Juryrapport
5 december 2006
Voorwoord ................................................................................................................1 1.
Introductie ..........................................................................................................1
2.
Algemene indruk van de jury ..............................................................................2
3.
Jury waardering van de 9 genomineerde projecten..............................................3
4.
Slotopmerkingen en aanbevelingen.....................................................................6
Voorwoord Dit is het juryrapport voor de eerste uitreiking van de VanAnaarBeter-Prijs. Er zijn bijna honderd initiatieven ingediend. De jury was aangenaam verrast door deze omvang en de variëteit van de initiatieven. Natuurlijk voldeden ze niet allemaal aan de criteria, maar er ontstond een goed beeld van de manier waarop Nederland bezig is met mobiliteit en bereikbaarheid. Veel verschillende organisaties hebben initiatieven ingediend. Dit varieerde van individuele burgers tot multinationals en van organisaties die mobiliteit tot hun corebusiness kunnen rekenen tot de simpele behoefte tot maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook de inhoud varieerde enorm. Soms ging het om innovatie of informeren en dan weer om het opvoedingsaspect en het stimuleren van goed gedrag. Het werk van de jury was daarmee tot zekere hoogte dan ook het vergelijken van appels met peren. Dat maakte de klus lastig, maar ook erg interessant. De jury heeft het met plezier gedaan. Wij hopen dat iedereen met plezier de resultaten bekijkt.
1.
Introductie
3
Begin 2006 is op instigatie van minister Karla Peijs door het ministerie van VenW een actie gestart met de bedoeling extra maatregelen te genereren die op korte termijn zouden bijdragen aan verbetering van de bereikbaarheid op de weg. Eén van de resultaten hiervan is de VanAnaarBeter-Prijs. Deze prijs is gericht op initiatieven van buiten de overheid ter verbetering van de bereikbaarheid op de weg. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat werkt op diverse manieren aan de vermindering van de files. De inbreng van bedrijven en particulieren is daarbij echter van groot belang. Daarom wil het ministerie goede initiatieven inventariseren en belonen. Het gaat dus om bijzondere initiatieven van bedrijven, kennisinstellingen en burgers om de files te verminderen dan wel de bereikbaarheid te verbeteren. De VanAnaarBeter-Prijs zal voor de eerste keer worden uitgereikt op 7 december 2006 tijdens het Nederlands Wegencongres in de Doelen te Rotterdam. Voor de prijs kwamen in aanmerking initiatieven die voldeden aan de volgende voorwaarden: 1. draagt bij aan de verkeersdoorstroming (filevermindering, verbeterde reistijd) in Nederland; 2. is geïnitieerd door niet-overheid organisaties, zoals bedrijven, kennisinstellingen en burgers; 3. is bewezen succesvol: uitgeprobeerd (in 2004/2005/2006) of reeds in werking. Vanaf begin september tot medio oktober 2006 konden initiatieven worden ingediend. Uiteindelijk zijn er bijna 100 inzendingen geweest. Alle inzendingen zijn getoetst aan de bovengenoemde kenmerken/voorwaarden. 37 Inzendingen die voldeden aan deze algemene voorwaarden zijn voorgelegd aan een onafhankelijke jury bestaande uit: • • • •
Stefan Hulman, voorzitter van de jury. Zelfstandig consultant en tot voor kort wethouder Kunstzaken & Vervoer Rotterdam. Leen van Dijke, manager public affairs en maatschappelijk verantwoord ondernemen, VolkerWessels. Bert van Wee, hoogleraar Transportbeleid en Logistieke Organisatie, TUDelft. Jan Zaaijer, voorzitter Koninklijk Nederlands Vervoer – Taxi.
