Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens achterhaald

Magazine

‘Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens achterhaald’

Beursspecial Zorg & ICT

‘Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’ ‘Digitale microscopen ondersteunen innovaties’ Magazine over innovatie en ICT in de zorg

Jaargang 2 • Nr. 1 • www.digitalezorg.nl

BE BES EST OUD P • B T • B IVAT SE P P • B SE P • BE S CA OUD • BE T • B OUD SE P • BE I ST T CLO ST ES ES E S UB ES RI ST SE ST ST ES ST UB ST V C CL CLO LOU UD ART- T CL T BU ECT LIC T CL ATE CLO PRI ART- BUS T BU ART- LIC S B OU UD D STA UP OU S OR SEC OU SE UD VA UP IN SI UP EC I T E ST D ST STA STAR RT-U • BE D PR NESS • BE TOR D PR CTO STA E SE • B SS C NESS • B T E AR AR RT T- P S O C ST • O R • RT CT ES A T-U T- -UP UP • B T C DU AS B BE DU B -U OR T C SE CAS ST ST P UP • • LO CT E P US ST CT ES P • • LO PU E P E AR • S T B I T-U BE • BE BEST EST T CL UD P • BE RIVA NES CLO • BE BU BES BES UD P BLIC RIV CL P ST ST C C OU RO ST TE S C UD ST SIN T C T B RO S OU • CL C LO LO D D B S AS S B ES LO U D EC B L S U T T U U SE D ST EST OUD OUD UD P D P PRO CT USIN ECTO E PU ART USIN S CA UD INE CT O CT AR CL P P R RO DU • B ES R BL -U ES SE PR SS • B R R O P O O • BU R • T-UP OUD ODU ODU DUC DUC CT • EST S CA BES IC S • B S CA PUB DUC CASE E SIN BE • B PR CT CT T T • BE BU SE T ECT EST SE LIC T PU • CA ESS ST C EST ODU • B • B BES BES ST B SINE PRIV BUSI OR CLO PRIV SEC • BE SE CA LO CL CT EST ES T T B US SS AT NE • B U AT TO ST T D CL PRIV SE P UD S OUD • B BU BU BUSI USIN INES CAS E SE SS C EST PR E SE R • B OU AT UB TA P ES SIN SIN NE E S E P CT AS CL OD CT BE S C O S O E O R R T BL D PR E SE LIC T-U ODU BU ESS ESS SS C S CA ASE RIVA R • PU UD UCT R • IC OD CT SE P • C SIN CA CA AS SE PR TE BE BL ST • B BE T I A E O C S CA SECT UCT R • TOR BES • B ESS E P SE P PR PRI IVAT SECT ST B C SE RT-U EST S SE OR • BE • T C ES CA RIV RIV IVA VAT E O US CT P BU B T S R CL PRIV • B EST ST B BEST LOU BU SE P ATE ATE TE S E SE ECT • B INES OR • • BE S OU AT ES B US C D SIN RIV SE SE EC CT OR ES S C B ST T U E C T L P PR D ST E SE CLO SIN INES OUD ROD ESS ATE TOR CTOR OR OR • • BE T BU ASE ST C C • B B ST SIN PU LO IVA AR CT UD ESS S C S UC CA SE • • E C O T T S B B T • B E S -UP R • STA CAS ASE ART T • E P TOR EST ES EST ST B BUS ESS BLIC U ES EC • B BE RT E P PU -UP BES RIV • B T B BU US IN CA SE • B T CL TOR EST ST B -UP RIV BLIC • B T B ATE BEST USIN USIN SINE INES ESS SE P C ES OU • B CL US • B ATE SE ES USI SE B ES ES SS S C CAS UB BE T BU D ST EST OUD INES EST SEC CTO T CL NES CTOR USIN S CA S CA CAS ASE E PU L ST SI AR BU P S C CL TO R OU S C • ES SE SE E P P B U L R N • D O TO BUS ESS T-UP SINE ODU ASE UD R • BES PR ASE BES S CA PUB PUB UBL BLI I R • INE CA • SS CT PU PR BES T OD PR T B SE LIC LIC IC C S BE SS SE BES CA • B BLI ODU T B CLO UCT IVAT USI PUB SE SE SEC E ST CA PR T C SE ES C S C US UD • E NE LI CT CT TO CL SE IVA LO PU T B EC T • INE ST BE SEC SS C S OR OR R • OU PU TE UD BL U TO BE SS AR ST TO CA EC • B • B D S BL SE PR IC SIN R • ST C T-U BU R SE TO ES ES TA IC S CTO OD SEC ESS BE BU ASE P • SIN • BE PU R • T C T RT EC R UC TO C ST SIN P B ES ST BL BE LO IC ST UD - • T R ASE ES U- EST S S

SCHRIJF NU IN VOOR DE EUROCLOUD NEDERLAND AWARDS

2015! Ook dit jaar reikt EuroCloud NL in samenwerking met CloudWorks de EuroCloud Nederland Awards uit. Sponsors zijn EMC en VMware. Noteer alvast 18 juni in uw agenda. Categorieën • Best Business Case Private sector • Best Business Case Public sector • Best Cloud Start-up • Best Cloud Product De winnaars dingen ook deze keer weer mee naar de EuroCloud Europe Awards in september Kijk op www.eurocloudnl.eu voor meer informatie

Voorwoord

Veel zorgen om ICT?

De laatste tijd is er weer veel te doen om ICT en technologie in de zorg. Salesforce meldt dat technologie

onvoldoende is ingezet in de zorg. De ICT-kosten per ziekenhuismedewerker blijven maar stijgen door de

digitalisering. En de transitie van zorg naar de gemeenten mist de mogelijkheden van eHealth.

Maar is het ook inderdaad zo slecht gesteld met de

opkomst van technologie in de zorg? Er zijn tal van veel-

belovende initiatieven: er is aandacht voor technologie in de zorg binnen het onderwijs, startups krijgen ruimte en kansen van de instellingen en beleidsmakers en nieuwe samenwerkingen krijgen vorm om ecosystemen in te

richten. Stuk voor stuk ontwikkelingen die meebouwen

aan de structurele inbedding van technologie in de zorg. En dat daarbij soms de kost voor de baat uitgaat…

Tijdens de Zorg&ICT-beurs die van 18 tot en met 20

maart in Utrecht plaatsvindt, zullen veel organisaties

weer hun bijdrage aan deze inbedding laten zien. Nieuwe

Young Professional-programma en de EU eHealth-succesverhalen in de Zorgacademie. Kortom, genoeg reden om u aan te melden.

producten en diensten, echte innovaties, startups, Young

Tot ziens in Utrecht!

Meer dan 150 deelnemers zullen u ontvangen en praten u

Paul Pelsmaeker

Professionals en vooral veel netwerken en kennis delen.

graag bij. Ook wij dragen bij door het vormgeven van het

Hoofdredacteur en voorzitter Stichting Digitalezorg.nl

Digitalezorg.nl Magazine verschijnt 5 maal per jaar in een oplage van 3.000 ex. Het magazine biedt interviews, praktijkverhalen en achtergronden over ICT in de zorg en zorg-innovatie in de breedste zin van het woord. Speciaal geschreven voor bestuurders en zorgprofessionals in het algemeen en ICT-professionals binnen het zorgdomein in het bijzonder.

Uitgever Jos Raaphorst 06 - 34 73 54 24 [email protected]

Redactie Robbert Hoeffnagel 06 - 51 28 20 40 [email protected]

Hoofdredacteur Paul Pelsmaeker 06 - 10 60 96 69 [email protected]

Eindredactie/traffic Ab Muilwijk [email protected]

Toezending van Digitalezorg.nl Magazine vindt plaats op basis van abonnementen en controlled circulation. Vraag uw abonnement aan via [email protected].

Advertentie-exploitatie Fred Biloen 06 - 21 22 07 03 [email protected]

Colofon

Vormgeving Studio Kees-Jan Smit BNO Druk Grafia Media Groep

Digitalezorg.nl Magazine is een uitgave van Stichting Digitalezorg.nl Postbus 376 3400 AJ IJsselstein FenceWorks Beatrixstraat 2 2712 CK Zoetermeer Het kopiëren of overnemen van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is uitsluitend toe-

gestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. © Copyright 2015 Stichting

Digitalezorg.nl en Uitgeverij FenceWorks

nr. 1 / 2015 3

Inhoud

Inhoud

8

‘Zorgsector maakt onvoldoende gebruik van moderne technologie’

46

ASCO en SAP samen in medisch onderzoek

Traditionele IT-systemen kunnen de dagelijkse operatie van

De Amerikaanse kankerbestrijdingsorganisatie ASCO gaat sa-

Medisch Centrum (MeanderMC). Teneinde twee oudere loca-

ASCO’s CancerLinQ, een big-datasysteem dat allerlei gegevens

menwerken met SAP in de strijd tegen kanker. Het resultaat is

een ziekenhuis danig in de weg zitten. Zo ook bij het Meander

van kankerpatiënten wereldwijd verzamelt en daaruit inzichten

ties te consolideren is inmiddels een geheel nieuw ziekenhuis

voor onder andere de juiste behandelmethoden destilleert.

gebouwd in Amersfoort. De bouw werd aangegrepen om ook de IT-infrastructuur ingrijpend te vernieuwen, waardoor medewer-

kers veel sneller en gemakkelijker dan voorheen kunnen werken met IT-applicaties en zorginformatie.

14

Medische hulpmiddelen en cyber security - de stand van zaken Dat cyber security volop in de belangstelling staat bleek recent

tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos in januari 2015. Daar werd uitgebreid over dit onder-

in het middelpunt van de belangstelling en wordt er aan nieuwe

werp gesproken. Ook op Europees niveau staat cyber security regelgeving gewerkt. Tegelijkertijd bestaat er op dit moment

geen specifieke regelgeving die de weerbaarheid van medische

hulpmiddelen tegen cyberaanvallen versterkt. Hoe zit het met de beveiliging van medische hulpmiddelen?

18 Dreigende bacteriënresistentie vraagt om IT voor

11

20

consultregistratie

6

12 21 34 42 44

48 50

En verder Kort nieuws

Spoedartsen massaal over op mobiele communicatie

Location based services bieden zorg ongekende mogelijkheden ‘Digitale microscopen ondersteunen innovaties’ Beursspecial Zorg & ICT

Zorg moet investeren in modern datacenter

‘Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens zijn achterhaald’ Zorginstelling TriviumLindenhof kiest voor WhatsUp ‘Alles draait om betrouwbaarheid’

Gezondheidszorg heeft baat bij videosamenwerking

Agenda

Aan het registreren van patiëntgegevens is de zorgverlener

soms veel tijd kwijt. Voor artsen-microbioloog is daarvoor het

softwareproduct MICORE ontwikkeld. Naast ondersteuning van

Datum

software geautomatiseerde registratie van ziekenhuisinfecties

het consultatieve werk van de medische specialist, maakt de mogelijk.

40

‘Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’

Plaats

Website

18-20/03/15 Zorg & ICT / Zorg Totaal 2015

Utrecht

www.zorg-en-ict.nl

12-16/04/15 HIMSS ‘15 Chicago

Chicago

www.himss.eu/secure-place-chicago

22/04/15

Luxemburg

www.medetel.eu

Riga

www.worldofhealthit.org

Med-e-Tel 2015

11-12/05/15 eHealthWeek 2015

“Er zijn stappentellers, hartslagmeters, bloeddrukmeters, fitness

18-20/05/15

Health 2.0 EU

Barcelona www.health2con.com/events/conferences/

bepaalde lichaamwaardes meten. De aantallen en soorten zoge-

22/05/15

Supporting Health by Technology VI

Enschede

derzoeksbureau Gartner is dat er volgend jaar zo’n 100 miljoen

27-29/05/15

MIE2015

Madrid

www.mie2015.es

apparaten vooral recreatief gebruikt, voor sport, fitness of dieet.

18/06/15

6e congres ‘Architectuur in de zorg’

Bussum

www.zorginformatiearchitectuur.nl/web/

zondheidszorg gaan zorgen.”

