1
VFD vzw. Vlaams Forum voor Diagnostiek in de psychologische en pedagogische begeleiding en hulpverlening vzw.
Voorstel tot oprichting van een VLAAMS CENTRUM VOOR DIAGNOSTIEK
Ontwerp januari 2009 Confidentiële nota voor VFD-leden en kabinetten Welzijn, Onderwijs en Werk
Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
2
1. Analyse van de huidige stand van zaken 1.1. De externe context: Burger en beleid verwachten veel van diagnostiek1 in het werkveld van onderwijs, hulpverlening en arbeid2. De overheid is ervan overtuigd dat tijdige onderkenning en een juiste indicatiestelling van problemen welzijnsbevorderend en kostenbesparend zijn; de burger met functioneringsproblemen ervaart dat efficiënte zorgtoewijzing, onderwijskeuze, jobbegeleiding en hulpverlening zijn levenskwaliteit verhogen. Beiden verwachten terecht dat de hiertoe nodige diagnostiek deskundig en efficiënt gebeurt. Naast deze verwachtingen zien wij een tweede belangrijke factor, m.n. het feit dat de problematieken die zich voor diagnostische evaluatie aandienen steeds diverser en complexer worden. Enerzijds is dit ten gevolge van een algemeen maatschappelijke evolutie, anderzijds kent het inzicht in oorzaken van problematieken een steeds hogere vlucht. Ten derde stelt men een paradoxale situatie vast op het vlak van de ontwikkeling van diagnostische instrumenten: de investering vanuit en in het wetenschappelijk onderzoek is zeer gering, ook wat het praktijkgericht wetenschappelijk onderzoek betreft. Hierdoor verkeert men in Vlaanderen in een situatie waarbij een kwestie van openbaar belang wordt overgelaten aan het toeval, meestal in de vorm van lucratieve initiatieven van een beperkt aantal testuitgeverijen , en aan de goodwill van enkele onderzoekers en verenigingen. Daarmee samenhangend is er amper kwaliteitscontrole op het product (en evenmin op het gebruik ervan in de praktijk). Dat dit leidt tot een groot gebrek aan degelijke diagnostische instrumenten is stellig niet onverwacht3. Een vierde element is het feit dat in verschillende sectoren parallel initiatieven worden genomen voor gelijkaardige problematieken (bijvoorbeeld m.b.t. het Leerzorgkader in Onderwijs, m.b.t. zorg voor personen met een handicap in het VAPH, idem in het kader van de Integrale Jeugdzorg). De mate waarin dit binnen een gecoördineerde planning verloopt is onduidelijk. Bovenstaande vier factoren vormen de voornaamste motivering voor de oprichting van een Vlaams Centrum voor Diagnostiek.
1
In dit document wordt met diagnostiek bedoeld: het diagnostisch proces van klachtenanalyse (het verhelderen van de gestelde problemen) tot indicatiestelling (het bepalen van de meest geschikte hulpverlening) 2 Dit beslaat volgende sectoren: (Geestelijke) gezondheidszorg, onderwijs, gehandicaptenzorg, welzijnszorg, arbeid 3 Zie o.a. de VFD-enquête (Mark Schittekatte (red), Rondvraag naar het diagnostisch instrumentarium en de noden in Vlaanderen, TOKK, 2003, nr. 2, 50-62) en de studie o.l.v. prof. dr. Hans Grietens (Katrien Sniekers, Onderzoeken naar diagnostiek in Vlaanderen en Europa, intern document VAPH, 2003) Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
3
1.2. De interne context: Momenteel bestaat in Vlaanderen geen centrum dat het wetenschappelijk en intersectoraal strategisch management van diagnostiek in vermelde sectoren als opdracht heeft. In deze zin start zo’n centrum vanaf nul, zij het dat hier en daar reeds elementen voor zijn werking aanwezig zijn: • ‘protocollen diagnostiek’ (VAPH) • ‘indicatorenontwikkeling Leerzorg’ en ‘Protocollering van diagnostiek in CLB’s’ (Onderwijs)) • het Vlaams Forum voor Diagnostiek: o bestrijkt nu al een breed werkveld door zijn intersectorale en multidisciplinaire