Voorwoord. De leden van de EAD. Ad Scheepbouwer Marike van Lier Lels Jeff Gaspersz. werkboek Dordrecht 1. EADwerkboekDEF2.indd :32:55

Voorwoord De EAD is gevraagd als buitenboordmotor van de economie van Dordrecht te functioneren. Wij zijn nu halverwege onze formele periode en willen een tussenbalans opmaken: wat hebben we al kunnen doen? Welke koers adviseren we aan Dordtse Doeners, op grond van onze ervaringen? Hoe staat het met de impulsen en hoe kunnen we de uitvoering ervan nog meer stimuleren? Dit werkboek bieden we aan de Dordtse samenleving aan. Het is niet in de eerste plaats een rapportage maar een boek om te stimuleren dat we de energie vasthouden en nóg meer ondernemers tot Dordtse Doeners maken. De impulsen die zij tot nog toe op gang hebben kunnen brengen, zijn effectief en leiden tot dynamiek. We willen ons als EAD inzetten om deze innovatiegerichte beweging op gang te houden. Wij dagen de gebruikers van dit werkboek uit om niets als afgerond te beschouwen en om juist nieuwe acties op gang te brengen. Kom bij elkaar, zet de ramen open en vorm nieuwe combinaties. Stimuleer elkaar en geef elkaar de ruimte. Vanuit die houding willen we werken. Om tot tastbare en toonbare resultaten te komen, stellen we voor dat de gemeente en de ondernemers eind 2008/begin 2009, aan het einde van onze adviesperiode, een moment creëren om het stokje over te geven. Er zal dan veel zijn om aan de stad en haar omgeving te laten zien en er kan nog veel bij komen. De leden van de EAD. Ad Scheepbouwer Marike van Lier Lels Jeff Gaspersz

werkboek Dordrecht

EADwerkboekDEF2.indd 1

| 1

14-11-2007 15:32:55

inhoud Samenvatting

3

Inleiding

9

Deel 1: De oogst van 2006 en 2007

11

Oprichting en eerste acties

11

De eerste tien impulsen

16

Deel 2 - De koers voor Dordtse Doeners

25

Economische analyse

27

Imago-analyse

33

De koers: wonen en werken in en met het water

35

Deel 3- Werkboek voor 2007 en 2008

39

Positioneringsdoel 1: Werken met water

40

Positioneringsdoel 2: Toerisme

44

Positioneringsdoel 3: Aantrekkelijke woonomgeving

2 |

met zorgen comfortdiensten

48

Positioneringsdoel 4: Handel en logistiek

51

Kies een city statement

53

Momentum creëren

54

Succesvol stimuleren

55

Bijlage: Samenstelling van de impulsteams

56

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:56

Samenvatting De Economische Adviesraad Dordrecht (EAD) is in het leven geroepen om als een buitenboordmotor impulsen aan de Dordtse economie te geven. Vanaf oktober 2005 zijn vier impulsteams opgericht die zich bezighouden met ‘water en maritiem’, ‘cultuur en binnenstad’, ‘zorg en welzijn’ en ‘kennis en innovatie’. De impulsteams bestaan uit ondernemers, aangevuld met deskundigen, zowel uit de stad als van daarbuiten. Zij hebben de afgelopen twee jaar het echte werk gedaan.

Het eerste jaar In het eerste jaar hebben de EAD leden een groot aantal bijeenkomsten en andere activiteiten georganiseerd. Zo was er was overleg met top 10-ceo’s, een werkbezoek van de Minister van Economische Zaken, er waren innovatiesessies, de oprichting van een netwerk van jonge ondernemers, de campagne Dordtse Doeners en de nationale beurs Nederland Innovatief 2006 werd in Dordrecht gehouden. Andere belangrijke resultaten zijn het aantrekken van het Topinstituut Waterbouw en Ecologie, een convenant tussen grote ondernemingen om in bepaalde opleidingen te voorzien, het proefproject Stedelijk Hoogwaterbeheer en impulsen op het gebied van hotelvoorzieningen, vakmanschap, broedplaatsen voor ondernemers, domotica en comfortdiensten.

Advies over de koers Een economische analyse die de EAD heeft laten maken concludeert dat Dordrecht in het recente verleden een aantal kansen heeft gemist als het gaat om de positionering ten opzichte van buurregio’s. De stad heeft geen duidelijke profilering in het havenindustrieel complex van de Rijnmond. Het maritiem cluster is vooral aanwezig in de andere Drechtsteden. Dordrecht maakt niet duidelijk onderdeel uit van het vestigingsklimaat van de Zuidvleugel. Grotere, ruimte-extensieve (logistieke) bedrijven gaan naar West-Brabant, niet naar Dordrecht of de Drechtsteden. Dordrecht heeft met zijn gunstige ligging voldoende ruimte voor ontwikkelingsmogelijkheden. Het is vooral de stad als geheel die veel te bieden heeft. Het gaat er dan ook om de beschikbare kwaliteiten (wonen, werken en voorzieningen) als totaalpakket in de Zuidvleugel te positioneren.

werkboek Dordrecht


| 3

14-11-2007 15:32:56

Dordrecht is weliswaar al een aantal jaren bezig met een transformatieproces (binnenstad, Stadswerven, Leerpark, Maasterras, Gezondheidspark, Sportboulevard, Zeehaven), maar op dit moment staan die transformaties bij ministeries, ondernemers en investeerders nog niet op het netvlies. Op basis van de analyses die de EAD heeft laten uitvoeren is het advies van de EAD dat Dordrecht moet kiezen voor een koers die zich richt op het versterken van de volgende vier speerpuntclusters (bovenregionaal): t IFUDMVTUFSXBUFSCPVXFOFDPMPHJF t IFUDMVTUFSDVMUVVSFOUPFSJTNF t IFUDMVTUFSIBOEFMFOMPHJTUJFL JOIFUCJK[POEFSCFZPOEMPHJTUJDT t IFUDMVTUFS[PSH POEFSXJKTFOHF[POEIFJE De eerste drie clusters hebben bovenregionale, zelfs internationale, betekenis. Het vierde cluster versterkt vooral de functie van Dordrecht als regionaal centrum voor de 250.000 inwoners van de Drechtsteden. We lichten de keuze voor elk van deze clusters hieronder kort toe: t

De technische en economische expertise in Dordrecht en de Drechtsteden op het gebied van water en in het bijzonder waterbouw en ecologie is echt uniek en onderscheidend. Het is niet de grootste economische sector, maar wel de sector die karakteristiek is voor deze stad. Bovendien is het mondiaal een groeimarkt. Ook beschikt Dordrecht over de meest landinwaarts gelegen Zeehaven van Nederland. Uit alle onderzoeken blijkt dat Dordrecht een ‘natuurlijk’ deel uitmaakt van het havenindustriële cluster. De stad beschikt over een zeehaven, die grondig gerenoveerd zal worden. Kustvaarders kunnen tot 50 kilometer doorvaren in het binnenland en besparen daarmee veel transportkilometers over overbelaste wegen. Bovendien is Dordrecht één van de zeer weinige plaatsen waar nog natte bedrijventerreinen beschikbaar zijn. Hechte samenwerking in het havenindustriële cluster en het bieden van faciliteiten is dus noodzakelijk.

t

Dordrecht is een aantrekkelijke historische stad aan het water. De mogelijkheden die toerisme een watersport bieden zullen nog beter benut moeten worden. Het zijn ook beiden belangrijke groeimarkten en Dordrecht heeft op dit gebied veel te bieden.. Het toerisme is nog onderontwikkeld en het vraagt dringend om een gezamenlijke inspanning van de stad en haar ondernemers. Toerisme zal een flink stuk vervangende werkgelegenheid bieden voor industriële activiteiten die geleidelijk afnemen.

4 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:56

t In uiteenlopende marktsegmenten in het cluster handel en logistiek bezet Dordrecht (nu en in de toekomst) een goede marktpositie en kan daardoor succesvol inspelen op de dynamiek in het havenindustrieel complex rondom Rotterdam. De handel laat van alle bedrijfstakken in Dordrecht in de periode 1996-2006 ook de sterkste groei (23,9%) in werkgelegenheidsontwikkeling zien. Het is te verwachten dat de handel ook in de nabije toekomst een sterke positie in de Dordtse economie zal innemen. Het gaat om, bovenregionaal gerichte, relatief kleinschalige handel en logistiek met waardetoevoeging die in de havens of langs de A16 een uitstekende locatie zullen vinden. Het is belangrijk om bij de profilering te benadrukken dat het in Dordrecht gaat om ‘beyond logistics’, oftewel de goederenstromen zijn niet leidend (zoals in de Rotterdamse haven), maar het accent ligt meer op handel en waardetoevoeging. t Dordrecht als aantrekkelijke woonomgeving met zorgen comfortdiensten hebben we gekozen omdat Dordrecht een echte centrumgemeente is en een belangrijke verzorgende functie in de regio heeft. Dordrecht heeft een groeiend aanbod van woningen in een groene, waterrijke omgeving. Naar dat type woningen is in de Randstad veel vraag en het maakt de stad tot een interessante woon- en vestigingsplaats. De vergrijzing van de bevolking en de toenemende vraag naar diensten die het leven gemakkelijk, gezond en aangenaam maken, scheppen een grote markt. De bijzondere projecten die in de stad op dit gebied in uitvoering zijn, verdienen het om optimaal benut te worden. Wij menen dat dit de vier clusters van economische activiteiten zijn waarmee Dordrecht zich de komende jaren kan onderscheiden en zich een duidelijk profiel kan aanmeten. Met waterbouw, toerisme en handel en logistiek kan de stad zich in de toekomst bovenregionaal, en zelfs internationaal, economisch profileren. Met een aantrekkelijk woonomgeving rijk aan aanbod van zorgen comfortdiensten versterkt Dordrecht haar regionale basis. Deze doelstellingen zijn verbonden met de historie van de stad, met wat ze nu is en wat ze in de verre toekomst zal zijn. Het zijn geen modieuze doelstellingen maar ontwikkelingslijnen die erom vragen duurzaam doorgetrokken te worden. Omdat water in zijn vele verschijningsvormen er zo’n belangrijke rol in speelt, kunnen we de koers samenvatten met werken en wonen in en met het water. Om deze clusters te versterken en beter te laten functioneren zijn enkele strategische lijnen van belang:

werkboek Dordrecht


| 5

14-11-2007 15:32:56

t OJFUNFFSTUJNVMFSFOCJOOFOBG[POEFSMJKLFTFDUPSFONBBSJODMVTUFSWFSCBOE t BBOEBDIUWPPSPOEFSXJKTFOCJKTDIPMJOHPQNCPOJWFBV t USBOTGPSNBUJFJOEFTUBECSFFEBBOQBLLFOXPOFO DVMUVVSIJTUPSJF UPFSJTNF FODFOUSVNPOUXJLLFMJOHBMTFMLBBSWFSTUFSLFOEFBDUJWJUFJUFOCFIBOEFMFO t SFHJPOBMFOFUXFSLFOWBOPOEFSOFNFSTTUJNVMFSFO NFUCJK[POEFSFBBOEBDIU voor de toegevoegde waarde van de creatieve sector. De EAD heeft ook een imagoanalyse laten uitvoeren. Daaruit blijkt dat het huidige imago van de stad ‘non-descriptief’ en ‘weinig expressief’ is. De EAD neemt de aanbeveling van het onderzoeksbureau over om Dordrecht door middel van iconen en een city statement op de kaart te zetten. In het onderzoek bleek dat bewoners, bezoekers en bedrijven bij Dordrecht spontane associaties hebben met drie elementen: historie, water en vernieuwing. In dat perspectief geeft de EAD, uit een drietal alternatieven, de voorkeur aan het city statement DORDRECHT STROOMT. De iconen waarmee Dordrecht zichzelf een profiel kan geven in zijn omgeving zijn volgens de EAD: t FFOQVCMJFLTUSFLLFSBBOIFUXBUFSQPEJVNWPPSDPOHSFTGBDJMJUFJUFO CJK WPPSLFVSHFCPVXEPQIFUXBUFS t IFU5PQJOTUJUVVU8BUFSCPVXFO&DPMPHJF t EF4UBETXFSWFOXPOFOBBOFOJOIFUXBUFS IFUOBVUJTDILXBSUJFS 7JMMB "VHVTUVT t EFIJTUPSJTDIFCJOOFOTUBEBBOIFUXBUFS t [PSHFODPNGPSUEJFOTUFOIFU(F[POEIFJETQBSLFOIFU4QPSUQBSLFOEF digitale middelen om in Dordrecht toegang te krijgen tot zorgen comfortdiensten.

Impulsen voor 2008 In lijn met het advies gericht op de versterking van de vier speerpuntclusters ziet de EAD voor 2007 en 2008 verschillende nieuwe acties waarmee de gemeente en de impulsteams aan de slag kunnen gaan. Op het gebied van werken met water gaat het erom de basis van het huidige bedrijven en kenniscluster te versterken. Het cluster moet gedragen worden door een hecht samenwerkingsverband van de bedrijven, door het aantrekken van hbo-opleidingen en door relaties met wetenschappelijke instellingen in Nederland en daarbuiten. Overheid, onderzoek, opleiding en ondernemers moeten dichter bij elkaar komen te staan. Belangrijk zijn het Topinstituut

6 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:57

Waterbouw en Ecologie, het proefproject hoogwaterveilig bouwen en het nieuwe ondernemershuis met zijn diverse faciliteiten gericht op netwerken en opleidingen. Ten aanzien van cultuur en toerisme moet de aandacht in 2008 ook uitgaan naar de watersport. Er kunnen in het stedelijke en het landelijke gebied meer vaste ligplaatsen en passantenplaatsen komen evenals aanlegplaatsen voor riviercruises. Het kenniscentrum watersport kan een brandpunt van kennis en activiteiten worden. Het nieuwe binnenstadsdeel Stadswerven kan een combinatie van wonen, cultuur, toerisme en watersport bieden. Er zijn veelbelovende impulsen in voorbereiding om de diversiteit ven de levendigheid van de binnenstad te vergroten. Ook op het gebied van zorgen comfortdiensten kan Dordrecht in 2008 grensverleggend bezig zijn. Er wordt een impuls uitgewerkt (project Columbus) om zorgdiensten via een soort regionale nutsvoorziening te bundelen en beschikbaar te stellen. Aanbieders en consumenten van zorgen comfortdiensten kunnen daardoor veel gemakkelijk bereiken en er kunnen innovatieve combinaties van diensten tot stand komen. Dit sluit aan op enkele recente domoticainitiatieven. Ten slotte meent de EAD dat de gemeente op het gebied van handel en logistiek een nieuwe acquisitiestrategie kan opzetten, gebruikmakend van de ligging van Dordrecht aan infrastructuur en het aanbod aan bedrijventerreinen.