08/10/15

Mobile Healthcare

Zeist

www.mobilehealthcare.nl

trackers en nog een heleboel andere draagbare apparaatjes die

heten wearables groeien explosief: de verwachting van ICT-onin omloop zijn, inclusief de smart watches. Tot nu worden die

Maar ik voorzie dat deze wearables voor een revolutie in de ge-

4 Digitalezorg.nl Magazine

Evenement

spring-fling-barcelona-2015/

www.utwente.nl/supporting-ehealth/

nr. 1 / 2015 5

Kort nieuws

Technologie onvoldoende ingezet in gezondheidszorg

Opschaling van digitaal gezondheidsportaal voor burgers in regio Utrecht

Salesforce, het Customer Success Platform en ’s werelds

Uit het rapport ‘2015 State of the Connected Patient’

‘2015 State of the Connected Patient’. Uit dit Amerikaanse

gebruikmaakt van internet, e-mail of tekstberichten om

Het gezondheidsportaal PAZIO, dat zorgt voor digitaal

betrokken zorgorganisaties. Daarbij wordt gebruikgemaakt

maken. Slechts 40% heeft contact over preventieve zorg,

len in de regio Utrecht. PAZIO heeft al een stevige basis in

learning communities wordt op innovatieve wijze ken-

meest gebruikte CRM-applicatie, publiceert het rapport

onderzoek - onder ruim 2000 volwassenen met een zorgverzekering - blijkt dat moderne technologie nog onvol-

doende wordt ingezet ter verbetering van het zorgaanbod.

Terwijl met name de zogeheten Generatie Y (tussen de 18 en 34 jaar) juist behoefte zegt te hebben aan de inzet van technologische middelen, zoals apps, tele-zorg en wearables.

blijkt dat slechts 10% van de ondervraagde personen

een afspraak met een arts of andere zorgaanbieder te

zoals het monitoren van beweeggedrag of het uitvoeren

van gezondheidschecks. Hier liggen zeker kansen, omdat

de Generatie Y juist behoefte heeft aan communiceren via moderne technologieën.

Effectievere communicatie door oefenen met ‘virtuele patiënt’ Een aan de Universiteit Utrecht ontwikkelde ‘serious game’

oefenen zorgprofessionals gesprekken met mensen die

met mensen met complexe problemen. Hierdoor kunnen

problemen. In de Utrechtse wijk Overvecht is hiervoor met

helpt zorgprofessionals effectiever te communiceren

patiënten beter geholpen worden. Dit blijkt uit ervaringen

van professionals uit enkele Utrechtse wijken. Uniek aan de game is dat de ‘virtuele patiënt’ ook emoties toont. Victor Everhardt, wethouder Volksgezondheid van de gemeente Utrecht, en Anton Pijpers, vice-voorzitter van het college

van bestuur van de Universiteit Utrecht, tekenden dinsdag

3 februari een overeenkomst voor de verdere ontwikkeling van de game. Met de serious game ‘De Virtuele Patiënt’

bovengemiddeld last hebben van meerdere en complexe

succes een nieuwe aanpak ontwikkeld. Belangrijk onder-

deel van de aanpak is het op een andere manier voeren van

contact tussen patiënten en zorgverleners, gaat opscha-

de eerstelijnszorg in de regio Utrecht. Door opschaling in deze regio naar meer eerstelijnspraktijken en het sociaal domein ontstaat een regionale zorginfrastructuur die de zorg in brede zin digitaal ontsluit voor burgers. ZonMw

herkent deze opschalingspotentie en de meerwaarde daarvan voor de zorg. Ze ondersteunt deze opschaling in het

nis gedeeld en gebruikt als feedback voor de opschaling. Belangrijk hierbij is de focus op de procesimplementatie:

technisch is er al van alles mogelijk maar inbedding in de dagelijkse praktijk vergt inzet en energie. Krachten gebundeld

kader van haar programma ‘De Zorg Ontzorgd met ICT’.

De opschaling van PAZIO wordt gerealiseerd door een con-

Focus op ouderen

tium worden de krachten gebundeld, daarmee borgen we

Mensen worden steeds ouder en hebben een langere pe-

riode zorg en ondersteuning nodig. Om die zorg toegankelijk te houden en de zelfredzaamheid van burgers te

ondersteunen, is digitale toegang tot zorg essentieel. Bij

de opschaling van PAZIO ligt de focus op het ondersteunen van ouderen. Allereerst worden de behoeften van oude-

ren op het gebied van online zorg in kaart gebracht bij de

sortium van partijen. Door samenwerking in een consor-

de continuïteit van het opschalingsproces. Het consortium onder leiding van zorginnovatienetwerk VitaValley bestaat

vooralsnog uit PAZIO, PAZIO Patiëntenpanel, UMC Utrecht,

Gezondheidscentrum Maarssenbroek (GCM), U-zorg, Saltro en Economic Board Utrecht (EBU). Het initiatief is daarmee verzekerd van een belangrijke basis voor succes: betrokkenheid van alle relevante stakeholders.

persoonlijke gesprekken. “De Virtuele Patiënt helpt om een gesprek zo te sturen dat je samen de lichamelijke, geestelijke, maatschappelijke en sociale problemen ontwart. De

patiënt kan daardoor een effectievere behandeling krijgen”, aldus Ruth Lenstra, praktijkondersteuner van huisartsenpraktijk De Dame en Gezondheidscentrum Ondiep.

Menzis geeft NextGen Ventures extra slagkracht op weg naar duurzame gezondheidszorg NextGen Ventures heeft haar fondsvermogen verhoogd

de kwaliteit van gezondheidszorg verbeteren. De focus van

raar Menzis. NextGen Ventures is een gezamenlijk initiatief

heid (zelfmanagement, langer thuis wonen). Daarbij kijkt

naar €12 miljoen dankzij de participatie van zorgverzekevan Stichting Triade (gelieerd aan het Universitair Medisch

Centrum Groningen), Noaber Ventures en DFZ Participaties (gelieerd aan De Friesland Zorgverzekeraar) en richt zich

het fonds ligt op preventie, vroegdiagnose en zelfstandighet fonds momenteel naar ontwikkelingen op het gebied van: e-health, domotica, serious games en devices.

met haar investeringen op innovaties binnen de zorg. De

Gezamenlijke doelstellingen

kracht van het fonds en brengt daarmee innovaties voor een

van Menzis. Daarom zet zij zich met zorgaanbieders,

participatie van zorgverzekeraar Menzis verhoogt de slag-

Goede zorg voor iedereen, dat is ook het uitgangspunt

betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg dichterbij.

patiëntenorganisaties en andere partijen actief in om

Focus van het fonds De gezondheidssector staat onder druk en de zorgkosten

blijven stijgen. NextGen is opgericht om slimme innovaties te ondersteunen die de zorgsector duurzamer maken en 6 Digitalezorg.nl Magazine

van de methode User Driven Innovation. Door middel van

goede zorg ook in de toekomst voor iedereen bereikbaar en betaalbaar te houden. NextGen Ventures en Menzis

hebben elkaar in hun doelstellingen gevonden en zullen in de toekomst van elkaars netwerk gebruik gaan maken om deze doelen te realiseren.

nr. 1 / 2015 7

Praktijk

IT-infrastructuur ingrijpend vernieuwd

‘Zorgsector maakt onvoldoende gebruik van moderne technologie’

Traditionele IT-systemen kunnen de dagelijkse operatie van een ziekenhuis danig in de weg zitten. Zo ook bij het Meander Medisch Centrum (MeanderMC), een van de grotere regionale ziekenhuizen van ons land. Het telt 3300 medewerkers en meer dan 580 bedden, verspreid over drie locaties, plus een aantal zorglocaties in regionale centra. Het medisch centrum is tot stand gekomen door een fusie van enkele kleinere ziekenhuizen. Teneinde twee oudere locaties te consolideren is inmiddels een geheel nieuw ziekenhuis gebouwd in Amersfoort. De bouw werd aangegrepen om ook de IT-infrastructuur ingrijpend te vernieuwen, waardoor medewerkers veel sneller en gemakkelijker dan voorheen kunnen werken met IT-applicaties en zorginformatie.

Xxx

Nieuwbouw en samenvoeging van bestaande faciliteiten

bieden voor het gecentraliseerd ter beschikking stellen

bieden. En dan met name vanwege de goede ondersteuning

redundantie van de softwarediensten en een gedeelte-

is vaak een goed moment om ook problemen in de IT-

van applicaties. En die tevens e en betere ondersteuning

van een VDI-omgeving. Na een evaluatie van een half jaar

lijke redundantie voor VDI. MeanderMC kan de operaties

infrastructuur aan te pakken. Voorafgaand aan de bouw

voor medische applicaties kon bieden. Daarnaast wilden

koos MeanderMC voor de implementatie van XenDesktop

vanuit een van de twee sites blijven verzorgen - ook als

van het nieuwe ziekenhuis in Amersfoort had MeanderMC

we het aantal lokaal geïnstalleerde en gespecialiseerde pc’s

op Cisco Unified Computing System (UCS) blade server.

de ander uitvalt.”

dan ook de investeringen in technologie stopgezet. Tegen

verminderen.”

Hierbij werd bovendien gekozen voor gebruik van een zo-

de tijd dat de bouw daadwerkelijk een aanvang nam, was

Met de overstap op een nieuwe zogeheten’ virtual desktop

geheten FlexPod. Dit is een door Cisco en opslagspecialist

de behoefte van het ziekenhuis aan een upgrade van zijn

infrastructure’ (VDI) verwachtte het ziekenhuis een aan-

NetApp ontwikkelde oplossing voor computing, networ-

IT-infrastructuur er zeker niet minder op geworden. Deze

tal organisatiedoelstellingen te kunnen realiseren. Denk

king en storage.

behoefte betrof met name ook de virtualisatie van IT-ap-

aan verbeterde diagnostiek, een hogere productiviteit,

Een belangrijk punt hierbij is de keuze voor Cisco UCS.

plicaties. De vitualisatielaag ondersteunde op dat moment

een grotere tevredenheid van de werknemers, een betere

Deze is met name ingegeven door de synergie die hiermee

ongeveer 1500 desktops via Citrix XenApp, samen met een

patiënt-ervaring, goed beveiligde patiëntinformatie en

ontstaat tussen IT-omgeving en het netwerk. Daarnaast

traditioneel Windows PC-park van ongeveer 500 machines.

lagere zorgkosten.

verwachtten de betrokken IT-specialisten hiermee een

Tegelijkertijd had het ziekenhuis plannen om een aantal

redelijk eenvoudige implementatie en configuratie tot

Twee datacenters

moderniseringen van het datacenter door te voeren om de

stand te kunnen brengen. Bovendien sluit deze manier van

Het systeem voor de applicatie-virtualisatie was beschikbaar

eigendomskosten (TCO, total cost of ownership) van het

werken goed aan op andere oplossingen die reeds in ge-

vanuit twee datacenters. Hier stonden meer dan tweehon-

center te verlagen, de beheerlasten te verlagen en betere

bruik zijn, zoals VMware voor virtualisatie van applicaties.

derd fysieke servers en eenzelfde aantal virtuele machines

mogelijkheden te creëren voor mobiel werken. Daarmee

opgesteld. Het beheer van al deze systemen was geregeld via

moesten ook de prestaties, het serviceniveau en de busi-

Verversing

kritische applicaties. Denk aan het patiënt-monitoring-

hypervisors en vCenter 4 beheersoftware van VMware.

ness continuity op een hoger peil komen.

