Voorwoord Colofon Nieuwjaarsspeech Nicolas Gerard, Voorzitter IMD Vlaams Brabant Van onze afdelingen... 6

Inhoud Voorwoord ..................................................................................................................................... 2

Colofon .............................................................................................................................. 3 Nieuwjaarsspeech .......................................................................................................................... 4

Nicolas Gerard, Voorzitter IMD Vlaams Brabant ................................................................ 4 Van onze afdelingen ....................................................................................................................... 6

Grijzen Geuzen .................................................................................................................. 6 August Vermeylen Fonds ................................................................................................. 11 VOC Vrijzinnig Vilvoorde

.............................................................................................. 12

Komende Activiteiten ....................................................................................................................15

Vrijzinnige Vrouwen H.-V.V. ............................................................................................. 15 Activiteiten Grijze Geuzen ............................................................................................... 16 Activiteiten August VermeylenFonds: ........................................................................... 16 H.-V.V.: Bezondigen we ons aan struisvogelpolitiek en gaan we rationele discussies uit de weg? ................................................................................................................................ 17 Uitnodiging! ..................................................................................................................... 18 HvdM: Geefplein 2e editie: een groot geef- en deelfeest!................................................ 19 Activiteiten Vrijzinnig Vilvoorde ....................................................................................................20

Theater@VrijzinnigVilvoorde ........................................................................................... 21 Activiteiten VOC Mechelen

.......................................................................................... 22

Artikels en opinies .........................................................................................................................24

De moed om mens te zijn ................................................................................................ 25 Moet Humanisme worden uitgebreid naar Rechten voor dieren? .................................... 27 Het gerevitaliseerde antisemitisme.................................................................................. 30 Een sabbatjaar ................................................................................................................. 45

1

Voorwoord Beste lezer,

Dit is ‘m dan : de nieuwe Toorts, die de lente inluidt. Het jaar begon dramatisch met de aanslagen in Parijs en Verviers. En met de euthanasierel. Beide incidenten riepen heel veel verontwaardiging en heel veel vragen op. Zeker voor ons vrijzinnigen. In beide gevallen viel heel wat te zeggen, zij het in gans verschillende registers, over de rol en de opdracht van de media. In mijn korte rede op onze, overigens erg geslaagde, nieuwjaarsreceptie ging ik op een paar aspecten in. Ik merkte op dat ik nog nooit voordien zo vaak het woord bang in de media had gezien en gehoord. Preventief worden uitstapjes, tentoonstellingen en herdenkingen geannuleerd. Mensen beginnen toe te geven aan die angst, aan zelfcensuur te doen. Waakzaam zijn is goed. Aan censuur doen niet en een louter repressieve aanpak werkt enkel zolang je die volhoudt en dan nog, als hij al niet als rode lap op een stier dient. Je kan je afvragen of die reactie en aanpak misschien uiteindelijk niet schadelijker zullen zijn voor onze samenleving dan de terreurdreiging. Een andere aanpak, met meer duurzame uitwerking, is nodig en zie je hier en daar tot stand komen. Ook in Vilvoorde, met zijn deradicaliseringsbeleid, en nu ook het interlevensbeschouwelijk platform. Vrijzinnig Vilvoorde maakt daar deel van uit. Dat betekent uiteraard niet dat we water in onze wijn doen. Op onze humanistische waarden, zoals vrijheid van mening en levensbeschouwing, scheiding van staat en kerk, het verwerpen van elk dogma, gelijkheid van man en vrouw aanvaarden wij geen enkele korting. We verwachten dat wellicht ook niet van de andere deelnemers, maar iedereen moet wél bereid zijn om naar die anderen te luisteren én in dialoog te treden. Het zou een grote fout zijn, ter wille van de lieve vrede, onze overtuiging dat een morele, goede samenleving zonder religie kan, te laten afzwakken. Integendeel, we mochten ze best wat minder timide, wat luider verkondigen. Waakzaamheid is ook geboden op andere terreinen. Zoals euthanasie, een verworvenheid waar we terecht trots op kunnen zijn. Na die bijzonder onverkwikkelijke zaak met de psychiatrische patiënt en het voorstel tot uitbreiding van de wet tot dementerenden konden de reacties niet uitblijven. Even noteren: de afgrijselijke toestanden in onze gevangenissen mogen geen aanleiding zijn om aan de euthanasiewet te gaan sleutelen. Klapstuk op 2 maart in de Standaard: een stevige uithaal van de verenigde bisschoppen naar wat zij het ‘euthanasieklimaat’ noemen. Zij waarschuwen voor het ‘hellend vlak’ , de steeds voortschrijdende toepassing van de wet.

2

Zij vinden dat onze samenleving moet blijven zorgen voor de kwetsbare medemensen - wij niet misschien? En nog zo eentje: een verruiming van de wet zullen deze kwetsbare mensen zien als een waarschuwing om niet tot last te worden voor de anderen, en misschien als een plicht tot sterven! De vrijzinnige repliek hierop kwam al de volgende dag en lees je ook in deze Toorts. Maar nu op een vrolijker noot: FEEST! Dit jaar vieren we de 50ste verjaardag van de georganiseerde vrijzinnigheid in Vilvoorde. We werken aan een mooi programma over het hele jaar gespreid. Er komen optredens, lezingen, toneel enz. De afsluiter is er op 3 oktober, met een zitting op het stadhuis en nadien een feest voor allen in het VOC - noteer dat alvast. Meer details verder in deze Toorts. Volg ons ook op onze website, op Facebook en via onze nieuwsbrieven want er komen vast nog updates. Ook mooi: de grote zaal in het VOC is helemaal opnieuw geschilderd en we hebben een nieuwe keuken. Met oprechte dank aan onze twee vaste medewerkers, Luk Vangansbeke en Luc Schouteet, die dat allemaal in hun eentje hebben geklaard. En nu kun je aan de slag met deze Toorts. Veel leesplezier.

Tony Scott, Voorzitter VOC Vrijwillig Vilvoorde

Colofon De Toorts is een driemaandelijkse publicatie van VOC VrijzinnigVilvoorde. Eindredactie: Tony Scott en Luk Vangansbeke p/a Frans Geldersstraat 21 1800 Vilvoorde 02-252 15 47 Alle artikels vallen onder de verantwoordelijkheid van de auteurs Stof voor de volgende Toorts? Heb je opmerkingen, vragen of suggesties? Contacteer de redactie op [email protected]

3

Nieuwjaarsspeech Nicolas Gerard, Voorzitter IMD Vlaams Brabant Beste vrienden, Beste gelijk- en andersdenkenden,

Dat het aantal ongelovigen groeit is geen statistiek. Het is wel te danken aan de vrijzinnige werking. Ik geef u drie voorbeelden: o de plechtigheden - rouw, trouw, geboorte - kennen een groeiend succes. De hvdM werven dan ook vrijwilligers aan om hun daarin te ondersteunen. Indien u zin hebt in zinvol vrijwilligerswerk, meld u! o de bestaande vrijwilligers, in het bijzonder deze van HVV, de leerkrachten zedenleer, samen met onze beroepskrachten, bereiken jaar na jaar duizenden mensen, gelijk- en andersdenkenden, op de been tijdens de Lentefeesten en Feesten Vrijzinnige Jeugd. 2015 is het jaar waar we, enkel in Vlaams-Brabant, 1.000 feestelingen zullen vieren. o de vrouw als minderheid, de minder betaalde vrouw, de vrouw in al haar facetten. Voor haar organiseren we de tweede editie van VeelZIJdig op de internationale dag van de vrouw (van 6 tot 8 maart). Drie dagen van optredens en workshops in samenwerking met de Stad Leuven, de Provincie Vlaams-Brabant, en Studio Brussel. Deze voorbeelden tonen ons dat vrijzinnig humanisme laagdrempelig kan zijn en alledaags. Dat vrijwilligers en beroepskrachten best samen de handen uit de mouwen steken. Allemaal samen geven we een duidelijke richting en een tastbare inhoud aan het vrijzinnig humanisme. Een warm en actief atheïsme. Wat zijn dan onze uitdagingen dit jaar? Wel, we moeten waakzaam blijven. Niet voor de concurrentie. Meneer Bony en het KVHV, die houden achterhoedegevechten. De strijdbijl met de katholieken is inmiddels begraven. Laat ons waakzaam zijn voor twee zaken: het amorele van het comfortatheïsme, en het immorele van het fanatisme. Ontsteld zijn we bij het aanschouwen van de aanslagen in Frankrijk en het Joods Museum van België in Brussel. Boko Haram in Nigeria. Somber zijn onze gemoederen wanneer we voelen hoe kil en koud het hart van psychopaten is. Zij misbruiken het geloof, een geloof, als schaamlapje voor hun gevoel van hulpeloosheid en minderwaardigheid. Geloof, dus, als basis van de immoraliteit. Niet zo bij de georganiseerde vrijzinnigheid, want een warm en actief atheïsme, daar gaan we samen voor in 2015. Wat betreft het comfortatheïsme. De secularisering van onze samenleving is geen eindpunt gebleken, wel een nieuw begin - een strijd tegen de snel lopende leeglopers.

4

Want ben je passief ongelovig, dan doe je jezelf onrecht aan. Je ontneemt je je mooiste eigenschap: je moreel besef. Je medeleven. Het alternatief? Een warm en actief atheïsme, daar gaan we samen voor in 2015. En biedt de bijbel inspiratie? Amen. En biedt de koran inspiratie? Insj'allah. Geloof wat je wil, geloof in de natuur, of in wat dan ook. En erken dat vooral de mens drager is van waarden. Tegelijk roep ik eenieder op om zijn politieke invloed te gebruiken, zijn expertise en daadkracht ter beschikking te stellen. Bestendig onze werking en  ga met mij mee naar de Provincie Vlaams-Brabant en vraag om de pesterijen rond onze begrotingen te stoppen. Artikel 19 van de Grondwet, de scheiding van Kerk en Staat, ook dat artikel is geen vodje papier!  pleit met mij mee bij de Minister van Justitie zodat we snel het hvdM in Diest kunnen openen.  en laat ons onze gebouwen aankopen om onze werking te verenigen. Want laat het duidelijk zijn: het vrijzinnig humanisme, en in het bijzonder de georganiseerde vrijzinnigheid, is een antwoord, een zinvol en concreet alternatief om doeltreffend op te treden tegen de dreiging die uitgaat van het fundamentalisme en de apathie. Te beginnen bij het eerste seculiere gebod: Bovenal bemin de mens! Laten we 2015 aanvangen door te klinken op de samenwerking en op De actieve humanist in elk van ons!

Nicolas Gerard

5

Van onze afdelingen

Grijzen Geuzen Achter de schermen van het Vaticaan Dr Tom Zwaenepoel, verbonden aan de Universiteit van Gent, heeft boeken geschreven over de huidige paus Franciscus en zijn voorganger Benedictus XVI en een Kleine Encyclopedie van het Vaticaan. Iedereen kent uiteraard de Sint-Pietersbasiliek kent, en velen er deze ook al hebben bezocht, toch is niet iedereen vertrouwd met wat er zich achter de muren afspeelt. Dr Zwaenepoel kwam op 12 december ll. een tipje van de sluier oplichten. Vaticaanstad, sinds 1984 'werelderfgoed van de UNESCO', is met zijn 44 ha de kleinste staat ter wereld , verborgen achter hoge, dikke muren. De Staat van Vaticaanstad (Stato della Città del Vaticano) is de officiële benaming van het territorium van de paus. Zoals elke onafhankelijke staat heeft hij een eigen staatsvlag, een grondwet en een hymne. Het Latijn is er de officiële taal. Toch heeft het Italiaans zich als eerste officiële omgangstaal gevestigd en het staatshooofd, de paus, spreekt dus Italiaans. Deze staat werd door de Verdragen van Lateranen (1929) tussen de Heilige Stoel en de Republiek Italië opgericht. De Heilige Stoel (Santa Sede) is de officiële benaming van de paus als hoofd van de rooms-katholieke Kerk en de in zijn naam optredende instanties van de Romeinse Curie. Het woord 'paus' is via het Latijnse 'papa' afkomstig van het Griekse 'papas', wat 'vader(tje)' en 'heilige vader' betekent. In Het Nederlands wordt de paus aangesproken met 'Heilige Vader'. De paus wordt ook 'Pontifex Maximus' (grootste bruggenbouwer) genoemd. Bij de Heilige Stoel en Vaticaanstad zijn 4.600 mensen tewerkgesteld (2009). Bisschoppen die de leeftijd van 75 jaar bereiken, zijn verplicht hun ontslag aan te bieden aan de paus. Het is gebruikelijk dat bisschoppen die volgens het Vaticaan 'uitstekend' functioneren, gevraagd wordt nog enkele jaren aan te blijven. De paus kent gelijk loon toe aan mannen en vrouwen. Vaticaanstad is het enige land zonder analfabeten en kent geen zwartwerkers. De Congregaties, vergelijkbaar met ministeries, zijn de belangrijkste organen van het centrale leergezag van de rooms-katholieke Kerk. Ze oefenen namens de paus gezag uit over zaken die het kerkelijk leven betreffen. Sinds de laatste curiehervorming (1988) onder Johannes Paulus II zijn er negen congregaties. Aansluitend op het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) werden in de Curie aan de congregaties verschillende Pauselijke Raden toegevoegd. Het Vaticaan heeft een officiële website (www.vatican.va), een radiostation (Radio Vaticana), een televisiestation en een eigen krant (l'Osservatore Romano). De Vaticaanse postzegels en euromunten zijn erg populair bij toeristen.

6

Een drankje hield de aanwezigen in de stemming tijdens onze tocht door deze staat gelegen in het hart van Rome. Dr Zwaenepoel werd van harte bedankt.