samenstelling o wordt nu al gedragen door het werkveld (koepelorganisaties en beroepsverenigingen) o beschikt over een ruim expertisenetwerk (ondersteund door diverse onderwijs- en wetenschappelijke instellingen (hogescholen en universiteiten)) o heeft in het verleden reeds gefungeerd als aanspreekpunt voor praktijk- en beleidsgericht wetenschappelijk onderzoek4 Een voorwaarde voor de goede werking van het centrum is echter het creëren van een eigen interne context (ondernemingscultuur en interne werkprocessen) conform de doelstellingen en de waarden van het centrum. 2. Doelstelling en opdrachten Het Centrum heeft tot doel een organisatie te zijn waarop de beleidsverantwoordelijken, het professionele werkveld, de gebruiker en de relevante derden zoals onderzoeksinstellingen en testuitgeverijen een beroep kunnen doen voor de ontwikkeling, het gebruik en de kwaliteitscontrole van diagnostische middelen, methoden en processen in onderwijs, psychosociale hulpverlening en arbeid. Dit komt neer op volgende specifieke opdrachten: 2.1. inventariseren en onderzoeken van de problemen betreffende diagnostiek op de domeinen welzijn (MDT, instellingen voor personen met een handicap, woonvormen, thuisbegeleidingsdiensten, consultatiebureaus gesubsidieerd en erkend door het VAPH, centra voor algemeen welzijnswerk), onderwijs (schoolinterne en –externe leerlingenbegeleiding), gezondheid (privaat werkende therapeuten, centra voor ambulante revalidatie, 4
Zie bv. lopend project ‘Optimaliseren van de interscorebetrouwbaarheid bij het toekennen van urgentiecodes door multidisciplinaire teams’in opdracht van het VAPH en in samenwerking met UGent Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
4
(kinder)psychiatrische diensten en verblijven, centra voor geestelijke gezondheidszorg ) en werk (arbeidstrajectbegeleiding, selectie). Dit zal voornamelijk gebeuren door het verzamelen van beschikbare informatie over diagnostische problemen en noden (databanken van onderzoeksinstellingen, informatie vanuit het veld (via koepelorganisaties, beroepsorganisaties e.a.)) en het wetenschappelijk inventariseren van noden en problemen per domein. 2.2. ontwikkelen van oplossingen door het bepalen van prioritaire domeinen en opmaak van een tijdpad (afweging urgentie versus middelen) via door het Centrum samengestelde stuurgroepen waarbij professionelen, gebruikers, onderzoekers, beleidsverantwoordelijken en - indien nodig - producenten van instrumenten betrokken worden. 2.3. permanent beheren van het diagnostische praktijkveld: onder meer door het opvolgen van wetenschappelijk onderzoek in een permanente studiecel, het adviseren van clinici bij vragen of problemen betreffende diagnostiek (proces, instrumenten), het opvolgen van de diagnostische praktijk via regelmatige bevraging van en overleg met de praktijk en de gebruikers, het ondersteunen, begeleiden en adviseren bij problematische uitoefening van diagnostiek 2.4. ontwikkelen van kwaliteitscriteria voor het onderzoeksinstrumentarium en – gebruik en het op deze basis evalueren van producten en protocollen 2.5. investeren in wetenschappelijk verantwoorde testontwikkeling en –revisie door externe onderzoeksopdrachten toe te kennen aan deskundigen en deze te begeleiden en te superviseren 2.6. stimuleren en organiseren van vorming in samenwerking met de verschillende domeinen in het werkveld, de producenten en de wetenschappers. 2.7. ondersteunen van het beleid door het antwoorden op acute vragen van de overheid en het geven van adviezen voor het beleid op lange termijn Bovenstaande opdrachten zijn gradueel te realiseren, ook qua diagnostische domeinen (psychopedagogisch, (para)medisch…) en werkvelden (gezondheid, onderwijs, arbeid…).