“Het komt in feite neer op een volledige verversing van

systeem van Philips, evenals de elektronische patiënt-

het datacenter”, zegt Bauwens, “Dat was ook haalbaar om-

gegevens. Het enige dat hierin niet is opgenomen, is het

“Het Citrix XenApp 32-bit platform was aan het einde van

‘Onze uitdaging was het bouwen van een nieuwe desktop-infrastructuur die een betere basis kon bieden voor het gecentraliseerd ter beschikking stellen van applicaties’

Naast VDI ondersteunt het UCS-platform alle bedrijfs-

TCO-studie

dat onze oude informatie- en communicatie-apparatuur

zogeheten ‘picture archiving and communications system’

dische applicaties was beperkt”, vertelt Paul Bauwens,

MeanderMC heeft een TCO-studie uitgevoerd. Deze toonde

economisch aan het einde van haar levensduur was. We

(PACS). Dit draait op een afzonderlijke storage-oplossing.

informatie- en communicatietechnologie-architect van

aan dat upgraden van XenApp naar Citrix XenDesktop

hebben daarom onze verouderde server blades uitge-

De nieuwe aanpak zorgt ervoor dat het ziekenhuis VDI kan

MeanderMC. “Onze uitdaging was het bouwen van een

weliswaar marginaal duurder zou zijn dan het bestaande

faseerd. Het nieuwe datacenter omvat twee geografisch

opschalen zonder dat het nodig is om veel opslagcapaci-

nieuwe desktop-infrastructuur die een betere basis kon

systeem, maar tegelijkertijd additionele voordelen zou

gescheiden locaties. Daarmee bereiken we een volledige

teit toe te voegen.

de levenscyclus en de XenApp-ondersteuning voor me-


nr. 1 / 2015 9

Mappen

terwijl de opslagcapaciteit, het energieverbruik en de

“We hebben de I/O load van VDI gemapt op het grote

koeling juist met hetzelfde percentage zijn afgenomen.

geheugen van de Cisco UCS blades, waardoor we een zeer

Dankzij UCS als het fundament voor VDI kan MeanderMC

goede schaalbaarheid en goede CPU-prestaties voor de

nu nieuwe diensten vierhonderd procent sneller uitrollen,

virtuele desktops hebben gerealiseerd”, zegt Bauwens. “We

schat men in.

Meditaxi neemt CU-BOX op proef in spoedauto van huisartsenposten

‘Het komt in feite neer op een

Spoedartsen op grote schaal aan mobiele communicatie

Nieuws

mikken op verticale schaalbaarheid, in termen van CPU en I/O resources per virtuele machine, en horizontale schaalbaarheid door load balancing, of door het aantal parallelle virtuele servers te vergroten.” Een voorbeeld van de nieuwe flexibiliteit is dat het ziekenhuis speciaal geconfigureerde blades heeft aangeschaft met

volledige verversing van het datacenter’

CPU’s die over minder, maar wel snellere cores beschikken. Met deze benadering heeft het ziekenhuis licentiebeperkingen van de Oracle database kunnen oplossen. Boven-

Het dagelijkse IT-beheer is eveneens aanzienlijk vereen-

dien kunnen nu UCS service profielen worden gebruikt om

voudigd, zegt zegt Bauwens. Dat bespaart 75 procent tijd.

gemakkelijk en snel blades in te zetten voor ondersteuning

De business continuity en de time-to-recovery zijn met

van applicaties, of voor ondersteuning van VDI.

hetzelfde percentage verbeterd. Het belangrijkste voordeel is het gecentraliseerde softwarebeheer. Het installe-

Resultaten

ren van een werkplek en de mogelijkheid om desktop-

De medische en ondersteunende teams hebben nu sneller

sessies af te breken en elders - zelfs thuis - voort te

toegang tot informatie en zorgdiensten. De prestaties van

zetten, biedt de werknemers van het ziekenhuis de

de applicaties zijn volgens het ziekenhuis met tweehon-

broodnodige flexibiliteit.

derd procent verbeterd. De nieuwe hardware ondersteunt

MeanderMC is van plan om de VDI-implementatie uit

1500 gelijktijdige VDI-sessies, op basis van Windows 7

te breiden om 1800 gelijktijdige sessies te ondersteunen

32-bit pc’s met Citrix Receiver en Imprivata software voor

en om Jabber, Cisco’s zakelijke instant messenger, te

eenmalig inloggen. Doordat er geen informatie meer op de

implementeren. Verder kijkt het ziekenhuis naar inte-

lokale harde schijven van de pc’s staat, kan MeanderMC

gratie van technologieën voor social media, video-

”Met alle voorzieningen van mobiele informatieoverdracht

Apeldoorn. Bij een groter aantal afnemers is het functie-

nu een betere informatiebeveiliging realiseren. De benut-

communicatie, mobility, BYOD en CYOD (choose your

gaan de partijen in de keten van het zorgvervoer elkaar

rijke systeem straks prijstechnisch in te passen binnen het

tingsgraad van de servers is met 40 procent toegenomen,

own device).

vaker zien en spreken. Door die samenwerking ontstaan

budget van de huisartsenposten.”

De proefprojecten voor het CU-BOX platform voor mobiele berichtenuitwisseling bij de spoedartsendiensten gaan in omvang toenemen. Meditaxi, het bedrijf dat ongeveer 55% van de huisartsenposten voorziet van een spoedauto met chauffeur, is een samenwerking aangegaan met PK Automatisering, de ontwikkelaar van het systeem.

win-win situaties”, aldus Joost Clijsen, directeur Dutch Medical Group, waarvan Meditaxi een onderdeel is.

Minder administratie voor spoedarts

De op Schiphol gevestigde organisatie is met Broeder de

CU-BOX bundelt alle informatie in de spoedauto’s van de

Vries tevens actief in nationaal en internationaal ambu-

huisartsenpost; navigatiegegevens en ritinformatie voor

lancevervoer. Clijsen heeft als ondernemer in het zorgver-

de chauffeur en medische gegevens voor de spoedarts. Het

voer de opkomst van digitale hulpmiddelen van dichtbij

concept is ooit door PK bedacht om een spoeddienst te laten

meegemaakt. Lag aanvankelijk de nadruk op ritregistraties

voldoen aan kwaliteitsindicatoren van de huisartsendien-

en voertuignavigatie, gaandeweg is ook de informatievoor-

sten en de richtlijnen voor spoedvervoer. De gecertificeerde

ziening naar de spoedarts een belangrijke rol gaan spelen.

zorgserviceprovider met vestigingen in Assen en Eindhoven

Een valbestendige laptop, geplaatst in een docking station

werkte destijds aan projecten rond het landelijk EPD/LSP

in de auto, stelt een arts in staat de informatie uit dossiers

met onder meer de Ensemble technologie van InterSystems,

te raadplegen alvorens bij het spoedgeval te arriveren.

waarmee zich data van uiteenlopende applicaties met elkaar laat koppelen. Daarnaast experimenteerde PK met innove-

Clijsen: ”We hebben veel ervaring met op de huisartsen-

rende mobiele communicatietechnieken. Die expertise zorgt

posten gebruikte software als Call Manager en Protopics en

ervoor dat CU-BOX altijd en overal verbinding heeft, ook in

met navigatiesoftware van TomTom en CityGIS, alsmede

de grensstreken. Een huisartsenpost kan daardoor altijd zien

met het Mobitex draadloze radionetwerk van RAM Mobile

waar een auto zich bevindt en wat de status is.

Data. Die afzonderlijke voorzieningen functioneren naar


behoren. Van onze klant in Doetinchem, maar ook van el-

Bij de huisartsendienst Drenthe, waar al langer 6 spoed-

ders uit de markt, horen we van CU-BOX positieve geluiden

auto’s met CU-BOX zijn uitgerust, roemt locatiemanager

als het gaat om het classificeren van de ritten, fijnmazige

Ronald Officier de administratieve ontlasting die het sys-

rapportages, dynamisch spoedvervoer en storingsvrije

teem bewerkstelligt. ”Voorheen was een arts na een dienst

communicatie. Wij willen een bredere groep kennis laten

van 8 à 9 uur soms nog eens een uur extra tijd kwijt aan

maken met het systeem. Daartoe hebben we CU-BOX inge-

het rapporteren. Hun verslagen maken ze nu tijdens de rit

bouwd in een spoedauto, die we eerst op proef laten rijden

naar de volgende visite. De uitwisseling van de gegevens

bij één van onze klanten: de Regionale Huisartsenpost

met de diverse dossiers verloopt digitaal en storingsvrij.” nr. 1 / 2015 11

Technologie

Location based services bieden zorg ongekende mogelijkheden “Je moet een onderscheid maken in passive en active tracking bij LBS”, legt Spencer Hinzen, regional sales director Southern Europe bij Ruckus Wireless, uit.

In de gezondheidszorg bieden zogeheten ‘location based services’ (LBS) tal van toepassingsmogelijkheden. Denk aan navigatie binnen instellingen via mobiele telefoons of tablets. Ook kunnen patiënten op eenvoudige wijze gelokaliseerd worden. Maar wat is LBS nu precies? Hoe werkt het? En hoe zit het met de privacy-aspecten? Misschien kent u het fenomeen ‘location based services’

immers te worden gekwalificeerd als persoonsgegeven,

klantgegevens over beweging of aanwezigheid hoeven de

waaraan hij wel of niet wil meewerken. Dat kan de ontwik-

nog wel van de ophef rond een aantal winkelbedrijven. Zo

daarvoor is het een vereiste dat het herleidbaar is tot een

MAC-adressen niet lang te worden bewaard. Als de gege-

kelaar van de software in de app regelen.”

kwam de Bas Group, eigenaar van onder andere Dixons,

individu.

vens daarna worden vernietigd, is er volgens het CBP niet veel aan de hand.

vorig jaar negatief in het nieuws toen bleek dat de retail-

Analysemogelijkheden

keten zijn klanten volgt met wifi-tracking. Het bedrijf had

Volgens privacy-toezichthouder CBP is daarentegen een

verzuimd de bezoekers van zijn winkels van deze ontwik-

IP-adres voldoende om te individualiseren, to single out a

Passive versus active tracking

bewegingen nauwkeurig kunnen worden bijgehouden,

keling op de hoogte te stellen. Hierdoor hadden die niet

person, zoals het in wetteksten heet. Daardoor wordt een

“Je moet een onderscheid maken in passive en active

kunnen bedrijven op maat gesneden diensten opzetten.

de mogelijkheid gekregen om - bijvoorbeeld - wifi op hun

IP-adres een persoonsgegeven zonder dat verdere gegevens

tracking bij LBS”, legt Spencer Hinzen, regional sales

De techniek biedt brede analysemogelijkheden op basis

smartphone uit te zetten en op die manier niet mee te

van de houder van het adres bekend zijn. Het argument is

director Southern Europe bij Ruckus Wireless, uit. Ruckus

van real-time of historische informatie op basis van loca-

doen met deze vorm van het volgen van mensen.

dat met behulp van een IP-adres de houder ervan beïnvloed

Wireless is een leverancier van wifi-netwerken en LBS-

ties. In de gezondheidszorg biedt LBS een brede variatie

kan worden met gerichte reclame of informatie. Van het

technologie. “Bij passive tracking vindt data-uitwisseling

aan toepassingsmogelijkheden zoals navigatie via mobiele

IP-adres

CBP moet het betreffende individu op de hoogte worden

plaats tussen het apparaat en het wifi-netwerk, zoals alle

telefoons of tablets. Doordat LBS in feite een soort GPS

Location based services kunnen voor tal van doeleinden

gesteld en een aanbod krijgen zich hiervoor af te melden.

wifi-apparaten normaal gesproken altijd al doen tijdens het

voor overkapte ruimten vormt, zijn ook tal van operatione-

zoeken naar nieuwe draadloze netwerken in de omgeving.”

le toepassingen denkbaar die gebruikt kunnen worden om

worden ingezet. In de zorg kunnen we onder andere denken aan het volgen van mensen of goederen. Waar bevindt

LBS biedt ongekende mogelijkheden. Doordat met LBS

Visitekaartje

werkprocessen te optimaliseren of apparaten en systemen te lokaliseren en te beheren.

zich een patiënt, een arts of een technisch medewerker die

Het is de vraag of wat voor IP-adressen geldt ook van

De exploitant - of dat nu een winkelketen is die klanten

support kan geven bij een storing in een apparaat of sys-

toepassing is op MAC-adressen. Een MAC-adres is immers

ontvangt of een zorginstelling die patiënten en bezoekers

teem? Maar denk ook aan het volgen van goederen en me-

het unieke visitekaartje van een apparaat en niet van een

volgt - krijgt dan informatie over MAC-adressen, signaal-

dische artikelen - van bedden tot mobiele meet- en analyse-

persoon. Een mobiele telefoon is echter meestal wel een

sterktes en het type apparaat dat de klant gebruikt. De

SPoT Service

apparatuur. Daarnaast zijn ook veel toepassingen denkbaar

persoonsgebonden apparaat dat niet aan derden wordt

enige wijze waarop de klant zich bij passive tracking kan

als het op de locatie afstemmen van apps op tablets. Of het

meegegeven. Door de verplaatsingen van een specifieke

afmelden voor de dienst, is door wifi uit te zetten.