Van Dido tot Salomé – een reeks muzikale vrouwenportretten Dhr Henri Vanhulst hoefden we aan de trouwe Grijze Geuzen niet voor te stellen. Zijn lezingen over muziek vielen telkens in de smaak. Belangstelling genoeg dus op 15 /1 voor zijn uiteenzetting over vrouwen in de muziek . Klassieke toondichters zijn tot rond 1900 bijna altijd mannen. Vandaar dat velen in hun werken een eigen, en soms zeer persoonlijk, beeld van de Vrouw geven. Dit is in de eerste plaats het geval in de opera waarvan bijna alle libretto’s een liefdesgeschiedenis vertellen. Tot 1800 is er in principe een happy end ,later is de afloop altijd tragisch, maar als er één van de geliefden overleeft, is het de man. Zo ziet Henry Purcell (Dido and Aeneas) Dido, de koningin van Carthago, als iemand die, op het ogenblik dat ze uit liefdesverdriet zelfmoord pleegt, er vooral om bekommerd is dat haar naam bewaard blijft (“remember me”) en tevens hoopt dat men haar wanhoopsdaad zal vergeten. In Tristan und Isolde, waarin Richard Wagner wellicht een persoonlijker ervaring van een onmogelijke liefde sublimeert, maakt de toondichter van Isoldes dood een moment van intens geluk (“Lust”) want door te sterven zal ze Tristan terugvinden. Voor Richard Strauss (Salome) is Salome de verleidster die haar dans met de zeven sluiers – een hoogtepunt in orkestratie – gebruikt (misbruikt?) om van haar stiefvader een uiterst ongewoon cadeautje te krijgen, nl. het hoofd van Johannes de Doper, omdat die aan haar verleidingspogingen had weerstaan. Carmen, in de gelijknamige opera van Bizet, slaagt wel in haar opzet en Don José is zodanig verliefd dat hij het leger verlaat en Carmen, een zigeunerin, hem inlijft bij een smokkelaarsbende. In La traviata brengt Verdi een eigentijds fait-divers op de scène: Violetta, een jonge vrouw met een niet onberispelijk verleden wordt verliefd op Alfredo, een jonge dichter. Na hun eerste ontmoeting vraagt Violetta zich in een aria vol virtuositeit af of ze eindelijk de liefde heeft ontdekt en of hun avontuur wel enige toekomst heeft. Ze twijfelt maar wil van het leven genieten. De vader van Alfredo zal hun relatie onmogelijk maken en Violetta sterft ziek en verdrietig. Als Georg Friedrich Haendel in Londen opera’s op Italiaanse libretto’s begint te componeren, probeert hij de stereotiepe verhalen wat te variëren door feeën en dergelijke personages in te lassen. Zo worden in Rinaldo, een verhaal ontleend aan de Italiaanse dichter Tasso, de geliefden van elkaar door een heks gescheiden en Almirena treurt in een aria die één van de meest bekende is van de toondichter. De meest geliefde werken van Claude Debussy zijn de korte composities voor piano bijeengebracht in bundels . Zijn Préludes bestaan uit twaalf nummers die ieder een min of meer poëtische titel hebben. Zeer geliefd is “La jeune fille aux cheveux de lin” [het meisje met het vlasblond haar]. De titel verwijst naar een gedicht waarin de auteur een meisje beschrijft dat hij ’s morgens op de buiten ziet en op wie hij verliefd wordt.

7

De muziek, vol tederheid en naïviteit, geeft meer het beeld weer van het meisje dan de passie van de dichter. Debussy is een impressionist; hij wil niet beschrijven maar suggereren. Er zijn uiteraard nog vele andere toondichters die vrouwen muzikaal geportretteerd hebben en dan denken we nog niet eens aan al die composities die Maria verheerlijken. Dhr Vanhulst hield ons echt in de ban met de verhalen, afgewisseld met fragmenten uit de bekendste opera's en kreeg een welverdiend applaus.

Nieuwjaarsconcert in het Conservatorium En onze muzikale januarimaand ging verder. Op 25/1 woonden 24 leden het feestelijk Nieuwjaarconcert bij in het Ko. Conservatorium in Brussel. Een zestigtal muzikanten o.l.v. Dirk Vermeulen brachten voor een enthousiaste volle zaal muziek van Beethoven, Weber en Brahms. Na het langsurige applaus kregen we ook een receptie aangeboden.

Over zeespiegel en andere misvattingen Volgens het Intergouvernementeel Panel inzake Klimaatsverandering IPCC van de Verenigde Naties zal de zeespiegel wereldwijd stijgen door de opwarming van de aarde en zullen lage kustgebieden hierdoor massaal overstromen. Tijdens haar uiteenzetting op 12/2 nuanceerde Professor Cecile Baeteman van het Koninklijk Instituut voor Natuurwetenschappen en de Vrije Universiteit Brussel dit scenario : menselijke activiteiten hebben een veel grotere impact op het overstromingsrisico van lage kustgebieden dan een globale zeespiegelstijging. Uit haar onderzoek aan de VUB blijkt dat de simulaties en voorspellingen van de Verenigde Naties enigszins genuanceerd moeten worden. Het verhaal is complexer dan op het eerste gezicht lijkt. Het is niet correct om gewoon de hoeveelheid ijs dat van de poolkappen afsmelt om te rekenen naar een globale stijging van het zeeniveau in centimeters en de invloed hiervan te voorspellen op een bepaald kustgebied. Bovendien kan men ook niet eenvoudigweg concluderen dat alle lage kustgebieden volledig zullen overstroomd worden. Studies van de verschillende factoren die een zeespiegelstijging veroorzaken doen besluiten dat er niet zoiets als een globale zeespiegel bestaat en dat er onvoldoende rekening gehouden wordt met kustprocessen en de factoren die kustveranderingen bepalen. Er zijn echter meer parameters die meespelen. De oceanen staan weliswaar allemaal in verbinding met elkaar, maar het zee-oppervlak ligt niet overal op hetzelfde niveau. Een van de belangrijkste oorzaken hiervan is de viscositeit van de aardmantel onder de aardkorst. De verspreiding van het smeltwater is veel belangrijker dan het volume dat er bij komt. Menselijke activiteiten hebben immers een veel negatievere invloed op het overstromingsrisico van lage kustgebieden dan een zeespiegelstijging. Een dam op een rivier veroorzaakt meer kusterosie dan een zeespiegelverhoging. De daling van het grondoppervlak in de megasteden ten gevolge van het overmatig pompen van grondwater is

8

in sommige gevallen tien keer groter dan de huidige zeespiegelstijging en vormt een veel groter probleem voor de kwetsbaarheid van die gebieden en hun enorme bevolking. Want uit de geologische geschiedenis van de laatste 10 000 jaar blijkt dat in ontwikkelingslanden waar de kusten nog op natuurlijke wijze kunnen evolueren omdat er nagenoeg geen dijken zijn, de kustgebieden wel gelijke tred kunnen houden met de snelheid van de voorspelde zeespiegelstijging door natuurlijke sedimentafzetting. Een actueel onderwerp dat de talrijke dankbare aanwezigen een boeiende namiddag bezorgde.

Praatcafé Ons praatcafé van 8/1 was een grote meevaller : de babbelaars en kaarters konden hun nieuwjaarswensen uitwisselen inde ons zo bekende gemoedelijke sfeer. Juliette Verhulst

Paul PANDA FARNANA (1888 – 1930) Christiane Roekens heeft een warme plek in haar hart voor Congo die ze graag met anderen deelt. Tijdens het Praatcafé van 5 februari bood ze de aanwezigen een film aan over Paul Panda Farnana (1888-1930), de eerste Congolees van zijn generatie die hogere studies deed in België en in Frankrijk. Hij was vooral de eerste Congolese nationalist die heftig de koloniale methodes van België veroordeelde. Hij vroeg o.a. de veralgemening van het openbaar onderwijs en de toegang voor Congolezen tot de universiteit. Hij pleitte ook voor de deelname van zijn landgenoten in de bestuursorganen van de kolonie en voor de afrikanisering van de kaders. Hij was de spreekbuis van Belgisch - Congo in Brussel en schreef vele krantenartikels. Op zevenjarige leeftijd vergezelde hij Luitenant Derscheird naar België als oppas voor zijn zoontje. Na zijn secundaire studies aan het atheneum van Elsene volgde hij tropische studies aan de Land- en Tuinbouwschool te Vilvoorde. Hij behaalde zijn diploma met de grootste onderscheiding en om zijn opleiding te vervolmaken schreef hij zich in aan de Hogeschool voor tropische landbouw in Nogent-sur-Marne. Daarna keerde Paul Panda terug naar Congo en ging hij bij het Ministerie van Koloniën aan de slag als "chef de cultures de troisième classe" in de botanische tuin van Eala en later in Kalamu. Na een aantal teleurstellende ervaringen met blanke collega’s keerde hij terug naar België, waar hij bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog dienst nam als vrijwilliger in het Congolese Corps . Hij werd krijgsgevangen genomen en bleef dat tot het einde van de oorlog. Na de bevrijding hield hij een voordracht over ‘ De geschiedenis van de negerbeschaving aan de oevers van de Congostroom.’ Hij uitte de wens dat zwarte diplomaten aanwezig zouden zijn in de internationale commissies die de oude Duitse bezittingen in Afrika beheerden.

9

Paul Panda Farnana stichtte in Brussel “l'Union Congolaise”, de oudste Congolese vereniging zonder winstgevend doel op het Belgisch grondgebied, een vereniging voor de hulp en de morele en intellectuele ontwikkeling van de Congolees onder bescherming van L. Franck en E. Vandervelde. Deze vereniging die opkwam voor de rechten van de oorlogsveteranen, eiste meermaals de oprichting van een monument ter ere van de Congolese Onbekende Soldaat, om te wijzen op de Belgische verplichtingen ten aanzien van de Congolese soldaten die onder haar vlag hadden gestreden in Afrika (o.a. in Tabora, Kameroen) en in België zelf. In 1920 nam Panda deel aan het Eerste Panafrikaans Congres in Parijs en het jaar daarop werkte hij mee aan de organisatie van het Tweede Panafrikaans Congres in Brussel. Hij sprak in de senaat op de tribune van het eerste Nationaal Koloniaal Congres. Hij werd als enige Congolees uitgenodigd om te spreken voor de koloniale personaliteiten. Hij zetelde in het bureau van het Congres dat afwisselend gehouden wordt in Brussel en in Londen. In 1929 keerde hij terug naar zijn geboortedorp waar hij een school en een kapel liet bouwen. In 1930 overleed Paul Panda Farnana op 41 jarige leeftijd. Filmografie: Paul Panda Farnana, een storende Congolees, un Congolais qui dérange film van Françoise Levie, 2011, Wild heart productions & Memento Productions, Panda in de tuinbouwschool

als jongeman

met zijn pleegmoeder

10

August Vermeylen Fonds Zaterdag, 7 februari 2015:

Bezoek aan het 'Red Star Line Museum'

Dinsdag, 24 maart 2015:

Voordracht ‘SUPERDIVERS. Over interculturaliteit & verenigingsleven, lezing door Bert Anciaux. De lezing van Bert Anciaux over interculturaliteit en het verenigingsleven “Superdivers” bracht een 70-tal geïnteresseerden op de been. Samengevat:"Plaatselijke zelforganisaties op basis van etnisch-culturele identiteit in Vlaanderen werken als een accurate barometer, die treffend illustreert hoe onze samenleving met etnisch-culturele diversiteit omgaat. Dit lijkt vooralsnog niet zo succesvol." Bert Anciaux onderzocht voor zijn doctoraatsonderzoek de ruim 1800 plaatselijke verenigingen in Vlaanderen en Brussel waarin mensen zich verzamelen op basis van een gemeenschappelijke etnisch-culturele identiteit. Tijdens deze lezing zet hij de conclusies van zijn onderzoek uiteen. Een aanrader voor iedereen die streeft naar een gezonde samenleving. De lezing liep i.s.m. de Dienst Cultuur Vilvoorde en kaderde in de werkgroep diversiteit van de cultuurraad.

11

Een foto-impressie:

VOC Vrijzinnig Vilvoorde Verfraaiingswerken in het VOC Lang verwacht en toch gekomen, zegt men wel eens. Eindelijk zijn we aan de slag gegaan met de uitvoering van de verfraaiingswerken in ons Vilvoordse VOC. Wat is er reeds gepresteerd? Wel, de grote zaal is helemaal opnieuw geschilderd en er ligt nieuw tapijt. Er staat een gloednieuwe keuken, waar echt een feestmaaltijd kan worden bereid. Er is nieuw sanitair geplaatst in de toiletten (maar het tegelen moet nog gebeuren), de inkomhal is verfraaid. De rest van het programma, verder schilderen en zo, wordt binnen de kortste keren afgewerkt. Als je zelf wil kijken hoe alles er nu uitziet, spring binnen op een vrijdagavond voor Poincaré, van 17h00 tot 21h00.

12

Een keuken in wording…

De twee mannen die het allemaal voor elkaar brachten, onze vaste medewerkers, Luc Schouteet (l.) en Luk Vangansbeke

Poincaré@VrijzinnigVilvoorde Onze wekelijkse ontmoetingsavond opende voor het eerst op vrijdag 6 maart. Voortaan zijn we als regel open elke vrijdag, behalve gedurende vakanties en op feestdagen, van 17h00 tot 21h00. Volg ons op onze site en op facebook voor eventuele wijzigingen. We plannen in de toekomst tijdens Poincaré al eens een lezing of debat of ander evenement te laten plaatsvinden, zoals op 29/5 wanneer Bilal Benyaich zijn boek komt presenteren (organisatie Masereel– en Vermeylenfonds) of op 12/6 Jimmy Koppen over ‘De geschiedenis van de vrijzinnigheid’. Hierbij een paar foto’s van die eerste avond.

13

Debat@VrijzinnigVilvoorde Op 12 maart gaf Em. prof. dr. Hugo Antonissen in het VOC Vrijzinnig Vilvoorde een lezing over ‘Raakpunten tussen Vrijzinnigheid en Islam – vrij onderzoek, evolutietheorie en de positie van de vrouw’. Het werd een reis door 14 eeuwen Islamgeschiedenis, waarbij de toehoorders een hele rits feiten voorgeschoteld kregen die niet altijd even bekend waren. Tijdens het debat achteraf kwamen nog heel wat andere onderwerpen aan de orde – waarbij zowel vrijzinnigen als gelovigen als mannen en vrouwen zin kregen een vervolg aan het evenement te brouwen. Enkele foto’s van het eerste debat:

14

Komende Activiteiten Vrijzinnige Vrouwen H.-V.V. In het kader van de jaarlijkse Erfgoeddag, die in 2015 het thema 'Erf' heeft, engageerden de Vrijzinnige Vrouwen van HVV vzw zich om per provincie een project uit te werken met als titel 'Deze wereld wil ik erven'. In Vlaams-Brabant doen we dat zo: we willen in Vlaams-Brabant de wereld tonen die onze kids willen erven in klank en beeld. Twee organisaties die werken met kinderen en kunst werden bereid gevonden om mee te werken aan het project. De veelkleurige muzikale kids en het vrouwenkoor (jonge meisjes, moeders, ...) van MUZISON vzw brengen een aantal kippenvelsongs – waaronder verschillende die ze zelf schreven en componeerden – die de wereld bezingen zoals zij hem zouden willen erven of doorgeven. De kids van het Jeugdatelier voor Moderne en Hedendaagse Kunst (AMoK) uit Keerbergen doen hetzelfde, maar dan o.a. met verf, penseel en allerlei tot kunst bewerkbare materialen. Al deze jeugdige inspiratie en creatieve energie vloeit op 26 april in het Huis van de Tolerantie te Leuven samen in een ware apotheose van klank en beeld voor een warmere wereld. Het publiek en de ouders zullen bij een hapje en een tapje kunnen kijken en luisteren naar de creatieve evocatie van het door de kinderen in de toekomst gewenste wereldbeeld. De moeders zullen samen met hun kids reflecteren over de haalbaarheid van die jeugdige droomwerelden. Dit gebeurt door middel van interviews vooraf en/of ter plaatse die later via filmpjes op de website en/of ter plaatse kunnen bekeken worden. Praktisch: Huis van de Tolerantie, Brusselsestraat 332 - 3000 Leuven, van 10 tot 18 uur. Doorlopend tentoonstelling AMoK Optredens Muzison kids en koor om 12 uur en 15 uur. Organisatie: Vrijzinnige Vrouwen Tremelo-Keerbergen, HVV Noord-Brabant, HVV Leuven, HVV Vlaams-Brabant i.s.m. HuisvandeMens Leuven, deMens.nu en IMD VlaamsBrabant. Realisatie: MUZISON vzw https://muzison.wordpress.com uit Tremelo en Atelier AMoK http://www.atelieramok.be uit Keerbergen.

