Voortgangsrapportage januari – juni 2014 Landbouwproject Gomboro, Burkina Faso (2012 – 2016)
Sinds 2012 voert Heifer Nederland het landbouwproject uit in samenwerking met de Burkinese partner Asudec (Africa’s Sustainable Development Council). Dit project richt zich op twee gemeenschappen: Gonsé, vlakbij de hoofdstad, en Gomboro, in het noorden. In Gomboro krijgen 250 gezinnen hulp met het verbeteren van hun inkomen en voedselzekerheid door middel van pluimveehouderijen en boomgaarden. In Gonsé, waar het pluimveeproject al is afgerond, zullen 350 gezinnen gesteund worden in de aanleg van boomgaarden. Er wordt speciale aandacht besteed aan duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen. Het project hangt nauw samen met het educatieproject in Gomboro, dat in oktober 2011 van start ging. De doelstellingen van dit project zijn als volgt: Het mobiliseren van de lokale bevolking tegen armoede Om dit doel te bereiken zal de lokale bevolking gedurende de gehele periode nauw betrokken worden bij de projectfases: tijdens planning, implementatie en evaluatie. Daarnaast zal er ook concreet gewerkt worden aan armoedebestrijding door het slaan van 3 diepe putten die zorgen voor schoon drinkwater in de gemeenschap van Gomboro. Het verbeteren van voeding en inkomen van kleinschalige boerenfamilies in de projectgebieden Er worden tenminste 250 kippenhouderij-bedrijven opgezet, waarbij 150 gezinnen ieder 9 kippen en 1 haan ontvangen van Asudec (originele plaatsing). 100 gezinnen krijgen hetzelfde aantal pluimvee doorgegeven uit de nakomelingen van de originele plaatsing. Tenminste twee gezinsleden zullen diverse trainingen volgen: duurzame landbouwmethoden, pluimveehouderij, vermarkting van producten, manvrouw verhoudingen, etc. Daarnaast wordt er een gemeenschappelijke opslagruimte gebouwd voor vaccinaties, veevoer en dergelijke. Betrokken vrouwen kunnen een spaarrekening openen bij microkredietorganisatie MECRA. Verbetering van biodiversiteit en vegetatie, en duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen Er worden familiebosjes en gemeenschappelijke bosjes 1 geplant om de ongebreidelde houtkap te voorkomen. Daarnaast wordt voorlichting en training worden gegeven over het planten en verzorgen van bomen, bodem- en waterconservering en bosbrandpreventie.
1
Het originele doel voor de bosjes is bijgesteld van 150.000 bomen naar 50.000 bomen. Het is in de praktijk gebleken dat het
beheer van de bosjes voor gezinnen moeilijker blijkt dan gedacht en daarnaast zorgen landrechten voor obstakels.
Belangrijkste geplande activiteiten van deze periode
Activiteit voltooid
Ondersteuning 50 nieuwe gezinnen met kippen, hokken en voer
√
Selectie overige gezinnen (100) in Gomboro
√
Training van deelnemende gezinnen
√
Monitoring van kippenhouderij-bedrijven
√
Monitoring bosjes
√
Tussentijdse evaluatie
√
Activiteiten:
1. Ondersteuning en selectie gezinnen De 50 nieuwe gezinnen die in juli-december 2013 zijn geselecteerd hebben deze periode materialen ontvangen en training gevolgd over de bouw van kippenhokken, die onderdak kunnen bieden aan 100 kippen. Deze 50 nieuwe gezinnen hebben na de bouw van de hokken ieder hun kippen, haan en kippenvoer ontvangen en inmiddels heeft deze groep gemiddeld 80 kippen per gezin. Dit resultaat is enorm motiverend voor zowel de projectdeelnemers als hun dorpsgenoten. Momenteel zijn alle 150 gezinnen voorzien van kippen en een haan (originele plaatsing), zij zullen in de nabije toekomst hun levende lening aflossen door 100 andere families hetzelfde aantal kippen te schenken. Deze 100 nieuwe gezinnen zijn inmiddels geselecteerd en zullen in 2015 beginnen met de bouw van de kippenhokken die betaald worden door de aflossing van constructiemateriaal van de 150 geholpen gezinnen.