SPoT Service van Ruckus Wireless helpt bezoekers of pa-

informeren van mensen die bepaalde locaties naderen.

telefoon in kaart te brengen, is te achterhalen waar de eige-

Zoals vaker gebeurt bij dit soort innovatieve technieken

naar woont en werkt en kan met aanvullende informatie

“Bij active tracking meldt de klant zich via een app of por-

zijn of haar identiteit worden vastgesteld.

tal aan bij het netwerk en is dus sprake van communicatie in twee richtingen. Apps geven bij installatie aan welke

stuiten de initiatiefnemers al snel op het fenomeen ‘pri-

informatie van de gebruiker ze nodig hebben.”

vacy’. In veel gevallen prikkelt de techniek echter dermate

De ervaringen van onder andere Bas Group leiden tot hel-

de fantasie dat dit aspect nog wel eens over het hoofd

derheid over wat wel en niet kan. Het CBP stelt dat zodra

wordt gezien. Zo gaf Bas Group in een verklaring aan dat

MAC-adressen worden opgeslagen de eigenaren van de

Hoe lang de gegevens worden bewaard is volgens Hinzen

het onderwerp privacy helemaal niet was opgekomen. Be-

apparaten hierover moeten worden geïnformeerd. Zij moe-

iets dat de netwerkbeheerder bepaalt. “Bij passive tracking

langrijkste daarvoor was dat zij alleen de bewegingen van

ten bovendien tijdig de mogelijkheid krijgen hun wifi of

kunnen bij het bewaren van MAC-adressen privacy-issues

MAC-adressen in kaart brachten. Niet ieder gegeven hoeft

bluetooth uit te schakelen. Voor het meten van anonieme

optreden. Bij active tracking kan een gebruiker aangeven


tiënten in een overdekte omgeving met een wifi-netwerk bij hun zoektocht naar locaties of diensten. Ook kunnen alle apparaten en systemen die een wifi-signaal uitzen-

den worden gevolgd. Een zogeheten ‘heat map’ geeft met

stippen, kleurgebieden en grafieken in real-time een beeld

van de positie van alle personen en apparaten. De software biedt mogelijkheden om gebieden met elkaar te vergelij-

ken en om verkeerspatronen in verschillende zones tegen elkaar af te zetten. De real-time data kan tegelijkertijd worden vergeleken met historische data.

nr. 1 / 2015 13

Juridisch

Belangrijke vraag: is het mogelijk om patiënten met actieve

fabrikant van een medisch hulpmiddel is verantwoordelijk

implanteerbare hulpmiddelen, zoals pacemakers, op deze

voor de naleving van deze eisen. In het licht van cyber

manier op afstand te ‘gijzelen’?

security springen de volgende twee eisen in het oog:

Ja en nee. Een medisch hulpmiddel kan geïnfecteerd raken

‘12.1 Hulpmiddelen met programmeerbare elektronische

met ransomware en de patiënt zal misschien een bezoek

systemen moeten zodanig zijn ontworpen dat herhaalbaar-

aan het ziekenhuis moeten brengen om van zijn cyberin-

heid, betrouwbaarheid en prestatievermogen van deze sys-

fectie af te komen. In het ergste geval zal een implantaat

temen overeenkomstig het beoogde gebruik, gewaarborgd

mogelijk operatief verwijderd moeten worden. Er is voor

zijn. In geval van een eerste fouttoestand (in het systeem)

cybercriminelen geen business model voor grootschalig

(‘single fault condition’) moeten er passende maatregelen

gebruik van ransomware in de context van medische hulp-

worden getroffen om de daaraan verbonden risico’s zoveel

middelen. Aanvallen met ransomware zullen vooral heel

mogelijk uit te schakelen of te verminderen.

doelgericht en persoonlijk zijn. 12.1 bis In het geval van hulpmiddelen waarin software

Medische hulpmiddelen en cyber security - de stand van zaken

In zijn algemeenheid vormt malware wél een bedreiging

is opgenomen of die op zichzelf medische software zijn,

voor de veiligheid van medische hulpmiddelen. Het hacken

moet de software met de meest geavanceerde methoden

en daadwerkelijk ontregelen van medische hulpmiddelen

worden gevalideerd, rekening houdend met de beginselen

vormt een grotere bedreiging voor de gezondheid van een

van de ontwikkelingscyclus en van risicobeheer, validatie

patiënt en het imago van de fabrikant en het ziekenhuis.

en verificatie.’

• Hacken

Door implementatie van de geharmoniseerde standaard EN

In november 2014 verscheen in de Britse pers een be-

62304 ‘software lifecycle processes’ kan voldaan worden

richt dat terroristen pacemakers kunnen hacken zoals in

aan deze eisen. Staat er iets in deze standaard op het

‘Homeland’. In deze tv-serie zagen we hoe terroristen het

gebied van cyber security? Ja, in artikel 3.22 vinden we de

serienummer van de pacemaker van de Amerikaanse vice-

volgende definitie van ‘security’:

president te pakken kregen en deze onklaar maakten. Het verhaal gaat dat het idee voor dit scenario is opgekomen,

‘Protection of information and data so that unauthorized

nadat de voormalige Amerikaanse vice-president Dick

people or systems cannot read or modify them and so that

Cheney in 2007 draadloze herprogrammering van zijn

authorized persons or systems are not denied access to

geïmplanteerde defibrillator had uitgeschakeld - juist om

them (ISO/IEC 12207:1995 definition 3.25)’

hacken te voorkomen.

Dat cyber security volop in de belangstelling staat bleek recent tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het World Economic Forum in Davos in januari 2015. Daar werd uitgebreid over dit onderwerp gesproken. Ook op Europees niveau staat cyber security in het middelpunt van de belangstelling en wordt er aan nieuwe regelgeving gewerkt. Tegelijkertijd bestaat er op dit moment geen specifieke regelgeving die de weerbaarheid van medische hulpmiddelen tegen cyberaanvallen versterkt. Hoe zit het met de beveiliging van medische hulpmiddelen?

Verder legde Barnaby Jack van McAfee in 2011 al een

Deze standaard is sterk gericht op het beveiligen van

ernstig probleem met de draadloze besturing van insuline-

informatiesystemen zoals databanken van ziekenhuizen

pompen bloot. Tot een afstand van honderd meter kon de

waarin patiëntgegevens vastliggen. Verder treffen we de

pomp - in ieder geval in theorie - zodanig worden ontre-

volgende ‘security requirements’ aan voor standalone

geld dat het apparaat de patiënt een fatale dosis toedient.

software: ‘(…) Examples include:

Beveiligingsrisico’s negeren is voor geen enkel bedrijf een

- those related to the compromise of sensitive information,

Mike Lameree is cyber security consultant, Sofie van der Meulen is advocaat bij Axon advocaten

optie. Gelukkig zien we dat bedrijven maatregelen nemen

- authentication,

zoals het gebruik van toegangspoorten, kluizen en authenti-

- authorization,

In hoeverre zijn medische hulpmiddelen bestand tegen

• Diefstal van data

catie. Het cyberlandschap is echter voor veel bedrijven onbe-

- audit trail, and

cyberaanvallen? Welke regels zijn er binnen de Europese

De laatste jaren is diefstal van persoonsgegevens in de me-

kend terrein. Terwijl criminelen zich snel aanpassen en al

- communication integrity’

Unie op het gebied van informatiebeveiliging in relatie tot

dische sector toegenomen. Patiëntgegevens zijn geld waard.

snel de kwetsbaarheden van een nieuwe technologie vinden, lopen bedrijven en instellingen vaak achter de feiten aan.

medische hulpmiddelen? We zien een groeiende noodzaak

De EN 62304-standaard verwijst verder naar EN 14971:2012 voor het toepassen van risicomanagement op

voor cyber security. Wat kunnen fabrikanten van medische

• Malware

hulpmiddelen nu al doen om de gebruiker van de hulpmid-

Daarnaast maken cybercriminelen steeds vaker gebruik

Regelgeving

de beveiligingseisen. Deze standaard schrijft een proces

delen te beschermen tegen cybercriminaliteit? Deze vragen

van malware zoals ‘ransomware’. Dit is software waarmee

Met welke regels op het gebied van cyber security hebben

voor dat de fabrikant laat beredeneren aan welke risico’s

zullen in dit artikel aan de orde komen. Maar we beginnen

belangrijke documenten ‘gegijzeld’ worden door deze te

we momenteel te maken als we naar medische hulpmidde-

het hulpmiddel bloot staat en hoe die in het ontwerp ervan

met de beantwoording van een andere vraag.

versleutelen. Bestanden kunnen alleen nog worden inge-

len kijken? En welke regelgeving is er in voorbereiding?

geadresseerd zijn. In de wetgeving over medische hulpmiddelen is verder niets te vinden over cyber security. In

zien door betaling van - zeg maar - ‘losgeld’ (‘ransom’).

Risico’s

• Richtlijn medische hulpmiddelen

Amerika is de Food and Drug Administration (FDA) intus-

Het toepassen van IT in (implanteerbare) medische hulp-

Ze vragen enkele tientallen tot honderden euro’s en voor

Allereerst de wetgeving voor medische hulpmiddelen. In

sen begonnen met het openbaar maken van richtlijnen

middelen is relatief nieuw. Het zal de patiënt veel goeds

grote bedrijven loopt het op tot duizenden euro’s. De cen-

bijlage I van de Europese Richtlijn medische hulpmiddelen

voor cyber security voor medische hulpmiddelen. Hierin is

brengen. Helaas liggen er echter ook cybercriminelen op de

trale vraag: is een bedrijf bereid om te betalen of kan men

(Richtlijn 1993/42) zijn de essentiële eisen opgenomen

een raamwerk opgenomen voor de ontwerpvereisten van

loer. Waar zitten de risico’s?

zonder de foto’s of documenten?

waaraan medische hulpmiddelen moeten voldoen. De

een hulpmiddel op het gebied van cyber security.


nr. 1 / 2015 15

• FDA guidance

de privacy van gebruikers van medische software. Deze

In oktober 2014 heeft de FDA het document ‘Content of

verantwoordelijkheid omvat onder andere de verplichting

Premarket Submissions for Management of Cyber security

om de beschikbaarheid te garanderen van procedures om

in Medical Devices’ gepubliceerd. In dit document is cyber

de eindgebruiker te informeren en voor te lichten over

security als volgt gedefinieerd:

de mogelijkheden van apps en de gegevens waartoe zij

‘the process of preventing unauthorized access, modifica-

toegang kunnen krijgen. Bovendien dienen zij gebruikers

tion, misuse or denial of use, or the unauthorized use of

voorzieningen te bieden waarmee zij de kenmerken van de

information that is stored, accessed, or transferred from a

verwerking kunnen aanpassen.

medical device to an external recipient’.

Security by design Volgens de FDA moeten fabrikanten van medische hulp-

Naast privacy by design heeft WP29 in Opinie 08/2014

middelen maatregelen ontwikkelen om de cyber security

(‘on the recent developments on the Internet of Things’)

te handhaven en de functionaliteit en de veiligheid van de

security by design geïntroduceerd. In paragraaf 2.6 staat:

medische hulpmiddelen te waarborgen. Om te bepalen welke

‘Er is een risico dat het Internet of Things een alledaags

maatregelen genomen moeten worden, dienen fabrikanten

object kan veranderen in een potentieel cyber crime-doel-

zich te laten leiden door de volgende security-functies: iden-

wit. Apparaten die minder veilig zijn aangesloten op het

van invloed zijn op de kern van diensten die zij verlenen.

worden. Efficiëntie en security staan echter op gespannen

tificeren, beschermen, detecteren, reageren en herstellen.

internet vertegenwoordigen risico’s voor cyberaanvallen.