Leerervaringen De EAD heeft uit de ervaringen van het afgelopen anderhalf jaar enkele lessen getrokken. Onze ervaring is dat ondernemers graag betrokken willen zijn bij stimuleringsactiviteiten van de lokale economie, maar dat zij niettemin altijd een afweging zullen maken hoeveel tijd en energie ze erin zullen stoppen. De overheid moet zich dus bij het opzetten van samenwerkingsprogramma’s met ondernemers altijd afvragen welk (indirect) belang ondernemers zouden kunnen hebben bij het deelnemen eraan. Een andere ervaring die we hebben opgedaan is dat er altijd een aanwijsbare projecttrekker dient te zijn die persoonlijk aanspreekbaar is op de resultaten die worden geboekt. In veel gevallen is dat een ondernemer. In sommige gevallen is het echter praktischer wanneer de publieke sector partijen bijeen brengt en een

werkboek Dordrecht


| 7

14-11-2007 15:32:57

initiatief neemt. Dat was het geval bij het Topinstituut Waterbouw en Ecologie. Ook in dat geval is het van het grootste belang dat er één trekker is die zorgt dat voortgang wordt gerealiseerd. Het bijeenbrengen van managers en ondernemers op initiatief van de gemeente, heeft de EAD als een zinvolle activiteit ervaren. Alle activiteiten, of ze nu door ondernemers of door de overheid worden getrokken, moet in elk geval passen binnen de regionaal-economische basis en binnen de stimuleringskoers die is uitgezet. Op die manier wordt versnippering van energie voorkomen. De EAD wil een beroep doen op Dordtse bestuurders en ondernemers om actief eropuit te trekken om de kwaliteiten van de stad onder de aandacht te brengen van regionale en nationale besluitvormers en opinieleiders. Dordrecht heeft heel veel te bieden en verandert in hoog tempo in een economisch en cultureel aantrekkelijke stad, maar de stad wordt nog te weinig ‘verkocht’. De stijl van de stad zou moeten zijn: zoek actief de mensen en organisaties op die je voor je doelstellingen nodig hebt. De gemeente heeft een belangrijke rol als het gaat om het faciliteren en stimuleren van ondernemerschap. De gemeente kan partijen bijeenbrengen, dwars door economische sectoren heen. Zij kan samenwerking op gang brengen, zonder zich met de inhoud van bedrijfsactiviteiten te bemoeien. Het is vruchtbaar gebleken om mensen met verschillende rollen bij elkaar te brengen: ondernemers, onderzoekers, wetenschappers, technici, docenten, studenten en bestuurders. Laat ze samen oplossingen tot stand brengen voor mondiale problemen rond bouwen met water, voor zorgopgaven, voor toeristische diensten en voor de handel en logistiek.

8 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:57

Inleiding Centraal in dit werkboek staat de economische koers die we voor Dordrecht voorstellen en de daarbij behorende positionering van de stad. Op basis van die koers willen we tot nieuwe impulsen voor 2008 komen. We bieden die aan het college aan als nieuwe acties om de economie van de stad vooruit te helpen. Het College is in zijn meerjarenprogramma “Dordrecht werkt door” begonnen met een groot economisch transformatieprogramma. Daarin richt het zich op de uitvoering van dertien grote projecten. Het College beoogt een verbreding van de economische structuur en versterking van de concurrentiepositie door actief nieuwe bedrijvigheid aan te trekken, passend bij het economische en sociaalculturele profiel van de stad en haar toekomstige bevolking. De speerpuntsectoren zijn de zakelijke dienstverlening, de zorg, het toerisme en de horeca. Het is belangrijk om het komende jaar in actie te blijven die zelfs te intensiveren. De periode van hoogconjunctuur biedt de mogelijkheid om te investeren en om mee te sturen met groei-impulsen die zich aandienen. De economische boot die nu langs vaart, mogen we niet missen. Een belangrijk voorbeeld is het Zeehavengebied. Het Masterplan voor dit gebied is eerder dit jaar vastgesteld en wordt nu uitgevoerd. Het speelt in op de groei van de kustvaart (short sea) en op het actuele ruimtetekort in de Rotterdamse haven. Mede lettende op ontwikkelingen in Rotterdam (ruimtegebrek en congestie) is dit het moment voor Dordrecht om in de kustvaart een vaste markt op te bouwen. Een ander voorbeeld is het Businesspark Amstelwijck, waar nu weer volop (kantoor)ontwikkelingen plaatsvinden. De hectares van Dordtse Kil III zijn bijna helemaal uitgegeven en de stad kan beginnen aan het uitgeven van Dordtse Kil IV. In de binnenstad is Villa Augustus geopend. Hotel Bellevue zal in 2008 zijn deuren weer openen. Daarmee wordt de binnenstad levendiger. Het is goed dat het College actief bezig is de horeca-activiteiten aan te wakkeren. Kortom, er is genoeg aanleiding om te concluderen dat Dordrecht op goede weg is. Wij willen met deze koers en de bijbehorende impulsen een flinke extra duw geven.

werkboek Dordrecht


| 9

14-11-2007 15:32:58

Leeswijzer Hieronder kijken we in deel 1 van dit werkboek eerst even terug naar de resultaten van de afgelopen twee jaar. Daarna formuleren we in deel 2 onze economische koers. Die bevat een analyse, een betoog over positionering en de inhoud van de koers die we adviseren. In deel 3 staan de plannen voor de nieuwe impulsen die volgens ons het komende jaar mogelijk zijn.

10 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:58

De oogst van 2006 en 2007 Oprichting en eerste acties De directe aanleiding tot de oprichting van de Economische Adviesraad Dordrecht waren conclusies in 2005 van het expertteam dat een advies heeft uitgebracht in het kader van het Grotestedenbeleid (GSB) van de rijksoverheid. Volgens dit advies: t [JKOEFTUBEFOEFSFHJP%PSESFDIUPOWPMEPFOEFAJOCFFMECJKCFTMJTTFSTFO PQJOJFMFJEFST t JTIFUJNBHPWBO%PSESFDIUPOEFSEFNBBU t NJTUEFTUBEJOTUFMMJOHFOWPPSIPHFSPOEFSXJKT t JTFSJOEFSFHJPOBMFFDPOPNJFFFOWFSTDIVJWJOHWBOJOEVTUSJFFMNBSJUJFNFOBBS LFOOJTJOUFOTJFWFBDUJWJUFJUFO t CFOVUEFTUBEPOWPMEPFOEFEFNPHFMJKLIFEFOWBOIFUUPFSJTNF t [JKOEFFYUFSOFFOEFJOUFSOFCFSFJLCBBSIFJEPOWPMEPFOEF Het gemeentebestuur besloot na dit advies om een economische adviesraad Dordrecht, de EAD, in het leven te roepen als ‘buitenboordmotor’ voor de economische ontwikkeling van de stad. Daarnaast zou het gemeentelijke programma Economie fungeren als ‘binnenboordmotor’ van de gemeentelijke acties. De EAD werd gevraagd: t IFUDPMMFHFUFBEWJTFSFOPWFSIFUFDPOPNJTDICFMFJEWBOEFHFNFFOUFFOEF VJUWPFSJOHEBBSWBO t EFFYQFSUJTFFOOFUXFSLFOWBOEF&"%MFEFOJOUFCSFOHFOPNFDPOPNJTDIF JNQVMTFOUPUTUBOEUFCSFOHFO t FFOFJHFOWJTJFUFHFWFOPQFDPOPNJTDIFPOUXJLLFMJOHFOJOHFNFFOUF FOSFHJP t JNQVMTUFBNTJOUFTUFMMFOEJFDPODSFUFBDUJFQMBOOFOLPOEFOPQ[FUUFOHFSJDIU PQEFFDPOPNJTDIFTUSVDUVVSWFSTUFSLJOHWBOEFTUBE t IFUXFSLWBOEJFUFBNTUFCFPPSEFMFOFOIJFSPWFSIFUDPMMFHFUFBEWJTFSFO De installatie van de EAD en zijn impulsteams op 11 oktober 2005 in schouwburg De Kunstmin werd bijgewoond door ruim honderdvijftig ondernemers. De bezoekers droegen op initiatief van EAD-lid Jeff Gaspersz op ‘geeltjes’ een groot aantal ideeën aan. Deze eerste vangst hebben de impulsteams meegenomen in de ideeënontwikkeling. De ideeën zijn vervolgens gerubriceerd naar thema en

werkboek Dordrecht


| 11

14-11-2007 15:32:58

hun mogelijke bijdrage aan de economische ontwikkeling op lange en korte termijn. In 2005 kwamen meteen een groot aantal activiteiten op gang. De vier ingestelde impulsteams gingen zich bezighouden met ‘water en maritiem’, ‘cultuur en binnenstad’, ‘zorg en welzijn’ en ‘kennis en innovatie’. De impulsteams bestaan uit ondernemers, aangevuld met deskundigen, zowel uit de stad als van daarbuiten. Zij hebben de afgelopen twee jaar het echte werk gedaan, samen met de ondernemers die bij de afzonderlijke impulsen betrokken waren. De impulsteams begonnen met netwerkbijeenkomsten en brainstormsessies met ondernemers gericht op oriëntatie in hun sector en het verzamelen van ideeën voor hun werkplannen.

Uitgangspunten De EAD formuleerde begin 2006 een aantal uitgangspunten voor zijn werk: t $PODFOUSFFSKFPQIFUWFSTUFSLFOXBUHPFEJT t .BBLXFSLWBOLFOOJTFOJOOPWBUJF t 3JDIUCSPFEQMBBUTFOPQXBBSPOEFSOFNFSTLFOOJTLVOOFOVJUXJTTFMFOFOUPU TBNFOXFSLJOHLVOOFOLPNFO t 5SFLOJFVXFCFESJKWFOBBO WPPSBMPNEFCFTUBBOEFTFDUPSFOUFWFSTUFSLFO De EAD heeft er expliciet voor gekozen om van onderop te werken aan de uitvoering van impulsen die een concrete bijdrage leveren aan de versterking van de economie in Dordrecht. De EAD wilde concrete zaken tot stand te brengen en niet alleen goedbedoelde adviezen geven. Van daaruit kan worden gewerkt aan een aanscherping van de economische koers en de keuze van nieuwe impulsen die daar binnen passen.

2006 was een productief jaar In de loop van 2006 vond al een groot aantal activiteiten plaats, zowel van de EAD als van de impulsteams. De EAD gaf een paar statements af over de gewenste ontwikkeling en selecteerde tien impulsen waarop de aandacht zich ging richten. Bovendien ontplooide de EAD zijn netwerk en bracht ondernemers bij elkaar.

Drie Statements De drie statements werden gepubliceerd in februari 2006. Zij waren gericht aan het College van B en W en betroffen de ontwikkeling van de economie op de langere termijn. 12 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:58

t %F&"%POEFSTUSFFQUFIFUCFMBOHWBOEFSFWJUBMJTFSJOHWBOEF;FFIBWFO%F EAD bood aan zijn kennis en netwerk te gebruiken om de herontwikkeling te stimuleren. De EAD heeft samen met het impulsteam Water en Maritiem inbreng geleverd in de opzet van het masterplan en daarover een advies VJUHFCSBDIU t %F3BBEHBGBBOEBUEFTUBECFIPFGUFIFFGUBBOFFOOJFVXFQVCMJFLTUSFLLFS niet alleen vanwege de culturele betekenis maar ook wegens de economische bijeffecten. De EAD heeft daarbij het aanbod gedaan om dit vanuit zijn POBGIBOLFMJKLFQPTJUJFUFPOEFS[PFLFO t )FUEFSEFTUBUFNFOUIBECFUSFLLJOHPQEFQPTJUJPOFSJOHWBOEFTUBE%F&"% vond dat Dordrecht bij vestigingsbesluiten van bedrijven in de top 5 van kandidaat-steden moet komen te staan. Om dat te bereiken zou de stad moeten investeren in marketing, communicatie en acquisitie.

Top 10-overleg ceo’s EAD-voorzitter Ad Scheepbouwer leidde een drietal rondetafelgesprekken met top 10-ceo’s uit de Drechtsteden. Het was de eerste keer dat deze managers, in wisselende samenstelling, met elkaar aan tafel zitten. Op hun agenda stond onder meer: t EFPQ[FUWBOIFU5PQJOTUJUVVU8BUFSCPVXFO&DPMPHJF t FFODPOWFOBOUPWFSEFPQ[FUWBOTQFDJmFLFPQMFJEJOHFOPQIFUHFCJFEWBO XBUFSCPVXFOFDPMPHJF t IFUCF[PFLWBONJOJTUFS#SJOLIPSTUPQNBBSUBBOEFNBSJUJFNFTFDUPS JOEF[FSFHJP t EFCJKESBHFBBOEFNBOJGFTUBUJF/FEFSMBOE*OOPWBUJFG t TBNFOXFSLJOHDMVTUFSWPSNJOHCJOOFOEFTFDUPSFO Deze gesprekken zijn erg nuttig om de kracht van het regionale bedrijfsleven te ontplooien en het belang van gezamenlijk optreden levend te houden.

