevers: voornamelijk Provincie Noord-Holland
ZT-010 Projectleiding Zuidtangent-Oost, tussen Amstelveen en de Bijlmer Opdrachtgever: ROA
> Intern. Binnen elke organisatie werken
18
> Doordat we op verschillende manieren en niveaus
verschillende echelons en disciplines aan het project.
betrokken zijn, kunnen we voor afstemming zorgen
Samenwerking is echter lang niet altijd vanzelf-
en uitwisseling van informatie op gang brengen.
sprekend. Voor ons bureau daarentegen wel. >
Bijvoorbeeld tussen realisatie en beheer of tussen beleid en uitvoering. Resultaat: beter inzicht in elkaars problematiek en wederzijds begrip. Tussen verschillende organisaties. Omdat we voor verschillende opdrachtgevers aan de Zuidtangent werken, geldt hetzelfde voor de afstemming tussen organisaties. Daarbij worden we niet gehinderd door eventuele organisatiespecifieke belangen of verschillen van mening over de verdeling van taken en verantwoordelijkheden. Voor APPM telt maar één belang; het projectbelang. >
19
Projectleiding Oosttak, van Hoofdorp naar Nieuw Vennep Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland
ZT-06 ZT-05
ZT-07 ZT-01
ZT-08 ZT-02 ZT-03 Zuidtak ZT-06
Toolenburg
ZT-07
Park 21e eeuw
ZT-08
NIEUW VENNEP
20
Projectleiding Oosttak, van Hoofdorp naar Uithoorn Opdrachtgever: Provincie Noord-Holland
ZT-04 Oosttak ZT-01
Toolenburg
ZT-02
Schiphol Logistic Park
ZT-03
Aalsmeer
ZT-04
Uithoorn
ZT-05
Fokkerweg
Voor APPM telt maar één belang;
> bureau wordt de informatie uitgewisseld:
het projectbelang.
passen we dezelfde eisen toe, hoe los je bepaalde problemen op? Niet het wiel opnieuw uitvinden,
> Met andere projecten. In de regel is een
wel naar elkaar kijken, van elkaar leren en elkaar
opdracht als de Zuidtangent voor overheden een
helpen. Dat is efficiënt werken.
eenmalige exercitie. En als er al ervaring mee
Het vervoersysteem is als een octopus, die zijn
opgedaan is, dan zijn de betrokkenen van functie
tentakels uitstrekt naar alle windstreken in de onder
of baan veranderd. APPM is een constante factor.
verkeersdruk zuchtende regio. Het is nu tijd de blik
Ons bureau is gespecialiseerd in dit werk en behoudt
te verruimen. Zijn alle doelen bereikt? Moeten we
zijn kennis. Ook brengen wij de ervaring in die we
verder uitbreiden? Hoe past de Zuidtangent in het
met soortgelijke projecten hebben opgedaan.
zich ontwikkelende mobiliteitsvraagstuk?
Binnen APPM. Concreet voorbeeld: op twee
APPM heeft een visie op de positie en rol van de
verschillende Zuidtangent-trajecten wordt gewerkt
Zuidtangent in de komende dertig jaar. Zo zijn we
aan de inrichting van halteplaatsen. Binnen ons >
ook een verbindende schakel naar de toekomst.
21
In
beeld
Bedankt voor 10 jaar samenwerking.
Frank van Vliet staat niet op de foto want werd vader van prachtige dochter Lea.
> Soms neemt een training van APPM een andere
> commerciële collega’s te betrekken.
wending dan de opdrachtgever op voorhand voor ogen
Door deze ‘projectomgeving’ deel
had. Dat gebeurt niet toevallig, maar is een bewuste
te laten nemen bij het behandelen
keuze. Om ervoor te zorgen dat de klant werkelijk
van de Zeeuwse praktijkvoorbeelden
goed bediend wordt en dus meer waar voor zijn geld
was de verwachting dat de echte
krijgt, zijn we wel eens eigenwijs. Training is onze ogen
obstakels beter boven water kwamen.
namelijk altijd een vorm van organisatieontwikkeling
De gekozen insteek werkte. Tijdens
en mag nooit op zichzelf staan.