Bepaalde incidenten zullen bovendien gemeld moeten wor-

voet met elkaar. Op het gebied van eHealth legt Europa

Datalekken kunnen ertoe leiden dat persoonlijke gegevens

den bij de bevoegde autoriteit.

sterk de nadruk op efficiency en lijkt security vooralsnog

Sofie van der Meulen (l.) en Mike Lameree

– en onterecht – beperkt te worden tot gegevensbescher-

In de praktijk zien we dat fabrikanten van medische hulp-

worden gestolen en verhandeld. Apparaten en platforms

middelen hun eigen invulling geven aan cyber security.

binnen het Internet of Things zullen ook gegevens uitwis-

Vallen fabrikanten van medische hulpmiddelen onder de

Zij proberen de apparaten te beveiligen tegen ongeauto-

selen met en gegevens opslaan op infrastructuren van

NIS Richtlijn? De ontwerprichtlijn zal vooral relevant zijn

riseerd gebruik. Cyber security wordt doorgaans niet als

dienstverleners. Daarom moet bij de beveiliging niet alleen

voor bedrijven die medische hulpmiddelen als service aan-

Advies

hoofdtaak van de fabrikant gezien en de beveiliging van

gekeken worden naar de beveiliging van de apparaten zelf,

bieden. Dat geldt ook voor informatie-dienstverleners en

Ons advies is niet te wachten tot het moment dat de EU

medische hulpmiddelen schiet daardoor al snel tekort.

maar ook de communicatieverbindingen, de opslag-infra-

diensten aanbieden zoals monitoring en het op afstand uit-

met regels komt op het gebied van cyber security voor me-

Ook als een fabrikant denkt een medisch hulpmiddel goed

structuur en andere ingangen van het ecosysteem.’

lezen van apparaten. Softwareontwikkelaars en fabrikanten

dische hulpmiddelen. Het is zaak om zelf actie te onder-

van hardware vallen vooralsnog buiten de definitie. In de

nemen om medische hulpmiddelen te beschermen tegen

Een voorbeeld: de meeste sensoren die op dit moment op

praktijk bieden deze partijen echter vaak ook diensten die

cyber crime.

de markt zijn, kunnen geen versleutelde verbinding voor

onder de NIS Richtlijn vallen. De richtlijn is echter nog niet

• Richtlijn bescherming persoonsgegevens

communicatie creëren, omdat de rekenkracht van het

formeel vastgesteld. Er kunnen dus nog wijzigingen optre-

Naast het toepassen van de standaarden EN 62304 en IEC

Europa kent op dit moment geen verordening of richtlijn

apparaat beperkt is door het gebruik van batterijen met

den in definities, reikwijdte en inhoud.

80001 kunnen de hiervoor genoemde richtlijnen van de

op het gebied van cyber security. Wel zijn er algemene re-

een geringe capaciteit. Hierdoor zijn ze extra vatbaar voor

gels voor de beveiliging van persoonsgegevens opgenomen

zogenaamde ‘man in the middle attacks’.

beveiligd te hebben, dan nog weet een hacker vaak relatief eenvoudig zijn weg te vinden.

in de Richtlijn bescherming persoonsgegevens (artikel 17).

ming.

FDA gebruikt worden. De FDA-richtlijnen bevatten aspec-

Efficiency versus security

ten die op zichzelf niet nieuw zijn voor organisaties die

Op dit moment zijn er alleen specifieke beveiligingsmaat-

gebruikmaken van IT, maar ze bieden een goede handlei-

Ook medische hulpmiddelen die verbinding maken met

Beveiliging van persoonsgegevens is belangrijk, maar

regelen voor medische hulpmiddelen opgenomen in de

ding. Punten die in de richtlijnen benoemd worden zijn

internet en bijzondere persoonsgegevens zoals informatie

maatregelen op basis van deze regelgeving bieden geen

standaard EN 62304 ‘software life-cycle processes’. Verge-

onder andere:

over iemands gezondheid verwerken, moeten aan die richt-

bescherming van de gezondheid van gebruikers.

leken met Amerika loopt de EU serieus achter. Dat strookt

• Voer een risicobeoordeling uit waarin gekeken wordt

lijn voldoen. Wijziging of vernietiging van die gegevens kan

niet met de Europese ambities op het gebied van eHealth,

naar de kwetsbaarheden van het apparaat, de impact

de werking van een hulpmiddel of de conclusies die een

• Voorstel Richtlijn netwerken informatiebeveiliging

waarbij juist veel medische hulpmiddelen aangesloten

hiervan, de kans van misbruik en de maatregelen die

arts uit de gegevens trekt beïnvloeden. De artikel 29 Wor-

Als onderdeel van de Europese cyber security-strategie

worden op netwerken en het internet.

genomen kunnen worden om misbruik te voorkomen of

king Party (WP29) noemt onder andere in advies 02/2013

heeft het Europees Parlement in maart 2014 een voorstel

over apps op intelligente apparaten het begrip ‘ingebouwde

voor een netwerken informatiebeveiligingsrichtlijn ge-

De documenten van WP29 hebben wel aandacht voor de

privacybescherming’ (‘privacy by design’). Ook komt pri-

publiceerd (NIS Richtlijn). Samen met de voorgestelde EU-

concepten privacy & security by design. Deze documenten

vacy by design naar voren in de e-Privacy Richtlijn.

verordening rond gegevensbescherming zal deze richtlijn

vormen echter slechts niet-bindende richtlijnen voor de

op Europees niveau de minimale informatiebeveiligings-

praktijk en hebben alleen betrekking op gegevensbescher-

eisen weergeven.

ming. Ze bieden geen raamwerk voor beveiligingsmaatre-

updates door de programmeercode digitaal te onderte-

gelen voor de bescherming van de gezondheid van gebrui-

kenen.

Privacy by design Wat is privacy by design? Het belangrijkste element is dat

na misbruik het apparaat te herstellen.

reeds bij de ontwikkelingen van een informatiesysteem

Een belangrijk element van de NIS Richtlijn is dat lidstaten

kers van de medische hulpmiddelen. Tegelijkertijd worden

rekening wordt gehouden met de bescherming van de

ervoor moeten zorgen dat overheidsinstanties en sommige

belangrijke standaarden op het gebied van netwerkbeveili-

privacy van gebruikers. Het vereist van fabrikanten dat zij

marktdeelnemers passende technische en organisatorische

ging en IT-risicomanagement in de gezondheidszorg, zoals

gegevensbescherming vanaf het allereerste begin in het

maatregelen nemen om de veiligheidsrisico’s van net-

de IEC 80001 standaard, niet dwingend voorgeschreven.

ontwerp meenemen.

werken en informatiesystemen te beheren (Artikel 14). Er

• Beperk toegang tot apparaten tot vertrouwde gebruikers door het implementeren van verschillende authenticatie technieken. • Beperk het uitvoeren van niet vertrouwde software

• Beperk het uitlezen van de gegevens door encryptie toe te passen. • Implementeer maatregelen voor detectie van misbruik en bescherm de kritische onderdelen van een apparaat om schade te beperken.

dient een beveiligingsniveau gegarandeerd te worden dat

In de praktijk maken steeds meer apparaten draadloos

Fabrikanten van besturingssystemen en apparaten hebben

past bij de risico’s. Veiligheidsincidenten moeten zoveel

verbinding met computers of andere apparaten in de zorg.

misbruik en zorg dat de patiënt hiervan op de hoogte is

derhalve een grote verantwoordelijkheid voor het waar-

mogelijk voorkomen worden en de impact van veiligheids-

Dit zorgt voor efficiëntie. Waardevolle gegevens worden

zodat de patiënt - zo mogelijk - het apparaat kan herstel-

borgen van de bescherming van de persoonsgegevens en

incidenten moet worden geminimaliseerd voor zover ze

automatisch uitgelezen, waarmee ook tijd bespaard kan

len naar de oorspronkelijke staat.


• Ga na wat de patiënt zelf kan doen in het geval van

nr. 1 / 2015 17

Interview

Artsen-microbioloog St. Antonius van start met op werkproces toegespitste software

Thijs Tersmette

Dreigende bacteriënresistentie vraagt om IT voor consultregistratie

Aan het registreren van patiëntgegevens is de zorgverlener soms veel tijd kwijt. Voor artsen-microbioloog is daarvoor het softwareproduct MICORE ontwikkeld. Naast ondersteuning van het consultatieve werk van de medische specialist, maakt de software geautomatiseerde registratie van ziekenhuisinfecties mogelijk. tekst: Frans van der Geest

komen van patiënten waar contact mee is geweest. Bevin-

richtlijnen voor het antibioticagebruik. Niet langer is zo’n

den zij zich nog in het ziekenhuis of zijn ze ontslagen? Er

optimalisatieslag gebaseerd op het raadplegen van histori-

is een actie-/takenlijst nodig voor onder andere het starten

sche gegevens, maar wordt deze gestuurd aan de hand van

of opheffen van isolaties of voor het bijhouden van positie-

real-time informatie. De software omvat de functionaliteit

ve kweekuitslagen. Daarnaast vraagt een calamiteit ook om

voor het samenstellen van een interactief AB-boekje, het

inzicht in gepland polibezoek en om opnamegegevens van

vaststellen van de interventie prioriteit en het aanmaken

gevlagde patiënten. Met een uitbraak is al gauw meer dan

van TAM-waarschuwingen (Therapeutische Antibiotica

Thijs Tersmette is één van de vijf artsen-microbioloog,

data vast, vanaf het eerste contact met de behandelaar tot

100.000 euro aan kosten gemoeid. Onze softwareoplossing

Monitor).

werkzaam in het St. Antonius Ziekenhuis. Zij zijn lid van de

aan de conclusies en aanbevelingen op basis van de labuit-

heb je dus al na één of twee jaar terugverdiend.”

regionale maatschap Medische Microbiologie en Immuno-

slagen, inclusief de actuele en historische gegevens van

logie, die de ziekenhuizen St. Antonius, Diaconessenhuis

de patiënt. ”Wij werken nu efficiënter en leveren verrijkte

Thijs Tersmette kan nog geen financieel waardeoordeel

systemen

Utrecht, Zuwe Hofpoort en Amstelland, alsmede verpleeg-

informatie aan de behandelaars. De focus in de verslag-

geven over de module infectiepreventie. Zijn organisatie

MICORE software wordt geleverd als SaaS (Software as a

huizen en huisartsen bedient. De laboratoria in deze

legging is omgekeerd: vroeger rapporteerden we enkel

gaat er wel mee aan de slag. Alleen al een beperkte reduc-

Service). Geïnstalleerd op een gevirtualiseerde server bin-

ziekenhuizen produceren per dag duizenden onderzoeks-

labuitslagen met hooguit een commentaar bij een afzon-

tie van het aantal ziekenhuisinfecties dankzij adequate

nen het bedrijfseigen computerpark van een ziekenhuis

resultaten. Aanvragen van onderzoek en resultaten worden

derlijke uitslag als voetnoot. De interpretatie lieten we aan

registratie en terugkoppeling, kan een ziekenhuis aanzien-

laten de applicaties zich probleemloos opschalen naar een

al geruime tijd verwerkt via een Laboratorium Informatie

de behandelaar over. Nu overleggen we steeds vaker met

lijke besparingen opleveren. De koppelingen met diverse

groter aantal gebruikers of een hogere graad van beschik-

Systeem (LIMS), dat ook het werkproces op het laboratorium

ze over de juiste behandeling en leggen dat vast in ons

bronsystemen zijn volgens Tersmette al wel gedefinieerd,

baarheid. De koppeling met de diverse bronsystemen (EPD,

ondersteunt. Het belang van overleg met behandelend art-

consult. De verzamelde labuitslagen zijn de voetnoten,

maar nog niet gerealiseerd en getest. Hij heeft er alle ver-

ZIS, HIS, LIMS enz.) verloopt via de Connectivity Gateway,

sen en telefonische consulten over de onderzoeksresultaten

die onze conclusies onderbouwen. Dat is een belangrijke

trouwen in en koestert hoge verwachtingen. Vooral van de

een systeem voor berichtenuitwisseling volgens de HL7-

(alleen al in het St. Antonius jaarlijks 12.000) neemt toe.