Juryrapport
Pagina 1 van 6
Deze 4 juryleden hebben de 37 initiatieven beoordeeld aan de hand van 3 criteria: • • •
Effectiviteit – mate van effect op verbetering van verkeersdoorstroming op dit moment en in potentie, e.d. Originaliteit – innovatief, verrassende combinatie van nieuw en/of bestaande dingen? Vernieuwend voor bedrijf, regio of doelgroep? Etc. Toepasbaarheid – kansen voor uitbreiding, voorbeeldfunctie, overdraagbaar naar andere sectoren of doelgroepen, zijn er barrières, ingeschatte kosten versus baten
In een eerste selectieronde begin november heeft de jury uit deze groep van 37 een kopgroep van 9 initiatieven genomineerd. Deze 9 genomineerden zijn tijdens een tweede bijeenkomst eind november nader getoetst. Dit heeft uiteindelijk geleid tot een kopgroep van 3 initiatieven waaruit de uiteindelijke winnaar is gekozen. In de volgende paragrafen zal de jury haar algemene indrukken verwoorden, gevolgd door beoordelingen van de 9 genomineerden. Tot slot doet de jury enkele aanbevelingen. Alle 37 initiatieven zullen een plaats krijgen in een boekje over de VanAnaarBeter-Prijs 2006 dat in februari 2007 zal verschijnen.
2.
Algemene indruk van de jury
In algemene zin is de jury blij verrast over de kwantiteit en deels ook de kwaliteit van de 37 initiatieven die aan de jury zijn voorgelegd ter beoordeling. Een grote verscheidenheid in initiatief: van klein tot grootschalig en van gericht op faciliteren van vervoer per auto tot juist het aanbieden van allerlei andere vervoerwijzen. Dat het onderwerp leeft, blijkt ook uit de vele inzendingen die door particulieren zijn ingediend. Dit soort inzendingen geeft aan dat individuele mensen bereid zijn na te denken over mobiliteit en de huidige problemen die zij als dagelijks gebruiker ook ervaren. Dit soort initiatief valt te waarderen. Wat wel geconstateerd moet worden is dat veel van deze inzendingen ideeën betroffen die (dus) niet door de indiener zelf waren geïmplementeerd. Kortom, in dergelijke gevallen was er nog geen sprake van een aantoonbaar effect en konden daarmee niet aan de toets aan de gestelde algemene voorwaarden voldoen. Daarnaast waren er ook inzendingen van bestaande projecten die echter niet in Nederland maar bijvoorbeeld in China geïmplementeerd zijn. Deze projecten voldeden niet aan de voorwaarde dat er sprake moet zijn van een project in Nederland en daarmee ook een aantoonbaar effect in Nederland. Een ander deel van de inzendingen betrof een initiatief of idee dat al door anderen in gang was gezet. Deze inzendingen haalden de toets ook niet. De jury vindt het aantal inzendingen dat afgewezen moest worden omdat het slechts een idee betrof, wel aan de hoge kant. Bij voortzetting van de VanAnaarBeter-Prijs is het aan te bevelen extra aandacht te schenken aan de formulering van de voorwaarden waaraan een initiatief moet voldoen. Deze voorwaarden dienen blijkbaar zeer expliciet geformuleerd te worden. Binnen de groep van 37 initiatieven die door de toets kwamen, valt op dat er veelal wel op een effect is te duiden maar dat dit vaak nog wel pril is. Het gaat vaak om eerste indicaties of aanwijzingen van een effect op de bereikbaarheid maar hoe substantieel of duurzaam dit
Juryrapport
Pagina 2 van 6
effect is, is vooralsnog niet helder. Soms lag dat ook aan de vage omschrijving van een initiatief. Grosso modo vindt de jury dat er meer tijd nodig lijkt te zijn voor vele ingediende initiatieven om te kunnen uitgroeien tot een steviger project met meer aantoonbaar effect. Hopelijk krijgen deze initiatieven voldoende tijd om zich te kunnen bewijzen. Een tweede algemene opmerking gaat over de originaliteit: die varieerde nogal. Een redelijke grote groep viel onder wat is aan te duiden als meer klassiek vervoersmanagement. Sympathieke, goede projecten die echter niet (meer) vernieuwend zijn. Is dat erg? Neen, dat hoeft helemaal niet erg te zijn, als het “klassieke” project maar leidt tot een significant effect op bereikbaarheid. Gelet op wat de jury aan initiatieven op het vlak van vervoersmanagement zag, kan worden geconcludeerd dat na een heel lange aanloopperiode dit soort