RDI-regeling Op 1 maart 2006 ontving de stad de toenmalige minister van Economische Zaken, Brinkhorst. Hij bracht samen de voorzitter van de EAD een bezoek aan delen van het maritieme bedrijfsleven. Het plan voor de oprichting van het Topinstituut Waterbouw en Ecologie werd aan de minister gepresenteerd. Tijdens het bezoek heeft de voorzitter van de EAD, in navolging op de brief van de voorzitter van de Drechtsteden, bij de minister aangedrongen op invoering van de RDI-regeling (Research, development and innovation).

werkboek Dordrecht


| 13

14-11-2007 15:32:59

Die biedt de mogelijkheid onderzoek, ontwikkeling en innovatie in de scheepsbouw tot twintig procent financieel te ondersteunen. Deze RDI-regeling is van groot belang voor landen die innovatieve schepen bouwen en dus voor Nederland. De regeling is intussen in de Tweede Kamer vastgesteld. Dit is een belangrijke stimulans voor het regionale bedrijfsleven. Nieuwe netwerken en verbanden In de loop van 2006 en 2007 zijn allerlei activiteiten ondernomen om nieuwe verbanden te leggen tussen soms heel verschillende groepen binnen en buiten de stad die kunnen bijdragen aan dynamiek en innovatie. De EAD vindt dit heel waardevol en roept ondernemers en anderen in de stad op om onbevangen tegen dit soort verbanden aan te kijken. Juist in het onverwachte schuilt de creativiteit die we kunnen gebruiken. Hier volgt een overzicht van wat al op gang is gekomen. Anders kijken Begin 2006 gaf EAD-lid Jeff Gaspersz speciaal voor vijftien innovatieve Dordtse ondernemers een masterclass ‘Anders denken en kijken’. Dat ging over het ontdekken van kansen in de markt door anders tegen de wereld en de mensen aan te kijken. Young@Business Begin 2006 vond een bijeenkomst voor startende ondernemers plaats onder leiding van Marike van Lier Lels, die leidde tot de oprichting van het netwerk Young@Business. Het doel daarvan is het stimuleren van bedrijvigheid door jonge mensen in deze regio. Young@Business voert een eigen programma uit. Hun eerste activiteit had betrekking op het transparant maken van het aanbestedingsbeleid van grote(re) bedrijven zodat regionale ondernemers gemakkelijker aan hen kunnen leveren. Hiervoor is in het najaar van 2006 samen met Meavita thuiszorg, woningbouwcorporatie Progrez en de gemeente Dordrecht een aanbestedingsbijeenkomst georganiseerd. Daarbij is gekeken wat starters moeten doen om leverancier te kunnen worden van producten en diensten aan deze organisaties. In 2007 wil Young@Business nog workshops houden over het opzetten van businessplannen en een bijeenkomst organiseren over het inzetten van risicokapitaal voor startende ondernemers en doorgroeiers in Dordrecht en omgeving. De actieve groep van Young@Business wil graag versterking en staat open voor nieuwe initiatieven. 14 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:32:59

We Think Dordrecht Er is een We Think-groep in het leven geroepen waarin ondernemers uit onder meer de watersector, de ict en de creatieve sector bijeen worden gebracht om nieuwe combinaties van hun activiteiten te verkennen. In een groep als deze ontstaan ideeën over combinaties van water, stad, cultuur en kleinschalige activiteiten. Het is belangrijk dat de groep bijeen blijft komen en zo kruisbestuiving tussen uiteenlopende sectoren tot stand brengt. Turkse ondernemersvereniging Op 31 mei 2006 is de Turkse Ondernemersvereniging Drechtsteden opgericht. Uit gesprekken met ondernemers met een etnische achtergrond in de regio Drechtsteden was de behoefte naar voren gekomen aan nauwe samenwerking voor zowel bestaande als startende ondernemers. De vereniging fungeert ook als intermediair naar de lokale overheid en diverse instellingen. Deze vorm van samenwerking tussen ondernemers uit verschillende sectoren met een gemeenschappelijke achtergrond kan tot interessante combinaties leiden. De EAD is benieuwd waar deze creativiteit toe gaat leiden. Dordtse Doeners Het najaar van 2006 stond grotendeels in het teken van de voorbereidingen van de manifestatie Nederland Innovatief. Daarbij is op 25 september 2006 een bijeenkomst georganiseerd met 300 personen uit het Dordtse bedrijfsleven waarbij de Dordtse Doeners-campagne is gelanceerd. Daarmee is een aansprekend aanzet gegeven aan een imagocampagne voor de stad. Het is belangrijk

Dordtse Doener campagne

dat de stijl die hieruit sprak levend blijft. Creatieve kaart Het impulsteam Cultuur en Binnenstad heeft in maart 2007 de Creatieve Kaart van Dordrecht uitgebracht om het regionale bedrijfsleven (zowel binnen als buiten Dordrecht) bekend te maken met de creatieve sector van de stad. Opdrachtgevers, ondernemers, creatieve partners en het publiek vinden op de kaart de locaties en het overzicht van 228 bedrijven en instellingen in deze sector. Als er een sterk en overtuigend beeld ontstaat van de ‘creatieve klasse’ in Dordrecht kan dat bijdragen aan het imago van de stad buiten haar grenzen. Zo biedt de creatieve kaart mogelijkheden die verder reiken dan het versterken van het eigen netwerk.

Creatieve kaart

werkboek Dordrecht


| 15

14-11-2007 15:33:18

Design academy De gemeente Dordrecht heeft een contract gesloten met de Design Academy Eindhoven om derdejaarsstudenten de ‘verbeelding van water’ zichtbaar te laten maken. De studenten werken tot eind 2007 hieraan maar de eerste groep heeft reeds inspirerende concepten gemaakt over de positionering van de stad. De resultaten worden in december 2007 gepresenteerd. Ook deze visie van creatieve buitenstaanders op de stad zal tot ideeën leiden om over de kwaliteiten van Dordrecht te communiceren. Business school Kaos Pilots Kaos Pilots is een alternatieve internationale business school. De toelatingsexamens van Kaos Pilots Nederland hebben in juni 2007 in Dordrecht plaatsgevonden. Daarbij hebben Dordtse ondernemers die betrokken zijn bij de We Thinkgroep een opdracht opgesteld voor drie studententeams. Zij moesten ideeën lanceren voor het economische imago van Dordrecht in 2015. De resultaten zijn in juni zijn gepresenteerd. Design Academy op bezoek in Dordrecht

De gemeente heeft met Kaos Pilots een overeenkomst gesloten gericht op de inzet van één of twee studenten op de uitwerking van een specifieke opdracht. Het Dordtse bedrijfsleven slaat zo een brug naar het opleiden van geschikt personeel en zet Dordrecht via Kaos Pilots permanent als innovatieve stad op de kaart.

De eerste tien impulsen Uit de vele mogelijkheden die zich binnen de teams aandienden, heeft de EAD tien impulsen geselecteerd waarop de aandacht is gericht. Zij zijn geselecteerd op grond van de volgende criteria: t IPFLVOOFOXFFSWPPS[PSHFOEBUXFTOFMFFOQBBS[BLFOJOCFXFHJOH kunnen krijgen? t XBUESBBHUCJKBBOIFUWFSTUFSLFOWBOIFUCFTUBBOEF t IPFLPNFOXFUPUOJFVXFJNQVMTFO t IPF[PSHFOXFWPPSIFUWFSTUFSLFOWBOIFUCFTUBBOEFFOIFUBBOUSFLLFOWBO nieuwe bedrijven? Impuls Topinstituut Waterbouw en Ecologie In Dordrecht wordt het Topinstituut voor Waterbouw en Ecologie gevestigd. Dit instituut verzamelt wereldwijd de kennis over hoe je kunt bouwen in water in overeenstemming met eisen van natuurbescherming en duurzaamheid. Het instituut gaat kennis op dit gebied wereldwijd bijeenbrengen en zal zelf onderzoeksprogramma´s opstellen en onderzoeken laten uitvoeren. 16 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:22

Opdrachtgevers van waterbouwwerken vragen steeds meer aandacht voor de

De consortiumpartners

ecologische gevolgen van projecten. Daarnaast krijgt de baggersector meer en

in het Topinstituut

meer te maken met aanbestedingstrajecten en alliantiecontracten met zware

Waterbouw en Ecologie

milieu- en ruimtelijkeordeningsprocedures. De sector wil zelf werken aan normen en richtlijnen voor milieuvriendelijke waterbouw en het duurzaam

t

Boskalis Westminster Dredging

ontwerpen van maritieme infrastructurele werken. De Engelse werknaam van

Van Oord Dredging and

het instituut en van het programma is Building with Nature.

t

Met dit instituut zal niet alleen Dordrecht maar deze volledige sector van de

t

IHC/MTI Holland

Nederlandse economie zich onderscheiden en zijn mondiale voorsprong kwalita-

t

Delft Hydraulics

tief versterken. Het instituut zal Dordrecht en de Drechtsteden mondiaal onder

t

GeoDelft

de aandacht brengen als de thuishaven van de baggersector. Met betrekking tot

t

Marine Contractors

TNO – Built Environment and Geosciences

de waterbouw is deze regio met maar liefst zeventig procent van de binnent

IMARES

t

Shell Global Solutions

Het initiatief is genomen door Boskalis en Van Oord. Er is inmiddels een consor-

t

Witteveen+Bos

tium van achttien partijen ontstaan. De gemeente participeert op voorstel van

t

DHV

de EAD eveneens in de vestiging van dit Topinstituut in Dordrecht. Het consor-

t

Haskoning

tium vormt daarbij een unieke samenwerking tussen grote Nederlands bedrij-

t

Technische Universiteit Delft

ven, ingenieursbureaus, kennisinstituten, universiteiten en overheidsinstellingen

t

landse werkgelegenheid een center of excellence.

Wageningen Universiteit en Researchcentrum

op het gebied van waterbouw en ecologie. t

Rijkswaterstaat Bouwdienst

t

Universiteit Twente

Opleidingen

t

Astron/LOFAR

Voor het behoud van de internationale concurrentiepositie moet de innovatieve

t

VBKO

capaciteit van de waterbouwbedrijven hoog blijven. Om te voorzien in lacunes

t

NIOZ

in het opleidingenaanbod wordt een convenant gesloten tussen de ondernemin-

t

NIOO-CEME

Het instituut wordt in 2007 geopend.

gen Boskalis, IHC Holland, Heerema en Krohne Altometer. Het convenant richt zich op: t LFOOJTVJUXJTTFMJOHFOPQMFJEJOHFOWBOQSPGFTTJPOBMTJOXBUFSCPVXFO NFFUFOSFHFMUFDIOJFLFO t JOUFSOBUJPOBBMQSPKFDUFODPOUSBDUNBOBHFNFOU t IFUPNHBBONFUDPOnJDUFOUVTTFOPOEFSOFNFSTFOCFTUVVSEFSTVJUWFSTDIJMlende culturen. Voor de onderwijskundige inbreng wordt samengewerkt met de Hogeschool Zeeland en de Nederlandse Hogeschool voor Toerisme en Vrije Tijd. In voorbereiding is een samenwerking waarbij de bedrijven over opleidingen contracten sluiten met de onderwijsinstellingen en de gemeente de noodzakelijke facilitei-

Boskalis

ten zal bieden.

werkboek Dordrecht


| 17

14-11-2007 15:33:25

Impuls Proefproject stedelijk hoogwaterbeheer In het project Urban Flood Management (UFM, Stedelijk Hoogwaterbeheer) bundelen publieke en private partijen hun krachten voor onderzoek en innovatie in duurzame stedelijke ontwikkeling in waterrijk gebied. Dordrecht heeft als internationale koploper op dit gebied een samenwerkingsverband met Hamburg en Londen, waar vergelijkbare projecten uitgevoerd worden. Urban Flood Management gaat uit van de gedachte dat Nederland moet leren leven met hoogwater en dat dijken geen absolute garantie tegen overstromingen bieden. UFM kijkt naar de mogelijke gevolgen van een overstroming en richt zich op vooral op het beperken van de schade. Het doel van het project is daarom het ontwerpen van woningen en wijken in een buitendijks gebied dat mag overstromen, zonder dat inwoners risico lopen en waarbij materiële schade beperkt blijft. Tegelijkertijd moet de omgeving aantrekkelijk zijn om te wonen, te werken en te recreëren. In het project leren we overstromingsrisico mee te nemen in een stedebouwkundig ontwerpproces en daar de juiste architectonische, planologische en beleidsmatige oplossingen voor te vinden. Als proefgebied is gekozen voor Stadswer-

Europan

ven in Dordrecht, het voormalige industriële terrein tussen de rivieren dat volledig wordt herontwikkeld. In dit proefproject wordt gekeken naar de mogelijkheden om een stadsdeel zo in te richten dat het water alleen daar komt, waar je er geen last van hebt, bijvoorbeeld in parken. Ook wordt gekeken Het UFM project is opgebouwd

naar communicatiemiddelen en evacuatiemogelijkheden (routes) waardoor de

uit zeven werkpaketten:

gemeenschap beter op overstromingen is voorbereid.

t 6JUWPFSFOWBOFFO haalbaarheidsonderzoek t BOBMZTFSFOWBOIPPHXBUFSrisico en kwetsbaarheid t POUXFSQFOWBOEVVS[BNF plan- en bouwmethoden t POUXFSQFOWBOFFO

Voor Stadswerven wordt een ontwerp gemaakt waarin, naast het beheersen van de risico’s, ook andere kwaliteitsdoelstellingen worden gesteld, zoals een aantrekkelijk woon- en leefmilieu. Het gaat dus zowel om woningen en kantoren als om de openbare ruimte. Het project kijkt daarbij niet alleen naar de toekomst maar ook naar de eeuwenlange traditie in Dordrecht van leven met water.

buitendijkse stad t BEWJTFSFOPWFSDPNNVOJ catie & noodplannen t IFUBEWJTFSFOPWFS#FMFJE en Bestuur t VJUESBHFOWBOQSPKFDU resultaten

18 |

Deelnemers in het project zijn het waterschap Hollandse Delta, de provincie Zuid-Holland, het Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Progrez, UNESCO-IHE, Dura Vermeer en WL Delft Hydraulics. De internationale architectuurwedstrijd Europan 8 was in 2006 gewijd aan het thema ‘bouwen buiten de dijk’. In juni 2006 vond in dit kader een internationale masterclass voor architecten plaats georganiseerd door de gemeente Dordrecht in samenwerking met

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:30

Europan Nederland. Er was met 37 deelnemers uit veertien landen grote belangstelling voor de masterclass. Eind juni werd de internationale architectuurprijsvraag afgesloten met het Forum of Results and Implementations dat plaatsvond in het Energiehuis. Dit bracht zeshonderd bezoekers uit Europa en de rest van de wereld naar Dordrecht. Er was veel belangstelling voor de mogelijkheden van buitendijks bouwen op Stadswerven. Impuls Nieuwe hotels, vestiging hotelschip Dordrecht heeft dringend behoefte aan meer overnachtings- en verblijfsmogelijkheden. Dat is een voorwaarde om meer toeristen aan te kunnen trekken. Er lopen al enkele initiatieven voor hotels, maar de uitvoering daarvan heeft nog veel voeten in de aarde. Vooruitlopend op realisatie is het wenselijk een hotelschip als een tijdelijke voorziening neer te leggen. Het impulsteam Cultuur en Binnenstad benadert potentiële exploitanten. Het College heeft een aantal voorkeurslocaties genoemd. Bedoeling is dat nu gezocht wordt naar een exploitant die met een geschikt schip de geboden mogelijkheid wil aangrijpen. Impuls Vakmanschap Het onderhoud van de vele monumenten in de stad kan alleen door mensen die verstand hebben van oude materialen en nieuwe technieken of die in staat zijn nieuwe materialen een originele toepassing te geven. De Stichting Vakhuizen zorgt ervoor dat er in de monumenten mogelijkheden komen voor leerlingen van de regionale opleidingscentra om hun vakbekwaamheid te verhogen en hun talent te ontplooien. Dit gebeurt vanuit de veronderstelling dat vakmanschap steeds belangrijker wordt. Het eerste vakhuis aan de Groenmarkt is al geopend en het project loopt verder in de Voorstraat-Noord. Het is een initiatief van een aantal corporaties en andere instellingen. Impuls Broedplaats Gezondheidspark Rond het Gezondheidspark en de Sportboulevard ontstaat een conglomeraat van instellingen en faciliteiten op het gebied van gezondheid, sport en welzijn. Daarom werkt het impulsteam Zorg en Welzijn aan de ontwikkeling van het middenterrein van het Gezondheidspark als broedplaats voor bedrijven en instellingen die zich in de nabijheid van het medisch en het sportcluster willen vestigen. Onderzoek naar de economische potenties van de zorgecono-