15

Activiteiten Grijze Geuzen -

Do, 23/4, 14h00 o Voordracht ‘Praag’ door Mv. Ch. Spatz

-

Do, 7/5, 14h00 o Praatcafé + Initiatie ‘Eerste hulp bij ongevallen’, speciaal voor senioren, door Dhr. J. Spruyt (Rode Kruis)

-

Zaterdag, 30/5, 14h00 o ‘Adela en Helena: een verhaal van moeders’, lezing door Mv. B. Mellaerts (programma in het kader van 50 jaar Vrijzinnig Vilvoorde Do, 25/6, 14h00 o ‘Kaas’ door Dhr. H. Schokaert, in het kader ‘Gezonde voeding’ – met proeverij.

-

Voor de activiteiten van 30 mei en 25 juni dient vooraf ingeschreven!

Activiteiten August VermeylenFonds: Gisteren in Antwerpen, morgen in Vilvoorde! Het Masereelfonds en het August Vermeylenfonds slaan de handen in mekaar en nodigen Bilal Benyaich uit om zijn recentste essay ‘#RADICALISME #EXTREMISME # TERRORISME’ toe te lichten op vrijdag 29 mei 2015 De inkt is nog maar amper droog van het essay #RADICALISME #EXTREMISME # TERRORISME, dat Bilal Benyaich bij uitgeverij Van Halewyck publiceerde en het Masereelfonds haalt samen met het August Vermeylenfonds Bilal Benyaich naar Vilvoorde om over een uitermate actueel en bovendien maatschappelijk onderwerp te spreken. Maar even kort over de inhoud van #RADICALISME #EXTREMISME # TERRORISME: “De ‘Syriëstrijders’ zijn al enige tijd niet weg te branden uit de actualiteit. De schrik zit er dik in sinds de aanslag op het Joods Museum in Brussel, de aanslagen op onder meer de redactie van Charlie Hebdo in Parijs, de raid in Verviers en de veroordeling van de leden van Sharia4Belgium door de correctionele rechtbank in Antwerpen. Toen Bilal Benyaich twee jaar geleden aan de alarmbel trok omdat enkele tientallen Belgen in Syrië gingen vechten, werd nog de andere kant opgekeken. Elke gewapende oppositie op het terrein tegen de brutale Syrische dictator Assad was legitiem, klonk het toen.

16

Tot na verloop van tijd eindelijk het besef doordrong dat sommige Syriëstrijders bij hun terugkeer een gevaar konden vormen voor de nationale veiligheid. Voortschrijdend inzicht, heet dat. Beter laat dan nooit. We zijn ons ondertussen bewust van de gevaren, maar er wordt slordig omgesprongen met achtergrondinformatie, sleutelbegrippen en beleidsvoorstellen. Deels is dit het gevolg van de toenemende hoeveelheid (des)informatie, de kakofonie, over de problematiek van radicalisering. Nochtans is een goede afbakening en inschatting van het probleem noodzakelijk. Voor een betere nachtrust voor groot en klein, voor minder argwaan ten aanzien van onze islamitische buren, maar ook: om een doeltreffend beleid te kunnen voeren tegen radicalisme en gewelddadig extremisme.” Bilal Benyaich (1982) is politicoloog en auteur. Eerder schreef hij o.m. Islam en radicalisme bij de Marokkanen in Brussel. Afspraak op vrijdag 29 mei 2015 om 19u30 in het Vrijzinnig Ontmoetingscentrum R. Moucheron.

H.-V.V.: Bezondigen we ons aan struisvogelpolitiek en gaan we rationele discussies uit de weg? Debatteren over overbevolking is vaak niet makkelijk en het thema haalt maar af en toe de pers. Sommige media, politici en legio middenveldorganisaties weigeren vlakaf om het thema ten berde te brengen. Praten over een bevolkingspolitiek in België lijkt voor heel wat mensen "iets dat je niet doet." Wat maakt overbevolking tot zo’n taboe-thema? Wie heeft er belang bij dat dat zo blijft?  De economische elites: Meer mensen = meer (arbeiders/bedienden-) producenten = meer consumenten = meer winst. Aan een grote-gezins-mama die een afgeladen volle winkelkar buitenrijdt, verdienen de grootwarenhuizen veel meer dan aan die zuinige ecologiste die met haar fiets gaat winkelen.  De politieke elites. Meer mensen in hun gebied = hogere lonen voor de politici. Bovendien zweren de politici net als de economische elite bij economische groei om problemen zoals o.a. die van de stijgende gezondheidskosten, aan te kunnen.





17

Toch zullen economische en politieke elites deze les van het Worldwatch Institute in hun oren moeten knopen: "The world’s ecological capacity is simply insufficient to satisfy the ambitions of China, India, Japan, Europe and the United States as well as the aspirations of the rest of the world in a sustainable way." De religieuze elites: alle godsdiensten willen zoveel mogelijk aanhangers tellen. Joden, christenen en moslims volgen daarbij de bijbelse opdracht: "Ga en vermeningvuldig u." Van hun paus mogen katholieken nog altijd geen voorbehoedsmiddelen gebruiken, wat met name in het door AIDS getroffen Afrika, voor rampen zorgt. In Israël/Palestina zijn het dan weer de Israëlische regering (via orthodoxe joden), het islamitische Hamas en aanverwanten die een heuse demografische oorlog uitvechten. De intellectuele elites: indien ze al niet in dienst van de economische en/of politieke elites werken en ten bate van die elites het geloof in de onbeperkte menselijke mogelijkheden prediken, dan nog zullen intellectuelen zich vaak tegen het overbevolkingsdenken afzetten



omdat ze van aspecten zoals de verandering van ons consumptiegedrag en de verbetering van de technologie, ‘n strijdpunt gemaakt hebben waarmee zij hun waarde voor de samenleving willen bewijzen. Tot slot is er de burger die zich op zijn of haar gevoelens laat drijven en voor zijn privégeluk en gezelligheid een groot gezin wenst. Eigen kinderen hebben: het betreft een diepgewortelde instinctieve voortplantingsdrift, waarop de meeste mensen noch beperkt noch bekritiseerd willen worden.

Bron: J.P. Everaerts, LSP – Ecologie, aug. 2012

Overbevolking, een actueel thema… Bevolkingsaangroei en duurzame ontwikkeling. Op 22 april eerstkomend vernemen we er meer over met een lezing door Dirk van Braeckel (UG Centre for Reproductive Health) in CC Het Bolwerk, Bolwerkstraat 17, 1800 Vilvoorde – aanvang 20.00 u

Uitnodiging! Graag nodigen wij u uit deel te nemen aan de evocatie van het 51e “Feest van de Vrijzinnige Jeugd” De samenkomst is voorzien op 3 mei 2015 om 14.30 uur in de polyvalente zaal van CC “Het Bolwerk” Bolwerkstraat 17 – 1800 Vilvoorde Steun de 51e editie van deze, voor onze vrijzinnige jeugd belangrijke feestelijkheden, en word lid van het beschermcomité middels overschrijving van een steunbedrag van ten minste € 20 op rekeningnummer: BE79 8601 1535 7533 met als vermelding uw naam en voornaam – beschermcomité FVJ 2015 Bent U nog geen lid 2015 van de Humanistisch Vrijzinnige Vereniging Vilvoorde? steun dan onze vereniging door 12 euro (per persoon) te storten op rekeningnummer: BE79 8601 1535 7533 met vermelding van uw: naam, voornaam + lid HVV 2015. Met vrijzinnige groeten van Humanistisch Vrijzinnige Vereniging Vilvoorde Wil je ons helpen als vrijwilliger, een handje toesteken om onze kids een geslaagd feest te geven? Aarzel dan niet van je te laten horen! Mail ons, bel ons of ga naar de Facebookpagina van Vrijzinnig Vilvoorde. Onze deur staat altijd voor je open.

18

HvdM: Geefplein 2e editie: een groot geef- en deelfeest! Na een geslaagde eerste editie vorig jaar, organiseren de zesdejaars zedenleer van het Atheneum, samen met hun leerkrachten, op 9 mei opnieuw een geefplein. Het belooft een groots evenement te worden, waarbij heel wat partners uit Vilvoorde en omstreken betrokken zijn. Maar misschien eerst nog even in een notendop uitleggen wat een geefplein is: bruikbare spullen die je niet meer nodig hebt, kan je meenemen naar het geefplein. Ze worden daar 'te geef' gelegd. Als je dingen ziet liggen die je kan gebruiken mag je die gewoon meenemen. Je hoeft niets mee te brengen om iets te mogen meenemen. Er wordt niets verkocht of gekocht, enkel gegeven en gedeeld. Iedereen mag meedoen. Je kunt ook bruikbare spullen vooraf binnenbrengen bij het huisvandeMens of het V.O.C. (Frans Geldersstraat 21 en 23). Ken je een leerling van het atheneum? Dan kun je hem of haar ook vragen om je spullen mee te nemen naar school, ook daar is de inzamelactie al gestart. Maar er is nog meer te doen: de vrijwilligers van Repair Café Vilvoorde staan klaar om kapotte dingen te repareren, er is een infomarkt, huisvandeMens organiseert een 'tentschooltje' waar workshops, demonstraties en korte presentaties gegeven worden rond geven, delen en duurzame consumptie. Er zijn gratis hapjes en drankjes (je mag zelf ook iets lekkers maken om weg te geven). Er zijn optredens van lokale bandjes, er is straattheater en kinderanimatie. Sporting Club Vilvoorde geeft voetbaldemonstraties en initiaties... Het Bolwerkplein wordt omgetoverd in één groot geef-en deelfeest! Het programma is nog in volle evolutie, je kunt het volgen op facebook.com/geefpleinvilvoorde. Heb je zelf een Facebookpagina? Deel onze pagina en help ons zo om het geefplein bekend te maken! Je vindt het programma ook op www.vlaamsbrabant-demens.nu/geefplein Afspraak op 9 mei, van 12 tot 19u, op het Bolwerkplein in Vilvoorde.

19

Activiteiten Vrijzinnig Vilvoorde Activiteiten in het kader van 50 jaar georganiseerde vrijzinnigheid in Vilvoorde Vrij 06/03/2015

Opening ‘Poincaré’ VOC Vrijzinnig Vilvoorde

Do 12/03/2015

Lezing door Prof. Antonissen over ‘Vrijzinnigheid en Isalm’ - VOC Algemene Vergadering H.-V.V. Nationaal, VOC

Za 21/03/2015 Di 24/03/2015

Woe 22/04/2015 – 20h00

‘Superdivers’ – lezing door Bert Anciaux over interculturaliteit en verenigingsleven – Ontmoetingsruimte CC Bolwerk – i.sm. de stad Vilvoorde Lezing over ‘Overbevolking’ door HVV – CC Bolwerk

Do 23/4/2015 – 19h00

Toneelopvoering ‘Djihad!’ + debat, VOC

Vrij, Za en Zo 01-02-03/ 05/2015

Feest Vrijzinnige Jeugd met weekend in de Hoge Rielen in Lichtaert en plechtigheid in de polyvalente zaal en ontmoetingsruimte CC Bolwerk Plechtigheid i.v.m. het interlevensbeschouwelijke platform van de stad Vilvoorde ‘Verf!’, confrontatie tussen Kurt Defrancq en Jean Paul van Bendegem over schilderkunst – CC Bolwerk Boekpresentatie door Bilal Benyaich + debat , tijdens Poincaré - Masereelfonds en AVFV, VOC Lezing door Betty Mellaerts – GG ‘Twee moeders… Adela en Helena, ‘n reconstructie van een ongewoon levensverhaal.’ - org. Grijze Geuzen - VOC Lezing door Jimmy Koppen over de geschiedenis van het vrijzinnig humanisme , VOC , tijdens Poincaré Grafittiworkshop

10/05/2015 Di 12/05/2015 – 20u00 Vr 29/5/2015 – 19h00 Za 30/05/2015 – 14u00

Vrij 12/06/2015 – 19h00 Tijdens de zomer Do 24/09/2015 – 20u00 Za 03/10/2015 – 10u00

Za 21/11/2015 – 10u30

‘In Bange Tijden – de Grote Oorlog tussen Zenne en Dender’ met Tom Serkeyn en Jona Broothaerts - VOC Ontvangst op het Vilvoordse stadshuis, academische zitting en receptie t.g.v. het 50 jarig bestaan van de georganiseerde vrijzinnigheid in Vilvoorde gevolgd door buffet en feest in het VOC Deelname alle verenigingen aan het 4de Internationaal Soepfestival van Vilvoorde, Grote Markt – met 3 soepen

20

Theater@VrijzinnigVilvoorde Op Donderdag 23 April programmeert het VOC VrijzinnigVilvoorde het Franstalige toneelstuk

‘Djihad’ de tragikomische odyssee van drie Brusselaars die ten strijde trekken Ben, Reda en Ismaël zijn drie jonge Brusselaars die tegen de ledigheid van hun bestaan aankijken. In naam van hun religie, besluiten ze naar Syrië te trekken om aan de zijde van de andere djihadisten te gaan strijden. Tijdens die tragikomische odyssee, die hen van Schaarbeek over Istambul naar Homs brengt, ontdekken ze ieder voor zich de redenen die hen tot vertrekken bracht. Een vertrek dat hen zal dwingen om te gaan met een veel minder idyllische realiteit dan voorzien. Voor alles is ‘Djihad’ een komedie, die met de clichés van alle religies wil lachen en taboes doorbreken. Op de scène onthult het stuk onze diepste angsten, de vrees voor de ander en wat dat allemaal teweegbrengt. Ismaël Saïdi, de auteur-regisseur, wil met zijn stuk de muren tussen de (levensbeschouwelijke) gemeenschappen omverwerpen en mikt – tussen een lach en een traan – op een beter samenleven. Opvoering:

donderdag 23 april, Vrijzinnig OntmoetingsCentrum R. Moucheron Frans Geldersstraat 21, 1800 Vilvoorde Deuren: 18h45 Aanvang: 19h30, om 21h00 gevolgd door een debat, ingeleid door de auteur Ismaël Saïdi. Toneel en debat in het Frans. Inkom: 15,- €, aan de kassa Reserveren: alleen via [email protected], met vermelding van naam en aantal gewenste plaatsen. Er zijn slechts 80 zitjes beschikbaar! Meer info via: https://www.facebook.com/djihadlespectacle

21

Activiteiten VOC Mechelen Enkele activiteiten in het Vrijzinnig Ontmoetingscentrum Mechelen Voor meer: bezoek ons op www.facebook.com/VOCMechelen Of in real life: Guldenstraat 27, 2800 Mechelen Café Parole Het geheim van de kosmologie ontrafeld. Donderdag 30/04 – 20u00 In het jaar 1610 bracht Galileo Galileï zijn boodschap van de sterren. Met zijn publicatie Sidereus Nuncius (Sterrenbericht) markeerde hij het begin van de moderne astronomie. Wat hebben we sindsdien over het universum geleerd? Wat is de stand van zaken in de kosmologie vandaag? En: hoe zijn we tot die vaststellingen gekomen? Professor Gustaaf Cornelis, docent wetenschapsfilosofie aan VUB en UA, schreef een spannend en eigenzinnig boek over de wijze waarop wetenschapsmensen theorieën over de kosmos bedenken. Tegelijkertijd stelde hij de theoretische modellen op zeer bevattelijke wijze voor. Tijdens deze café parole licht hij een tipje van de sluier op die de kosmos en kosmologen voor de leek geheimhoudt. Aanvang 20u - VOC Mechelen - toegang gratis Meer info:  [email protected] of  015 21 24 71 I.s.m. het Vermeylenfonds Mechelen, VormingPlus regio Mechelen en UPV. Café Parole Radicale Verlichtingsdenkers Donderdag 21/05 – 20u00 De Verlichting wordt vaak voorgesteld als een periode waarin rede en wetenschap geloof en traditie overwonnen. Als een periode waarin mensen rechten en democratie voor het eerst vorm kregen. Nochtans was er onder de grote Verlichtingsdenkers heel wat onenigheid over deze ideeën. Kant en Voltaire vonden het bijvoorbeeld geen goed idee om vrouwen, andersgelovigen of gekoloniseerde volkeren dezelfde rechten te geven als witte, mannelijke, christelijke burgers. Denkers die dat wel deden, werden door hen als radicaal en gevaarlijk voorgesteld. Deze avond ontdekken we hoe de tegenstellingen tussen gematigde en radicale Verlichtingsdenkers ook vandaag een rol spelen in hedendaagse debatten over de plaats van religie in de samenleving, integratie, democratie, rechten en plichten, ... Begeleiding door Rosalie Heens, educatief medewerker vzw Motief.