ontwikkeling nu de snel toenemende resistentie van bacte-

dashboardfunctionaliteit, die onmiddellijk inzicht geeft in

standaard en andere protocollen als X.12 en SOAP. Het

riën ons steeds vaker confronteert met beperkingen in de

de stand van zaken bij het actueel monitoren van specifie-

ontsluitingsmechanisme is gebaseerd op de Ensemble in-

behandelingsmogelijkheden”, aldus Tersmette.

ke patiëntgegevens. Interactief te gebruiken gereedschap

tegratietechnologie van InterSystems. Naast een tool voor

Tersmette: ”het bieden van een volledig microbiologisch en

Ensemble technologie voor integreren zorg-

(Gantt-chart) maakt het mogelijk projecten te plannen en

het beheren van de koppelvlakken naar de verschillende

laboratoriumvoorzieningen vereisen een ziekenhuisover-

Geen paniek bij MRSA-uitbraak

de voortgang te volgen, evenals de ontwikkelingen rond

zorgapplicaties omvat de technologie ook functionaliteit

stijgende samenwerking van laboratoria. Vandaar dat de

MICORE is ontwikkeld door Softmedex uit Duiven. Direc-

kritische micro-organismen, inclusief trendanalyse. De

voor workflow management en real-time business intel-

maatschap voor meer ziekenhuizen binnen de regio werkt.

teur Peter Geytenbeek voorziet een grote behoefte aan

aanlevering van de infectieregistratie aan PREZIES, het

ligence, alsmede analyse op ongestructureerde tekst. De

Onze automatiseringsystemen moeten dus meer ziekenhui-

snel inzetbare functionele IT-modules in de zorgsector.

nationale bewakingsysteem van het RIVM, verloopt straks

onderliggende database legt alle uitwisseling en transfor-

zen tegelijkertijd kunnen bedienen. Bij het verwerken van

”Het is van belang dat ze passen binnen de informatie

automatisch.

matie van berichten vast. Ensemble leent zich daardoor

onderzoeksresultaten en consulten moeten we nagaan van

architectuur van een organisatie, zodat gegevens ordente-

welk ziekenhuis de patiënt is en op welke locatie binnen

lijk zijn opgeslagen en te ontsluiten.” Zijn bedrijf ontwik-

Richtlijnen voor antibioticagebruik

onze regio deze nog meer onderzoeken heeft ondergaan.

kelde tevens een MICORE module ter ondersteuning van

De voortvarende arts-microbioloog van St. Antonius heeft

Volgens Geytenbeek toont InterSystems zich een prima

Met de consultregistratiesoftware van MICORE kan dat.”

de werkprocessen op de afdeling ziekenhuishygiëne &

ook al een volgende uitbreiding van MICORE in het vizier.

partner, die niet concurreert met specifieke softwareoplos-

infectiepreventie. ”De diverse incidenten rond de uitbraak

Ziekenhuizen formeren zogeheten AB-teams, die instel-

singen. ”Hun technologie staat internationaal hoog aange-

van bijvoorbeeld de MRSA-bacterie in ziekenhuizen tonen

lingsbreed de uitgifte van antibiotica controleren en co-

schreven. Zolang de ziekenhuizen zich met hun primaire

immunologisch onderzoekspakket en de investeringen in

Van uitslag met voetnoot naar consult met

goed voor het traceren van data en processen.

conclusies

aan dat er totale paniek kan uitbreken door het ontbreken

ördineren. Daartoe ontwikkelde Softmedex een Antibiotic

applicaties conformeren aan de gangbare standaarden voor

Volgens de medicus is deze software geheel op maat voor

van actuele informatie bij de coördinerende afdeling”, zegt

Stewardship module. Die moet de leden van de AB-teams

berichtenuitwisseling, kunnen wij met geringe inspanning

zijn werkproces ontwikkeld. Het systeem legt alle klinische

de Softmedex directeur en vervolgt: ”Er moet snel een lijst

gaan ondersteunen bij het opzetten en bewaken van de

alle bronsystemen op onze software aansluiten.”


nr. 1 / 2015 19

Interview

Jan Boers van Dino-Lite:

‘Digitale microscopen ondersteunen innovaties’ Digitale USB-microscopen bieden tal van mogelijkheden in de zorg. De lichte en makkelijk mee te nemen apparaten worden meer en meer toegepast. “Toch staan traditionele werkmethoden de acceptatie nog wel eens in de weg”, meent Jan Boers van IDCP, Europees importeur van de Dino-Lite microscopen.

Magazine

BEURSSPECIAL

tekst: Hans Vandam

Digitale USB-microscopen worden al veel gebruikt in industriële toepassingen, kwaliteitscontrole, het checken van de echtheid van documenten, bij restauratie van schilderijen

Voorbeeld van het gebruik van een Dino-Lite EarScope.

en dergelijke. Ook voor de zorg bieden deze microscopen

Dit soort USB-microscopen kunnen op eenvoudige wijze

volop mogelijkheden, meent Jan Boers, directeur van IDCP.

geïntegreerd worden met tal van softwareapplicaties.

Deze firma importeert de Dino-Lite digitale microscopen. “In de zorg duurt het wat langer voordat er sprake is van een brede acceptatie”, meent hij. “Dat heeft onder andere

onderzoek en zelfonderzoek voor het bepalen van het

te maken met het regelen van de goedkeuring die voor het

optimale vruchtbaarheidsmoment.

gebruik nodig is. Ook blijkt het vinden van budgetten nog wel eens een punt van aandacht. Maar tegelijkertijd speelt ook een zekere mate van conservatisme nog wel eens een rol. Soms blijft men liever de oude vertrouwde hulpmiddelen gebruiken.”

• Het analyseren van bloedsomloop, met name op de intensive care, waarbij sepsis met software automatisch geanalyseerd kan worden;

Toch ziet Boers ook in de zorg de belangstelling toene-

Bent u klaar voor de toekomst van de zorg?

• Bij veel Nederlandse huisartsen wordt teledermatologie inmiddels toegepast via de telemedicine-organisatie KSYOS; dit gebeurt in combinatie met de Dino-Lite

Eerste toepassingen

Met onder andere

Veelzijdig & inhoudelijk sterk programma

DermaScope; • Bij het stellen van een diagnose van sclerodermie wordt

men. “We zijn met partners betrokken bij diverse projecten

met de Dino-Lite CapillaryScope onderzoek gedaan naar

waarin de Dino-Lite gebruikt wordt als de camera voor het

de microcapillairen onder de nagelriem.

verkrijgen van microscopische beelden. Die opnamen kunnen vervolgens gebruikt worden in combinatie met

“In vergelijking met traditionele microscopen, maar ook de

farmaceutica of software voor analyse of visualisatie.”

grotere digitale oplossingen bieden digitale USB-microsco-

Beursplattegrond Innovaties in de zorg

pen een aantal voordelen”, vertelt Boers. “Niet onbelangrijk Hij noemt een aantal voorbeelden:

zijn natuurlijk de lagere kosten. Maar er is meer. Het gaat

• Photodynamische therapie, waarbij slijmhuid met een

om handzame en eenvoudig mee te nemen apparaten,

Dino-Lite voorzien van UV-licht wordt bekeken om te

waarbij niet het te meten of te analyseren onderwerp naar

kunnen inschatten of zich kanker aan het ontwikkelen is.

de microscoop moet worden gebracht, maar de microscoop

• Een samenwerking met de makers van een gynaecolo-

naar de patiënt. Bovendien zijn onze USB-microscopen

gisch speculum, de FemiScope, om te komen tot een di-

geschikt om geïntegreerd te worden met andere applicaties

gitale versie voor het doen van microscopisch inwendig

en software van derden.”


nr. 1 / 2015 21

Beursspecial

Bent u klaar voor de toekomst van de zorg? Van 18 t/m 20 maart vindt u tijdens Zorg & ICT niet alleen het antwoord op deze vraag, u verrijkt tevens uw kennis, inzicht en netwerk waardoor u uw positie als zorgprofessional versterkt in een sector die – juist nu – in beweging is. De zorgsector is aan grote veranderingen onderhevig. De uitvoering en gevolgen van de decentralisatie en de vragen die dit oproept alsook het beleid om mensen te stimuleren om langer zelfstandig te blijven wonen, doet de behoefte naar kennisdeling, nieuwe antwoorden en het uitwisselen van ervaringen sterk groeien. Zorg & ICT is hét kennisplatform voor mensgerichte zorgen ICT-innovaties dat zich focust op actuele thematieken en vol vertrouwen koers zet richting de toekomst. Bijvoorbeeld door de behoefte van de bezoekers leading te laten zijn in het programma van de Zorgacademie. De thematieken waarvan bezoekers hebben aangegeven die belangrijk te vinden, staan hier centraal in de vorm van keynotes, lezingen, presentaties en workshops. Deze thematieken zijn: u enkele van deze slimme en leuke robots die leven in de

Duurzame toekomst

• EPD/ECD, domotica & robotica

brouwerij brengen, structuur geven aan de dagelijkse rou-

Met een breed en innovatief exposantenaanbod, meer dan

• Health apps

tine en een oogje in het zeil houden. Daarnaast is het nut

70 klantcases van topleveranciers, een uitgebreid ken-

• Gaming in de zorg

van games binnen de zorg inmiddels bewezen in bijvoor-

nisprogramma en nieuwe onderdelen zoals de EPD-ECD

• Wet- en regelgeving

beeld revalidatie. De volgende stap is nu om deze serious

Arena, biedt Zorg & ICT u alles wat u nodig heeft voor een

• Europese zorginnovaties

gaming naar de huiskamer te brengen en zo het zelfma-

standvastige en duurzame positie binnen de zorg. Nu en in

• Veiligheid van patiëntgegevens

nagement van mensen te vergroten.

de toekomst.

Jonge entrepreneurs en de Start-up Award

Gratis toegangsbadge

• Zorg op afstand (zelfmanagement)

Onafhankelijkheid, robots & serious gaming

Bovendien verscherpt Zorg & ICT haar blik op jong talent

Meld u nu aan voor een gratis toegangsbadge op www.

Het stimuleren van mensen om zo lang mogelijk zelfstan-

met een speciaal programma voor Young Professionals in

zorg-en-ict.nl. Met uw toegangsbadge voor Zorgt & ICT

dig te wonen is een belangrijke pijler voor Zorg & ICT. Op

de Zorgacademie. Daarnaast wordt met de Zorg Innovatie

heeft u tevens toegang tot Zorgtotaal, die gelijktijdig

het Domoticaplein ontdekt u bijvoorbeeld dat het niet

Start-up Award, die dit jaar voor het eerst wordt uitgereikt

plaatsvindt in de Jaarbeurs.

alleen draait om technologie en woningautomatisering; het

(in samenwerking met vakbeurs Zorgtotaal die tegelijker-

gaat vooral om een bepaalde vorm van onafhankelijkheid,

tijd in de Jaarbeurs plaatsvindt) de ambities van jonge be-

gemoedsrust en eigenwaarde van de cliënt.

drijven in de zorg een extra platform geboden. Een vakjury selecteert tien partijen die zich gedurende de beurs mogen

Zorgrobots kunnen hier succesvol worden ingezet ter

presenteren aan alle bezoekers. Het beste idee, project of

ondersteuning van de zelfredzaamheid en ter bevordering

prototype wordt beloond met de Zorg Innovatie Start-up

van mantel- of professionele zorg. Op Zorg & ICT ontmoet

Award 2015.


nr. 1 / 2015 23

Keynote: Transitie van zorg naar gemeente

Beursspecial

Activiteitenprogramma

Veelzijdig & inhoudelijk sterk

Keynote: Quantified Self, hoe technologie en

Woensdag 18 maart om 10:15 uur in zaal 2 van de

data invloed hebben op onze gezondheid

Zorgacademie

Vrijdag 20 maart om 10:15 uur in zaal 1 van de

De zorgmarkt is constant in beweging. Sinds 1 januari

Zorgacademie

2015 is de WMO van kracht gegaan, wat veel betekent

Quantified Self is een wereldwijde non-profit community

voor zorgorganisaties en gemeenten. De transitie van zorg

die zich richt op metingen en experimenten om zelfinzicht

naar gemeenten is gestart en volop in gang; hoe kijkt de

te vergroten, onder andere door het gebruik van wearables,

gemeente naar deze ontwikkeling? Hoe heeft de gemeente

open data en visualisaties. De community die voorheen al-

Oss haar processen ingericht, hoe werken zij samen met

leen maar mogelijk was binnen de gesloten infrastructuur

zorgorganisaties en wat zijn de lessons learned tot nu toe?

van bijvoorbeeld een ziekenhuis. Maarten den Braber is medeoprichter van Quantified Self Europe, en medeorganisator van Singularity University NL en Permanent Beta. Tijdens deze keynote praat hij u volledig bij over de impact van deze beweging en wat het betekent voor individuen, zorgorganisaties en bedrijven.