de eerste helft van de training bleek dat er forse verschillen
24
Training Projectmanagement
bestonden tussen de
Op zoek naar de échte obstakels
commerciële medewerkers enerzijds en de realisatieafdeling anderzijds. >
Onlangs verzorgde APPM een training projectmatig werken voor Zeeland Seaports. Deze organisatie ontwikkelt, beheert en herstructureert havens rond Vlissingen en in Zeeuws-Vlaanderen. De commerciële afdeling ontwikkelt en verkoopt haventerreinen; de realisatieafdeling moet de projecten ten uitvoer brengen. De opdracht aan APPM luidde: train de
“Door de ‘projectomgeving’
medewerkers van de realisatieafdeling in het resultaat-
deel te laten nemen bij
gericht aanpakken van projecten, met name in de beginfasen. Dat hebben we gedaan, daarbij bleef de
het behandelen van de
training echter niet beperkt tot deze groep. Gegeven
praktijkvoorbeelden kwamen
het accent van de opdracht leek het nuttig om ook de >
obstakels beter boven water.”
> Ter wille van haar klanten bleek het de gewoon te van commerciële zaken om de invulling van projecten zo lang mogelijk open te laten. De realisatiecollega’s beschouwden dat als een hinderlijke onzekerheid; zij zien projecten het liefst zo snel mogelijk afgebakend. Wat zoveel organisaties en ook Zeeland Seaport dus werkelijk parten speelde,
26
was de vraag: ‘hoe kun je naar de klant toe flexibel blijven en tegelijkertijd zelf beter omgaan met onzekerheden?’
‘hoe kun je naar de klant toe flexibel blijven en tegelijkertijd zelf beter omgaan met onzekerheden?’
Met die vraag op tafel hebben we het karakter van de training omgegooid. Zo werd het tweede deel van de cursus nog interessanter dan het eerste.
ERIK VAN TERHOLEN
28
MAARTJE RIETER
EMIEL STAL
> Het Aalmarktproject in Leiden is via een
> Dat het Aalmarktproject de gemoederen fors
interactief proces met bewoners en ondernemers
bezighoudt, is niet verwonderlijk. De binnenstad
totstandgekomen. De plannen worden dan ook
gaat namelijk ingrijpend veranderen. Een nieuw win-
breed gedragen. Toch is er weerstand gerezen
kelcircuit zal de twee belangrijkste winkelstraten, die
onder een kleine groep mensen, waardoor de
op enige afstand van elkaar liggen, op logische wijze
uitvoering van alle plannen vertraging oploopt. >
met elkaar verbinden. Er wordt een nieuwe steeg gebouwd en met bovendien een brug, die uitkomt
Aalmarktproject Leiden
bij een ‘winkeltrekker’ als onderdeel van uitbreiding
Voor- en tegenstanders met elkaar in gesprek brengen
van de Stadsgehoorzaal. Deze wordt ook nog eens uitgebreid metkrijgt een nieuwe Kleine Zaal, een ‘winkeltrekker’ en een cultuurtuin. De route vervolgt langs de Aalmarkt met nieuwe winkeltjes richting De Waag, waarachter een nieuw plein wordt aangelegd. Een aantal gebouwen wordt gerestaureerd, maar >
29
Intussen lijdzaam afwachten…? Daar doen we niet aan bij APPM.
30
> daarnaast worden er enkele gesloopt.
> aan bij APPM. Uiteraard blijven we in lijn met de
En juist in die sloop zit ‘m het probleem. Enkele
democratische procedures, maar we houden wel
groeperingen die zich inzetten voor het behoud
van tempo. We wikkelen de juridische stappen dus
van cultureel erfgoed, willen voorkomen dat er een
zo snel mogelijk af. En intussen stimuleren we de
vergunning komt voor de sloop van twee panden.
dialoog met voor- en tegenstanders. Als het aan
Bovendien is commotie ontstaan rond het al dan
ons ligt, komen er begeleidingscommissies waarin
niet omhakken van een boom. Zonder kapvergun-
behalve voor- ook tegenstanders zitting hebben-
ning kan de verbouwing van de Stadsgehoorzaal
wordt de klankbord groep beter gebruikt in het
niet doorgaan. Nu lijkt één vergunning nog te
verdere proces.