2. Training van deelnemende gezinnen Er zijn deze periode weer diverse trainingen gegeven. De nieuwe gezinnen hebben hun kennis verbeterd op het gebied van dierenverzorging, bouwen van kippenhokken, hygiëne en dierenziektes. Volgens planning hebben tenminste 2 gezinsleden deelgenomen aan de trainingen. Inmiddels zijn vanaf de start van dit project in totaal 780 mensen getraind op het gebied van duurzame pluimveehouderij. Dit zijn leden van de deelnemende boerengezinnen en andere geïnteresseerden, zoals buren en vrienden van de projectdeelnemers. Op het gebied van bomenteelt hebben deze periode ruim 550 boeren voorlichting gekregen over de achteruitgang van het ecosysteem (aanhoudende droogte, verwoestijning, erosie, onvoorspelbare neerslag) met praktische tips hoe als boer hier mee om te gaan. Daarnaast hebben 200 boeren in Gomboro en 225 boeren in Gonsé voorlichting gekregen over duurzame boomteelt voor de realisatie van
de familie- en gemeenschappelijke bosjes. Gedurende de projectperiode zijn nu 1.158 mensen getraind in duurzame bomenteelt en het behoud van natuurlijke hulpbronnen. Naast het trainen van de projectdeelnemers is er deze periode ook voorlichting gegeven aan de raadsleden van Tougan (regio waaronder Gomboro valt). Vaak ziet men de benoeming van een raadslid meer als een ceremoniële functie dan als een taak waar verantwoordelijkheden mee gemoeid zijn. Daarnaast ligt het educatieniveau van de raadsleden niet erg hoog. In samenwerking met de burgemeester van Gomboro, heeft ASUDEC en de CLA2 25 raadsleden geïnformeerd over burgerschap, bestuur en het landbouwproject.
3. Monitoring kippenhouderij-bedrijven De regioverantwoordelijke, Issouf Kabore, bezoekt regelmatig de 100 lopende kippenhouderij-bedrijven. 11.601 kippen zijn gevaccineerd (New Castle ziekte) en ontwormd en 5.963 kippen zijn behandeld voor ziektes. Voor de start van dit project was het gebrek aan dierengezondheidzorg een groot probleem. Nu is dit verleden tijd, want voor een kleine vergoeding kunnen andere dieren (naast kippen) ook behandeld worden bij Issouf en hier wordt gretig gebruik van gemaakt. Deze periode zijn 652 schapen, 24 geiten, 378 koeien en 241 ezels behandeld tegen onder andere parasieten, huidziektes, etc. Stafleden van ASUDEC en de CLA gaan regelmatig in gesprek met de projectdeelnemers om de voortgang van het project te volgen en om eventuele problemen tijdig te signaleren en op te lossen.
4. Monitoring bosjes Deze periode zijn er 11.402 bomen aangekocht voor Gomboro (5.640) en voor Gonsè en Gampèla (5.762). Het regenseizoen is dit jaar langzaam van start gegaan, waardoor de boompjes in juni geplant zijn. Dit betekent dat de herbebossing zal plaatsvinden in juli. In totaal zijn er nu 22.977 bomen geplant verdeeld over 3 scholen, het gemeentehuis, trainingscentrum, 5 gemeenschapsbosjes en 623 huishoudens. Net als een jaar geleden is er weer een bos omheind met prikkeldraad om de bomen te beschermen tegen rondzwervend vee. In totaal zijn er nu 5 percelen omheind (3 in Gomboro en 2 in de omgeving (Sia en Konga) met een totaal oppervlakte van 13.26 hectare. De omheining is echter niet sterk genoeg, met name om koeien buiten te houden. In de toekomst zal er daarom gekozen worden voor doornachtige struiken (zie uitdagingen).