Congres WMO: Domotica in de participatie-

Op Zorg & ICT kunt u ook dit jaar weer van alles beleven.

Young Professionals programma

Naast een groot exposantenaanbod vindt u er ook een

Donderdag 19 maart vanaf 08:30 uur in zaal 1 van de

Vrijdag 20 maart om 10:30 uur in Theater Oranje

uitgebreid inhoudelijk programma vol lezingen, work-

Zorgacademie

Afwachten is geen optie! Om de WMO transitie te laten

shops en presentaties. Hieronder enkele highligths. Deel

Maak kennis met de wereld van Zorg & ICT en ontmoet in-

slagen wil VWS dat de komende vijf jaar onder andere do-

uw kennis en ervaringen met vakgenoten en breid uw

novatieve bedrijven die kansen bieden aan jonge entrepre-

motica grootschalig toegepast gaat worden. Smart Homes

netwerk uit!

neurs. Wat zijn de trends van de komende 5 jaar, hoe ziet

- Kenniscentrum Domotica & Slim Wonen - voert een pittige

het landschap er uit en waar liggen de kansen?

discussie met de betrokkenen om de samenwerking tussen

Keynote: Je hebt luisteren en echt luisteren…

maatschappij

gemeenten en initiatiefrijke burgers te optimaliseren, wan-

Wetsvoorstel cliëntenrechten bij elektroni-

Woensdag 18 maart om 10:15 uur in zaal 1 van de

08:30 – 09:10 uur: Inloop met breakfast

neer het gaat om grootschalige invoering van zorgtechno-

Zorgacademie

09:15 – 09:20 uur: Opening dagvoorzitter Paul Pelsmaeker,

sche gegevensverwerking

Zorg waarin de patiënt nadrukkelijk betrokken wordt bij

voorzitter Stichting Digitalezorg.nl

Alle dagen om 13:00 uur in zaal 2 van de

zijn of haar behandeling, leidt tot minder vraag naar zorg,

09:20 – 09:45 uur: Trends in HealthIT - Stan Aldenhoven,

Zorgacademie

Domoticaplein

meer zelfmanagement, kostenreductie en hogere kwaliteit

directeur Aldenhoven & Company

Op 1 juli 2014 werd het wetsvoorstel cliëntenrechten bij

Vragen, twijfels of gewoon geïnteresseerd in Domotica &

van zorg. Maar hoe doet u dat? Weet u of wat u biedt ook

09:50 – 10:15 uur: Maarten Wittrop Koning, directeur KPN

elektronische gegevensverwerking aangenomen door de

Slim Wonen? Experts van Smart Homes staan tijdens Zorg

is wat uw doelgroep echt wil? Waarin kunt u het verschil

Zorg strategie & innovatie

Tweede Kamer. Wat houdt dit wetsvoorstel precies in en

& ICT samen met diverse aangesloten partners voor u klaar

maken? Chief listening officer Corine Jansen zet het voor

10:20 – 10:45 uur: Nick Guldemond, associate Professor

wat zijn de gevolgen in de praktijk? Anton Ekker, juridisch

op het Domoticaplein om al uw vragen te beantwoorden en

u uiteen.

Integrated Care & Technology University Medical Centre

adviseur bij Nictiz (expertisecentrum voor standaardisatie

kennis te laten maken met de laatste trends. Ook laten zij

Utrecht

en eHealth), doet het uit de doeken.

u hier de nieuwste zorgrobots zien.

logie en domotica.

Young Professional beursroute Na afloop van het programma brengt de Young Professional beursroute de deelnemers in contact met bedrijven die op dit moment kansen bieden aan jonge talenten. De bedrijven presenteren zichzelf en geven een nadere toelichting over de mogelijkheden die er binnen hun organisatie zijn voor Young Professionals.

Kijk voor het volledige programma en om u aan te melden voor de diverse sessies op: www.zorg-en-ict.nl 24 Digitalezorg.nl Magazine

nr. 1 / 2015 25

Beursspecial

THEA ROOTER D THEA BLAUTER W

11F0

63

1

2

Z ACAORG DEM

001 002

IE

003

ER THEANT JE ORA

11E0

TO3 TO2 TO1 11F0 4

11F0

59 11 064 E 11E 062 11E 058

HAL

TO4

2

11 045 F 11 048 E 11E 044

61 11 057 E 11D 11E0 064 11D 49 058 11D 050

11 043 F

11F0

11 028G 11G 11G 11G 11 1 026 024 02 0 G 1G 11G 1 1 0 18 016 01 4 012G

34

11F0

20

11F0

35

11E0

34

11

11E0

20

11 013 E

11 016 F

11 009 E 11E 012 11 008 E

10 068G

11G

011

10 062G

11 002 F

11 010 F

10 066G

10 056G

10 060G

11 001 F

10 052G

10 064G

HAL

Ople idi pleinngen

EPD

10

10 ECD 068 F aren 11E 004 0 a 0 1 0 6 0 11D 3 F 1 4 0 0 40 11 061 064 F 004 E 11C 060 1 10 10 005 10F0 1 068 E 055 F 052C 26 1 11C 1 D 11D 050 1 1 10E 0 0 0 04 010 E E 054 064 048 10 11C 10 034 016 F 11 11 065 E 059C 057C 10 10E0 10 11 014 F 26 10E 053 E 11B 047C 11 1 0 0 2 E C 0 058 047 045 11C 10D 11B0 10 10E 10E0 010 10 0 11B0 65 11B 5 1 014 E 0 2 3 1 1B03 16 9 0D 012 E 40 055 11B 1 4 0 4 1 1 1 8 053 0 B 11 0E02 1 10D 10D 004C 51 0 B 7 065 10 040 11B0 49 11B 010 E 2 047 0 1 1 1 0 0D0 0E02 D02 11B0 10C 63 8 1 11 45 054 11 10 014B 11B Do 11B0 10C 041A 11A 10D 10D 064 mot 009D 37 010 040 11 1 018 014 0 C i A 1 c 0 42 038 11A plein a 0C065 036 10C 10C 11B0 067 032 11 27 11B 10B0 10C 039A 11A 015 6 10C 0 1 1 3 5 1 0 5 0 C 037 11A 022 10B0 013B 51 10C 65 11A 035 1 0 0 1 4 C 014 0 7 B 1 0 0 1 10B0 41 56 Orga 012A 10B0 67 10 Inno nisa 50 10B 029C 10 1 1 0 vatie 0 A t 0 B 0 i 4 e 6 1 6 027C 05 4 10B 0B03 Star Loun - en V 0 10 5 10 10 t-up IP10B ge 10B 033 062A 053B 10B 015C 10C 10B 02 035 051 10 10A 8 013 0 31 B043 060 10A 1 10B 10 058 0 0A 10A 0 1 1 010B 1 6 0B 0A 48 10A 032 0 0 1 046 10A 2 2 2 10 044 030A 10 10 10 055A1 021B 001B 0A0 e 1 0 H 53 1 A e 1 s 0 a 1 020 t 0B 01 B 10 0A0 l 47 10A artup th 5 01 B Situa 10 squa 01108A 10A017 1 tie p 041 002B er 24 10A 016 10A r e 10B 010 10A janu 031 10A 00 008 ari 2 025 10A1 10 3 015. 021 0A1 017 0A1 004A Wijz 015 0A1 iging 013 0A1 en o 011 0A nder 009 voor 10 beho 001A ud

THEA GROTEER N

11D

EPD

/ECD

DOM

OTIC A

ENT R WES EE T

ENT

REE

Domotica area e-Health area EPD/ECD Cafetaria Toiletten

eHE

ALTH .

Informatiepunt Garderobe

#ztt15 #zict15


nr. 1 / 2015 27

baar met de huidige pgb-chaos, waardoor zorgaanbieders

klanten moeten hun declaraties kunnen indienen, omdat

Beursspecial

met serieuze cashflowproblemen te maken kunnen krijgen.”

ze recht hebben op de uitbetaling van geleverde zorg en

Innovatie

Declaratieformats

dienstverlening. Of gemeenten deze factuur accepteren, is nog maar de vraag”, aldus Van Nieuwkerk.

Om zijn doelgroep te helpen met het uitvragen van de

Declaratiechaos gemeenten: Care Expert biedt hulp en inzicht Zorgaanbieders kunnen vergelijkbare problemen verwachten rond de uitbetaling van declaraties door gemeenten als de chaos die momenteel speelt in de uitbetaling van het persoonsgebonden budget door de SVB. Dat stelt Bas van Nieuwkerk, algemeen directeur bij Care Expert, specialistische dienstverlener in het declareren en factureren van zorgbudgetten voor zorgaanbieders in de caresector.

declaratieformats die gemeenten gebruiken, is Van

Uitbetaling

Nieuwkerk gestart met de Gemeentelijke Groene Vink. Op

De laatste stap is de uitbetaling van het gedeclareerde

www.gemeentelijkegroenevink.nl kunnen gemeenten hun

bedrag. “Ik voorzie hierin grote problemen. De Sociale Ver-

format centraal beschikbaar stellen aan alle zorgaanbieders

zekeringsbank, die verantwoordelijk is voor de uitbetaling

in Nederland. Van Nieuwkerk: “Om onze klanten, doelgroep

van pgb-budgetten, heeft op dit moment grote problemen

én gemeenten te begeleiden met het in kaart brengen van

met deze laatste stap in het proces, ondanks dat ze grote

de declaratieprocessen, hebben we een coördinator aan-

hoeveelheden extra personeel hebben ingezet om dit te

gesteld. In de praktijk blijkt dat het erg lastig is om alle

kunnen waarborgen. Ik ben er bang voor dat dit ook bij in-

gegevens die nodig zijn voor een correcte declaratie uit

dividuele gemeenten gebeurt. Als gemeenten niet uitbeta-

te vragen aan gemeenten, omdat gemeenten hun wensen

len, gaan zorgaanbieders serieuze problemen krijgen met

rondom de declaratie nog steeds niet volledig geïmplemen-

hun kasstromen.” Van Nieuwkerk wil voorkomen dat dit bij

teerd hebben. Onze coördinator helpt daar vrijblijvend bij.”

zijn klanten gebeurt: “Ik ga er alles aan doen om ervoor te zorgen dat mijn klanten worden uitbetaald. Desnoods start

Goedkeuring van de declaratie

ik incassotrajecten om te krijgen waar mijn klanten recht

Als er een format beschikbaar is, of als er tijdelijke afspra-

op hebben. Ik ben ook van plan om dit probleem bij de

ken zijn over de declaratie totdat het definitieve format is

Tweede Kamer aan te kaarten.”

“Er zijn drie dingen nodig om een succesvolle declaratie

geïmplementeerd, moet de factuur worden goedgekeurd.

aan de gemeenten te kunnen waarborgen: een format waar-

“Omdat we nog steeds wachten op de formats van een aan-

Care Expert is onderdeel van TTS Technology To Serve.

mee zorgaanbieders een declaratie kunnen aanleveren, de

tal gemeenten, hebben we uit naam van onze klanten een

Samen staan de organisaties onder de naam TTS op Zorg

goedkeuring van de ingediende declaratie en de uitbetaling.

brief gestuurd met de mededeling dat we ‘gewone’ factu-

& ICT. Kom tijdens de beurs langs op stand 11.F042 voor

Ik verwacht grote problemen rondom dit proces, vergelijk-

ren gaan sturen die aan de wettelijke eisen voldoen. Onze

meer informatie over de Gemeentelijke Groene Vink.