overzien, maar om een indruk te geven: voordat
Waarom legt APPM zo sterk de nadruk op de
de eerste paal van de
dialoog? Voor alle duidelijkheid:
Stadsgehoorzaal kan
niet om de plannen opnieuw
worden geslagen,
ter discussie te stellen; alle
moeten maarliefst
inspraakprocedures zijn immers
zeventien vergunnin-
op de juiste manier doorlopen
gen worden afgegeven.
en afgerond. Wij verwachten dat tegenstanders op deze manier
Het Projectteam van
zien hoe zorgvuldig alle belan-
leider APPM trekt het
gen zijn afgewogen. Wellicht is
proces vlot door voor- en tegenstanders met
men dan alsnog voor de plannen te winnen. Soms
elkaar in contact te brengen en daarnaast zelf
moet je immers iets opofferen om ruimte te creëren
met beide groeperingen in dialoog te blijven.
voor vooruitgang. En het Aalmarktproject betekent vooruitgang, daar zijn we samen met al die andere
Intussen lijdzaam afwachten…? Daar doen we niet >
partijen van overtuigd.
31
Tientallen ha
‘nieuw’ universiteitsterrein
Omvangrijke gebiedsontwikkeling TU Delft > Park. Hier krijgt de Research- & Development> Namens de Gemeente Delft treedt APPM op als
samenwerking tussen de universitaire en zakelijke
gebiedsmanager van de Delftse TU-wijk, inclusief de
wereld vorm. De ontsluiting wordt verbeterd met
ontwikkeling van Technopolis. Tegelijkertijd is APPM, in
de aanleg van een tramlijn.
opdracht van het Ingenieursbureau Delft, als projectleider verantwoordelijk voor de planvorming en technische
“Discussies op hoogbestuurlijk niveau over
voorbereiding van delen van het gebied. Onze belang-
ontwikkelingsstrategieën worden afgewisseld met
rijkste taak is de regierol van de gemeente nadrukkelij-
concrete vragen over de boogstralen van de tramlijn”.
ker vormgeven zodat de gemeentelijke belangen beter
32
geborgd worden bij de grootschalige ontwikkeling van
Met haar multidisciplinaire karakter en de verschillende
het gebied. Bovendien is het onze taak voortgang te
fasen waarin projectonderdelen zich bevinden, is het
realiseren in de uitwerking van diverse plannen;
gebiedsmanagement voor de TU-wijk een opdracht
bestemmings-, ontwikkel- en bouwplannen.
met vele kanten. “Discussies op hoogbestuurlijk niveau over ontwikkelingsstrategieën worden afgewisseld met
Circa eenvijfde van het Delftse grondgebied
concrete vragen over de boogstralen van de tramlijn”. Er
wordt ingenomen door de TU of TU-gerelateerde
zijn onderdelen die nog moeten opstarten en gedeelten
activiteiten. Binnen het oude TU-gebied is sprake
die al in uitvoering zijn. Samen met de gemeente
van een grote herontwikkelingsopgave, waarbij
ontwikkelen we een proces waarbij er een stevige
oude TU-gebouwen - vaak met monumentale
publiek private constructie wordt gebouwd. Hierbij helpt
status - worden omgevormd tot appartementen en
het dat we enerzijds goed bekend zijn met gemeente-
studentenwoningen. Aan de zuidkant van Delft
lijke werkwijzen, belangen en ambities en anderzijds
komt het 120 hectare grote Technopolis Innovation >
de taal van projectontwikkelaars goed verstaan.