2
Team van afgevaardigden uit alle wijken die de schakel vormen tussen ASUDEC en de lokale gemeenschap
5. Tussentijdse evaluatie Dit project is nu over de helft van de projectperiode; een moment waarop het goed is om de balans op te maken. Asudec heeft een interne tussentijdse evaluatie uitgevoerd in juni waarbij de verschillende doelstellingen onder de loep zijn genomen. Bij de evaluatie zijn verschillende stakeholders betrokken: leden van de CLA, projectdeelnemers, traditionele dorpsvertegenwoordigers, gemeentebestuurders, en een delegatie van Asudec. Eerder gebruikte participatieve methodes 3 uit 2012 en de interne evaluatie van het educatieproject (dat gelinkt is aan het landbouwproject) maakte deze interne evaluatie makkelijk uitvoerbaar.
3
Rapid Rural Appraisal (RRA) methode zoals de probleemboom met oplossingen.
Een overzicht van de opgemaakte balans van de projectdoelen wordt weergegeven in onderstaande tabel. Doelstelling4
Geplande resultaat
Behaalde resultaat Met behulp van participatieve methodes worden de projectdeelnemers, de CLA, dorpsleiders en gemeentebestuurders betrokken bij de gehele projectcyclus
1. Mobiliseren van de
1.1 Bevolking betrokken bij
(planning, uitvoering, evaluaties). Naast kennis van het project heeft deze methode
project
gezorgd voor meer inzichten bij de gemeenschap over hun geschiedenis en cultuur. Inmiddels wordt het project gedragen door de gemeenschap wat zich onder andere
lokale bevolking tegen
uit in de jaarlijkse kippendag die in samenwerking wordt georganiseerd met de
armoede
gemeente van Gomboro, Asudec en leden van de CLA. 1.2 Toegang tot drinkwater (3 putten)
Er zijn inmiddels 3 putten geslagen die drinkwater bieden aan de dorpsbewoners van Gomboro en het vee. Er kunnen nu makkelijker constructies gebouwd worden voor huizen en stallen, aangezien het maken van goede bakstenen water vereist. 150 gezinnen zijn voorzien van kippen en startmaterialen (materiaal voor hokken, voer) en zijn inmiddels een kippenhouderij-bedrijfje gestart. Nagenoeg alle deelnemers hebben de geleerde lessen van de trainingen in de praktijk gebracht wat zich vertaalt in een aanzienlijke groei van hun aantal kippen. De 150 gezinnen hebben gemiddeld 64 kippen per gezin. De service voor dierengezondheid werpt ook
2. Verbetering voeding en inkomen boerengezinnen
2.1 250 kippenhouderij-bedrijven
zijn vruchten af; de veesterfte is gedaald van 80% naar 15%. 65% van de 150 boeren die voorbij de periode van gratis vaccinaties zijn, maken nu gebruik van deze diensten op eigen kosten (doel was 60%). De meeste gezinnen hadden geen of minder dan 10 kippen bij de start van het project, waardoor hun aantal kippen met 600% gestegen is (doel was 300%). [Hierbij moet echter wel in acht genomen worden dat de boeren nog niet hun levende leningen hebben afgelost aan nieuwe gezinnen.] 90% van de 150 boeren koopt regelmatig de geadviseerde voeding voor
4
In het interne evaluatie rapport zijn de doelstellingen opgesplitst: doel 1 = Objective I & II, doel 2 = Objective III & IV, doel 3 = Objective V & VI
hun pluimvee. Gemiddeld verkopen de boeren 32 kippen op de markt en worden de inkomsten met name gebruikt voor kleine huishoudelijke uitgaves, zoals eten, schoolmaterialen voor de kinderen en kleine doktersrekeningen. 2.2 Verbetering kennis door
In totaal hebben 780 boeren training genoten over duurzame veehouderij.