Gezondheidspark

mie is al aan het college aangeboden. Een marketingstrategie is in ontwikkeling en ondernemers kunnen dus nog op allerlei manieren hierop inspelen.

werkboek Dordrecht


| 19

14-11-2007 15:33:39

Impuls Domotica Domotica staat voor elektronische communicatie tussen allerlei elektrische toepassingen in de woning en woonomgeving ten behoeve van bewoners en dienstverleners. In een domoticawoning worden zorgtaken, communicatie, ontspanning en andere huiselijke bezigheden door elektrische apparaten en netwerken gemakkelijker gemaakt. Domotica heeft onder meer invloed op verwarmen, ventileren, verlichten en alarmeren. Dit gebeurt bij voorkeur flexibel: op elke plek en op elk tijdstip dat het de bewoner past, met een gemakkelijke bediening en desgewenst op afstand. Daardoor kunnen oude en hulpbehoevende mensen (langer) thuis blijven wonen. Door het initiatief van enkele Dordtse zorginstellingen en een corporatie zijn in een proefproject (Domotica I) 150 woningen uitgerust met technische voorzieningen waardoor er meer efficiency is in de zorgverlening en de consument meer gemak heeft. Het project is operationeel. Het project leidt ook tot nieuwe vormen van werkgelegenheid op het gebied van thuiszorg. Inmiddels wordt gewerkt aan de voorbereiding van een groter (qua aantal aansluitingen en voorzieningen) en breder (qua deelnemers) domoticaproject. Impuls Comfortdiensten Er zijn in Dordrecht al veel ‘comfortdiensten’ beschikbaar, zoals huishoudelijke hulp, klushulp, boodschappenhulp, hondenuitlaatdienst, kapper-aan-huis, wasen strijkservice, tafeltje-dek-je enzovoorts. Dordtse Doeners werken aan een uitgebreider en gemakkelijker toegankelijk aanbod van comfortdiensten via een internetportal. Dit houdt de belofte in dat inwoners van Dordrecht in de toekomst een groot aantal gemaksdiensten op een presenteerblaadje krijgen aangeboden. Dordrecht kan op dit gebied de leiding nemen in Nederland. Via dit digitale netwerk kunnen alle aanbieders van diensten en de gebruikers daarvan elkaar gemakkelijk vinden en samenwerken. Impuls Nederland Innovatief Op 7 december 2006 vond op businesspark Amstelwijck het evenement Nederland Innovatief plaats. In een speciaal voor dit evenement gebouwde tijdelijke accommodatie vormden topsprekers, live demonstraties van de meest innovatieve producten en diensten, naast de uitreiking van de 17e ID-NL Jaarprijs voor de Beste Uitvinding van het jaar 2006 een ‘beleving van vernieuwing’. De opening van het evenement geschiedde door staatssecretaris Karien van Gennip die minister-president Balkenende -tevens voorzitter van het Innovatie-

20 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:39

platform- verving omdat die onverwacht voor een spoeddebat in Den Haag moest zijn. Bij de opening spraken ook burgemeester Bandell van Dordrecht en de gedeputeerde Economische Zaken van de provincie Zuid-Holland, Asje van Dijk. Na de opening kwamen vijftien topsprekers op het hoofdpodium, zoals de zakenvrouw van 2006 Esther Raats, Kees Smaling van Siemens, Rein Willems van Shell, wethouder F. van den Oever en Ad Scheepbouwer van KPN. In drie ronden werden achttien workshops gehouden op elk praktisch aspect van innoveren. Meer dan 120 bedrijven en instellingen toonden de laatste ontwikkelingen op innovatiegebied. Er werd onder meer een door TNO ontwikkelde dansvloer voor het activeren van kinderen gepresenteerd. Maar ook een robot als straatmaker, trainingsimulators voor baggerwerkzaamheden, textiel uit brandnetels en de introductie van de innovatiecoach. In grote paviljoens werden door de initiatiefnemers en hoofdsponsoren van het evenement tal van demonstraties gegeven. Er was voor iedere doelgroep een op maat gemaakt programma beschikbaar. Voor klein en groot-MKB, voor technostarters en voor uitvinders werden er workshops, stands, sprekers en informatiepakketten aangeboden op de gebieden productontwikkeling, marktontwikkeling, financiering, efficiency, netwerken, bescherming en procesverbetering. In het eigen paviljoen van Dordrecht was een doorlopend programma opgesteld met presentaties van uiteenlopende aard. De hele waterbouwsector van de Drechtsteden heeft zich op Nederland Innovatief gezamenlijk gepresenteerd. De ondernemingen Heerema, Boskalis en IHC Holland lieten zien dat ze samen expertise in huis hebben om alle mogelijke opdrachten uit te voeren. Nederland Innovatief was een initiatief van het Innovatieplatform, ID-NL, Novu, de Kennisalliantie Zuid-Holland en het Octrooicentrum Nederland in samenwerking met de gemeente Dordrecht. Hoofdsponsoren van het evenement waren Dordrecht, KPN, Heijmans, de provincie Zuid-Holland, het ministerie van Economische Zaken en Trust. Landelijk en regionaal is er veel publiciteit voor dit evenement geweest, dat tweeduizend bezoekers heeft getrokken. Het heeft Dordrecht en zijn ondernemers in de schijnwerpers gezet. De beurs bood ondernemers volop de gelegenheid voor kennismaking en netwerken.

Nederland Innovatief

werkboek Dordrecht


| 21

14-11-2007 15:33:44

Follow up-acties en resultaten zijn onder meer het aanbod van TNO om een plan voor een ‘waterpoort’ bij de Merwedehaven te ontwikkelen, de uitwerking van een venture capital fund, het aanbod van workshops door de Kennisalliantie Zuid-Holland en van technospreekuren. Met trots kan het Dordts en regionaal bedrijfsleven terugkijken op het evenement. Niet alleen heeft het regionaal bedrijfsleven zich hier ten volle gepresenteerd maar ook de organisatie, catering, de inrichting en aankleding was geheel in handen van Dordtse ondernemers tot en met de voortreffelijke koffie toe. Impuls Innovatieontmoetingsplaats en ondernemershuis Op het Leerpark Dordrecht zal een plaats worden geschapen waar ondernemers en leerlingen elkaar gemakkelijk kunnen vinden. Dit wordt het Ondernemershuis van het Leerpark. Het krijgt verschillende functies met een broedplaatskarakter. Het wordt een plaats waar ondernemers die zakelijke diensten aanbieden, elkaar kunnen ontmoeten en hun ‘producten’ kunnen presenteren. Daartoe kunnen zij in het Ondernemershuis gedurende bijvoorbeeld enkele dagen per maand een ruimte huren. Al vijftien ondernemingen hebben besloten een leerbedrijf op het Leerpark te vestigen. Het Ondernemershuis wordt daarbij een centraal punt voor het organiseren van stages of het uitwisselen van ideeën. Ook op innovatie gerichte bijeenkomsten van ondernemers en andere vormen van kruisbestuiving kunnen er plaatsvinden. Ook is het de bedoeling dat de ‘masterclasses Drechtsteden’ van Da Vinci en InHolland in het Ondernemershuis worden gehouden. Het concept van het Ondernemershuis wordt nu door ondernemers met de projectontwikkelaar van het Leerpark uitgewerkt. Er is dus nog ruimte om nieuwe ideeën in te brengen. Vooruitlopende op een fysieke innovatieontmoetingsplaats komen al enige tijd de Kenniskringen Drechtsteden bijeen komen om Dordtse ondernemers in bepaalde aspecten van ondernemerschap kennis te laten uitwisselen. Er zijn kenniskringen voor ‘Maintenance and facility’, ‘HRM-professionals’, ‘logistiek’ en ‘technische inkoop’. Het doel van de kenniskringen is het bouwen van netwerken tussen vakgenoten die elkaar gaan vertrouwen en daardoor gemakkelijker

22 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:44

tot kennisuitwisseling en samenwerking komen. Het kan ook gaan over het sneller verkrijgen en implementeren van nieuwe technologieën. Impuls Innovatiestimulans Dordrecht Het impulsteam Kennis en Innovatie bereidt de oprichting voor van een innovatiefonds dat kleine kredieten kan verschaffen aan startende regionale ondernemers. De voorbereidingen vinden plaats met de Rabobank Drechtsteden Midden-Noord en de Kamer van Koophandel. Het wordt een samenwerking tussen de bank, die op eenvoudige voorwaarden de kredieten beschikbaar stelt, en de gemeente die de startende ondernemer een mentor zal aanbieden en geld beschikbaar kan stellen voor opleiding, begeleiding en cursusaanbod. Vooralsnog wordt gedacht aan het ondersteunen van vijftien projecten per jaar. De verwachting is dat het fonds nog in de 2007 van start gaat.

Leerpark

werkboek Dordrecht


| 23

14-11-2007 15:33:47

24 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:47

De koers voor Dordtse Doeners Tientallen Dordtse Doeners hebben de afgelopen twee jaar impulsen gegeven aan de lokale en regionale economie. Samen met de Economische Adviesraad hebben ze gezocht naar mogelijkheden om de kwaliteiten en talenten van de stad beter te benutten. De EAD heeft naast de impulsen enkele studies laten uitvoeren om informatie te krijgen voor de noodzakelijke positionering van de stad. In dit deel willen we op grond van onze ervaringen met de impulsen en van de twee onderzoeken een koers formuleren die de stad Dordrecht, haar ondernemers en burgers de komende jaren kunnen volgen om het enorme potentieel van deze gemeenschap te benutten. Vertrekpunt In het Regionaal Meerjarenontwikkelingsprogramma (RMOP) zijn de thema’s benoemd die het economische beleid van Dordrecht en de regio vormgeven. Dat beleid is gericht op de verbreding van de economische structuur. Drie thema’s zijn gebaseerd op unieke, onderscheidende en sterke kenmerken van de regio Dordrecht, namelijk: t IFUBMPNUFHFOXPPSEJHIFJEFOEFWFFM[JKEFUPFQBTTJOHTNPHFMJKLIFEFO WBOXBUFS t EFSJKLFDVMUVVSIJTUPSJF t IFUTUFSLFDPNQMFYWBOBDUJWJUFJUFOJOEFHF[POEIFJET[PSHJOSVJNF[JO Een vierde thema is de beginnende maar kansrijke aanwezigheid in Dordrecht van de kennisindustrie, die in Nederland en West-Europa nog volop in ontwikkeling is. Met deze vier thema’s als vertrekpunt is de EAD begin 2006 aan de slag gegaan met de uitwerking van tien impulsen. Om daaraan enige richting te geven is gewerkt langs een viertal lijnen, te weten: t CFIPVEXBUHPFEJTFOWFSTUFSLEBU NPOVNFOUFOFOIFUCBHHFSDPNQMFY t LFOOJTPOUXJLLFMJOHFOJOOPWBUJF /FEFSMBOE*OOPWBUJFG JOOPWBUJFPOUNPFUJOHTQMBBUT JOOPWBUJFGPOET t BBOUSFLLFOWBOOJFVXFCFESJKWFO JOEF[PSH NBSJUJFN t POUXJLLFMJOHWBOOJFVXFCFESJKWJHIFJE DSFBUJFWFCSPFEQMBBUTFO De EAD vond dat Dordrecht bij vestigingsbesluiten van bedrijven in de top 5 van kandidaatsteden moet komen te staan. Vanuit deze urgentie heeft de EAD opdracht gegeven aan Buck Consultants International en de BRAND

werkboek Dordrecht


| 25

14-11-2007 15:33:48

Positioneringsgroep om tot een concrete economische positionering van Dordrecht te komen die vervolgens weer de basis kan vormen voor een effectieve en succesvolle marketing en acquisitie van de stad. Aanleiding In de Zuidvleugel van de Randstad is sprake van veel dynamiek en er gaat nu nog veel ‘over Dordrecht heen’ (o.a. naar West-Brabant). Het is belangrijk om de positie binnen de Zuidvleugel te versterken en hogere marktaandelen realiseren in het aantrekken van bedrijven, inwoners en toeristen. Uit een recente analyse van sterke en zwakke punten (in het kader van het RMOP) kwam naar voren dat de ontwikkeling van de zakelijke dienstverlening in Dordrecht en de regio achterblijft bij de rest van Nederland en dat andere sectoren nog onbenutte groeipotentie hebben. De zorgsector is onze grootste werkgever met aanzienlijke groeimogelijkheden. Toerisme, detailhandel en horeca zijn eveneens groeisectoren. Daarom is in het RMOP gekozen voor het verbreden van het economisch beleid en het treffen van stimulerende maatregelen voor deze vier sectoren. Om gericht acquisitie te kunnen voeren is het van belang te weten welke clusters kansrijk zijn. Daarbij gaat het zowel om het aanbrengen van focus als verbreding binnen de door de EAD geselecteerde thema’s: water en maritiem, cultuur en binnenstad, zorg en welzijn en kennis en innovatie. Daarnaast kan economische positionering tevens richting geven aan de Dordtse citymarketing. De positionering richt zich primair op bedrijven, de citymarketing op bezoekers en op het geheel. De economische marketing bepaalt de richting van de top 5-lijstjes van nieuwe bedrijven waar de stad op wil staan. Bij die economische positionering zijn meerdere invalshoeken van belang: t IFUHBBUPNEFFDPOPNJTDIFQPTJUJPOFSJOHWBO%PSESFDIUFOPNHFWJOHUFO opzichte van omliggende regio’s (Rijnmond, Hoeksche Waard, West-Brabant, Zuidoost-Zuid-Holland) als vestigingsplaats voor bedrijven (algemene promoUJFFOBDRVJTJUJF t IFUHBBUPNFFOLSBDIUJHFQSPmMFSJOHWBOTQFFSQVOUFOWBO%PSESFDIU (bedrijvigheid) waarop de stad zich met haar havens, bedrijventerreinen, kantorenlocaties en binnenstad moet richten (verankering van bestaande en HFSJDIUFBDRVJTJUJFWBOOJFVXFCFESJKWFOFOJOTUFMMJOHFO 26 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:48

t IFUHBBUPNEFTUSBUFHJTDIFQPTJUJPOFSJOHWBO%PSESFDIUBMTCFMBOHSJKLF economische regio bij bovenregionale beleidsmakers (t.b.v. beleidsprioriteit FOGPOETFOUPFLFOOJOH t IFUHBBUPNIFUUPFSJTUJTDIFFODVMUVSFMFQSPmFMWBOEFTUBEPNDPOTVNFOUFO (toeristen, winkelend publiek, andere voorzieningen) aan de stad te binden DJUZNBSLFUJOH t IFUHBBUPNIFUCFOVUUFOWBOIFU PO[JDIUCBSF QPUFOUJFFMWBO FY JOXPOFST van de stad die mee willen denken over de economische toekomst van de gemeente en regio (imagoverbetering/ trots om sterkten uit te dragen en benutting van aanwezige creativiteit). Om Dordrecht succesvol te kunnen positioneren, moet antwoord worden gegeven op vragen als ‘wat zijn de speerpunten van ons economisch beleid?’, ‘wat zijn onze sterktes en zwaktes ten opzichte van onze concurrenten?’, ‘wie zijn onze concurrenten en waarom?’ en ‘welke activiteiten kunnen de economische bedrijvigheid in de toekomst (het best) stimuleren?’ Er is ook een korte analyse gemaakt van de positie van Dordrecht en de Drechtsteden in relevante beleidskaders van hogere overheden. Deze analyse biedt aanknopingspunten voor verbetering van de huidige positie van de Drechtsteden op de (politieke) agenda’s van de Zuidvleugel, de provincie en het Rijk. Hierna volgen in samengevatte vorm de belangrijkste bevindingen van de economische analyse gevolgd door de economische koersbepaling. Voor een meer uitgebreide toelichting verwijzen wij naar onderliggende rapportage. (Economische positionering Dordrecht, Buck Consultants International, 3 augustus 2007).