33
Procesmanagement op complex beleidsdossier
Terugdringen van autogebruik;
Hoe doe je dat!? > Binnen het project ‘Minder Vrijblijvend Mobiliteitsmanage-
> vrijblijvendheid. De opdracht is in tweeën gesplitst: • In juni 2006 moeten er voorstellen liggen die invul-
ment’ is APPM als procesmanager de ‘smeerolie’ tussen betrok-
ling geven aan de al bestaande regelgeving in de
kenen. Overigens zonder de inhoud uit het oog te verliezen;
Wet Milieubeheer. Het voorstel is bedrijven maat-
we maken ons de ‘taal’ eigen en hebben verstand van zaken.
regelen te laten treffen in het kader van mobiliteitsmanagement, zoals telewerken, een fiets-van-de-
34
‘Minder Vrijblijvend Mobiliteitsmanagement’ is een
zaak of collectieve bedrijfsauto’s. De te treffen maat-
initiatief van het ministerie van Verkeer & Waterstaat
regelen kan het bedrijf zelf kiezen uit een keuzelijst.
en het Inter Provinciaal Overleg (IPO). Trekker van
Bedrijven worden in het voorstel ‘afgerekend’ op de
het project is de provincie Noord-Holland (namens
mate waarin ze alternatieven voor autogebruik voor
het IPO). Aanleiding is het feit dat met mobiliteits-
woon-werkverkeer aanbieden aan hun personeel,
management - het op een slimme manier omgaan
en dus niet op de mate waarin medewerkers daar
met verplaatsingen en wijzen van vervoer - tot nu
gebruik van maken. Zo worden ze verplicht hun
toe nogal vrijblijvend is omgegaan. Binnen de ene
personeel te verleiden. Hierdoor wordt een prakti-
gemeente spannen overheid en bedrijven zich
sche, gebruikersvriendelijke toepassing gecreëerd,
enorm in om het autogebruik te doen dalen, terwijl
die bovendien een forse reductie van de administra-
in de volgende gemeente niets van de grond komt.
tieve rompslomp voor bedrijven betekent.
En dat terwijl naar het oordeel van V&W en VROM
• Tussen juni en december 2006 moet de projectgroep
mobiliteitsmanagement een belangrijke bijdrage
innovatieve organisatievormen bedenken om de
kan leveren aan het oplossen van de bereikbaar-
regelingen toe te passen. Bovendien moet de
heids- en milieuproblematiek. De projectgroep moet
projectgroep aangeven hoe mobiliteitsmanagement
voorstellen doen om een einde te maken aan die >
verder gestimuleerd kan worden.
35
projectmanager infrastructuur management adviseur (m/v)
(m/v)
Grenzeloos vertrouwen in de mensen die bij appm in dienst zijn. Dat vertrouwen blijkt uit de grote mate van vrijheid en verantwoordelijkheid die je bij appm krijgt en neemt. Doordat er sprake is van een hechte band met alle collega’s kunnen we als bureau ongelooflijk veel aan. In de tien jaar dat appm bestaat zijn we gegroeid tot een bureau dat een naam heeft te verliezen op het gebied van management, managementadvies en training. Dit alles in de wereld van infrastructuur, ruimtelijke ontwikkeling en vastgoed. De 50 appmers zijn zonder uitzondering deskundig, enthousiast en nuchter. Op een plezierige manier met elkaar werken aan de meest aansprekende projecten en opdrachten in Nederland is onze ambitie. Als je in bent voor verandering en je denkt dat je een bijdrage kunt leveren aan de verdere ontwikkeling van het bureau en daarmee van je zelf, laat dan meer van je weten.
met mooie mensen mooie dingen doen
hoofddorp
appm.nl
zoetermeer
Colo fon NUMMER 4 · JAARGANG 2 · JUNI 2006
UITGAVE APPM Management Consultants REDACTIE Piet Brandjes Monique Nales Frank van Vliet Pepijn van Wijmen TEKST Vincent Westzaan en Hettie Graafland, Movement VORMGEVING 52 graden noorderbreedte DRUKWERK Druno en Dekker PRODUCTIE Movement Alles uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of overgenomen als er voor publicatie schriftelijke toestemming van de redactie is.
Spicalaan 8 2132 JG Hoofddorp
t 023 5621630 f 023 5627610
[email protected] www.appm.nl
Röntgenlaan 19c 2719 DX Zoetermeer
t 079 3600044 f 079 3617222
[email protected] www.appm.nl