22

Aanvang 20u - VOC Mechelen - toegang gratis Meer info:  [email protected] of  015 21 24 71 I.s.m. VormingPlus Regio Mechelen Literaire Apero met Tinneke Beeckman “Door Spinoza’s lens: perspectieven voor de hedendaagse burger” Zondag 7/06 – 11u00 Het werk van filosoof en lenzenslijper Spinoza (1632-1677) blijft relevant. In het boek ‘Door Spinoza’s lens’ geeft auteur en filosofe Tinneke Beeckman zes perspectieven voor de hedendaagse burger: vrij debat en geloof, revolte en manifestatie, politiek en moraal, meditatie, Darwins evolutietheorie en seksualiteit. Deze ochtendlezing begint met een algemeen overzicht, met enkele gebeurtenissen uit Spinoza’s leven en enkele belangrijke ideeën die van Spinoza een radicale denker maken. Want systematisch gooit Spinoza het denken van de joods-christelijke traditie omver. Niet omdat hij zozeer een denker tégen een bestaand systeem is, maar hij heeft zijn eigen weg naar vrijheid en geluk uitgewerkt. Daarna wordt de actualiteit van Spinoza’s denken concreet toegepast: dan wordt duidelijk hoe Spinoza’s filosofie een ander perspectief biedt als je de krant openslaat en een opiniestuk of een artikel leest. Deuren open om 10u30 – aanvang bespreking om 11u00 – napraten vanaf 12u00. Toegang gratis. i.s.m. boekhandel De Zondvloed en het Willemsfonds afdeling Mechelen

23

Artikels en opinies

Persvrijheid. Na Charlie Hebdo en wat toen allemaal is gezegd over de vrijheid van de pers en hoe waardevol die is, dacht ik dat het geen kwaad kon om eens van naderbij te kijken naar hoe het eigenlijk gesteld is met de persvrijheid. Niet denderend, hoor.

Ik haal er de jaarlijkse World Press Freedom Index van Reporters without Borders (RSF) even bij. De meest recente is in februari vrijgegeven. Deze index wordt samengesteld aan de hand van een aantal criteria zoals pluralisme en onafhankelijkheid in de media, respect voor de veiligheid en vrijheid van journalisten en het wettelijk,

institutioneel en infrastructureel kader waarbinnen de pers werkt. Grote conclusie : de vrijheid van informatie is erop achteruit gegaan in 2014. En dit overal ter wereld, op de 5 continenten, ook in de landen die zich onlangs zo opwierpen als kampioenen van de persvrijheid. Twee derde van de 180 landen in de index deden het slechter dan voordien.

24

De jaarlijkse globale indicator , die het algemene peil van de inbreuken op de vrijheid van informatie weergeeft, steeg met 8% in vergelijking met het jaar daarvoor. Laten we hier even kort op ingaan op enkele factoren die een rol hierbij spelen. Conflicten waren er bij de vleet in 2014 : Midden Oosten, Oekraïne, Syrië; Irak en noem maar op. Alle strijdende partijen voeren, zonder uitzondering, een informatieoorlog. De media werden gebruikt voor propagandadoeleinden, of weggehouden van de informatie, aangevallen, monddood gemaakt. Groepen en bewegingen, zogenaamde non-state groups, hebben doorgaans lak aan grondrechten. Boko Haram, IS, Latijns-Amerikaanse drugsbaronnen, de maffia gebruiken alle angst en vergeldingsmaatregelen tegen wie hen onderzoekt of niet naar de mond praat. Blasfemiewetgeving wordt al te vaak aangescherpt en misbruikt om een regime of een regering te vrijwaren van kritiek, althans in landen waar religie sterk de wet beïnvloedt. De vrije toegang tot informatie wordt op deze manier in zowat de helft van alle landen belemmerd. En als de rechtbank niet optreedt, krijgt de journalist wel een even pak slaag van de “gelovigen”. Je ziet ook steeds meer geweld tegen journalisten tijdens betogingen. Meer bepaald in de EU is de achteruitgang groter dan voordien. Volgens RSF zijn een aantal lidstaten best bereid de vrijheid van informatie op het spel te zetten. En de EU context houdt deze landen niet tegen. Vandaar dat de lidstaten in de index zo ver uiteen liggen, tussen de 1ste en de 106de plaats.

25

In democratische landen en in autoritaire regimes (bvb in Oost Europa, Afrika, Azië en het Midden-Oosten) wordt geknoeid met waarden om (echte of vermeende) redenen van nationale veiligheid. En ga zo maar door. Nu de index zelf. En de winnaar is … Finland, gevolgd door Noorwegen, Denemarken, Nederland en Zweden. België staat op 15, het VK op 34, Frankrijk op 38, de VS op 49. Die nummer 106 is Bulgarije. Terugdenkend aan die betoging in Parijs en wie daar op de eerste rij liep : Israël staat op 101, Palestina op 140, Saudi Arabië op 164. Op 180 landen dus. DE VS is eventjes 13 plaatsen gezakt omdat klokkenluiders er zo hard worden opgespoord en aangepakt. Italië zakte 24 plaatsen naar 73 wegens de bedreigingen van de maffia en een aantal lasterprocessen – liep ook vooraan. Nummer 180 en laatste is Eritrea, net achter Noord-Korea. Echt opbeurende lectuur is het allemaal niet. Je kunt het zelf allemaal rustig nakijken op www. rsf.org Tony Scott

De moed om mens te zijn Het is nu 70 jaar geleden dat de geallieerde bevrijdingslegers een einde maakten aan een allesvernietigende, verschrikkelijke oorlog tegen de Asmogendheden. Het is in dat verband goed ook even terug te denken aan de burgers die tijdens de Nazi-bezetting in woord en daad “in waarheid wensten te leven” (V. Havel). In de clandestiniteit bleven zij trouw aan de zelf gekozen waarden, want zonder die waarden zouden zij niet meer geweest zijn wie zij wilden zijn.

Om het op een meer humanistische wijze uit te drukken: zij hebben de moed gehad om mens te zijn. “De moed om mens te zijn” is de titel van een studie die filosoof Hans Achterhuis schreef over Albert Camus (1913 – 1960). Deze Franse schrijver, journalist en filosoof verdedigde in 1946, in een moreel verwarde, absurde wereld, een eenvoudige moraal van solidariteit, vertrouwen geven aan de medemensen, opkomen tegen onrecht en geweld. Als humanisten zijn wij het aan onszelf verplicht deze basisprincipes niet verloren te laten gaan. Essentieel is waakzaam te blijven voor de bedreigingen van de ‘morele kwaliteit’ van de samenleving. De politiek draagt daarvoor een bijzondere verantwoordelijkheid. Het is onaanvaardbaar dat de eigen moraal, godsdienst of programma als maatstaf wordt genomen om anderen te beoordelen of te veroordelen. In de moderne maatschappij zijn velerlei godsdiensten, morele levensvisies die noodzakelijk tot een consensus moeten komen. Het etiket ‘Moslim’, ‘Jood’, ‘Christen’, ‘Atheïst’ is niet bruikbaar. Groepsverschillen mogen niet verharden tot vijandbeelden. De Nederlandse socioloog Schuyt stelt in dat verband vast dat “de democratie altijd fragiel is”. Humanistische waarden als daar zijn: redelijkheid, tolerantie, geloof in de kracht van argumenten en feiten, zelfbeheersing, worden niet altijd door alle beleidsmensen gerespecteerd. Arrogantie, bekrompenheid, machtswellust, weinig zelfkritisch zijn eigenschappen van mensen die eigenwijs zijn. Het blijft daarom zeer belangrijk alert te blijven voor alles wat rechtstreeks of onrechtstreeks te maken heeft met verbaal geweld of chantagetaal in het publieke gebeuren. Verklaringen,

sympathie- en steunbetuigingen aan de tijdens de Tweede Wereldoorlog met de bezetter collaborerende organisaties verdienen van kortbij opgevolgd te worden, en met meer aandacht ontleed. Een regeringslid dat in dat verband verklaart dat “zij daarvoor wel hun redenen zullen gehad hebben” wordt om geen verdere uitleg gevraagd. Laten wij als Vrijzinnige Humanisten verontwaardigd blijven over dergelijke mistoestanden en onthouden dat diegenen die ons op alle niveaus vertegenwoordigen zich ten volle bewust moeten zijn dat burgers recht hebben op publieke verantwoording, opdat de kiezers nauwgezet een oordeel kunnen vellen. En dit zonder minachting voor de publieke opinie. Volgens socioloog Schuyt is de stijl van de communicatie zeer belangrijk, het is soms een indicator van een groeiende onderlinge onverdraagzaamheid. Hij verwijst naar de ‘Lingua Tertii Imperii’: ‘de ‘Taal van het Derde Rijk’, van filoloog Victor Klemperer , nog steeds een niet te missen studie op dit terrein. Hij toont daarin aan hoe het Duitse spraakgebruik vanaf 1930 veranderde – niet alleen de politieke retoriek van de machthebbers, maar ook de dagelijkse taal. Woorden die de feiten niet dekken zijn tekenen aan de wand. Daarom oppassen! Het onverschillig voorbijgaan aan en het bestendig banaliseren van feiten veroorzaken ‘politieke denkluiheid’. Of, zoals J.K. Galbraith schrijft: “Wealth is the relentless enemy of understanding”. Het verleden heeft al te dikwijls aangetoond dat burgers de druppelsgewijze infiltratie van ondemocratische elementen in het denken en doen lijdzaam ondergaan. En dan te laat reageren. Laat ons als Vrijzinnige Humanisten grondig nadenken over de flinterdunne lijn tussen verdraagzaamheid en schuldig

26

stilzwijgen. Zelfs in onze dikwijls comfortabele maatschappelijke positie moeten wij beseffen dat de hardste klappen vallen bij de mensen met de minste kansen en het laagste inkomen. Het blijft dus oppassen voor diegenen die meer aandacht hebben voor de verrijking van de bovenkant en de onderkant verwaarlozen. Dit is niet best voor de morele, noch voor de democratische kwaliteit van de samenleving.

Felix Libeer Moet Humanisme worden uitgebreid naar Rechten voor dieren? Er is een prachtige scène in het begin van de film ‘Dawn of the Planet of the Apes ‘(sequel van de in 2011 uitgebrachte film ‘Rise of the Planet of the Apes’ waarin een grote groep apen beslag legt op een kudde herten teneinde voldoende voedsel voor de gehele gemeenschap te vergaren. De rest van de kudde wordt vrijgelaten zodat het natuurlijk evenwicht wordt bewaard. Mogelijk geïnspireerd door thema’s als “ecologische voetafdruk” en “overbevolking” beschrijft ook auteur Daniel Quinn In zijn roman Ishmaël uit 1992 (ISBN 9789401300193) een wereld waar evenwicht als een rode draad doorheen het verhaal loopt. Zo staat bijvoorbeeld meer voedsel gelijk aan een bevolkingsverhoging en volgt er een verlaging als dat voedsel schaars wordt. Al bij al, een bijzonder delicaat evenwicht: "Zij die doen alsof ze tot de wereld van de zogenaamde ‘peacekeeping’ wet behoren, en die wet ook daadwerkelijk volgen, willen dat iedereen rondom hen gelijke kansen krijgt om

27

zichzelf te kunnen ontwikkelen en om het even wat te kunnen worden. In werkelijkheid, toen de mens op de scène verscheen, was de situatie in onze eigen beschaafde wereld al bij al gelijk. Net als de bij de apen in de prent, droegen jachtpartijen en het vinden van voedsel voor de verschillende stammen bij tot hun voortbestaan. Dieren aten andere dieren, nog anderen voedden zich met de overvloedige vegetatie. Voor de meesten was alles in balans. Sommige soorten stierven uit terwijl andere overleefden en groeiden. Maar dan veranderde de situatie. De mens bleef groeien in aantal en/of intelligentie en nam stilaan alles over.

Hij begon dieren te fokken en als vee te houden, had steeds meer

behoefte aan voedsel en ontdekte manieren om z’n veestapel met behulp van hormonen te vergroten en sneller tot wasdom te doen komen. Dit resulteerde niet alleen in een overpopulatie aan dierlijk voedsel maar ook in de verandering van het natuurlijk evenwicht. De mens ging er voor zorgen dat het waarnemingsvermogen van andere soorten op rationele wijze werd beknot. Hij predikt dat de dieren ten behoeve van de mens werden geschapen; niet alleen om hem tot voedsel te dienen maar daarnaast ook om in laboratoria mee te experimenteren met de bedoeling hem van z’n kwalen en ziekten te genezen en o.a. het gebruik van cosmetica te testen. Sedert lange tijd worden nietmenselijke diersoorten door de mens zo vernietigend en onmenselijk behandeld dat deze niet meer als levende wezens worden gezien. Even verwerpelijk is het gebruik van dieren voor amusementsdoeleinden. Mensen trekken o.a. in kudde naar “attracties” zoals dolfinaria en SeaWorld onder de kreet "Oh, wat leuk". Zij lijken niet te beseffen dat dit soort amusement een constante foltering van intelligente en gevoelige wezens zoals bijvoorbeeld dolfijnen en orka’s inhoudt. Vaak worden deze dieren, tot meerdere eer en glorie van hun menselijke meesters en van het talrijk toegestroomde publiek, door de gedwongen prestaties, abrupt gescheiden van hun jongen, die daardoor ontroostbaar worden en sterven van verdriet. Laten we teruggaan naar de productie van levensmiddelen. We hebben een vicieuze cirkel van bio-industrie-dieren ingevoerd hetgeen heeft geleid tot een wereldvoedseltekort samen met andere verwoestende gevolgen voor het milieu.