Economische analyse Economische structuur In de economische structuur van Dordrecht valt op dat de stad relatief veel niet-commerciële diensten heeft en relatief weinig zakelijke diensten. De sectoren handel/horeca/reparatie en industrie zijn in Dordrecht eveneens sterk vertegenwoordigd.De omvang van de beroepsbevolking is de laatste jaren licht toegenomen maar stabiliseert in de periode 2004-2006 op zo’n 55 duizend personen. Het aantal arbeidsplaatsen in de stad is kleiner dan het arbeidsaanbod.

werkboek Dordrecht


| 27

14-11-2007 15:33:48

Bij het opleidingsniveau van de beroepsbevolking valt op dat Dordrecht iets meer lager opgeleiden heeft (26%) dan gemiddeld in Nederland (24%). Het aantal hoger opgeleiden neemt echter (gestaag) toe in de afgelopen jaren. Het succes van de stad wordt niettemin niet alleen bepaald door hoger opgeleiden (hbo-wo), maar ook door het mbo. Met name veel activiteiten in de handel en logistiek vragen om maatwerk, dat goed kan worden geleverd door middelbaar opgeleiden. De sociaal-economische positie van de stad is tamelijk zwak. De werkloosheid is relatief hoog, evenals het aantal arbeidsongeschikten en bijstandsgerechtigden. De structuur en prestaties van het Dordtse bedrijfsleven laten een wisselend beeld zien. Positief is het hoge aantal starters (ca. 710 in 2006), waarmee Dordrecht in de top 10 van grote steden in Nederland staat. Eveneens positief, maar in mindere mate, is het relatief hoge aantal niet-commerciële diensten (zorgsector) in de Dordtse economie. Ondanks de stagnerende economische ontwikkeling is Dordrecht een stad met een hoge economische vitaliteit. De stad is gunstig gelegen aan hoofdtransportassen en nabij grote steden. Zij heeft wat dit betreft zeker potenties in economisch presteren, maar het komt er in de economische ontwikkeling tot op heden nog onvoldoende uit. De werkgelegenheidsontwikkeling in de periode 1996-2006 laat zien dat bij bedrijven bepaalde clusters van activiteiten harder groeien dan andere. Van de (clusters van) bedrijven die de sterkste groei laten zien, de zogenaamde ‘groeiers’, mag worden aangenomen dat deze ook in de nabije toekomst een sterke positie in de Dordtse economie innemen. Relatief veel groeiers komen voor in de handel, de zakelijke dienstverlening en het onderwijs. De handel is van deze drie bedrijfstakken de enige met overwegend activiteiten die op de bovenregionale markt gericht zijn. De overige twee (zakelijke dienstverlening en onderwijs) zijn vooral regionaal verzorgend. Binnen de bedrijfstak handel groeien in Dordrecht met name (groot)handelsbedrijven in (scheeps)bouwmaterialen, beveiliging, kantoorbenodigdheden en medische instrumenten. Het is vaak een mix van unieke Dordtse bedrijven en internationale bedrijven met een vestiging voor Nederland in Dordrecht.

28 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:48

Omgeving, bereikbaarheid, woningmarkt De bedrijfsomgeving van Dordrecht ten opzichte van de rest van Nederland is overwegend positief. De omvang en de nabijheid van de markt is bovengemiddeld en de stad is -vooralsnog- goed bereikbaar. Congestie ligt echter op de loer. Ook de hoeveelheid beschikbare bedrijventerreinen is ruim voldoende. Er is relatief weinig leegstand. Het woon- en leefklimaat van Dordrecht scoort goed als het gaat om het voorzieningenniveau (cultuur, natuur, onderwijs). Op het gebied van veiligheid scoort Dordrecht iets minder goed. De woningmarkt is nog onderontwikkeld en krijgt recent een impuls door stedelijke vernieuwing en nieuwe woonwijken in de hogere marktprijssegmenten. De huizenprijzen zijn in Dordrecht nog relatief laag. Groeisectoren In de verschillende scenario’s die het Centraal Planbureau hanteert is er in de komende periode nauwelijks werkgelegenheidsgroei in Dordrecht te verwachten. Dat is ook niet nodig gezien de stagnatie in de groei van de beroepsbevolking. De werkgelegenheid in de industrie en de bouwnijverheid neemt op de langere termijn af en de consumentendiensten stabiliseren. De enige sectoren die duidelijk nog groeien in Dordrecht zijn de handel/ logistiek en (vooral) de overheid en de quartaire dienstverlening. Opvallend is dat beide sectoren ook na 2020 blijven groeien. In de quartaire sector zorgt de toenemende vergrijzing van de bevolking in de komende jaren vooral voor extra groei in de zorg. Er blijft ook sprake van lichte groei in de financiële en zakelijke dienstverlening. Positionering in de (grote) regio In het Meerjarenbeleidsprogramma 2006-2010 geeft het gemeentebestuur aan dat Dordrecht een aantrekkelijke (centrum)stad wil zijn voor de Drechtsteden. In het verband van de Zuidvleugel van de Randstad worden het Maasterras, de haven, het baggercluster en de woningbouw in hogere segmenten genoemd als bijdragen van Dordrecht aan de verdere ontwikkeling van de Zuidvleugel. Kansen op het gebied van bedrijventerreinen liggen er zeker in Dordrecht want in de Zuidvleugel bestaat in de komende decennia een groot tekort daaraan. Dit tekort geldt zowel voor Rijnmond als de Drechtsteden.

werkboek Dordrecht


| 29

14-11-2007 15:33:49

Op het gebied van kantoren moet Dordrecht het niet hebben van de volumes die in steden als Breda of Rotterdam tot stand komen. Dordrecht moet inspelen op niches in de markt. De stad kan af en toe graantje meepikken van kantoorgebruikers die zich richten op de as Rotterdam–Antwerpen. Dordrecht heeft in het recente verleden een aantal kansen gemist als het om de positionering ten opzichte van buurregio’s gaat. Dit blijkt onder andere uit onderstaande bevindingen: t EFTUBEPOEFSTDIFJEU[JDIPOWPMEPFOEFUFOPQ[JDIUFWBOEF3JKONPOE t [JKIFFGUHFFOEVJEFMJKLFQSPmMFSJOHJOIBWFOJOEVTUSJFFMDPNQMFY t IFUNBSJUJFNDMVTUFSJTWPPSBMBBOXF[JHJOEFBOEFSF%SFDIUTUFEFOTMFDIUT FOLFMFPOEFSEFMFO NBSJUJFNFUPFMFWFSJOH [JKOBDUJFGJO%PSESFDIU t %PSESFDIUNBBLUOJFUEVJEFMJKLPOEFSEFFMVJUWBOIFUWFTUJHJOHTLMJNBBUWBO EF;VJEWMFVHFM t HSPUFSF SVJNUFFYUFOTJFWF MPHJTUJFLF CFESJKWFOHBBOOBBS8FTU#SBCBOU OJFU naar Dordrecht of de Drechtsteden. Dordrecht biedt met zijn gunstige ligging voldoende ruimte voor ontwikkelingsmogelijkheden van bedrijvigheid. Het is vooral de stad als geheel die wat te bieden heeft. Om die reden is het van belang om de beschikbare ruimte (wonen, werken en voorzieningen) als totaalpakket in de Zuidvleugel te positioneren. Binnen dat gebied kunnen hogere marktaandelen gehaald worden. De aanwezigheid van een divers pakket aan beschikbare (nieuwe) locaties in Dordrecht, waaronder het Maasterras, Gezondheidspark, Leerpark, Dordtse Kil III en IV, Businesspark Amstelwijck, de Zeehaven en nieuwe woningbouwlocaties is een belangrijke pré voor de stad. Daarnaast is Dordrecht al vanaf de jaren negentig bezig met transformatieprocessen in de binnenstad en ook elders in de stad: de Stadswerven, het Hofkwartier, het Leerpark, het Maasterras, het Gezondheidspark, de Sportboulevard en de herstructurering van de Zeehaven. Deze transformatieprocessen zullen nog enige tijd doorwerken en zullen pas op middellange termijn leiden tot een krachtigere positionering van Dordrecht in de ruimere regio en in Nederland. Op dit moment staat dit beeld van stevige transformatie bij ministeries, bij bedrijven en investeerders nog onvoldoende op het netvlies.

Trends en ontwikkelingen Het Centraal Planbureau raamt de werkgelegenheidsontwikkeling op de lange termijn op basis van vier beleidsneutrale scenario’s. De uitkomsten van elk scenario zijn afhankelijk van verschillende situaties in de wereldeconomie. 30 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:49

De werkgelegenheidsontwikkeling in de gemeente Dordrecht is op basis van groeicijfers afgeleid uit de COROP-Zuidoost Zuid-Holland, waarin Dordrecht is gelegen. De werkgelegenheidsontwikkeling van Dordrecht zal zich naar alle waarschijnlijkheid bewegen tussen twee scenario’s (bandbreedtes). In het Strong Europe-scenario neemt de totale werkgelegenheid af, maar zijn er enkele groeiers (onder andere in de handel en dienstverlening). In het Global Economy-scenario neemt de totale werkgelegenheid licht toe. In beide scenario’s is er in de komende periode nauwelijks werkgelegenheidsgroei in de gemeente Dordrecht te verwachten. De trends en ontwikkelingen betekenen voor Dordrecht onder andere dat de winst de komende jaren vooral te halen is in sectoroverschrijdende activiteiten binnen ketens en clusters. Het gaat niet langer om activiteiten binnen één sector of bedrijfstak maar om activiteiten die zich sector/bedrijfstakoverschrijdend zijn en innovaties meebrengen. De vele groeiers in de handel in Dordrecht zijn hiervan een goed voorbeeld.

Speerpuntclusters Geconcludeerd kan worden dat er niet één speerpuntsector is die een duidelijke profilering van Dordrecht in de Zuidvleugel of binnen Nederland mogelijk maakt. Het activiteitenpakket van Dordrecht zou moeten bestaan uit het volgende: t )FUWFSEFSVJUXFSLFOWBOIFUDMVTUFSXBUFSCPVXFOFDPMPHJF XBBSCJKIFU onderscheidend vermogen van dit thema kan worden versterkt met enkele JOOPWBUJFWFQSPKFDUFO [PBMTXBUFSCFTUFOEJH nPPEQSPPG CPVXFO t )FUWFSTUFSLFOWBOIFUDMVTUFSDVMUVVSFOUPFSJTNF%JU[BMUPUNFFSCFTUFEJOgen van toeristen leiden en het is een versterking van het woon- en leefkliNBBU t *OVJUFFOMPQFOEFNBSLUTFHNFOUFOJOIFUDMVTUFSIBOEFMFOMPHJTUJFLCF[FU Dordrecht een goede marktpositie en kan daardoor succesvol inspelen op de dynamiek in het havenindustrieel complex rondom Rotterdam. Het gaat om relatief kleinschalige handel en logistiek met waardetoevoeging. Dit cluster EJFOUPQHFOPNFOUFXPSEFOJOEFHFNFFOUFMJKLFBDRVJTJUJFTUSBUFHJF t ;PSH POEFSXJKTFOHF[POEIFJE%F[FTFDUPSFO[JKOSBOEWPPSXBBSEFMJKLFO kunnen door hun brede werking als katalysator functioneren voor nieuwe bedrijven en niet-commerciële diensten. In de uitgevoerde analyses blijkt dat in Dordrecht met initiatieven zoals Gezondheidspark en Leerpark hiertoe belangrijke stappen zijn gezet.

werkboek Dordrecht


| 31

14-11-2007 15:33:49

De eerste drie clusters hebben bovenregionale, zelfs internationale, betekenis. Het vierde cluster versterkt vooral de functie van Dordrecht als regionaal centrum voor de 250.000 inwoners van de Drechtsteden.

Strategieën Om succesvol te kunnen anticiperen op economische en maatschappelijke trends zijn de volgende strategieën van belang. t Clusters. In plaats van denken in sectoren (zoals industrie, groothandel, bouw, etc.) is het in de toekomst veel belangrijker om te anticiperen op samenhangende clusters in de ruime regio, zoals het havenindustrieel cluster in Zuidwest-Nederland. Ook clustering van zorg en onderwijs, waar nu al de belangrijke stappen zijn gezet, past in dit beeld. t Onderwijs. Een tweede belangrijke strategie is om naast aandacht voor innovatie (in samenwerking met topbedrijven en wetenschappelijke instellingen) ook aandacht te besteden aan het opleiden en bijscholen van werknemers op middelbaar niveau. De regio’s die erin slagen samen met het bedrijfsleven het mbo-deel van de beroepsbevolking te bereiken en gericht bij te scholen, zijn de winnaars van de toekomst. Voor Dordrecht betekent dit meer aandacht voor mbo-opleidingen in de (water)bouw, logistiek, internationale handel en zorg, want dit zijn belangrijke speerpuntclusters. Voorbeeld hiervan is de uitwerking van het convenant hoger onderwijs tussen bedrijven in het het regionaal maritieme bedrijfsleven. t Integrale transformatieprocessen. De derde belangrijke strategie is dat transformatieprocessen van woon/werk/leisure-locaties integraal moeten worden opgepakt en met een eigen identiteit. Bovendien beschikt de stad over cultuurhistorische kwaliteiten en nieuwe uitdagende projecten in de binnenstad die de aantrekkingskracht op toeristen, nieuwe inwoners en creatief talent zullen vergroten. De aanwezigheid van water, de historische stad en de groene omgeving bieden woonmilieus die in de Zuidvleugel zeldzaam zijn. De Stadswerven kan daarbij in de toekomst een nieuw stadsdeel met allure worden en goede aanvulling op de binnenstad. t Regionale netwerken. Een vierde strategie is dat bedrijven weliswaar vooral internationale netwerken opbouwen, maar dat in specifieke clusters zoals handel/logistiek, zorg en waterbouw, regionale netwerken van ondernemers, bestuurders en kennisinstellingen ook van groot belang zijn.