vervoersmanagement-projecten eindelijk momentum begint te krijgen, waarvan acte. Als dit soort initiatieven op termijn wel weer gecombineerd kan worden met nieuwe ontwikkelingen kan dat bovendien wel weer tot vernieuwende impulsen leiden. Wat de jury verder opviel rond het criterium originaliteit is dat een aspect als lef of durf wel aanwezig is in binnen projecten maar bij de meeste projecten mondjesmaat. Dat is jammer. Hier zou in de Nederlandse context echt een tandje bij kunnen. De toepasbaarheid van initiatieven lijkt over het algemeen geen grote belemmeringen te kennen. Grote organisaties in Nederland implementeren nu echte serieuze vervoersmanagement systemen zoals de Rabobank, Koninklijke Horeca Nederland, ziekenhuizen, TNT en Universiteiten zoals in Eindhoven. Daarnaast zijn er ook kleinere bedrijven die op hun eigen wijze bezig zijn met creatieve oplossingen voor mobiliteitsproblemen (Raster B.V., Bitwise). Een bijzondere categorie zijn de projecten die gericht zijn op vermindering van de overlast bij onderhoud van wegen (Nederlandse Frees Maatschappij, Modieslab en Heijmans). Hoewel het effect op bereikbaarheid in deze gevallen een indirect effect is, vindt de jury het wel verrassend om te zien dat er op deze manier ook een significante bijdrage op verkeersdoorstroming te bereiken is. Dit geeft hoop dat andere marktpartijen op dit gebied zich ook aangespoord zullen voelen hun steen bij te dragen aan de fileproblematiek via een creatieve oplossing.
3.
Jury waardering van de 9 genomineerde projecten
De jury kon relatief makkelijk een kopgroep van 9 genomineerden selecteren op basis van de 3 kerncriteria. Veelal onderscheidend was vooral de mate van aantoonbaar effect op de bereikbaarheid. Daarnaast heeft de jury laten meewegen of een project uit zuiver zakelijke motieven is gestart of dat er herkenbaar ook rekening is gehouden met een maatschappelijk belang dat niet direct in het verlengde ligt van de kernactiviteit van de organisatie. Vrij vertaald: “is er ook sprake van maatschappelijk verantwoord ondernemen?” De kopgroep van 9 genomineerden Binnen de groep van 9 genomineerden, is met name de originaliteit het element dat verschil maakt en in enkele gevallen de effectiviteit. Voor alle 9 genomineerden scoort het criterium toepasbaarheid zeer hoog.
Juryrapport
Pagina 3 van 6
•
Brede freeswals voor Groot onderhoud – Nederlandse Frees Maatschappij te Mijdrecht De jury vindt dit een voorbeeld van een wegenbedrijf dat investeert in vernieuwing op de weg en zo een interessant afgeleid effect bewerkstelligt. De duur van het vernieuwen van asfalt op het hoofdwegennet kan door inzet van de extra brede freeswals significant bekort worden waardoor het oponthoud (files) voor de weggebruiker ook vermindert. Twee standaard freeswalsen naast elkaar kunnen hetzelfde effect bewerkstelligen maar de extra kosten vindt RWS te hoog (100%). De Nederlandse Frees Maatschappij heeft daarom op eigen initiatief de investering voor een brede freeswals gedaan waarbij de kosten niet direct worden terugverdiend. Een voorbeeld voor andere bedrijven in deze sector voor vernieuwing en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Een goed en sympathiek project dat wellicht een impuls is voor nieuwe aanbestedingsvormen op dit vlak.
•
Vervoersmanagementprogramma voor duurzame mobiliteit - de Rabobank te Utrecht Een prima initiatief, eindelijk eens een groot bedrijf dat vervoersmanagement echt implementeert. Bovendien kijkt men verder dan het directe eigenbelang. Een goed toepasbaar, praktisch en veelomvattend programma. Het programma omvat in de ogen van de jury echter niet voldoende vernieuwende elementen om de prijs te kunnen winnen. Wel een heel mooi voorbeeld voor andere grote bedrijven dat een doortimmerd programma vervoersmanagement succesvol kan zijn. Wat ook bijzonder is, is dat de Rabobank binnen dit programma sterk inzet op milieuvriendelijke leaseauto’s voor iedereen binnen de Rabobank. Waar een wil is, is een weg. Dit bijzondere en te koesteren aspect wil de jury naar voren brengen hoewel het geen criterium is voor de VanAnaarBeter-Prijs.