3. Waarden 3.1. wetenschappelijk en intellectueel onafhankelijk zijn: garandeert innovatief en kwaliteitsvol werk en een vrijheid van handelen op basis van inhoudelijke argumenten en expertise 3.2. samenwerking bewerkstelligen tussen overheden, sectoren, onderwijs- en onderzoeksinstellingen en de commerciële sector: creëert synergie en vermijdt versnippering en verspilling van financieel en menselijk kapitaal 3.3. respecteren van de eigenheid van het individu en de diensten: zorgt voor aanvaarding en wederzijds respect , voorwaarden voor een constructieve samenwerking Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
5
3.4. transparant werken: zowel breed (publiek) als specifiek gericht (sector, beleid, dienst) zorgt dit voor een open communicatie, een hoger rendement , bruikbare feedback en aantrekking van expertise en werkpunten. 4. Werking 4.1. graduele uitbouw: De uitbouw van het centrum verloopt simultaan op drie assen: de diagnostische werkvelden, professionele domeinen en doelstellingen. Met diagnostische werkvelden bedoelen wij: onderwijs, gezondheidszorg, welzijn, gehandicaptenzorg en arbeid. De belangrijkste professionele domeinen zijn het paramedische (bv. logopedie, psychomotoriek), het medische (bv. kinderpsychiatrie), het psychopedagogische (psychologie, (ortho)pedagogiek). De derde as wordt gevormd door de doelstellingen zoals vermeld in hoofdstuk 2: afhankelijk van de huidige situatie zullen per werkveld en per domein bepaalde doelstellingen meer prioritair zijn dan andere. 4.2. gespecialiseerd en gecoördineerd : Naast een algemene specialisatie inzake richtlijnontwikkeling, protocollisering, testconstructie, wetenschappelijke en klinische praktijk inzake diagnostiek, is specifiek beroepsgebonden input nodig. Zo is voor medische diagnostiek enkel een arts bevoegd. Verder zal voor bepaalde thema’s de inbreng van specifieke kennis nodig zijn. Zo is voor intelligentiemeting een andere expertise nodig dan voor persoonlijkheidstests. Deze verfijning leidt niet tot versnippering en parallel werk mits een degelijke coördinatie. Deze moet leiden tot permanente of ad hoc samenwerking met de beste vaklui in Vlaanderen. 4.3. ad hoc en op lange termijn: Het centrum moet kort op de bal kunnen spelen (bv. in het kader van doelstellingen 3 en 7), binnen een langetermijnvisie (bv. in het kader van doelstellingen 1 en 3). 5. ‘SWOT’-analyse 5.1. Sterktes: • blanco vertrekpositie (kansrijk voor een onafhankelijke, goed georganiseerde en inhoudelijk gestuurde organisatie) • gericht op integratie en samenwerken over sectoren en beleidsdomeinen heen • gericht op efficiëntie en effectiviteit 5.2 Zwaktes: • blanco vertrekpositie (kans op beginnersfouten, weinig ervaring) • de complexe context ((VAPH/Integrale Jeugdzorg, onderwijs, arbeid, Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
6
gezondheid (Vlaams (DGGZ) en Vlaams/Federaal (kinderpsychiatrische diensten, referentiecentra, revalidatiecentra) maakt het moeilijker om zich te integreren en als vaste waarde te laten respecteren 5.3 Mogelijkheden: • voorbeelden in buitenland5 • ruime groeimarge inzake optimalisatie van diagnostiek (proces, instrumenten en praktijk • aanzuigeffect van expertise door reeds opgebouwde credibiliteit • op korte termijn kunnen zichtbare resultaten geboekt worden voor de overheid (bv een meer gestroomlijnde zorgtoewijzing in een bepaald domein voor een bepaalde problematiek), • op lange termijn kostenbesparend en welzijnsbevorderend omdat een betere diagnostiek de toegangspoort voor zorg en hulpverlening beter definieert en de zorg- of hulpverleningsvraag beter afstemt op het aanbod • efficiëntere inzet van mensen en middelen door vermijding van dubbel werk van verschillende overheidsdiensten en instanties 5.4 Bedreigingen: • risico om als een controleur ipv ondersteuner te worden gezien • overbevraging van het werkveld inzake deelname aan onderzoeken • professionele animositeit en concurrentie wanneer het gaat over certificatie (wie is gerechtigd wat te doen) • budgetkrapte bij de overheid • weerstand van koepels en/of beroepsgroepen inzake volgen van diagnostische richtlijnen 6 Bestuur Het Centrum kan worden bestuurd door een raad