32 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:50

Recente initiatieven in Dordrecht (rond waterbouw/ecologie, gezondheid, innovatie), passen goed in dit beeld. t Creatieve sector en starters. Een vijfde strategie die we als EAD hier aan toe kunnen voegen is het stimuleren van starters, in het bijzonder in de creatieve bedrijvigheid. In de economie zijn creativiteit en creatieve innovatie in toenemende mate belangrijke randvoorwaarden voor succes. Om een product of dienst onderscheidend op de markt te brengen, wordt gezocht naar vernieuwing en toegevoegde waarde door een bijzondere presentatie. De creatieve bedrijvigheid voorziet hierin. Dordrecht staat met 710 starters in 2006 in de top 10 van Nederland. Er vestigen zich steeds meer creatieven in Dordrecht. Om een bijdrage te leveren aan de groei van dit nieuwe creatieve klimaat is de sector met behulp van de Creatieve Kaart letterlijk in kaart gebracht. Deze is een goed hulpmiddel en verdient verdere uitwerking, met name als digitale variant. Ook andere initiatieven van de gemeente, zoals een (regionaal) integraal arbeidmarktbeleid, het mentortraject met de Kamer van Koophandel, de uitvoering van een programma voor wijkeconomie, de uitvoering van de innovatiestimulans en de realisatie van creatieve broedplaatsen dragen bij aan de versterking van de creatieve economie in Dordrecht.

Imago-analyse Het imago van de stad en de reputatie van de economie van Dordrecht spelen een belangrijke rol bij economische ontwikkeling. In dit kader heeft de Economische Adviesraad Dordrecht aan BR-ND Positioneringsgroep gevraagd een advies uit te brengen over de manier waarop positionering zou kunnen bijdragen aan het stimuleren van de economie van Dordrecht. Positioneren geeft antwoord op de vraag: hoe dienen wij in het brein van onze doelgroepen verankerd te zitten om onze doelstellingen te kunnen realiseren? De specifieke doelstelling van dit positioneringsproject is het stimuleren van de economie van Dordrecht door middel van een reputatiestrategie. Centraal staat dus de vraag: Wat moet er in het brein van relevante doelgroepen (voornamelijk bezoekers en bedrijven gerelateerd aan de belangrijkste clusters) veranderen opdat zij Dordrecht zien als een aantrekkelijke stad om te bezoeken of zich te vestigen?

werkboek Dordrecht


| 33

14-11-2007 15:33:50

Uit dit (kwalitatieve) onderzoek bleek dat het huidige imago van de stad ‘non-descriptief’ is, dat de stad ‘weinig expressief’ is. Aanbevolen wordt om Dordrecht door middel van iconen op de kaart te zetten. Iconen zijn concrete en bijzondere zaken die de aantrekkelijke kanten van de JEFOUJUFJUWBO%PSESFDIUFUBMFSFOIFU[JKOFOLFMFCFFMEFOEJFNFONPFULFOOFO van Dordrecht. Om de iconen mentaal aan Dordrecht te koppelen is een city statement nodig, zoals IAmsterdam of Er gaat niets boven Groningen. Door het city statement systematisch te koppelen aan de iconen, worden de iconen een herkenbaar onderdeel van het imago van de stad. Bovendien tellen de verschillende iconen dan op tot een totaalbeeld van de stad. In het onderzoek bleek dat bewoners, bezoekers en bedrijven bij Dordrecht spontane associaties hebben met drie elementen: historie, water en vernieuwing. Vanuit verschillende invalshoeken kan daarmee een city statement worden ontwikkeld.

Authenticiteit 1 2 3 4

Beweging & energie

Basis(behoeften), basic, grondstoffelijk Individueel, eigenzinnig, eigenwijs, anders, ‘t individuele van een stad, ‘t intieme van een dorp Gesloten gemeenschap, ‘eilanders’, veilig, verbonden, ‘community’ Lange en rijke historie, verschillende periodes, constante aanpassing aan gewijzigde omstandigheden, heruitvinding, schakering, eclectisch

vernieuwing

1 2 3 4 5 6 7

Vrij interpreteerbaar Toekomstbeeld Vernieuwing Leven Water Beetje pretentieus (niet te veel) Trots

cultuur t %SPNFOWBO%PSESFDIU t &DIU%PSESFDIU

historie

natuur aard

t %PSESFDIUTUSPPNU t &DIU%PSESFDIU

water

Trots & stoer 1 2 3 4 5

34 |

Water Strijd tegen het water Stevig, degelijk, flexibel Niet-pretentieus Samen

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:50

Binnen dit spectrum zijn er verschillende invalshoeken op de identiteit van Dordrecht te formuleren -invalshoeken met andere associaties- die kunnen dienen voor de ontwikkeling van een city statement: (1) authenticiteit en (2) beweging en energie. De elementen zijn al krachtig verwoord in de bekende dichtregel van Jan Eijkelboom: Water omgeeft de stad die grondig vernieuwt wat zij altijd al had. Op basis van het onderzoek komt het bureau voorlopig tot drie mogelijke city statements: t &DIU%PSESFDIU t %PSESFDIU4USPPNU t %SPNFOWBO%PSESFDIU Vanuit de economische invalshoek stelt de EAD de elementen water en vernieuwing voorop, met historie als basis. In dat perspectief geeft de EAD de voorkeur aan het city statement DORDRECHT STROOMT. Het is echter aan het gemeentebestuur en de stad om een city statement te kiezen dat naar hun gevoel beantwoordt aan doestellingen op het gebied van city marketing, cultuur en wonen in Dordrecht, kortom: de brede positionering van de stad.

De koers: wonen en werken in en met het water Nu we de analyses hebben ontvangen en anderhalf jaar ervaring hebben opgedaan met Dordtse Doeners en hun impulsen, menen wij dat Dordrecht moet kiezen voor een koers die bestaat uit het versterken van vier speerpuntclusters: t IFUDMVTUFSXBUFSCPVXFOFDPMPHJF t IFUDMVTUFSDVMUVVSFOUPFSJTNF t IFUDMVTUFSIBOEFMFOMPHJTUJFL NFUCJK[POEFSFBBOEBDIUWPPS CFZPOEMPHJTUJDT t IFUDMVTUFSWBOXPOFO [PSH HF[POEIFJEFODPNGPSU We lichten de keuze voor elk van deze clusters hieronder kort toe: t %FUFDIOJTDIFFOFDPOPNJTDIFFYQFSUJTFJO%PSESFDIUFOEF%SFDIUTUFEFOPQ het gebied van water en in het bijzonder waterbouw en ecologie is echt uniek en onderscheidend is. Het is niet de grootste economische sector, maar wel de sector die karakteristiek is voor deze stad. Bovendien is het mondiaal een groeimarkt. Ook beschikt Dordrecht over de meest landinwaarts gelegen Zeehaven van Nederland. Uit alle onderzoeken blijkt dat Dordrecht een ‘natuurlijk’ deel uitmaakt van het havenindustriële cluster

werkboek Dordrecht


| 35

14-11-2007 15:33:50

De stad beschikt over een zeehaven, die grondig gerenoveerd zal worden. Kustvaarders kunnen tot 50 kilometer doorvaren in het binnenland en besparen daarmee veel transportkilometers over overbelaste wegen. Bovendien is Dordrecht één van de zeer weinige plaatsen waar nog natte bedrijventerreinen beschikbaar zijn. Hechte samenwerking in het havenindustriële cluster en het bieden van faciliteiten is dus noodzakelijk. t %PSESFDIUJTFFOBBOUSFLLFMJKLFIJTUPSJTDIFTUBEBBOIFUXBUFS%FNPHFMJKL heden die toerisme aan watersport bieden, zullen nog beter benut moeten worden. Het zijn ook beiden belangrijke groeimarkten en Dordrecht heeft op dit gebied veel te bieden. Het toerisme is nog onderontwikkeld en het vraagt dringend om een gezamenlijke inspanning van de stad en haar ondernemers. Toerisme zal een flink stuk vervangende werkgelegenheid bieden voor industriële activiteiten die geleidelijk afnemen. t %PSESFDIUBMTFFOBBOUSFLLFMJKLFXPPOPNHFWJOHNFU[PSHFODPNGPSUEJFOsten hebben we gekozen omdat Dordrecht een echte centrumgemeente is en een belangrijke verzorgende functie in de regio heeft. Dordrecht heeft een groeiend aanbod van woningen in een groene, waterrijke omgeving. Naar dat type woningen is in de Randstad veel vraag en het maakt de stad tot een interessante woon- en vestigingsplaats. De vergrijzing van de bevolking en de toenemende vraag naar diensten die het leven gemakkelijk, gezond en aangenaam maken, scheppen een grote markt. De bijzondere projecten die in de stad op dit gebied in uitvoering zijn, verdienen het om optimaal benut te worden. t *OVJUFFOMPQFOEFNBSLUTFHNFOUFOJOIFUDMVTUFSIBOEFMFOMPHJTUJFLCF[FU Dordrecht (nu en in de toekomst) een goede marktpositie en kan daardoor succesvol inspelen op de dynamiek in het havenindustrieel complex rondom Rotterdam. De handel laat van alle bedrijfstakken in Dordrecht in de periode 1996-2006 ook de sterkste groei (23,9%) in werkgelegenheidsontwikkeling zien. Het is te verwachten dat de handel ook in de nabije toekomst een sterke positie in de Dordtse economie zal innemen. Het gaat om, bovenregionaal gerichte, relatief kleinschalige handel en logistiek met waardetoevoeging die in de havens of langs de A16 een uitstekende locatie zullen vinden. Het is belangrijk om bij de profilering te benadrukken dat het in Dordrecht gaat om ‘beyond logistics’, oftewel de goederenstromen zijn niet leidend (zoals in de Rotterdamse haven), maar het accent ligt meer op handel en waardetoevoeging. 36 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:51

Wij menen dat dit de vier kwaliteiten zijn waarmee Dordrecht zich kan onderscheiden en zich een duidelijk profiel kan aanmeten. Met waterbouw, toerisme en handel en logistiek kan de stad zich in de toekomst bovenregionaal, en zelfs internationaal, economisch profileren. Met een aantrekkelijk woonomgeving rijk aan aanbod van zorgen comfortdiensten versterkt Dordrecht haar regionale basis. Deze doelstellingen zijn verbonden met de historie van de stad, met wat ze nu is en wat ze in de verre toekomst zal zijn. Het zijn geen modieuze doelstellingen maar ontwikkelingslijnen die erom vragen duurzaam doorgetrokken te worden. Omdat water in zijn vele verschijningsvormen er zo’n belangrijke rol in speelt, kunnen we de koers samenvatten met werken en wonen in en met het water.

Het gezicht van de stad: iconen Een koers moet je lang volhouden als je een ver verwijderd doel wilt bereiken. Het helpt wanneer je daarbij een paar oriëntatiepunten en een goed kompas hebt. Iconen kunnen voor een stad zowel oriëntatiepunt als kompas zijn. Aan een icoon ontleent een stad identiteit. Anderen kunnen haar daaraan herkennen. Sommige iconen heb je al, andere moet je nog maken. Het bouwen of maken van een icoon geeft richting aan je handelen. Je zet met z’n allen de schouders onder een project, waarvan je weet dat het de stad een krachtiger identiteit zal geven en aantrekkelijker zal maken. Hieronder doen wij voorstellen voor iconen en we werken dat uit in deel III van dit werkboek. Wij vinden het belangrijk dat in de stad een stevige discussie plaatsvindt over de selectie van de iconen. Wij willen daar graag aan meedoen. De iconen waar we het hier over hebben, kunnen heel verschillende vormen aannemen. Kenmerkend is dat ze tastbaar zijn of een toepasbare functie hebben, waar je concreet in het leven iets aan hebt. (Processen zijn geen iconen, maar zijn soms wel nodig om iconen tot stand te brengen.) Wij zien als voorbeelden van iconen: t FFOQVCMJFLTUSFLLFSBBOIFUXBUFSQPEJVNWPPSDPOHSFTGBDJMJUFJUFO CJK WPPSLFVSHFCPVXEPQIFUXBUFS t IFU5PQJOTUJUVVU8BUFSCPVXFO&DPMPHJF t EF4UBETXFSWFOXPOFOBBOFOJOIFUXBUFS IFUOBVUJTDILXBSUJFS 7JMMB "VHVTUVT t EFIJTUPSJTDIFCJOOFOTUBEBBOIFUXBUFS t z org- en comfortdiensten: het Gezondheidspark en het Sportpark en de digitale middelen om in Dordrecht toegang te krijgen tot zorgen comfortdiensten.

werkboek Dordrecht


| 37

14-11-2007 15:33:51

De stijl van de stad: Eropuit! De economische koers van Dordrecht is eenvoudig en kansrijk. De afgelopen periode heeft laten zien dat er ten aanzien van bouwen met water, toerisme en verwendiensten veel initiatieven bestaan bij ondernemers en het gemeentebestuur. Het is belangrijk dat het gemeentebestuur en de ondernemers zich blijven inzetten voor die sectoren waarin de stad al bijzonder is en nog veel te winnen heeft. Laat de stad zien aan Nederlanders en buitenlanders die een blik in de geschiedenis willen werpen en die pijlers van de Nederlandse beschaving van dichtbij willen zien. Verleid watersporters met een nieuw aanbod van aanlegsteigers, terrassen en cultuur in de Hollandse en Zeeuwse delta. Verwen de eigen inwoners met prima voorzieningen en overtuig ze daarmee dat Dordrecht een stad is om te komen en te blijven. Een koers van typische Dordtse kwaliteiten en zelfverzekerdheid zal Dordrecht weer laten stromen. Bij een zelfverzekerde, extraverte houding passen ook enkele middelen om je doelen dichterbij te brengen. Met een mooi publiekscentrum of een conferentiecentrum kun je meer mensen ontvangen. Met een goed city statement, kun je in enkele woorden jezelf presenteren. Met lobbyisten die elders je belangen behartigen, laat je zien dat je voor jezelf opkomt. De stijl van de stad zou moeten zijn: zoek actief de mensen en organisaties op die je voor je doelstellingen nodig hebt. De gemeente heeft een belangrijke rol als het gaat om het faciliteren en stimuleren van ondernemerschap. De gemeente kan partijen bijeenbrengen, dwars door economische sectoren en verbanden heen. Zij kan samenwerking op gang brengen, zonder zich met de inhoud van bedrijfsactiviteiten te bemoeien. Verschillende rollen bij elkaar brengen is daarbij vruchtbaar gebleken: ondernemers, onderzoekers, wetenschappers, technici, docenten, studenten en bestuurders. Laat ze samen oplossingen tot stand brengen voor mondiale problemen rond bouwen met water, voor zorgopgaven, voor toeristische diensten en voor de handel en logistiek.