Niet alleen kweken we een hoog aantal dieren in de slechtst mogelijke omstandigheden maar moeten we ook die dieren voeden. Omdat de wereldbevolking maar blijft aangroeien, dreigt er niet enkel voor ons maar ook voor de dieren een voedseltekort. Een studie gemaakt in 2013, uitgaande van de Universiteit van Minnesota bekend als de ‘Daily Kos1’ rapporten zegt het volgende: “An additional 4 billion2 people in the world could be fed if land currently used to grow crops for livestock were given over to crops for human consumption, according to a new study3.” (vvdr: indien de landoppervlakte die momenteel door vee word begraasd gebruikt zou worden om gewassen voor menselijke consumptie te laten groeien, dan zou men daarmee 4 miljard meer mensen kunnen voeden.) Soorten gaan uitsterven, zodat we in steeds groter aantal zullen kunnen overleven. Als we gewoon stoppen met het fokken van dergelijke grote aantallen dieren kan het voer dat we aan dieren geven gebruikt worden om de menselijke bevolking te voeden. Volgens de “American Humanist Association” moeten alle humanisten dit zien als een belangrijk onderdeel van ons wereldbeeld. Er is geen melding gemaakt van vegetarisme of dierenrechten in “Humanist manifesto III” of in "Humanism and its Aspirations” en neen, ook niet in ons eigen standpuntenprogramma. Maar laat ons hopen dat dit niet meer het geval zal zijn voor het volgende manifest, als dat zal worden afgegeven. 1

Daily Kos – zie http://www.dailykos.com/story/2013/09/29/1240661/Feed-an-extra-4-billion-Grow-crops-for-humans-not-animals 2 4 billion – zie: http://www.meatfreemondays.com/news/feed-anextra-4bn-by-growing-crops-for-humans-not-animals/ 3 new study – zie: http://iopscience.iop.org/1748-9326/8/3/034015/

28

Niet alleen is het belangrijk voor ons als morele activisten, maar is het eveneens van belang voor onze overleving. Als we niet snel greep op onze voedselvoorziening krijgen, zullen we nog meer soorten uitroeien en een wereld creëren zo ontdaan van diversiteit en schoonheid dat die niet meer zal lijken op de wereld waarin die we momenteel leven.

We moeten vooruit kijken en hierbij drie eisen voorstaan. De belangrijkste hiervan is de productie van levensmiddelen. Zodra we een wetgeving kunnen uitvaardigen die beschermt tegen het misbruik van dieren voor onze voedselvoorziening moeten we op zoek gaan naar een alternatieve voedselvoorziening. Onderzoek i.v.m. gezondheid en voeding toont aan dat de gemiddelde Europese man 102 gram eiwit per dag, verbruikt, terwijl dat bij een gemiddelde vrouw ongeveer 70 gram is. Dat is bijna twee keer de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid. Volledig gezonde individuen wordt aanbevolen dat 10-15 procent van de dagelijkse calorieën-inname uit eiwitten (ongeveer 56 gram voor mannen en 46 voor vrouwen,) zou moeten bestaan.

29

Dit lijkt misschien veel, maar het is gemakkelijker om aan die behoefte te voldoen dan men zou denken. Bijvoorbeeld: een kopje melk (8 gr.), een stuk vlees (21 gr!), 1 kopje droge bonen (16 gr.) en een potje yoghurt (11 gr.) bevatten samen reeds 56 gram eiwitten. Meer hoeft het dus echt niet te zijn. Zodra we erachter komen wat we echt nodig hebben om te leven, moeten wij ons richten op het kweken van voedsel in plaats van het te doden. De boeren worden ertoe aangezet om meer veevoer zoals maïs te laten groeien in plaats van andere producten. Eigenlijk zouden we moeten pleiten voor meer onderzoek en een wetgeving die deze vraagstukken onder de loep moet nemen en hoe we daardoor een beter evenwicht kunnen vinden. Is het niet zo dat in een natuurlijke gemeenschap, wanneer de voedselvoorziening van de bevolking stijgt, dat ook de bevolking stijgt? En, aangezien de bevolking stijgt, de voedselvoorziening vermindert, en wanneer de voedselvoorraad afneemt, de bevolking afneemt? Deze interactie tussen de diverse populaties houdt alles in balans. Zodra we in staat zijn om een beter evenwicht en een morele houding ten opzichte van vee en voedselproductie te vinden zal de weg vrij zijn om te onderzoeken hoe we van onze andere vormen van dierenmisbruik afkomen. We zullen niet langer deze gruwelen in naam van onze overleving als excuus moeten gebruiken. Op dat vlak zal het maken van een wetgeving ter bescherming van dieren eenvoudiger te verkopen zijn aan de andere twee grote boosdoeners: de laboratoria en het entertainment. Als we geloven dat door onze behandeling van dieren voor de productie van levensmiddelen het leven van mens en dier is verbeterd, dan zal het gebruik van dieren in andere gebieden niet meer zo makkelijk te rationaliseren zijn. Zelf denk ik eerder zoals, wat je zou kunnen beschrijven als een ethische culturist. Vaak ontmoet ik ook mensen die zichzelf niet als humanisten willen zien, hun argument: “humanisme is tè homo sapiens-gecentreerd”.

Tevens denk ik, dat om een eervol ethisch leven te kunnen leiden, men in de eerste plaats respect voor alle leven dient te hebben. We moeten onszelf ontdoen van gevoelens van superioriteit tegenover de rest van de natuurlijke wereld en onze talenten en intellect eerder aanwenden om ons milieu te manipuleren, met de verantwoordelijkheid die te eerbiedigen en te beschermen en die niet te zien als een bijzonder eigen geschenk — dat is mijn idee van wat humanisme is. Over de film: Dawn of the Planet of the Apes was een van de absolute hoogtepunten van het afgelopen filmjaar. Baanbrekende speciale effecten, indrukwekkende actiescènes en hyper reële apen in een spannende en beklijvende popcornfilm.

Een apocalyptisch verhaal De natie van genetisch gemanipuleerde apen onder leiding van Caesar blijft groeien en wordt bedreigd door de groep mensen die het dodelijke virus hebben overleefd. Ze lijken in vrede met elkaar te leven, maar dit blijkt van korte duur wanneer er een oorlog ontstaat die zal bepalen wie de heersende macht op de aarde zal zijn. Nooit eerder geziene speciale effecten Voor “Dawn of the Planet of the Apes” maakte regisseur Matt Reeves gebruik van het wereldvermaarde WETA, het ‘digital effects’ huis achter kaskrakers als “Avatar”, “The Lord of the Rings” en de “The Hobbit” trilogieën. Ook nu werd de lat weer een stuk hoger gelegd!

Guido Prieus

Het gerevitaliseerde antisemitisme Er zijn wel altijd ergens stereotypieën te vinden, die op een bepaald moment dienstig zijn. Heeft een vooroordeel voldoende draagvlak, dan genereert het op zijn beurt nieuwe vooroordelen. De sneeuwbal gaat aan het rollen… Zo worden nieuwe clusters gevormd: “collective blaming” en “blaming the victim” zijn slechts enkele voorbeelden.

Antisemitisme Antisemitisme is containerbegrip. Evelien 4

een Gans4,

Bijzonder hoogleraar Hedendaags Jodendom, zijn geschiedenis en cultuur. Universiteit Amsterdam.

onderscheidt verschillende vormen van antisemitisme waaronder het religieus Werkzaam bij het Nederlands instituut voor Oorlogsdocumentatie. NIO. De Joodse almacht. Hedendaags antisemitisme. 2003.

30

antisemitisme of anti-judaïsme, het economisch – sociaal antisemitisme, het racistisch antisemitisme en het antizionisme. Antisemitisme is geen recent fenomeen. Het hedendaags antisemitisme kent - ook op het Europese continent – immers een lange en weinig fraaie traditie. Het volstaat te verwijzen naar de Middeleeuwen, het Edict van Verbanning afgekondigd in 1492 door Ferdinand II van Aragon en Isabella I van Castilië, de pogrom van Safed in 1834, de zaak Dreyfus, de Neurenbergse wetten of naar het vereenzelvigen van de Frans-joodse bankier Rothshield (de woekerjood; denk ook aan “Jud Süß”, een film, waarin alle stereotypes convergeren, film geproduceerd onder het Naziregime) met het kapitalisme tout court. Eind de veertiger jaren waren er bijvoorbeeld binnen katholieke (antisemitische) groeperingen eveneens dergelijke fenomenen te ontwaren. Een hausse werd echter vastgesteld na het conflict in 1967 waarbij Israël gebieden van de Westbank, Gaza en Golan onder controle hield. Vaak wordt verwezen naar het bestaan van een (al dan niet obscure) Joodse Lobby of een Israël Lobby. Ook in Europa raakten - binnen bepaalde kringen bepaalde vergelijkingen en stereotypieën opnieuw in zwang. Joden voelen zich duidelijk ongemakkelijk, niet zozeer omwille van de (soms terechte) kritiek op de situatie in de nederzettingsgebieden (ook in Israël en binnen de Joodse populatie in de diaspora zijn er opmerkingen), de kritiek op de Joodse regering of op de gevoerde politiek in het algemeen. Veel meer dan dat zijn het de opkomst van extreemrechtse partijen, de uitspraken en / of reacties van pro-Palestijnse politici (met soms selectieve blindheid voor bepaalde

31

feiten5), de agitprop activiteiten van de lobbygroepen (al dan niet gelieerd met voornoemde politici) de aversie van bepaalde moslims tegenover de Joodse populatie en het falende beleid op het vlak van de aanpak van radicalisering die hen verontrusten. Antisemitisme lijkt wel gerevitaliseerd. Israël vergelijken met een nazistaat, het ongenuanceerd spreken over het conflict met de Palestijnen, het insinueren van het bestaan van een plan dat tot doel heeft een “genocide” te plannen op de Palestijnen en het refereren naar “apartheid” maken de verwijzing naar de klassiek vooroordelen overbodig. Voornamelijk het Arabisch – Israëlisch conflict wordt momenteel handig gemanipuleerd, geïnstrumentaliseerd. Zeker het demoniseren en het in twijfel trekken van het bestaansrecht van de staat Israël draagt, bij tot het aanwakkeren van het antisemitisme. Het afglijden naar de eeuwenoude Jodenhaat is dan vaak ook niet veraf. Zoals Hans Knoop het verwoordde: “Het zijn dit soort van eigentijdse vormen van klassiek antisemitisme, dat in een andere verpakking wordt gepresenteerd en dat joden in Europa en zeker ook in België, zorgen baart 6.”

5

17 oktober 2013. P-011858-13. Vraag met verzoek om schriftelijk antwoord aan de Commissie (Vicevoorzitter / Hoge Vertegenwoordiger) Artikel 117 van het Reglement. EUROPEAN UNION DIRECT FINANCIAL SUPPORT TO THE PALESTINIAN AUTHORITY Special Report No 14 2013. 6 Elke antisemitische aanslag is een dolk in het hart van onze rechtsstaat. Knack 04/06/2014. Hans Knoop. Oud-correspondent in Israël van De Telegraaf, AVRO en VRT. Treedt op als woordvoerder inzake het Midden-Oosten van het Forum der Joodse Organisaties.

De Aliyah Overal in Europa maken Joodse gemeenschappen zich bezorgd na een onophoudelijke reeks incidenten, oscillerende tussen scheldpartijen en aanslagen op Joodse doelen. Geen enkel land ontsnapt aan de hausse van het antisemitisme. In een recent rapport van de CST (Community Security Trust, een orgaan dat waakt over de veiligheid van de Britse Joodse gemeenschap) is te lezen dat het aantal antisemitische incidenten in Engeland in 2014 meer dan verdubbeld is ten opzichte van 2013 en het hoogste in aantal is sinds de Trust in 1984 met de registratie van antisemitische incidenten begon. Eind 2014 maakte de overkoepelende Joodse raad in Frankrijk 7 bekend dat er in Frankrijk een sterke stijging van het aantal antisemitische daden was vast te stellen. Er werd gewag gemaakt van een verdubbeling. Op amper zes maand tijd registreerde men in 2014 al 527 gevallen; volgens de Joodse organisaties slechts het topje van de spreekwoordelijke ijsberg. Het CRIF, het Franse Conseil Représentatif des Institutions Juives, liet eveneens weten dat het aantal dreigementen tegen Joden met bijna 80 % was toegenomen en dat, in vergelijking met 2013, het aantal gevallen waarbij ook sprake was van geweld, brandstichting, vandalisme dan wel regelrechte aanslag met 120 % was toegenomen. Joodse kinderen - en niet enkel de orthodoxen vermijden bijvoorbeeld het schoolgaan in bepaalde onderwijsinstellingen. Het viseren van Joden moge blijken uit de oververtegenwoordiging van deze bevolkingsgroep in de racistische daden. Immers, indien de Joden slechts een verwaarloosbaar percentage van de

Franse bevolking vertegenwoordigen, staan de antisemitische daden voor 51 % van de racistische daden. Zij is dus, in vergelijking met Fransen van Arabische of Afrikaanse afkomst (die met grotere aantallen aanwezig zijn), oververtegenwoordigd in de categorie “ slachtoffer van etnisch-religieuze agressie”. Ander opmerkelijke vaststelling was dat kiezers van het Front National opmerkelijk solidair zijn met moslims wanneer het op antisemitisme aankomt. Het CRIF stelde terecht de vraag of “Au nom de la lutte contre l'islamophobie, a-t-on sous-estimé la haine des Juifs en France?” Een vraag die ook bij ons relevant is. De aanslag in Parijs op een Joodse supermarkt was wellicht het meest sprekende voorbeeld, maar er waren voordien ook de bekende incidenten met de Franse komiek Dieudonné M'Bala M'Bala met zijn opmerkingen over de Holocaust en de incidenten tijdens proGaza-betogingen. Eind 2014 werd Frankrijk opgeschrikt door een gewapende roofoverval en verkrachting in een voorstad van Parijs. Het onderzoek bracht aan het licht dat men de slachtoffers niet willekeurig had uitgekozen. De ontvoering en marteling tot de dood van een Ilan Halimi, een doodgewone telefoonverkoper, van Joodse herkomst, de moord op drie adolescenten in juni 2014, de moord op 3 kinderen en hun leraar in Toulouse in 2012 zijn evenmin vergeten. Bekend is het voorval van de synagoge van Garges. Garges ( voluit Garges-lès-Gonesse, is een voorstad van Parijs) kwam medio 2014 nog in het nieuws nadat de synagoge beklad werd met antisemitische leuzen en het gebouw bestormd werd door moslimjongeren.

7

Bron: Conseil représentatif des institutions juives de France.