training
Er is een opslagruimte gebouwd voor voer en vaccinaties (twee koelinstallaties). Inmiddels is er 45 hectare braakliggend grond herbebost. Hiervoor zijn 22.977 bomen
3.1 250 familie bosjes in Gomboro en 350 in Gonsé 3. Verbeterde biodiversiteit
(50.000 bomen geplant)
geplant verdeeld over 623 gezinnen, 3 scholen, het gemeentehuis en andere gemeenschapsgronden. Er zijn nu 5 bosjes (1.326 hectare) omheind door prikkeldraad ter bescherming van loslopend vee. Dit blijkt echter niet afdoende te zijn en Asudec zal in de toekomst kiezen voor doornachtige struiken. Deze hebben
en vegetatie en duurzaam
weliswaar langere tijd nodig om bescherming te bieden maar is een duurzamere en
gebruik van natuurlijke
effectievere oplossing.
hulpbronnen
Er zijn 1.158 mensen voorgelicht over bomenaanplant en duurzaam gebruik van land 3.2 Verbetering kennis 1.200
en bossen. Men is zich bewust van de noodzaak van herbebossing en de toewijzing
mensen over bomenaanplant en
van grond hiervoor gaat makkelijker bij de nieuw geselecteerde gezinnen. Maar de
duurzaam land- en bosgebruik
overlevingskansen van de geplante bomen is nog niet voldoende, variërend van 3060%.
Impact op de families
In de bovenstaande tabel staan al een aantal resultaten die tot impact hebben geleid bij de boerengezinnen. Hieronder staat een compilatie van de meest in het oog springende impact 5. Het landbouwproject heeft met name een enorme boost gegeven aan het zelfvertrouwen van de deelnemers in Gomboro. Voorheen zagen de inwoners nauwelijks mogelijkheden voor ontwikkeling als boer in een droog en onvruchtbaar gebied. Met het opstarten van pluimveehouderijen, verbeterde toegang tot water, bomenteelt en een trainingscentrum voor werkloze jongeren (educatieproject), staat Gomboro op de kaart. Dit alles wordt op de jaarlijkse kippendag tentoongesteld; inmiddels een evenement waar honderden mensen in de omgeving (waaronder politieke vertegenwoordigers) op af komen. Het gevoel van reddeloosheid dat men vroeger had, is ook omgeslagen door de overdracht van kennis via de trainingen aan boeren en door de komst van Mr. Kabore, de veearts. Dankzij hem is er toegang tot gezondheidszorg voor dieren. Na de trainingen is het aantal kippen per huishouden snel gestegen met gemiddeld 60 kippen per gezin. Bij de dierenarts kan men terecht voor vaccinaties en medische behandelingen voor zowel kippen als andere dieren. De veesterfte is teruggedrongen van 80% naar 15%. Daarnaast zorgen de aangeleerde technieken voor meer en gezondere kippen. 10 tot 32 kippen worden verkocht (€ 15 tot € 98). Dit zorgt voor een beter inkomen. De verkoopprijs voor kippen is momenteel gunstig. Voor de meeste projectdeelnemers is de verkoop van kippen hun basisinkomen. Dit maakt hen enerzijds afhankelijk van pluimvee, maar verschillende projectdeelnemers investeren de opbrengst van kippen in geiten of schapen. Waar de verkoop van kippen wordt gebruikt voor kleinere huishoudelijke uitgaves zoals voeding, schoolmateriaal en kleine doktersrekeningen, fungeren geiten en schapen als een spaarrekening. De opbrengst van deze dieren kan worden gebruikt voor grotere investeringen zoals de bouw van een huis of de betaling van schoolgeld. In vergelijking met het begin van het project gaan er nu meer kinderen naar school; betaald uit de inkomsten van de kippenverkoop. Daarnaast zijn families in staat kleren en schoenen voor hun kinderen te kopen. Doktersbezoeken zijn ook gestegen, met name voor kinderen. Gezondheidszorg is gratis voor kinderen, maar dit geldt niet voor de benodigde medicijnen. In de afgelopen periode hebben de 100 boerengezinnen (dus niet de nieuwe 50 gezinnen) geen gebrek aan voedsel gekend en was er zelfs een kleine verbetering in het voedingspatroon (de gewone maaltijd wordt afgewisseld met gedroogde vis, verse groenten (veelal okra) en soms vlees).