38 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 15:33:51

Werkboek voor 2007 en 2008 Impulsen, plannen en ideeën In de eerste twee delen van dit boek hebben we de resultaten tot nog toe beschreven en ons advies gegeven over de economische positionering van Dordrecht. We zitten nog midden in het versterkingsproces. In dit derde deel willen we onderwerpen en acties aan de orde stellen waarmee Dordtse Doeners de komende twee jaar verder kunnen gaan. We hebben de acties geordend volgens de vier positioneringsdoelen van deel II, namelijk: t IFUFDPOPNJTDIFDMVTUFSEBUHFTQFDJBMJTFFSEJTJOCPVXFONFUFO JOIFUXBUFS t UPFSJTNFHFSJDIUPQFFOIJTUPSJTDIF)PMMBOETFTUBEBBOIFUXBUFS /FEFSMBOETFHFTDIJFEFOJTPGWPPSXBUFSTQPSU t FFOBBOUSFLLFMJKLFXPPOPNHFWJOHNFUFFOSVJNBBOCPEWBO[PSHFO DPNGPSUEJFOTUFOWPPSHF[POE HFNBLLFMJKLFOTQPSUJFGMFWFO t IBOEFMFOMPHJTUJFL NFUCJK[POEFSFBBOEBDIUWPPSCFZPOEMPHJTUJDT In dit deel van het boek komen allerlei impulsen, plannen en suggesties aan de orde. Voor een deel bouwt het voort op bestaande impulsen, voor een deel zijn het nieuwe impulsen of potentiële nieuwe impulsen en voor een ander deel zijn het ideeën of suggesties die tot discussie uitnodigen. Het gaat ons erom zoveel mogelijk inspiratie los te maken en ondernemers en Dordtenaren uit de dagen om mee te denken, prioriteiten te stellen en weer andere suggesties te doen. Voorwaarde van de selectie van nieuwe impulsen was dat ze moeten passen binnen de economische koers zoals beschreven in deel II van dit werkboek. Daarmee geven we scherpte aan in de economische koers en de uitvoering. De afgelopen periode heeft al laten zien dat er kruisbestuiving gaat ontstaan tussen de vier Impulsteams onderling. Voorbeelden hiervan zijn de watersport (samenwerking tussen Cultuur en Binnenstad en Water en milieu) en het Eiland van Columbus (samenwerking tussen Kennis en innovatie en Zorg en welzijn.) Deze vormen van kruisbestuiving willen we stimuleren.

werkboek Dordrecht


| 39

14-11-2007 15:33:52

Positioneringsdoel 1:

Werken met water De economie van Dordrecht en de Drechtsteden onderscheidt zich heel duidelijk door de expertise die is gebundeld op het gebied van bouwen met en in (stromend) water. In de Drechtsteden zijn bedrijven tot ontwikkeling gekomen die op wereldschaal een leidende rol spelen als het gaat om het winnen van land op water, het verplaatsen van land in water, het bouwen in en op het water en het beheersen en meten van (water)stromen. Vanuit deze regio worden projecten opgezet die het aanzien van de wereld veranderen. De stad en de regio dienen deze bundeling van bedrijven en kennis te koesteren en te faciliteren zodat de samenwerking intensiever en gevarieerder wordt. Het is van groot belang dat de basis van dit cluster versterkt wordt. De economische toepassingen moeten gedragen worden door een hecht samenwerkingsverband van de bedrijven, door het aantrekken van hbo-opleidingen en door relaties met wetenschappelijke instellingen in Nederland en daarbuiten. Overheid, onderzoek, opleiding en ondernemers moeten dichter bij elkaar komen te staan.

40 |

werkboek Dordrecht

Losvanaf p.40.indd 1

14-11-2007 16:15:14

1

Topinstituut Een belangrijke stap hierin is de oprichting, najaar 2007, van het Topinstituut Waterbouw en Ecologie dat als centrum voor deze verbreding en verdieping van dit economisch cluster gaat fungeren. Dit instituut wordt een kennismakelaar en aanjager van innovatie. Het topinstituut zal wereldwijd contacten leggen en partijen bijeen brengen om zo te bevorderen dat in Dordrecht kennisontwikkeling ten aanzien van nieuwe technieken tot stand komt. Waterbouw en Ecologie zal regelmatig internationale bijeenkomsten organiseren en daarmee Dordrecht bij professionals op de kaart zetten en de leidende positie van Nederland in de internationale waterbouwsector versterken. Voor deze activiteiten heeft niet alleen het instituut maar eigenlijk de hele sector en de stad behoefte aan multifunctioneel gebouw dat onderdak kan bieden aan congressen, beurzen en evenementen. Enkele Dordtse Doeners hebben al een concept ontwikkeld voor een drijvend complex dat perfect zou passen bij deze stad. -cluster te bevorderen is het Om de groei van het ‘bouwen met water water’-cluster eentebestuur als de ondernemers zelf hun belangrijk dat zowel het gemeentebestuur ied ook uitdragen naar buiten. ambassadeurschap op dit gebied

werkboek Dordrecht


| 41

14-11-2007 16:15:24

2

Hoogwaterveilig bouwen Een krachtig argument voor de kwaliteiten van Dordrecht is dat de stad eeuwenlang ervaring heeft met het bouwen in stromend water en deze kennis ook in de 21e eeuw zelf toepast. Er loopt een proefproject voor hoogwaterveilig (floodproof) bouwen van woningen in het nieuwe stadsdeel Stadswerven. Maar er is méér mogelijk. De stad kan op verschillende plaatsen nieuwe recreatiecentra in of aan het water ontwikkelen. Wij denken daarbij aan de Kop van ’t Land, in het Strategisch Groenproject aan de zuidrand van de stad en in de Biesbosch. Wij weten dat projectontwikkelaars samen met de gespecialiseerde ondernemers in de Drechtsteden concepten hiervoor zullen ontwerpen.

42 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:15:32

3

Ondernemershuis met BedrijvenNetwerk Het impulsteam Kennis en Innovatie gaat een nieuwe impuls ‘BedrijvenNetwerk Drechtsteden’ uitwerken. Het Ondernemershuis op het Leerpark gaat daarvoor een centrum vormen. Onderdelen van het Netwerk worden verder opgepakt in samenwerking met lokale en regionale ondernemersverenigingen, waaronder Werkgevers Drechtsteden en de Dordrechtse Ondernemersvereniging (DOV). De verwachting is dat het BedrijvenNetwerk Drechtsteden zo’n sterke aantrekkingskracht gaat uitoefenen dat andere organisaties zich daarbij willen aansluiten. Wij denken aan ondernemersverenigingen, Syntens, de Kamer van Koophandel. Maar ook instellingen als het CWI of het UWV zouden op deze wijze de nabijheid van het bedrijfsleven kunnen zoeken. Digitale ontmoetingsplaats. Een website over de competenties van bedrijven in de regio met een agenda van activiteiten en evenementen. Daarnaast informatie over andere onderwerpen zoals scholing. Bij de website hoort een digitale nieuwsbrief. Stagebemiddeling. Het samenbrengen van onderwijs en bedrijfsleven in de regio voor het invullen van de nodige stageplaatsen. Hieruit zou zelfs een vorm van arbeidsbemiddeling voor schoolverlaters kunnen ontstaan, door vraag naar en aanbod van arbeid samen te voegen. Ontwikkelingsprojecten. Vraaggestuurde innovatiestages, waarbij de opdrachtgever (bedrijf, kenniskring of instelling) opdracht verleent aan studenten om specifiek onderzoek te doen of een project uit te voeren. Hierbij kan aansluiting worden gezocht met de stagebureaus van hogescholen, waardoor de benodigde kennis naar de regio wordt gehaald. Subsidiebemiddeling. Voor onderzoek, ontwikkeling en samenwerking bestaan verschillende fondsen en subsidies. Het BedrijvenNetwerk Drechtsteden kan, zo mogelijk met inzet van studenten, de kennis vergaren en onderhouden van de vele subsidiemogelijkheden. Tevens kan het via zijn relatienetwerk de nodige deskundigheid inschakelen om de aanvragen te ondersteunen en de voortgang te bewaken. Scholing senioren. Omdat het BedrijvenNetwerk een centrale positie heeft tussen onderwijs en bedrijfsleven kan het vraag en aanbod van scholing van senioren coördineren. Kenniskringen het gebied van bijvoorbeeld onderhoud, logistiek of technische inkoop, komen al enige tijd bijeen. Deze activiteit krijgt een plaats in het BedrijvenNetwerk.

werkboek Dordrecht

Positioneringsdoel 2: Losvanaf p.40.indd 4

| 43

14-11-2007 16:15:32

Positioneringsdoel 2

Toerisme De tweede doelstelling voor de Dordtse economie is het veel beter benutten van de mogelijkheden die het toerisme biedt. Dat kan langs twee lijnen: de rijke geschiedenis van de stad en de vele watersportmogelijkheden.

44 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:15:34

4

Impuls Watersport en nautisch kwartier De mogelijkheden van watersport zijn in Dordrecht nog sterk onderbenut. Er zijn de komende jaren heel haalbare projecten uit te voeren om de economische effecten van watersport te vergroten. Dat is de uitkomst van een quick scan van de werkgroep ‘stimulering watersport’ die bestaat uit leden van impulsteams ‘Cultuur en Binnenstad’ en ‘Water en Maritiem’ die samen werken aan een nieuwe impuls Watersport. Er lopen al enkele gemeentelijke en regionale programma’s om watersport te versterken. De nieuwe impuls Watersport gaat met de conclusies van de quick scan aan de slag en gaat zich inzetten voor het concretiseren ervan, waardoor er nog sterkere impulsen uitgaan naar deze sector en geen kansen onbenut blijven. Het gaat onder meer om het volgende: t %FIFSPOUXJLLFMJOHWBOSJWJFSPFWFSTJOEF%SFDIUTUFEFOCJFEUNPHFMJKLheden voor meer jachthavens met vaste ligplaatsen, waaraan grote behoefte is; t .FFSBBOEBDIUWPPSEFQBTTBHJFSTWBBSUPQSJWJFSDSVJTFT t )FUPOUXJLLFMFOWBOEFMBOEUPOHEJFMJHUPQEFTQMJUTJOHWBOEF Dordtse Kil en het Hollandsch Diep tot een zeilsportcentrum ‘Poort van Holland’. De beoogde plek is een zichtlocatie vanaf de autosnelweg en één van de entrees van Dordrecht. Het belang van dit project moet scherper gepositioneerd worden; t %FQPTJUJFMBOHTEFTUBBOEFNBTUSPVUFCFUFSCFOVUUFOEPPSIFUBBOCJFden van een betere passantenaccommodatie; t *OEFCJOOFOTUBENFFSSVJNUFCJFEFOWPPSIFUHSPFJFOEBBOUBMTMPFQFO en schepen van meer dan vijftien meter; t )FUCFUFSCFOVUUFOWBOEFDPNNFSDJÑMFNPHFMJKLIFEFOWPPSEF watersport van het Strategisch Groenproject Dordrecht. Eén van de onderdelen van het Nautisch Centrum op het nieuwe stadsdeel Stadswerven zal het Kenniscentrum Watersport zijn. Hier zal de bezoeker informatie krijgen over de historie van de watersport, maar ook over de bouw van schepen en de toekomst van deze sector. Het centrum, dat ook gebruikt zal worden voor watersportgerelateerde evenementen, zal één van de attracties van Dordrecht worden. De verwachting is dat het ook aantrekkingskracht zal hebben op innovatieve bedrijven in de watersportsector. Van belang is echter dat de het gemeentebestuur ook daadwerkelijk dit concept gaat stimuleren. Het Kenniscentrum krijgt een nationaal karakter krijgen. Het bijbehorende opleidingscentrum zal studenten uit heel Zuid-Nederland trekken. werkboek Dordrecht


| 45

14-11-2007 16:15:34

5

Stadswerven Dordrecht zal zich ook in toeristisch opzicht veel meer naar buiten moeten keren en letterlijk zijn toegankelijkheid moeten vergroten. De opening van het stijlvolle hotel-restaurant Villa Augustus, prominent HFMFHFOBBOIFUXBUFS IFFGUFFOOJFVXPOUNPFUJOHTQVOUHFDSFÑFSEWPPS bezoekers en stedelingen. Het is een nieuw icoon. Villa Augustus is een eerste resultaat van de inspanningen om Stadswerven te ontwikkelen tot een spraakmakend stadsdeel waar water en bezoek aan een historische stad bijeen komen. De oude en de nieuwe stad worden in Stadswerven aan elkaar gekoppeld. De stad zal vanaf verschillende plaatsen beter ontsloten moeten worden voor bezoekers die vanaf het water aankomen, zowel per waterbus als per cruiseschip. Het waterfront, waarvan zoveel schilderijen over de hele wereld hangen, kan het belangrijkste visuele icoon van de stad worden. Het hele waterfront kan ’s avonds worden verlicht. Zo kunnen we de stad FST [FUUFO FO FFO )PMMBOET JDPPO DSFÑSFO EBU OFU MFUUFSMJKLJOEFTDIJKOXFSQFST[FUUFOFOFFO)PMMBOETJDPPODSFÑSFOEBUOFU zo beroemd wordt als de Magere Brug over de Amstel.