32

Een volledig uit de hand gelopen demonstratie tegen het optreden van Israël (in de Gazaoorlog) kende een vrij verwoestend einde. Deze synagoge is een ware vesting en wordt bewaakt door militairen. Garges is een overwegend islamitische voorstad van Parijs. In 2015 was er ook het schenden van 250 graven op een kerkhof te Sarre-Union. En werd de minuut stilte in vele scholen in Frankrijk ter herdenking van de moorddadige raid op Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt niet onderbroken door haatslogans? Het aantal incidenten nam ondertussen zo sterk toe dat de regering er een staatszaak van maakte. De Franse onderzoeker PierreAndré Taguieff 8, bekend omwille van zijn decennialang grondig onderzoek naar het antisemitisme en het communautarisme, ziet een ontwikkeling, een wijziging in het antisemitisme. Voor de Jodenhaters staat nu voornamelijk het verdwijnen van de staat Israël voorop, via het op subtiele wijze delegitimeren en criminaliseren van de Joodse staat. Het antisemitisme heeft zich omgevormd tot een antizionisme dat, in bepaalde groepen, op een groot aantal aanhangers en propagandisten mag rekenen. Wat in de pers komt is slechts het topje van het ressentiment. Er is niets nieuws onder de zon: de rechtse antisemieten hebben gewoonweg een onverwachte medestander gevonden. Voor het CRIF zijn voornamelijk het georganiseerde, goed voorbereide karakter van de aanvallen en het doelbewust uitkiezen van cultusplaatsen of plaatsen waar Joden samenkomen verontrustend. Het CRIF maakt zich voornamelijk zorgen over de mogelijke deelname van terugkerende,

8

Directeur bij het Franse nationale onderzoekscentrum CNRS. Zie o.a. La Nouvelle judéophobie. Mille et une Nuits. Essai. 2002.

33

geradicaliseerde jihadgangers uit Irak en Syrië. Vorig jaar maakten ongeveer 7000 Franse Joden de Aliyah, zij keerden terug naar het beloofde land. Dit zouden er twee maal zo veel zijn als het jaar daarvoor. Frankrijk is niet langer de veilige plek. Het conflict in het Midden-Oosten waaide immers over naar Frankrijk. De cocktail van sociale frustratie voornamelijk bij jongeren uit de banlieue en de subtiele mobiliseringscampagnes van bepaalde groepen ( o.a. gebruik makende van de Palestijnse kwestie) zou zeer gevaarlijk blijken. Of de oproep van François Hollande om, in antwoord op Benjamin Netanyahu (die Joden adviseerde om naar Israël te verhuizen) Frankrijk zeker niet te verlaten, omdat "La place des juifs de France, c'est d'être en France” het verhoopte resultaat zal kennen is onzeker.9 België België komt (zie ook hiervoor) niet echt goed uit de talrijke onderzoeken.

Recente gegevens 10 tonen aan dat - in 2014 - 250 leden van de Joodse 9

Wie een mogelijk scenario ontrold wil zien kan het best het recente boek van Michel Houllebecq getiteld “Sousmission”, een imaginair portret van Frankrijk in het jaar 2022 (ook België komt er in aan bod), lezen. Het boek is uitgegeven bij Flammarion. 10 Gegevens van l'Agence Juive - The Jewish Agency, een agentschap dat logistieke steun

gemeenschap in België, die zowat 30.000 mensen telt, naar Israël uitweken. In België worden eveneens informatiedagen over de Alyiah11 of terugkeer naar Israël worden georganiseerd. Men was in Frankrijk al langer vertrouwd met dergelijke initiatieven. De Parijse vestiging van l'Agence Juive organiseert er regelmatig informatiedagen. Voor België is dit een nieuwigheid. Het aantal emigraties 12vanuit België stijgt trouwens. In de jaren 90 telde men zowat 100 emigraties per jaar naar Israël. Dit aantal steeg begin 2000 tot een 150 per jaar om vanaf 2010 te stijgen naar ongeveer 250 uitwijkingen per jaar. De antisemitische gevoelens zijn een realiteit en zij verontrusten de Belgische Joden. Zo waren er, medio 2014, op een pro-Palestinabetoging in Borgerhout, meermaals in het Arabisch gescandeerde, anti-Joodse uitlatingen te horen. De hoofdredacteur van Joods Actueel, Michael Freilich onderstreepte dat de gescandeerde leuze “Khaybar Ja Yahud” 13de gehele Joodse gemeenschap viseerde en dat men hier moeilijk nog van een steunbetuiging voor het Palestijnse volk kon spreken. Interessant is dat bepaalde antisemitische kreten ook te horen waren op een Haagse pro-ISIS-demonstratie, eveneens medio 2014. De uitdrukking “Khaybar Ja Yahud” refereert naar Khaybar, de naam van een historische gebeurtenis en plaats waar honderden verleent aan Joodse mensen die zich in Israël willen vestigen. 11 Aliyah, alayah, betekent opgang / terugkeer (naar Jerusalem). 12 Statistieken van de Parijse vestiging van het Joodse Agentschap. 13 “Khaybar Khaybar, ya yahud, Jaish Muhammad, sa Yahud” of “Joden, herinner je Khaybar, het leger van Mohammed keert weer”.

Joden werden afgeslacht door het leger van Mohammed. Deze oproepen leidden tot vragen in Nederland in de Tweede Kamer waarna het Openbaar Ministerie liet weten dat het dat verder onderzoek zou voeren naar het strafbare karakter van deze “daden”. De lijst incidenten is lang. In 2014 waren er te Anderlecht een brandstichting in een synagoge, werden bezoekers aan het Joodse monument bekogeld en op een tram te Jette waren antisemitische uitlatingen te horen. Er waren onder meer ook de antisemitische haatleuzen, in aanwezigheid van bepaalde politici (!), tegen de Joodse gemeenschap, op klaarlichte dag in Antwerpen, te horen amper twee maanden na de aanslag op het Joods Museum van België. Premier Michel zei, op de ceremonie in de grote synagoge van Brussel, naar aanleiding van de zeventigste verjaardag van de bevrijding van de concentratiekampen, dat het antisemitisme in ons land in een "dramatische spiraal" zit. Niet enkel de aanslag op het Joods Museum in Brussel moet ons verontrusten, zo stelde hij, er zijn ook de vele, minder in de media bekend gemaakte incidenten. Hierbij wees hij “naar de gebeurtenissen in een school”. Daar heeft een leerlinge de school verlaten wegens antisemitische bedreigingen. Dit is slechts een voorbeeld uit een lijst incidenten. Soms wordt geweld niet geschuwd. De Joodse gemeenschap stelt vast dat op deze wijze leerlingen als het ware naar Joodse scholen worden gedreven met als resultaat een (onaanvaardbare) soort gettovorming. De recente incidenten zijn volgens waarnemers dan ook slechts de verderzetting van een, ook bij ons, gewortelde antisemitische traditie. Ook de christelijke beschaving draagt in zich de wortels van dit antisemitisme.

34

Wat vandaag echter zeker opvalt, is de heractivering van het ressentiment.14 In Joodse middens maakt men zich hierover dan ook zorgen en vooral over wat het "geïmporteerde antisemitisme" wordt genoemd. Zeer recentelijk waren er zowel aan de Vrije Universiteit Brussel (afgekort VUB) als aan de Université Libre de Bruxelles (afgekort ULB) enkele incidenten. Aan de VUB ging het over de “Israeli Apartheid Week”. En uiteenzetting werd geannuleerd, omdat spreker Lucas Catherine, geen wederwoord van de Israëlische ambassadeur wou. Er werd gesproken van “ongeoorloofde inmenging.” Op de site van KIFKIF 15is te lezen o.c. “Duidelijk is hier dat de rector Paul de Knop buigt voor de Israëlische lobby. De macht van zionistische organisaties komt in deze case overigens goed tot uiting. Het is niet de eerste keer dat men de Israeli Apartheid Week poogt te verstoren, vier jaar geleden vond er een gelijkaardig scenario plaats op de VUB.” Deze acties sluiten aan bij de acties van BDS Belgium 16 . BDS omschrijft zich als (o.c.) “… een platform van Belgische organisaties die de BDS (Boycot, Desinvestering en Sancties) oproep hebben onderschreven.” en stelt zich tot doel (o.c.) “… Boycot, Desinvestering en Sancties tegen de staat Israël te promoten zolang deze de rechten van het Palestijnse volk niet respecteert.” Een lijst van de “aangesloten” organisaties is te vinden op de site 17. Op de ULB ontstond commotie nadat Joodse studenten uitgejouwd werden oor militanten van de vereniging Boycott,

Divestment and Sanctions (BDS). De krant Le Soir omschrijft het incident als volgt (o.c.) “Mercredi, des étudiants juifs ont été conspués uitjouwen, eigen vertaling) par des militants du cercle BDS (Boycott Désinvestissement Sanctions) qui avaient dressé un « Mur » sur le campus du Solbosch pour s’insurger contre l’occupation des territoires palestiniens par Israël. Des étudiants juifs ont été traités de « terroristes » et de « fascistes » et désignés à l’opprobre (oneer, schande, vervloeking, eigen vertaling) des autres étudiants.”18 Het zijn niet de eerste incidenten. En soms is het niet zo duidelijk waar bepaalde uitspraken moeten worden gesitueerd. Bij ons kent men o.a. de Vlaamse Christen Partij (afgekort VCP)19. Deze partij kwam recentelijk nog in het nieuws na een klacht bij het Centrum gelijke kansen wegens “verspreiding van antisemitische teksten”. De voorzitster nam even ontslag en dook, nadat de storm gaan liggen was, terug op. Joods Actueel verwijst in een bijdrage naar de virulente anti – Joodse houding van deze partij en citeert hierbij de nieuwsbrief van de organisatie, waarin gesteld wordt dat (o.c. ) “De echte reden voor het oprichten van de staat Israël was niet de Joden een thuisland te geven, maar het diende vooral om vanuit die plaats, waar de drie wereldgodsdiensten zijn gevestigd, ook een mondiale overheersing te installeren met de nodige militaire controle. De natie wordt ijverig verdedigd, maar niet de religie van de joden. Integendeel: men vaardigt wetten uit om het liberale Jodendom, dat wordt vertegenwoordigd door de moderne orthodoxe joden met

14

Zie onder meer Senaat: Schriftelijke vraag nr. 53876, schriftelijke vraag 5-4894, schriftelijke vraag 5-5485. 15 Zie WWW.KIFKIF.be 16 BOYCOT, DESINVESTERING EN SANCTIES TEGEN ISRAËL. 17 ww.bds-campaign.be/nl/lidorganisaties

35

18

Le Soir. “Dérapage antisémite à l’ULB: le cercle BDS risque l’exclusion”. Bastien Doyen. Jeudi 5 mars 2015. 19 Volgens Joods actueel doopte VCD de partij om in VCP om aan Google opzoekingen te ontsnappen.

hun keppeltjes, te ondersteunen, te versterken”. De site van de Vlaamse Christen Partij, waar los van klassieke informatie ook de Nieuwsbrieven te raadplegen zijn, bevat, heel wat “interessante informatie”. In een recht op antwoord 20vinden wij allerlei citaten verwijzende naar het Zionisme, de vrijmetselaars, de Rotschilds en zelfs de Illuminati. Twee citaten uit een enigszins verwarrende tekst: “Het zionisme bestaat uit een onzichtbaar, groot en machtig imperium van kopstukken uit de financiële en industriële wereld. Een imperium dat op geen enkele kaart voorkomt, maar dat nadrukkelijk aanwezig is en overal ter wereld onder het kapitalisme opereert” (hierbij wordt verwezen naar een Zweeds tijdschrift Judisk Krönika - Joodse Kroniek - van 1 februari 1988) en “De Vrijmetselaars willen een super kerk vormen waar de drie wereldgodsdiensten in vertegenwoordigd zijn. Jeruzalem is de plaats bij uitstek als centrum. VCP vindt dat de verschillende godsdiensten op maatschappelijk front kunnen samenwerken, maar de godsdienst zelf moet men gescheiden houden.” Wie er meer over weten wil neemt best dit document door. Zowel op het niveau van het Federale parlement als binnen het Vlaams Parlement werden en worden er regelmatig vragen gesteld over het groeiend antisemitisme en de initiatieven die genomen worden om dit fenomeen in kaart te brengen en te counteren. Veel aandacht gaat onder meer uit naar de rol die het onderwijs zou kunnen spelen en de nood om dringend werk te maken van o.a. het wegwerken van het amalgaam tussen de politiek van de Staat Israël en de Joodse bevolking waar ook ter wereld 21 20

Zie o.a. Een recht op antwoord (2) 3 maart 2014. Vraag om uitleg van de heer Jean-Jacques De Gucht tot mevrouw Hilde Crevits, viceminister21

Dit leidde tot een niet onaardig aantal parlementaire vragen22. Opvallen is trouwens ook - dixit Luckas Van Der Taelen - het gebruik dat men maakt van de Holocaust en de Jodenvervolging. Terecht bekritiseerde hij het door een professor geschiedenis verkondigde standpunt waarbij deze de stigmatisering van de allochtone gemeenschap vergeleek met wat de Joden is overkomen in de dertiger jaren: (o.c.) “ Dan denk ik dat er iets fundamenteel fout is. Er zijn bij mijn weten nog altijd geen werken uitroeiingskampen in Vlaanderen.” Uit het onderzoek 23 “Jong in Brussel” van het Platform Onderzoek Jeugd bleek o.a. dat antisemitisme globaal genomen hoger ligt bij gelovige jongeren. Antisemitisme scoort zeker hoog bij moslimleerlingen. Anti-Joodse gevoelens zouden niet onmiddellijk in verband kunnen worden gebracht met een laag opleidingsniveau of sociale achterstelling. Dit bleek wel het geval bij “racistische autochtonen”. Van de “autochtone” Brusselse leerlingen verklaarde 10 % antisemiet te zijn. Religie bleek een belangrijke verklarende factor voor de aanwezigheid van antisemitische 24 gevoelens. president van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Onderwijs, over de onvoldoende aandacht voor de Holocaust in het onderwijs - 238 (2014-2015). 22 Actuele vraag van de heer Boudewijn Bouckaert tot de heer Pascal Smet, Vlaams minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel, over de oorzaken van het groeiende antisemitisme in België en een mogelijk actieplan ter zake - 76 (2013-2014). 23 Jong in Brussel: een overzicht van de belangrijkste resultaten. Samenwerkingsverband tussen drie onderzoeksgroepen zijnde TOR (sociologie – Vrije Universiteit Brussel), LINC (criminologie – K.U. Leuven) en de Vakgroep Sociale Agogiek (pedagogie – UGent). 24 Commissievergadering nr. C261 – CUL30 (20102011) – 7 juni 2011, pagina 9.