5
Deze informatie komt uit het interne evaluatierapport, het halfjaarlijkse voortgangsrapport en het jaarlijkse PME document.
Wat betreft de man-vrouw verhoudingen in het gezin heeft de man meer zeggenschap als het gaat over beslissingen m.b.t. de verkoop van dieren, maar sinds het project zijn vrouwen wel meer betrokken bij de pluimveehouderij (schoonmaken en voeden).
Uitdagingen Het project biedt gratis vaccinaties aan de projectdeelnemers voor het eerste jaar, daarna moeten zij dit uit eigen zak betalen. Zoals eerder vermeld kan 65% van de boeren die geen gratis vaccinaties meer krijgen hieraan voldoen. Zij kiezen wel vaak voor de goedkoopste varianten, die niet altijd sterk genoeg zijn tegen alle ziektes. In de toekomst zal er tijdens de trainingen voorlichting worden gegeven over de verschillende mogelijkheden van de beschikbare vaccinaties en de effectiviteit hiervan. De bomenteelt is de grootste uitdaging van dit project. Er is vooraf niet goed ingeschat wat de beste methode is voor het onderhoud. Men heeft te kampen met rondzwervend vee, vooral in de droge periode, en de gebruikte prikkeldraad omheiningen zijn niet sterk genoeg om met name koeien buiten te houden. Daarnaast bemoeilijken landrechten de toewijzing van land voor herbebossing. Inmiddels hebben Asudec en de CLA geleerd van de eerste 3 projectjaren en geeft men nu de voorkeur aan familiebosjes in plaats van gemeenschapsbossen. Het ‘ownership’ voor het beheer van de bossen is bij familiebosjes hoger. In de toekomst zullen doornachtige struiken gebruikt worden om percelen te omheinen. Deze groene omheining heeft langer de tijd nodig om een goede bescherming tegen vee te bieden, maar is op de lange termijn een meer duurzame oplossing welke in lijn ligt met de doelstelling voor bomenteelt. De jaarlijkse kippendag in december wordt momenteel als het grote succes gezien van dit project. De voorgaande edities werden georganiseerd door de gemeente van Gomboro in samenwerking met Asudec en de CLA. In de planning van dit project is opgenomen dat de projectdeelnemers deze verantwoordelijkheid op zich nemen, waardoor de rol van Asudec minder kan worden. Dit heeft ook betrekking op de financiële kant van het evenement. Een mogelijkheid is dat elke projectdeelnemer een financiële bijdrage levert in natura door 1 kip te doneren. De kippendag van dit jaar (2014) zal moeten uitwijzen of de projectdeelnemers echt toegewijd zijn en hun enthousiasme om kunnen zetten in daden. Het projectgebied is een moeilijk gebied om in te werken. Dit was van te voren bekend, maar om realistisch te blijven over de behaalde resultaten is het goed om de uitdagingen nogmaals te beschrijven. Met name in de droge periodes zijn de grasweides voor vee schaars, is er weinig schaduw voor de kippen en versnelt de woestijnwind de verspreiding van vogelziektes. Daarnaast bemoeilijkt de dalende bodemvruchtbaarheid de bomenteelt. Zeker in een tijd waarin ontwikkelingssamenwerking gaat over het snel behalen van resultaten is het belangrijk dat juist in deze moeilijke gebieden, waar de armoede groot is, kansen gecreëerd worden voor de lokale bevolking.
Activiteiten komende periode
Organisatie Kippendag (december 2014)
Herbebossing 11.402 aangekochte bomen in juli
Continuering trainingen
Continuering monitoring bosjes en kippenhouderij-bedrijven