•
Project Trappers – Fietsmobiliteit b.v. te Heerenveen Een sympathiek en origineel project. Het betreft een project dat vooral ‘goed gedrag’ wil stimuleren middels een beloning. Sluit goed aan bij de typisch Nederlandse cultuur van zegeltjes en punten verzamelen. Het aanstekelijke enthousiasme van het bedrijf werkt positief. Het effect op bereikbaarheid is aantoonbaar maar vooralsnog beperkt. Dit project kan zonder al te grote investeringen verder worden geïmplementeerd. Door het beperkte effect is dit project nu in de subtop geëindigd.
•
Met de Tuk Tuk naar het strand van Zandvoort – Tuk Tuk Company, Amsterdam/ Zandvoort. Aantrekkelijk, groot lokaal effect. Een goed project dat direct op een probleemgebied is in te zetten. De effectiviteit is ook direct meetbaar. Voor mensen is het ook een plezierige wijze van vervoer en het vermijdt parkeerproblemen. De investeringskosten zijn relatief laag en er zijn geen grootschalige/ infrastructurele aanpassingen nodig. Dit project is dus ook relatief makkelijk toepasbaar op andere geëigende locaties. De resultaten zijn voorlopig gebaseerd op 1 seizoen (zomer 2006) en voor 1 locatie. De gemeten effecten zijn eerder indicatief dan sterk onderbouwd. Daarmee is er nog niet voldoende inzicht in de daadwerkelijke effecten op (locale) bereikbaarheid om tot de top van de ingediende initiatieven te behoren. Een verrassend initiatief dat dus tot de subtop is doorgedrongen.
•
Mobydesk - VCC Rijnmond te Rotterdam Een goed en stevig initiatief maar niet origineel. Wel nuttig. Het is een voorbeeld van een klassiek vervoersmanagement project. Jarenlang ‘bubbling under’, maar nu lijken deze projecten momentum te krijgen in Nederland. De jury juicht deze ontwikkeling toe. Het effect van Mobydesk op de bereikbaarheid is niet helder omschreven. Belangrijk als
Juryrapport
Pagina 4 van 6
een goed voorbeeld van klassiek vervoersmanagement maar doordat het eerder conventioneel dan origineel is, geen prijswinnaar. •
Stedelijke distributie per transportfiets - Fietsdiensten.nl te Nijmegen Een kleinschalige intermodale oplossing, origineel en dit verdient een aanmoediging. Het betreft locaal maatwerk en in de Nijmeegse setting past dit wonderwel. Een prachtig voorbeeld van een fietsproject dat op andere locaties ook valt in te zetten. Het effect is wel aanwezig maar is op dit moment klaarblijkelijk nog lastig in echt harde cijfers uit te drukken. Daarom is dit project met potentie een verdiende subtopper maar geen prijswinnaar.
•
Vervoersbeleid - het Catharina-ziekenhuis te Eindhoven Een prima initiatief. Grotendeels is dit niet origineel. Echter, het introduceren van een parkeerheffing voor het eigen personeel, omgekeerd evenredig naar woon-werkafstand, getuigt van lef. Het ziekenhuis heeft zijn nek uitgestoken om haar eigen personeel mee te krijgen met deze impopulaire maatregel. En deze vorm van lef is de jury maar sporadisch tegengekomen binnen de projecten. Om deze reden spreekt de jury hier extra waardering uit. Dit project is innovatief vanwege de naar afstand omgekeerde parkeerheffing en de durf om ook niet-technische aspecten als stimuleren van gedragsverandering te willen aanpakken. Vanwege deze combinatie van aanvullende aspecten weet het Catharinaziekenhuis zich te onderscheiden van de subtoppers en eindigt op de 3e plaats.
•
NS Business card voor leaserijders – Nederlandse Spoorwegen te Utrecht Behoorlijk innovatief maar vooral erg effectief en veel potentie. De NS kiest hier voor de klant als focus van handelen. De NS erkent dat mensen niet altijd (kunnen) kiezen voor OV. En dat er dus een plek is voor het OV én voor de auto en niet meer OV óf auto. Door dit wel doordachte product in de markt te zetten, verlaagt de NS de drempel significant voor de (auto)mobilist om een echte keuze te kunnen maken (per moment) tussen leaseauto of trein. De keuze is nu gemakkelijker en aantrekkelijker, maar deze beïnvloeding van de voorkeuren van mensen geschiedt zonder dwang. Dit project is origineel, ondogmatisch, wil mensen verleiden tot ander gedrag en heeft effect op nationale schaal. Bovendien is er nog groeipotentie. Daarmee verdient de NS een podiumplaats. Omdat dit initiatief wel heel dicht aanligt tegen de kernactiviteiten van de NS is zij evenwel nipt tweede geworden en geen prijswinnaar. Een zeer verdiende tweede plaats.