36

De heer Boudewijn Bouckaert concludeerde ( o.c.) “Het antisemitisme bij die leerlingen is theologisch geïnspireerd en er is een rechtstreeks verband tussen moslim-zijn en antisemitische gevoelens koesteren. De oorzaak ligt dus niet bij een sociaaleconomische achterstelling. Bij katholieken met anti-Joodse gevoelens zijn die lang niet zo sterk.” Andere interessante vaststelling was dat in weerwil van de grote heterogeniteit naar etnische herkomst, in Brussel en in Brusselse scholen, jongeren, ondanks alle inspanningen, sterk gericht bleven op de eigen cultuur. De pogingen om het onderzoek in diskrediet te brengen bleven niet uit. Er werden methodologische bedenkingen geformuleerd (vraagstelling…) en er werd zelfs klacht neergelegd.25 Eind 2013 maakte Bureau voor de grondrechten van de Europese Unie 26 (European Union Agency for Fundamental Rights, afgekort FRA) het rapport “ Discrimination and hate crime against Jews in EU Member States: experiences and perceptions of antisemitism” bekend. De resultaten van de online-enquête van het FRA over de ervaringen van Joodse mensen met discriminatie en door haat ingegeven misdaden in acht EU-lidstaten waren “schokkend” te heten. 25

Vigilance Musulmane diende klacht in bij het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding (CGKR) tegen VUB-professor sociologie Mark Elchardus. De klagers verweten hem zijn uitlatingen in de pers. 26 Voor het verslag van het FRA over de bevindingen van de enquête – Discrimination and hate crime against Jews in EU Member States: experiences and perceptions of antisemitism – zie: http://fra.europa.eu/en/ publication/2013/discrimination-and-hate-crimeagainst-jews-eu. Voor de onlinegegevensvisualisatietool van de enquêteresultaten betreffende discriminatie en door haat ingegeven misdaden tegen Joden in EU-lidstaten, zie: http://fra.europa.eu/en/discriminationhatecrime-jews-survey-results.

37

Als aandachtspunten werd verwezen naar het antisemitisme op internet, de toenemende antisemitische discriminatie en het ontkennen of bagatelliseren van de Holocaust en door haat ingegeven misdaden. Twee derde van de respondenten was van oordeel dat antisemitisme in de geënquêteerde lidstaten een probleem is. Drie kwart van de respondenten had het gevoel dat het antisemitisme in de eigen lidstaat de afgelopen vijf jaar was toegenomen. Opvallend was ook dat bijna een kwart van de respondenten verklaarde op zijn minst af en toe geen Joodse evenementen of plekken te bezoeken omdat ze zich daar, of op weg daarnaartoe, als Jood niet veilig voelden. Het onderzoek bevestigde het vermoeden dat men vaak geen aangifte doet van antisemitische gedragingen. Voor België waren de resultaten zeker verontrustend. Van de in ons land wonende respondenten vond meer dan 75 % dat het antisemitisme een groot probleem (gemiddelde alle landen 66 %). Bijna 90 % vond zelfs dat het antisemitisme de voorbije vijf jaar was toegenomen. Eén op de tien respondenten stelde in diezelfde periode slachtoffer van haatboodschappen of geweld te zijn geweest omdat ze Jood zijn. Voor een zeer groot aantal personen was de link met het Israëlisch-Arabische conflict een mogelijke oorzaak. Deze tendens werd (2012) ook door het Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding vastgesteld. In vergelijking met het jaar 2011 was het aantal meldingen gevoelig gestegen ( 42 % tegenover 2011). Het centrum merkte daarbij op dat dit geen volledig beeld gaf van de problematiek. Niet alle meldingen leiden immers tot de een dossier of tot een veroordeling en gesteld werd dat de meldingen (o.c.) “amper het topje van de ijsberg zijn: een

aanzienlijk aantal slachtoffers dient geen klacht in”. Ook in 2009 was het aantal meldingen van mogelijk antisemitisme, na het Israëlische offensief in de Gazastrook, sterk gestegen. En begin augustus 2014 liet het Interfederaal Gelijkekansencentrum weten verontrust te zijn door de toenemende haat en onverdraagzaamheid als gevolg van het geweld in het Midden-Oosten. Het sluipend gif van het relativeren en ontkennen verspreidt zich moeiteloos en schaamteloos. Spijtig genoeg ontbreekt de kennis van bepaalde historische feiten, die ons zouden moeten waarschuwen voor elk soort dérives. Door Luckas Van Der Taelen (en andere leden van het Vlaams Parlement, waaronder De Ridder en De Gucht) werd dan ook niet onterechte gepleit voor een specifieke aanpak van de herinneringseducatie over de Holocaust. De (toenmalige) onderwijsverantwoordelijke manoeuvreerde handig rond dit voorstel door alle initiatieven op te sommen die aantoonden dat men in het onderwijs “discriminatie”, “gendergelijkheid”, “homofoob gedrag” ter sprake bracht. De parlementsleden onderstreepten echter dat, rekening houdende met het manifeste antisemitisme in bepaalde middens, “gerichte acties met betrekking tot antisemitisme” en “opname van lessen over de Holocaust, specifiek in de eindtermen” meer dan ooit nodig waren. De verantwoordelijke minister stelde dat “Onze eindtermen, zowel de vakgebonden als de vakoverschrijdende, zijn nog niet zo lang geleden gewijzigd. Na het in werking treden in 2010 hebben we geoordeeld dat dit eerst moest worden uitgerold. Het was een uitdrukkelijke vraag van de onderwijsverstrekkers om daar tijdens deze legislatuur niet aan te raken.”

Deze “stand still” leidde er toe dat eind 2014 in het Vlaams Parlement, naar aanleiding van de moorden in het Joods Museum, andermaal vragen gesteld werden over het uitblijven van herinneringseducatie m.b.t. de Holocaust 27 . De vraagsteller Jean-Jacques De Gucht verwees in zijn motivering o.m. naar het falen van ons onderwijs in deze. Een rapport van het Bureau van de Europese Unie van de grondrechten toont inderdaad aan dat België de op één na slechtste student is in Europa wanneer het gaat over kennis van het antisemitisme. De vraagsteller merkte op dat de vraag om hier aandacht aan te schenken al langer bestaat. De UNESCO, het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten en het Vlaams Vredesinstituut zijn hierin vragende partij. Hoe het onderwerp Holocaust, op de beste manier als specifiek onderwerp opnemen in de vakoverschrijdende eindtermen is een discussie an sich. Komt erbij dat elk onderwijsnet vrij is bepaalde onderwerpen zoals onverdraagzaamheid, racisme en xenofobie, pedagogisch – didactisch, te vertalen. Er is immers binnen bepaalde grenzen “vrijheid” van eindtermen. Minister Hilde Crevits liet in een van haar antwoorden niet na te onderstrepen dat het goed zou zijn aandacht aan de thematiek van de Holocaust te schenken en dat uit haar zoektocht naar de aanpak door het kabinet van haar voorganger gebleken was dat een (o.c.) “ engagementsverklaring” over het onderwijs ergens ter sprake was gebracht, maar dat deze blijkbaar ergens was blijven hangen (o.c.) 27

Vraag om uitleg van de heer Jean-Jacques De Gucht tot mevrouw Hilde Crevits, viceministerpresident van de Vlaamse Regering, Vlaams minister van Onderwijs, over de onvoldoende aandacht voor de Holocaust in het onderwijs - 238 (2014-2015).

38

“Het is echter zeer vreemd: er is heen en weer geschreven, maar die tekst is nooit ondertekend geraakt.” Wellicht kreeg de herdenking van de “Groote Oorlog” alle aandacht. Zijn bepaalde onderwerpen dan toch te delicaat om in het onderwijs te worden behandeld? Is er angst om waarden over te dragen? De Franse schrijver François-Xavier Bellamy benadrukt in zijn recent werk “Les déshérités ou L'urgence de transmettre” 28 , hoe het onderwijs (en ook ons onderwijs) dringend aan een bezinning toe is. De hedendaagse pedagogiek is immers besmet geraakt door een angst voor de “tradere”. Ons onderwijssysteem creëert op deze wijze generaties “onterfden” en “radelozen” aan wie er geen kompas wordt aangereikt: “Je ne crains pas le choc des cultures, mais le choc des incultures.” Het werk is echter ook te zien als een evaluatie van het door Pierre Bourdieu geïntroduceerde concepten. De situatie in Frankrijk zou ons waakzamer dan ooit moeten maken. De opkomst van antisemitisme, racisme, communautarisme en seksisme in onderwijsinstellingen zijn revelerend voor de teloorgang van de klassieke Republikeinse waarden en staan symbool voor het falen van de integratiepolitiek in Frankrijk. In een (jaren geleden gepubliceerde) ophefmakend werk 29 - zie de getuigenissen en analyses van “professeurs” van onderwijsinstellingen wordt onomwonden gesproken van “territoria” die de Franse Republiek verloren heeft. De gehanteerde paradigma’s falen en laten een effectieve en efficiënte respons niet toe.

Toonde Marion van San (zie onder meer de hoorzitting in het Vlaams Parlement aanvang dit jaar) 30, recentelijk opnieuw niet aan dat de gehanteerde concepten het niet langer doen. De werkelijkheid is immers ontluisterend (o.c.) "Hoe beter jongeren geïntegreerd zijn, hoe groter de kans is dat zij radicaliseren". Vaak gaat het over jongeren die zich in sterke mate richten op de Belgische samenleving, jongeren die uitgingen, alcohol gebruikten, vaak softdrugs. Het zijn meestal jongeren die sociale acceptatie nastreven en (o.c.) “gevoeliger zijn voor uitsluiting en (vermeende) discriminatie. Bij negatieve ervaringen kunnen ze zich afkeren van de samenleving en hun heil zoeken in een deviante groepsidentiteit.” Marion van San voegde er aan toe dat dit “ geen pleidooi (is) om te morrelen aan de fundamenten van het armoedebeleid of geen werk meer te maken van de al veelvuldig aangetoonde discriminatie op de arbeidsmarkt. Dergelijke opmerkingen maken wordt niet steeds gesmaakt, getuige daarvan de reactie die men in bepaalde media en op het internet kon vinden. Niet onterecht vestigde Jozef De Witte, de aandacht op enkele van de kanalen waarlangs het antisemitische gedachtengoed in ons land zich probleemloos (en zo goed als straffeloos) weet te verspreiden. Hij haalde hierbij o.a. de sociale media aan. Via Facebook, via de discussiefora van de kranten herleeft die cultuur van antisemitisme dus als het ware.

28

François-Xavier Bellamy. Les déshérités ou L'urgence de transmettre. Plon.2014. 29 E. Brenner. Les territoires perdus de la République. Fayard. Paris, 2003.

39

30

Commissie voor de bestrijding van gewelddadige radicalisering start met hoorzitting over veiligheid.

Ook door het CRIF werd onderstreept dat “Les réseaux sociaux ont un rôle essentiel dans la propagation d'idées nauséabondes comme l'antisémitisme, sans contrôle et sans possibilité de défense. Europa - een “inconvenient truth”. Eind 2013 verscheen het 31 onderzoek van Ruud Koopmans (Duitse Wetenschapscentrum in Berlijn; afgekort WZB). Koopmans en zijn collegae interviewden 9000 duizend personen in zes West-Europese landen (Oostenrijk, België, Duitsland, Frankrijk, Nederland en Zweden), waaronder zowel “autochtonen” als “migranten” van Marokkaanse of Turkse origine 32 . Dit goed onderbouwde en methodisch correct uitgevoerde titanenwerk leverde heldere, verontrustende, conclusies op met betrekking tot o.a. religieus (islamitisch) fundamentalisme. De onderzoekers concludeerden 33 (o.c.) “There are also some significant country differences: Respondents in Germany and Sweden have the lowest, those in the Netherlands intermediate, and those in France, Belgium and Austria the highest levels of fundamentalism.” En waren o.m. verwonderd over bepaalde resultaten immers (o.c.) “Conversely, Belgium has a comparatively high level of fundamentalism in spite of relatively generous policies regarding 31

Ruud Koopmans. Religious fundamentalism and out-group hostility among Muslims and Christians in Western Europe. Department „Migration, Integration, Transnationalization“. Social Science Center Berlin (WZB).2013 32 Opmerkelijk is dat bijvoorbeeld de krant De Morgen pas begin 2015 naar deze studie verwijst. 33 Religious Fundamentalism and Hostility against Out-groups: A Comparison of Muslims and Christians in Western Europe. Journal of Ethnic and Migration Studies. Journal of Ethnic and Migration Studies. Volume 41, Issue 1, 2015

Muslim and immigrant rights.” Hierbij werd o.m. een Vergelijking met Duitsland gemaakt 34 en werd verder onderzoek verricht naar de plausibiliteit van de tot heden toe nog steeds sterk verspreide oorzaken voor fundamentalisme. De onderzoekers stelden ook vast dat (o.c.) “Because the demographic and socio-economic profiles of Muslim immigrants and native Christians differ strongly, and since it is known from the literature that marginalized, lowerclass individuals are more strongly attracted to fundamentalist movements, it would of course be possible that these differences are due to class rather than religion. However, the results of regression analyses controlling for education, labour market status, age, gender, and marital status reveal that while some of these variables explain variation in fundamentalism within both religious groups, they do not at all explain or even diminish the difference between Muslims and Christians. A cause for concern is that while among Christians religious fundamentalism is much less widespread among younger people, fundamentalist attitudes are as widespread among young as among older Muslims.” In België telde men bijvoorbeeld een groot aantal voorstanders van een terugkeer naar de wortels van de islam en waren ook een hoog percentage van de respondenten voorstander van één interpretatie van de islam. Voor een overgroot deel waren de religieuze wetten zijn belangrijker dan de seculiere wetten. Delicaat waren eveneens de onderwerpen aangaande het tolereren van homoseksualiteit. Anti-Joodse gevoelens werden eveneens duidelijk vastgesteld. 34

Against the idea that fundamentalism is a reaction to exclusion by the host society, we find the lowest levels of fundamentalism in Germany, where Muslims enjoy fewer religious rights than in any of the other five countries.

40

Koopmans merkte terecht op dat religieus fundamentalisme niet uitsluitend een kenmerk is van de islam. Er is sprake van een religieus fundamentalisme tout court dat gekenmerkt wordt door een aversie tegenover niet “soortgenoten” (de zogeheten out-group). De vijandigheid tegenover niet groepsleden kan inderdaad moeilijk een exclusieve moslimaangelegenheid worden geheten. Indien men spreken kan van een christelijk fundamentalisme, dan was één van de conclusies echter dat moslims veel fundamentalistischer (lees: veel vijandiger staan tegenover niet geloofsgenoten) dan christenen. Wie de resultaten doorneemt denkt hierbij onvermijdelijk aan het standaardwerk van de sociaal – psycholoog Milton Rokeach35 “The open and closed mind: investigations into the nature of belief systems and personality systems”. Rokeach studeerde o.a. bij Maslow en was een tijd lang assistent bij Adorno. Het onderzoek ontkrachtte ook de zogeheten inburgeringstheorie. Immigranten bleken, alle inspanningen ten spijt, immers niet “geassimileerder” naarmate het aantal generaties toenam. Religieuze voorschriften hebben (voor moslims) een zeer dwingend karakter. Conclusie van het onderzoek was dan ook dat religieus fundamentalisme, in West - Europa, allesbehalve een marginaal fenomeen is. De Nederlandse hoogleraar Afshin Ellian, bekend om zijn polemische bijdragen, vatte het kernachtig samen (o.c.) “Schokkend hoeveel westerse moslims fundamentalisme steunen”.36

De catalogus aan (vermeende) oorzaken volstaat volgens hem niet meer om dit gedrag te verklaren immers (o.c.) “Uit het onderzoek blijkt eveneens dat er geen eenduidige, directe relatie bestaat tussen discriminatie, racisme of werkloosheid en de resultaten van dit onderzoek. Laten we ook niet uit het oog verliezen dat werklozen hier niet op een extreem inhumane wijze worden behandeld door de staat. Deze cijfers moeten consequenties hebben voor wetten en beleid.”