46 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:15:45

6

Diversiteit binnenstad Er zijn nieuwe initiatieven onder handen om het toeristische aanbod in de binnenstad groter en gevarieerder te maken. Het impulsteam Cultuur en Binnenstad gaat het succesvolle Dordtse concept van het Sinterklaashuis uitwerken naar een hele Kinderstraat. Die wordt gedurende het hele jaar een activiteitenplek voor kinderen en biedt daarmee iets nieuws en bijzonders in de binnenstad. Centraal staat de aanpak van thematisering, maar dat kan op verschillende manieren worden ingevuld, ook met creativiteit, ambachten en kunst. Het thematiseren van bepaalde gebieden in de stad is goede mogelijkheid om het voorzieningenaanbod te versterken en de aantrekkingskracht van Dordrecht te vergroten. De Drie Vriendenhof is wat betreft het modeaanbod een geslaagd voorbeeld. Zowel de oude als de nieuwe architectuur van Dordrecht trekt tijdens monumentendagen en architectuurdagen veel belangstelling. De architectuur kan gedurende het hele jaar beter gepresenteerd worden als de stad een architectuurwandeling kan aanbieden, ondersteund met bebording, een brochure en eventueel later een gps-handleiding. Het initiatief kan worden ondersteund met publiciteit in woon- en reismagazines. De binnenstad biedt ook mogelijkheden om bezoekers meer van het water te laten genieten door een groter aanbod van terrassen of door een drijvende markt te organiseren.

werkboek Dordrecht


| 47

14-11-2007 16:15:51

Positioneringsdoel 3

Aantrekkelijke woonomgeving met Zorg- en verwendiensten Dordrecht heeft een groeiend aanbod aan ruim gelegen woningen in een landelijke omgeving. Dat aanbod is al vergroot door de wijk De Hoven en zal verder groeien met de plannen voor het Belthurepark en de Zuidpolder, die grenzen aan het Strategisch Groenproject en aan de Biesbosch. Dit zijn kwaliteiten waarmee Dordrecht zich op de woningmarkt van het zuidelijke deel van de Randstad en het westelijke deel van Brabant heel goed kan positioneren. De grootste werkgever in Dordrecht is tegenwoordig de zorgen welzijnssector. Die is goed ontwikkeld, zowel in particuliere als in (semi ) publieke instellingen. Er zijn interessante en succesvolle projecten van de grond gekomen en in voorbereiding. Dordrecht kan op dit gebied de leiding nemen in Nederland. Via een nieuw digitaal netwerk kunnen alle aanbieders van diensten en de gebruikers ervan elkaar gemakkelijk vinden en samenwerken. Tussen het Gezondheidspark en het Sportpark is ruimte om een broedQMBBUTUFDSFÑSFOXBBSPOEFSOFNJOHFOFOJOTUFMMJOHFOLVOOFOFYQFSJmenteren met nieuwe zorgen comfortdiensten. Met een uitgebreid aanbod van primaire en wat luxere comfortvoorzieningen kan Dordrecht zijn imago versterken als een stad waar het toch al prettig wonen is. Dat is belangrijk want Dordrecht is vergeleken met andere steden minder in trek als vestigingsplaats. Mensen met hoge inkomens hebben de neiging uit de stad te vertrekken. Een stad die volop faciliteiten biedt voor 50-plussers kan aan dat verlies een halt toeroepen. Het is daarom belangrijk dat verwendiensten in Dordrecht goed ontwikkeld worden en dat Dordtse Doeners alle ruimte daarvoor krijgen.

48 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:15:59

7

Columbus: een nutsvoorziening voor regionale diensten Het project Columbus is gericht op het veel dichter bij de regionale consument brengen van het aanbod van bedrijven en instellingen waardoor de regionale economie veel gemakkelijker en meer bij de eigen burgers en ondernemers kan verkopen. Het is een nieuwe generatie nutsvoorziening die iedereen in de regio in staat stelt op een innovatieve manier samen te werken. De regionale ondernemers en startende bedrijven krijgen de mogelijkheid om hun producten en diensten aan te CJFEFOPQFFONBOJFSXBBS[FWPPSIFFOOJFUEFmOBODJÑMFFOPGUFDIOJsche middelen voor hadden. Stel je voor dat er één centraal punt is, waar alle regionale on line-diensten samenkomen. Je kunt er terecht voor de gemeente, de beschikbaarheid van stageplaatsen, het vinden van ondernemers en organisaties, regionaal nieuws en comfortdiensten. Alles gefocust op de regio. Door één centrale voordeur bereik je een heel grote doelgroep. En, wat nog veel interessanter is, je kunt nieuwe combinaties gaan maken die daarvóór helemaal niet in beeld waren. Denk aan het on line brengen van alle middenstanders. Columbus maakt on line-winkelen beschikbaar voor iedereen in de Dordtse regio. De grotere bedrijven hebben daar hun eigen websites voor, maar de kleinere hebben dat niet en kunnen dat ook eigenlijk niet goed doen. Maar als je gebruik maakt van de kracht van een kleine onderneming en die digitaal combineert met een andere onderneming of dienst, dan krijg je hele leuke nieuwe mogelijkheden. Denk aan combineren van halen en brengen met winkels, denk aan het organiseren van toeristische rondjes waarbij restaurant, evenement en vervoer gecombineerd worden. Niet door een organisatie, maar door het zelf te doen. Voor het opdoen van contacten, zoals een ondernemersnetwerk, wordt Columbus een ideaal platform. De opzet is niet meer branchegericht. Columbus verbindt iedereen. Zelfs een Second Life-achtige opzet is mogelijk.

werkboek Dordrecht


| 49

14-11-2007 16:15:59

Ook binnen videoconferencing liggen er nieuwe mogelijkheden. Combineer dit met bijvoorbeeld een beveiligingsbedrijf en je hebt beveiliging PQBGTUBOE*ODPNCJOBUJFNFUFFO[PSHJOTUFMMJOHDSFÑFSKFJOFFOT[PSHPQ afstand. De combinaties zijn eindeloos, dit kenmerkt de kracht van Columbus. Niet het zoveelste portaal, maar een digitale gemeenschap waar andere initiatieven samengebracht en gecombineerd kunnen worden en in de

8

etalage wordt gezet zodat iedereen het kan zien en er gebruik van kan maken.

Impuls Domotica en Mobiliteit Als vervolg op het eerste domoticaproject, dat in het eerste deel van dit werkboek is beschreven, worden plannen ontwikkeld voor meer domoticaprojecten met een nog grotere omvang (meer aansluitingen, meer deelnemende partijen) en met een grote mate van gebruiksvriendelijkheid. Een tweede plan betreft een samenwerking tussen de corporatie Progrez en Swinhove te Zwijndrecht met toepassing van nieuwe zorgconcepten gebaseerd op nieuwe technische toepassingen. Thans wordt ook gewerkt in samenwerking met Maevita aan een grotere toepassing van domotica voor zorgvragers via bestaande technische mogelijkheden die de mobiliteit van zorgbehoeftigen vergroot. Dit mobiliteitsproject biedt buitengewoon interessante koppelingsmogelijkheden met het project Columbus. *OIFUOJFVXFQSPKFDULVOOFODMJÑOUFOEBHFOOBDIUNFUCFIVMQWBOFFO internetcamera en een tv-toestel oog- en stemcontact hebben met een NFEFXFSLFSWBOEF[PSHDFOUSBMF;PLBOEF[PSHDFOUSBMFFGmDJÑOUFSFO FGGFDUJFWFSNFUEFDMJÑOUDPNNVOJDFSFOEBOBMMFFOWJBEFUFMFGPPO

50 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:16:00

Positioneringsdoel 4:

Handel en logistiek In uiteenlopende marktsegmenten in het cluster handel en logistiek bezet Dordrecht (nu en in de toekomst) een goede marktpositie. Daardoor kan de stad succesvol inspelen op de dynamiek in het havenindustrieel complex rondom Rotterdam. Het gaat om relatief kleinschalige handel en logistiek met waardetoevoeging die in de havens of langs de A16 uitstekende locaties zullen vinden. Het is belangrijk om bij de profilering te benadrukken dat het in Dordrecht gaat om ‘beyond logistics’. Dat betekent dat niet de goederenstromen leidend zijn, zoals in de Rotterdamse haven, maar dat het accent ligt op handel en waardetoevoeging. De impuls die hier gegeven kan worden, moet volgens de EAD in de eerste plaats van de gemeentelijke overheid komen. Deze zou van ‘handel en logistiek’ een expliciet positioneringsdoel kunnen maken. Dit zou kunnen doorwerken in de strategie van bedrijvenacquisitie, bij de herstructurering van bedrijventerreinen en bij de aanleg van nieuwe locaties, in het bijzonder Dordtse Kil IV.

werkboek Dordrecht


| 51

14-11-2007 16:16:00

Uitwerking van positioneringsdoelen in impulsen

52 |

Positioneringdoelen

Voltooide, lopende en nieuwe impulsen

1. Werken met water

Topinstituut Waterbouw en Ecologie

Convenant opleidingen

Proefproject stedelijk hoogwaterbeheer

2. Toerisme

Nieuwe hotels. Hotelboot.

Watersport en nautisch kwartier

Stadswerven

3. Handel en logistiek

Strategie van bedrijvenacquisitie, bij de herstructurering van bedrijventerreinen en bij de aanleg van nieuwe locaties, in het bijzonder Dordtse Kil IV.

4. Zorg- en comfortdiensten

Broedplaats Gezondheidspark

Domotica I

Comfortdiensten

Columbus: nutsvoorziening voor regionale diensten

5. Kennis en innovatie

Nederland Innovatief

Innovatie-ontmoetingsplaats

Innovatiestimulans

Kenniskringen

Diversiteit binnenstad

Domotica II

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:16:00

9

Kies een city statement De EAD meent dat Dordrecht moderne instrumenten in kan zetten om de stad een identiteit te geven. Daarbij kan het instrument van een city statement goede diensten bewijzen. Hierboven hebben we drie voorstellen genoemd die uit het onderzoek zijn komen bovendrijven: t &DIU%PSESFDIU t %PSESFDIU4USPPNU t %SPNFOWBO%PSESFDIU Een goede discussie hierover kan gekoppeld worden aan de vraag welke iconen de stad het beste op de kaart zetten en het meest representatief [JKOWPPSEFTUBE%BBSCJKLVOOFOPPLOJFVXFJEFFÑOWPPSIFSLFOOJOHTpunten aan de orde komen, bijvoorbeeld bij de stadsentrees aan de Papendrechtse Brug, bij het Glazenplein, bij het Maasterras of bij de kruising van de A16 en de A3. Daarmee zouden we kunnen bereiken dat Dordrecht meer op het netvlies komt van mensen die alleen maar langs de stad rijden in hun auto of in de trein.

werkboek Dordrecht


| 53

14-11-2007 16:16:00

10

Momentum creëren De Economische Adviesraad Dordrecht is in het leven geroepen voor een periode tot eind 2008. Wij menen dat het de moeite waard is te zorgen voor een vervolg dat tijdig kan worden voorbereid. Om de overgang van de EAD naar een andere aanjager te markeren, zou het nuttig zijn een gebeurtenis te organiseren waarbij alle impulsen hun resultaten kunnen tonen en de aftrap kunnen geven voor een nieuwe fase. Dat leidt tot dynamiek onder de Dordtse Doeners en dat momentum zal tot nieuwe JEFFÑOFOQMBOOFOMFJEFO Het is daarbij vooral belangrijk op een effectieve manier de economische koers uit te dragen. Dit kan door middel van een marketingcampagne maar ook de organisatie van een congres zou een instrument kunnen zijn.

54 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:16:01

11

Succesvol stimuleren De EAD heeft de afgelopen twee jaar enkele ervaringen opgedaan die van pas kunnen komen bij het vervolg van de stimuleringsactiviteiten. Onze ervaring is dat ondernemers graag betrokken willen zijn bij stimuleringsactiviteiten van de lokale economie, maar dat zij niettemin altijd een afweging zullen maken hoeveel tijd en energie ze erin zullen stoppen. Een ondernemer zal zijn schaarse middelen vooral inzetten wanneer dat te beschouwen is als een investering in bijvoorbeeld een nieuw netwerk, het verkennen van een nieuwe markt of het werven van medewerkers. De overheid moet zich dus bij het opzetten van samenwerkingsprogramma’s met ondernemers altijd afvragen welk (indirect) belang ondernemers zouden kunnen hebben bij het deelnemen eraan. Een andere ervaring die we hebben opgedaan is dat er altijd een aanwijsbare projecttrekker dient te zijn die persoonlijk aanspreekbaar is op de resultaten die worden geboekt. Bij de impulsteams is dat meestal een ondernemer, en dat is een goede zaak want het zijn de ondernemers die moeten ondernemen en niet de gemeente. De gemeente kan daarbij helpen, met faciliteiten, kredieten of subsidies. In sommige gevallen is het echter logischer en praktischer wanneer de publieke sector partijen bijeen brengt en een initiatief neemt. Dat was het geval bij het Topinstituut Waterbouw en Ecologie, waar de gemeente een leidende rol heeft. Ook in dat geval is het van het grootste belang dat er één bestuurlijke trekker is die voortgang realiseert. Alle activiteiten, of ze nu door ondernemers of door de overheid worden getrokken, moet in elk geval passen binnen de regionaal-economische stimuleringskoers die is uitgezet. Op die manier wordt versnippering van energie voorkomen. Ten slotte willen we benadrukken hoe belangrijk het is dat ondernemers uit verschillende sectoren uit deze regio regelmatig met een zinvolle agenda bijeenkomen om gemeenschappelijke belangen, mogelijkheden FOTUSBUFHJFÑOUFCFTQSFLFO%FPOUNPFUJOHFOEJFIFCCFOQMBBUTHFWPOden van de top 10-ceo’s, waren vruchtbaar. Het kan een rol van de gemeente zijn om dit soort bijeenkomsten te continueren.

werkboek Dordrecht


| 55

14-11-2007 16:16:01

Bijlage

Samenstelling van de impulsteams Impulsteam Water en Maritiem. Leden: Bob Verburg (vz), Joop Hylkema, Gert Dral, Chris Zevenbergen, Nico Schoonen, Ernst Storm, André Vink en Frank Verhoeven. Ondersteuning: Ad van Poppel, Martin Luijendijk en Niek de Wit.

Impulsteam Cultuur en Binnenstad. Leden: Cees de Wit (vz), Leonard Jonkers, Joost de Roo, Rinald van der Wal, Jolanda Branderhorst en Rob de Gelder. Ondersteuning: Marco Westland en Renate Cevaal.

Impulsteam Zorg en Welzijn. Leden: Sylvie Schoemaker (vz), Maritza Russel, Wim van der Linden, Guus Bannenberg, Arno Ruigrok, José Boxelaar-Doorakkers. Ondersteuning: Guusje Schreven en Wim van der Linden.

Impulsteam Kennis en Innovatie. Leden: Hans Rutten (vz), Petra Grasshoff, Max Hoefeijzers, 8JDPWBO)FMEFO +BOWE8FJKEFO 1FUFSWE(VHUFO 1FUFSEF Waard, Erik van Noordenne, Joyce de Leij, Erik van Wijk, Merel Heimens Visser, Joeri van den Steenhoven. Ondersteuning: Majola Boogmans.

56 |

werkboek Dordrecht


14-11-2007 16:16:01

Voorwoord. De leden van de EAD. Ad Scheepbouwer Marike van Lier Lels Jeff Gaspersz. werkboek Dordrecht 1. EADwerkboekDEF2.indd :32:55

Recommend Documents