van bestuur die bestaat uit één vertegenwoordiger van de doterende departementen (zie punt 8), evenveel vertegenwoordigers van de initiatiefnemende en representatieve vzw (VFD) en één vertegenwoordiger van representatieve beroepsorganisaties. Het is mogelijk om experts uit te nodigen in de raad van bestuur. De voorzitter behoort noch tot een beroepsorganisatie noch tot een van de doterende departementen 7 Personeel De personeelscapaciteit moet worden opgebouwd in fasen. De eerste fase duurt drie jaren en heeft tot doel het Centrum op te starten, prioritaire opdrachten uit te voeren en de verdere uitbouw van het Centrum voor te bereiden. Het personeel in fase 1 bestaat uit een voltijdse secretariaatsmedewerker (bachelorniveau), een voltijdse deskundige inzake de ontwikkeling van diagnostische instrumenten (niveau master in de psychologische en 5
Zo is er in Europese context bv. in Nederland de Commissie Testaangelegenheden (COTAN) wat psychodiagnostiek betreft Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
7
pedagogische wetenschappen met minimum vijf jaren relevante ervaring), een voltijdse deskundige inzake diagnostische richtlijnen en protocollisering (idem), een inhoudelijk assistent voor beide vermelde functies (niveau bachelor) en een voltijdse deskundige inzake kwaliteitsprocessen, tevens coördinator en eindverantwoordelijke van het Centrum (idem). De coördinator heeft o.m. als taken: de dagelijkse coördinatie van de werking, het ontwikkelen van interne kwaliteitsprocessen, functiebegeleiding en –evaluatie van de medewerkers, samenwerking met het netwerk (diensten, beroepsverenigingen, gebruikers), de overheden, gelijkaardige centra, externe rapportering, samenwerking met de raad van bestuur. De verantwoordelijke instrumentontwikkeling volgt de uitgeversmarkt en beoordeelt nieuwe en bestaande producten; zij/hij verzorgt de communicatie hierover met onderzoekers, gebruikers en uitgeverijen, zowel schriftelijk als elektronisch (website); zij/hij peilt naar de noden in Vlaanderen en initieert initiatieven inzake testconstructie en –revisie i.s.m. onderzoeksinstellingen en uitgeverijen. De verantwoordelijke protocollisering inventariseert en beoordeelt bestaande diagnostische protocollen; zij/hij verzorgt hierover de communicatie met onderzoeksinstellingen en internationale beoordelingscommissies en met de gebruikers; zij/hij verzamelt de noden inzake protocolontwikkeling en zet de nodige processen op en zorgt voor de implementatie, opvolging en herziening. De inhoudelijk assistent is medeverantwoordelijk voor de voorbereidende, uitvoerende en organisatorische aspecten bij protocollisering en instrumentontwikkeling. De secretariaatsmedewerker is verantwoordelijk voor het telefonisch onthaal, het beheer van post en website, het beheer van agenda’s, infrastructuur (o.m. PCnetwerk) en materiaal, de voorbereidende loonadministratie, interne en externe verslaggeving en algemene administratieve opdrachten. 8 Financiering en financieel plan Het Centrum kan worden gefinancierd door dotaties uit de begroting van de departementen Welzijn, Gezondheid, Onderwijs en Werk en eventuele inkomsten uit opdrachten die aan het Centrum worden toevertrouwd. Het jaarbudget voor het personeel kan geschat worden op de loonkost van drie bachelors en drie masters met een gemiddelde anciënniteit van vijf jaren, vermeerderd met onderaannemingskosten (onderzoekskosten van externen, kosten voor experts). De vermelde anciënniteitgraad kan worden overschreden in functie van de noodzakelijke personeelskwaliteit. Het budget voor onderaannemingskosten is enkel overdraagbaar naar het daaropvolgende jaar. Aldus berekend volgens de overheidsbarema’s betekent dit een jaarbudget voor personeelskosten van 465.000€ (zie bijlage). De kosten zullen evolueren naarmate de equipe synchroon evolueert met de diagnostische domeinen (psychologische, logopedische, medische…) waarvoor het centrum bevoegd is of wordt (cf. 4.1: “graduele uitbouw”). Secretariaat VFD vzw., Blaasberg 14, 3120 - Tremelo Tel. 016/ 608.001 - Fax : 016/606.349 - E-mail :
[email protected] - website http://www.vfd-vzw.be Maatschappelijke zetel : Kloosterstraat 6, 9031 – Gent (Drongen)