•
ODYSA (Optimalisatie Dynamische SnelheidsAdvisering) – DTV Consultants te Breda Heel goed en aansprekend initiatief. Een modern project, want het is gericht op advisering van het individu. Het concept van een groene golf van verkeerslichten bestaat natuurlijk al langer maar in combinatie met individuele snelheidsadvisering en toegepast bij verkeerslichten op grotere afstand, is dit geheel wel degelijk vernieuwend en bezit potentieel. Het effect op verkeersdoorstroming is bovendien significant te noemen. Tot 37% minder stops (waaronder vrachtwagens die langzaam optrekken) betekent een reistijdbesparing op een groen golf traject van 15 tot 30%. De jury vindt dit project origineel en effectief. Gecombineerd met de groeipotentie van dit initiatief, het feit dat het individu ter plekke direct geïnformeerd en op een charmante wijze verleid wordt om een bepaald gedrag over te nemen, heeft dit project een streepje voor op de initiatieven van het Catharina-ziekenhuis en de NS. Daarmee is het project ODYSA van DTV consultants in de ogen van de jury de winnaar van de VanAnaarBeterPrijs 2006.
Juryrapport
Pagina 5 van 6
4.
Slotopmerkingen en aanbevelingen
Dit is de eerste keer dat de VanAnaarBeter-Prijs is georganiseerd. De jury is van mening dat, gelet op de kwantiteit en de kwaliteit van initiatieven die zijn binnengekomen in de ongebruikelijk korte doorlooptijd, deze prijs een duidelijke functie heeft. Bovendien is dit een geschikt moment waarop het ministerie en marktpartijen ervaringen kunnen uitwisselen over initiatieven in uitvoering die de bereikbaarheid verbeteren. Daarom wil de jury de minister van VenW de warme aanbeveling doen deze prijs op reguliere basis uit te blijven reiken. Of dit jaarlijks danwel 2-jaarlijks moet zijn, is iets dat de geplande evaluatie kan uitwijzen. In het kielzog van deze hoofdaanbeveling hebben wij de volgende aanbevelingen voor de invulling van komende prijsuitreikingen: a. Schrijf de algemene voorwaarden waaraan initiatieven moeten voldoen zo expliciet mogelijk op. (waaronder in ieder geval het begin van bewezen toepasbaarheid) b. Organisaties en personen die iets hebben ingediend voor 2006 mogen in beginsel opnieuw voor de VanAnaarBeter-Prijs meedingen. Het kan zijn dat initiatieven zich in positieve zin verder ontwikkelen. c. Overheidsorganisaties mochten niet indienen. De jury geeft in overweging dit in de toekomst wel toe te staan. Het maakt geen verschil wie of welke organisatie initiatiefnemer is, het bereikte resultaat op bereikbaarheid is doorslaggevend. Of dit moet leiden tot (tijdelijk) meerdere prijzen in meerdere categorieën, kan meegenomen worden in de evaluatie van de VanAnaarBeter-Prijs 2006. De 4 leden van de jury hebben met plezier de initiatieven beoordeeld. Zij spreken hun waardering uit voor de ambtelijke ondersteuning. Met name het extra werk dat het secretariaat heeft gemaakt van oplegnotities voor elk project heeft het werk van de jury aanzienlijk vergemakkelijkt. Tot slot: de locatie waar de jury heeft vergaderd – het Westin hotel met uitzicht op het Centraal station in Rotterdam – was een heel goede en toepasselijke plek; want er zijn niet veel locaties waar zo concreet en omvangrijk in de praktijk wordt gewerkt aan een mobieler en beter bereikbaar Nederland. Namens de jury,
Stefan Hulman Voorzitter VanAnaarBeter-Prijs 2006
Juryrapport
Pagina 6 van 6