35

rechtenfaculteit van de Universiteit Leiden en publiceert regelmatig. Zie o.a. Elsevier. 02/03/2015. 37 Ian Buruma, Avishai Margalit. Occidentalisme. Het westen in de ogen van zijn vijanden”, Uitgeverij: Atlas.

Milton Rokeach “The open and closed mind: investigations into the nature of belief systems and personality systems”. New York. Basic Books. 1960. 36 Ellian is hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschap en wetenschappelijk directeur van Instituut voor Metajuridica aan de

41

Occidentalisme versus oriëntalisme In 2004 werd door Ian Buruma en Avishai Margalit een interessant werk op de markt gebracht getiteld “Occidentalisme. Het Westen in de ogen van zijn vijanden”. 37 Met de term “occidentalisme” introduceerden beide auteurs een tegenhanger voor het eerder door Edward Said geïntroduceerde begrip “oriëntalisme”. Beoogde Said hiermede een “koepelterm” waaronder de westerse vooroordelen tegen het Midden-Oosten konden worden gekantonneerd, dan wilden Buruma en Margalit op zoek gaan naar de oorzaken, de geschiedenis en vooral van de verspreiding van de aversie voor de westerse beschaving. Anders gesteld: wat stoort sommigen in de levenswijze van de “occidentalist”? Wat maakt deel uit van de “beeldvorming”? In hun werk gaan de auteurs op zoek naar de bronnen van het occidentalisme. Zo komen zij ook terecht bij de islam.

Hierbij verwijzen zij onder meer naar de geschriften van Sayyid Qutb, die het westen als vijand van de moslims beschouwde. Na een studieverblijf in Amerika was hij van mening dat dat westerlingen gewoonweg, gezien hun corrupte levenswijze, niet in staat zijn tot hogere morele of zingevende activiteiten. In zijn ogen was het Westen niet meer of niet minder dan een grote hoerenkast. Buruma en Margalit tonen aan hoe dit aantrekkelijke, zingevende (hernieuwde) discours ook door bekeerden en sympathisanten in West – Europa overgenomen wordt en een snelle verspreiding kent. In de ogen van de aanhangers van deze stroming is de enige oplossing een religieus renouveau, iets dat enkel gerealiseerd kan worden na de onvermijdelijke zuivering in het Westen waaraan ook de al te verwesterde machtshebbers in de van oorsprong als moslimlanden bekende contreien, moesten worden onderworpen. Het is historisch correct, dat in aanvang, de westerse waarden door lokale elites (om vaak opportunistische redenen) werden geïntroduceerd en geconsolideerd (op al dan niet gedwongen wijze; zie o.a. Kemal Attatürk in Turkije en de Sjahs van Perzië). Samen met de aftakeling van het Westenmachtscentrum, zou, de aantrekkelijkheid van deze waarden snel kwijnen. Parallel hiermede nam ook de kritiek op de scheiding tussen wereldlijke overheid en religieuze overheid, mensenrechten, parlementaire democratie toe. Huntington had het in dit verband over de de-secularisering van de wereld. God nam wraak. Seculiere, materialistische waarden, de eeuwige zoektocht naar het compromis en de hang naar comfort, staan in de ogen van de critici, lijnrecht tegenover waarden waarin geloof, eer en heldendom vereerd worden.

De rede, de wetenschap, het materialisme bieden immers geen oplossing voor de echte noden van het volk. Materialisme staat er loodrecht tegenover idealisme. Verderfelijk egoïsme staat er tegenover de onbaatzuchtige opoffering. De auteur weiden uit over de “Stad”38, te zien als de plaats van verderf. De aanval op de Twin Towers is volgens hen dan ook te zien als een regelrechte aanval op de “verdorven Stad”. Het einde van de grote verhalen, van de klassieke ideologieën opende de deur voor religie. Religieus geïnspireerde internationale bewegingen namen de plaats in van de uitgeklede (seculiere) naties. Traditionalistische, fundamentalistische strekkingen kenden een heropleving … of werden gewoonweg zichtbaarder. Ontredderde gemeenschappen kregen aldus een houvast aangereikt en ruilden zonder problemen vaak moeizaam verworden vrijheden in voor sociale corsetstructuren en zekerheden.

38

Zie ook bij ons Cosmus Flam. Teilopa. De Oogst. 1935. Teilopa is een samentrekking van Templum Illustre Europae. Het boek is een vermanend pamflet tegen het modernisme en de verlokkingen van de stad. Het orgaan van het Algemeen Verbond van Katholieke Schrijvers en Boekengids waren dit boek genegen.

42

In grote delen van onze wereld is religie een politieke macht van betekenis geworden, dankzij de activiteiten van niet zelden geradicaliseerde groeperingen, die bijvoorbeeld wel gebruik maken van democratische verworvenheden en moderne technologieën, maar de open samenleving zelf een vrij verwerpelijk iets vinden. Ook de schizofrene instelling van onder meer de Saudi’s gekneld tussen de petrodollars en het wahabisme (resulterende in een soort (o.c.) “officieel goedgekeurde hypocrisie” zou koren op de molen blijken. Zo werden bijvoorbeeld het wahabisme en de takfiri-stroming exportproducten. De Franse auteur Taguieff legt de link tussen het Occidentalisme en het antiJoodse ressentiment. “Aujourd'hui, c'est au contraire en détestant l'Occident qu'on va haïr le peuple juif, car il symbolise désormais ce qu'on veut détruire (judéochristianisme, capitalisme, libéralisme, impérialisme). Le peuple juif a été désorientalisé ou désémitisé, pour être radicalement occidentalisé", aldus Taguieff. Buruma en Margalit zien in de convergentie van het islamitisch politiek radicalisme en het puriteinse fundamentalisme een van de belangrijkste bronnen voor de huidige conflicten. Het Westen is corrupt. Idolate (soms onderdrukkende) regimes verhinderen de totstandkoming van islamitische staten. Van Noord – Afrika tot Indonesië heeft zich een antiwesterse, fundamentalistische, puriteinse, antikapitalistische ideologie weten te verspreiden. Hier dagen dan onder meer de Joden op. Zij worden gezien als de handlangers, de promotoren van het kapitalisme, als de (o.c.) de “parasitaire vijanden van de culturele authenticiteit”.

De Frans-Libanese schrijver Amin Maalouf39 betoogde terecht dat identiteiten gevaarlijk kunnen worden (hij heeft het over “Les identités meurtrières”), indien men deze identiteit tot één enkel kenmerk wil reduceren en verabsoluteren. Het samenleven met andere “identiteiten” wordt dan onmogelijk. Zo is elke groepsidentiteit, waaronder religie, een identificerend toevluchtsoord, een soms gevaarlijke apodictische moorddadige zingever geworden. Identiteiten worden vandaag blijkbaar van het internet gehaald. Losgeraakt van een zekerheid gevend kader bricoleert men identiteiten. “Je suis un épicier casher” Bizar dat het hernieuwde, toenemende antisemitisme zo moeizaam werd onderkend. De politiecijfers en klachten aangaande antisemitische incidenten liegen er niet om. De onderzoeken die peilen naar de houding van (autochtone en allochtone) jongeren en volwassenen jegens de Joodse populatie laten aan duidelijkheid niets te wensen over. Vaak wordt er een amalgaam gemaakt tussen de staat Israël, de Israëliërs en de Joden in de diaspora. Waarom doet Israël de gemoederen steeds zo hoog oplaaien, terwijl het zeker niet de enige natie is die zich weet te misdragen? Traditionele dooddoener is dan het leggen van de link met de Joodse nederzettingspolitiek. Was de oprichting van de staat Israël de bron van alle kwaad? Volstaat het om het Joods – Arabisch conflict als verontschuldiging te gebruiken om de Joden, waar ook ter wereld, aan te pakken of de Palestijnse dérives te minimaliseren?

39

Amin Maalouf. Moorddadige identiteiten: een betoog tegen zinloos geweld. Arena.1999.

43

Even bizar is het dat het blijkbaar niet steeds even evident is om antisemitisme ter discussie te stellen, te veroordelen. Er rijst snel een vermoeden van het steunen van Israël. Het label “filosemiet” is niet veraf. Meer dan vroeger is het benoemen van een individu of groep tot filosemiet niet enkel een argumentum ad hominem waarmede men iemand onmiddellijk verdacht en onbetrouwbaar maakt (betrokkene lijkt wel het lidmaatschap te bezitten van een of ander groezelig gezelschap), het is ook een boodschap dat de benoemde blind is voor dat wat door Elma Drayer omschreven werd als de manifeste onwil om in te zien dat 40 Israël “Enige Schurkenstaat tussen Louter Vreedzame Naties” is. De moorddadige raid op de redactie van Charlie Hebdo en de slachtpartij in de Joodse supermarkt en de reacties hierop intrigeerden Max Pam zo dat hij zijn bevindingen in een artikel in de Volkskrant vastlegde. Haarscherp analyseert Pam de gehanteerde retoriek en de recuperatiepolitiek door hen die dit alles hebben zien groeien en soms hebben laten begaan. De ontzetting, de woede, de obligate samenhorigheid, de relativering … om vervolgens op zoek te gaan naar mogelijke uitlokking bij de slachtoffers. Het resultaat is vaak de vraag voor empathie voor de daders, zij hebben immers ergens wel een punt. De incidenten beperken zich niet tot de aanval op Charlie Hebdo of de Joodse winkel en, wat belangrijk is, door de terreurdaden is de kans op groeiende polarisering binnen de samenleving, meer dan waarschijnlijk. Het nieuwe antisemitisme kent momenteel blijkbaar een niet onbelangrijke aanhang binnen bepaalde

groepen, die in een zoektocht naar identiteit en vaak beïnvloed door beeldenstromen die niet steeds de werkelijkheid weergeven, een gevaarlijk amalgaam maken van antisemitisme, antizionisme en anti - Israëlische gevoelens. Parallelle communauteiten worden echter gelegitimeerd in hun optreden indien er geen duidelijke signalen worden gegeven. Samenleven is een opgave waaraan moet worden gewerkt. Het kan echter eveneens moeilijk worden ontkend dat binnen bepaalde Joodse middens deze kritiek welgekomen is. Kritiek op Israël is dan bij voorbaat gedoemd om te verworden tot Jodenhaat. De kritiek op de andere, op het anders zijn vervult spijtig genoeg een bijzondere, multifunctionele rol en is zo moeilijk weg te werken, dat herhaalde inspanningen noodzakelijk zijn. Er is dan ook meer nodig dan lespakketten of reizen naar Auschwitz, er moeten grenzen worden gesteld. Een aantal Franse academici en auteurs waaronder Pierre André Taguieff en Pascal Bruckner vragen inspanningen. In hun bijdragen pleiten zij er voor om de recente golf incidenten diepgaand te analyseren en het niveau van het beschrijvende te verlaten om ook de dieperliggende oorzaken, die dit alles faciliteren, in kaart te brengen. Beschrijven staat niet gelijk met verklaren. Het huidige arsenaal aan ingezette middelen faalt vaak. Stigmatisering helpt niemand verder. Een open, correct, intellectueel debat is noodzakelijk. Het eindresultaat mag niet opnieuw het inzetten van de zoveelste “strategie” door de sociale techneuten zijn, waarna (o.c.) “het leven zijn gewone gang en is het wachten op de volgende aanslag”.

40

Hedendaags antisemitisme. Vrij Nederland. 30/09/2014.

44

Dit leidde tot de uitspraak van Max Pam, Nederlands schrijver, journalist, medewerker aan radio en televisie dat “Er zijn geen Nazi’s meer nodig om Europa Judenfrei te maken”.

Het komt de Overheid dan ook toe een sterk moreel, politiek en juridisch antwoord te geven.

Een sabbatjaar

Soms ben ik mee aanwezig op teamvergaderingen. Daar waak ik over de ethische kant van het overleg. Worden de patiëntrechten gerespecteerd? Blijft de autonomie van de patiënten gewaarborgd? Zijn er vragen bij de medewerkers over euthanasiewetgeving...? Een ziekenhuis vormt een leefwereld op zich, een biotoop die soms wat afgesloten lijkt van de buitenwereld. Als mensen lang opgenomen zijn, kan hen dat vervreemden van het dagelijkse Belgische leventje buiten de ziekenhuismuren. Dus is het een deel van mijn taak om daarover te waken. Met de dienst levensbeschouwelijke zorg brengen wij op verschillende manieren de loop van de seizoenen en enkele jaarlijkse themadagen in beeld. We stonden mee aan het ontstaan van de kunst- en cultuurcommissie, die de gangen kleur geeft met tentoonstellingen van regionale schilders en fotografen. Op 21 juni, Wereldhumanismedag, krijgen bezoekers een bloemetje aangeboden in de inkomhal van het ziekenhuis. Het zijn stuk voor stuk manieren om een verblijf in het ziekenhuis op elk gebied zo helend mogelijk te maken. Ik houd u op de hoogte van nieuwe initiatieven dit jaar. Tenslotte heb ik af en toe een overleg met mijn collega’s moreel consulenten van de ziekenhuizen elders in het land. Zo kunnen we elkaar inspireren en de kwaliteit van onze bijstand in de ziekenhuizen bewaken. En ik spring af en toe eens binnen bij de collega’s van het Huis van de Mens in Vilvoorde.

Beste lezer, Zoals vorig jaar aangekondigd ging ik er een sabbatjaar tussenuit voor een reis op de fiets van Antwerpen naar Singapore. Intussen ben ik een prachtige ervaring en veel stof tot inspiratie rijker, en vooral… weer op post als moreel consulent in het AZ Jan Portaels. Net als vóór mijn vertrek bericht ik u graag over de activiteiten en morele bijstand in het ziekenhuis. Vandaag een korte opfrissing. Wat doe ik zoal als moreel consulent in het ziekenhuis? In de eerste plaats morele bijstand verlenen aan patiënten en hun naasten. Mensen die een schokkende gebeurtenis meemaakten, ernstig zieke mensen, oude en fragiele mensen, mensen die stervende zijn, mensen die met verlies geconfronteerd worden… Een ziekenhuisopname is immers vaak een ingrijpend moment en schudt het dagdagelijkse leven door elkaar. Ik voer ondersteunende gesprekken, maar verzorg ook kleine overgangsritueeltjes als mensen dat wensen. En naast verdriet en zorgen wordt er heel wat gelachen in de ziekenhuiskamers: om die fijne herinnering van lang geleden, of om dat been dat gisteren nog niet meewilde en vandaag wél weer. Er is het genot van een goed gesprek, de weldaad van een unieke ontmoeting te midden van de drukke bedrijvigheid in de ziekenhuisgangen, dat kleine lichtpuntje dat wat moed geeft.

45

Alain Vannieuwenburg

We houden elkaar op de hoogte van onze activiteiten en stemmen de vrijzinnig-humanistische werking binnen en buiten het ziekenhuis op elkaar af. Bent u of is een familielid in het AZ Jan Portaels opgenomen, dan kan u me steeds contacteren.

Contactgegevens: Kathleen Verhelst Moreel consulente AZ Jan Portaels Gendarmeriestraat 65 1800 Vilvoorde 02/257.55.91 [email protected] Bureau: Levensbeschouwelijke Dienst, F-blok, aan de passerelle

46