Innovatie

Het Zorg Initiatief: software met meerwaarde Dat software organisaties helpt om efficiënter te werken, is algemeen bekend. Maar dat er nog een overtreffende trap is van efficiënt werken, weet nog lang niet iedereen. Reden genoeg voor het Zorg Initiatief, het samenwerkingsverband van AFAS, De Heer Software en ORTEC, om zich te presenteren op Zorg & ICT. De softwarebedrijven die de handen ineen hebben geslagen in het Zorg Initiatief, bieden elk hun eigen oplossingen aan de zorg. Voor een ERP-systeem kunnen klanten bij AFAS terecht. De Heer Software is gespecialiseerd in het elektronisch cliëntendossier. En dienstrooster- en planningsvraagstukken kunnen instellingen oplossen met ORTEC.

Naadloos verbonden Een nog grotere efficiencywinst is te behalen als zorginstellingen gebruikmaken van de mogelijkheden die de aanbieders van deze systemen gezamenlijk bieden aan gebruikers. Dankzij gecertificeerde koppelingen zijn de systemen aan elkaar verbonden en als geïntegreerde totaaloplossing 28 Digitalezorg.nl Magazine

nr. 1 / 2015 29

eenvoudig toegankelijk. De zorgapp van CareConnections maakt het mogelijk de diverse systemen eenvoudig te ontsluiten voor medewerkers zodat zij gegevens altijd en overal kunnen raadplegen en verwerken. Zo haalt u met het Zorg Initiatief veel meer in huis dan de som der delen. En dat biedt echte meerwaarde.

Ontzorgen De zorg ontzorgen, dat is wat het Zorg Initiatief wil. Dankzij de samenwerking van de betrokken softwarehuizen verlopen administratieve processen veel soepeler en sneller. Daarnaast biedt de gerealiseerde besparing van tijd en kosten uw organisatie meer armslag en letterlijk meer handen aan het bed.

Innovatief De systemen achter het Zorg Initiatief zijn innovatief en voldoen aan de hoogste technologische eisen. Maar de grootste innovatie van het Zorg Initiatief bestaat eruit dat drie marktpartijen elkaar hebben gevonden en hun dienstverlening inzetten om het beter te maken voor de klant. Zodat het in de zorg weer kan gaan over zorgen voor cliënten en niet over zorgen om software.

Zorg Initiatief en Zorg & ICT Het Zorg Initiatief bestaat in 2015 zes jaar. In die tijd heeft het collectief spectaculaire resultaten bereikt voor gezamenlijke klanten. Op Zorg & ICT is het Zorg Initiatief geen onbekende, voor het vijfde jaar op rij zijn de softwareaanbieders op de beursvloer te vinden. Kent u het Zorg Initiatief nog niet of wilt u weten wat de kansen en mogelijkheden zijn voor uw instelling, dan bent u van harte welkom op stand 11.C050.

Innovatie

Eerste keten-EPD: nieuwe wereld in ‘cure’ en ‘care’

betekent dit dat zij hun verhaal veel minder vaak hoeven

juiste cliëntgegevens. Dat is nu allemaal weggevallen.

Klaar voor de toekomst

te vertellen en dat zij zullen ervaren dat hun zorg opti-

Iets waar de medewerkers enthousiast over zijn.

Met HiX komen de ‘cure’ en de ‘care’ samen in één

maal is ondersteund.

systeem. Een innovatieve oplossing om verschillende zorg-

Ideaal voor vaste en mobiele devices

methodieken in één keer inzichtelijk te maken en naadloos

HiX is het meest innovatieve en gebruiksvriendelijke

op elkaar te laten aansluiten. Hiermee zijn zorginstellingen

Als een cliënt in het ziekenhuis komt voor een nieuwe

ZIS/EPD op de Europese markt en ideaal voor mobiel en

van allerlei omvang klaar voor de toekomst, waarin nieuwe

heup, kan de zorggroep nu direct de nazorg inplannen,

vast gebruik. Het is de allereerste geïntegreerde totaal-

devices en de wens voor transmurale toepassingen een

Rivas Zorggroep ging begin april 2014 live met HiX. Op meer dan 50 locaties - variërend van ziekenhuis tot verzorgingshuizen en thuiszorg - stapten de zorgprofessionals op één dag van verschillende systemen over op één Elektronisch Cliëntendossier (ECD). En met succes.

waar dan ook binnen de ketenorganisatie. Dit kan zorg

oplossing die voorziet in een volledige integratie van

steeds grotere rol gaan spelen. HiX voorziet in een voort-

in een verpleeghuis, een verzorgingshuis of thuiszorg

eerste-, tweede- en derdelijnszorg. Binnen HiX heeft

durend evoluerend systeem voor de gehele zorgketen,

zijn. De medewerkers van die organisatieonderdelen zien

iedere patiënt één dossier, waarop alle behandelaars

waarin elektronische dossiervoering, ordermanagement,

daardoor direct in welke conditie zij de cliënt ontvangen

binnen de keten hun eigen specifieke view hebben.

patiëntenlogistiek en facturering één geïntegreerd geheel

en welke zorg en hulpmiddelen hij of zij nodig heeft,

Daarbij draagt het systeem rol- en taakgerichte oplos-

vormen.

bijvoorbeeld een hoog-laag bed.

singen aan, zodat iedere zorgverlener voor iedere situatie de juiste inzage- en registratiemogelijkheden

Benieuwd naar het implementatieproces? Bezoek de

De cliënten hebben samen met de zorgverleners baat

Die schriftelijke of mondelinge overdracht is door

krijgt aangereikt. Doordat HiX naast oplossingen ook

stand van ontwikkelaar ChipSoft tijdens Zorg & ICT. De

bij het systeem, ontwikkeld door ChipSoft. Alle cliënt-

HiX verdwenen. Tot voor kort beschikten de klinische

medische content biedt voor specialismen, kunnen

specialisten staan u graag te woord in hal 10 op stand

gegevens zijn nu bij iedere behandelaar van Rivas (mits

afdelingen van Rivas nog over papieren dossiers. Deze

zorgprofessionals hun kostbare tijd optimaal besteden

10.C022.

geautoriseerd) in de keten bekend. Voor cliënten zelf

werden aan de balies samengesteld en voorzien van

aan het verlenen van patiëntenzorg.


Geen schriftelijke of mondelinge overdracht

nr. 1 / 2015 31

Innovatie

Presentaties tijdens Zorg & ICT Op Zorg & ICT toont Synappz naast dit platform ook de

Nieuw platform om zelf medische apps samen te stellen

nieuwste eHealth ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van revalidatie, kankerpreventie, koemelkallergie, alzheimer, cerebrale parese, zwangerschap en incontinentie.

Over Synappz Synappz Medical Apps bedenkt, ontwikkelt en vermarkt

Op het gebied van medische apps nemen de mogelijkheden en kansen de komende jaren alleen maar toe. Medische apps op het gebied van blaasproblemen, reumatologie, prostaatkanker, zeldzame ziektes, fysiotherapie, oogaandoeningen en fenylketonurie zijn momenteel reeds ontwikkeld en in gebruik genomen door diverse zorginstellingen. Nu zet ontwikkelaar Synappz de volgende stap met het innovatieve platform ‘Personalized Medical Apps’.

vernieuwende mobiele digitale concepten en praktische

Hét kennisplatform voor mensgerichte zorginnovatie

oplossingen voor medische professionals, zorgcentra, geneesmiddelfabrikanten en patiëntenorganisaties. In 2012 is Synappz uitgeroepen tot eHealth Start Up of the Year. Ook won Synappz de Health App Award op Artsennet met haar app ‘iP Plaslijst’, de eerste CE-gecertificeerde medische app in Nederland. Meer informatie vindt u op www.synappz.nl

EPD/ECD

Domotica

eHealth

U vindt Synappz tijdens Zorg & ICT in hal 10 op stand 10.A026.

Met dit platform zijn arts én patiënt straks in staat om zelf een medische app samen te stellen. Het platform is momenteel in ontwikkeling. Inzicht in de aandoening en zelfregie zijn hierbij key. Technologie staat bij Synappz in dienst van de medische relevantie en daarom wordt er hard gewerkt aan modules die de gewenste gedragsverandering stimuleren.

18 t/m 20 maart 2015 Jaarbeurs | Utrecht Vraag uw gratis toegangsbadge aan via www.zorg-en-ict.nl/toegang #zict15


Onderzoek

VU ontwikkelt roadmap

Zorg moet investeren in modern datacenter Bij veel universiteiten, ziekenhuizen en andere organisaties bestaat grote behoefte aan het moderniseren van de IT-aanpak. Men overweegt te investeren in Big Data of business analytics, wil wellicht een private cloud-omgeving hosten en veel sneller dan voorheen kunnen inspelen op nieuwe eisen en wensen van de business. Dit betekent in veel gevallen dat men interne computerruimtes en datacenters dient te moderniseren. Maar hoe doen we dat? Om beter op de toekomst voorbereid te zijn werkt de Vrije Universiteit met Royal HaskoningDHV samen aan het ontwikkelen van een road map om de behoefte aan serverruimte in de vorm van toekomst-scenario’s te inventariseren en vorm te geven.

eisen en randvoorwaarden beter geformuleerd en wordt

beschikbare IT-, elektrotechnische en werktuigbouwkun-

een organisatie gedwongen tot het formuleren van een

dige structuur binnen een campus. Hoe de verschillende

visie op de lange termijn waarbij alle stakeholders recht

technische mogelijkheden en beperkingen ingezet kun-

gedaan wordt.

nen worden om tot een integrale opzet te komen die aan bovenstaande eisen voldoet.

Een integraal ontwerp vraagt een integrale aanpak en beantwoording aan alle doelen die de organisatie zich stelt. Dat

Deze stappen dalen af in aggregatieniveau en het is in elk

betekent alle invloedsfactoren betrekken en tegelijkertijd

van deze stappen van belang de uitkomsten telkens en

orde scheppen. Enerzijds is er het primaire doel van het da-

itererend te toetsen aan bovenliggende eisen om daad-

tacenter: het faciliteren van de ICT-apparatuur. Anderzijds

werkelijk tot een integrale aanpak te komen. Voor dit artikel

moet voldaan worden aan de wirwar aan randvoorwaarden

is gekozen voor deze vier niveaus (figuur 2). Elk niveau

die de organisatie stelt. Ook stelt de maatschappij eisen

kan weer worden opgedeeld in meerdere stappen om de

aan datacenters die door de politiek kracht worden bijge-

hanteerbaarheid van het vraagstuk te verbeteren.

zet. Als voorbeeld: energetische efficiëntie is geen keuze meer, het is een vereiste voor een succesvolle opzet. Figuur 1: Mindmap in-house datacenter

Een organisatie die zijn interne datacenter wil moderniseren,

Systematisch en integraal benaderen

heeft met nogal wat randvoorwaarden te maken. Denk aan

Een integrale aanpak begint met het inventariseren van

duurzaamheid, efficiëntie, flexibiliteit, security en data-

alle stake-holders en het inzichtelijk maken welke belan-

• Maatschappij

safety. De Vrije Universiteit werkt met Royal HaskoningDHV

gen er zijn. De mindmap (figuur 1) geeft een indruk van

Maatschappelijk moet rekening gehouden worden met

samen aan het ontwikkelen van een roadmap om de be-

de complexiteit van het vraagstuk. Het is evident dat het

toenemende eisen vanuit de politiek ten aanzien van

hoefte aan serverruimte in de vorm van toekomstscena-

programmeren, specificeren en realiseren vraagt om een

energieverbruik, maar ook ten aanzien van data security

rio’s te inventariseren en vorm te geven. Daarnaast wordt

heldere methodiek om het spoor niet bijster te raken. Een

(privacyvraagstuk bijvoorbeeld) en de - zeg maar - na-

gewerkt met systems engineering tools waarmee geborgd

van de manieren is om de methodieken die bekend staan

speurbaarheid van processen.

wordt dat het ontwerp niet kan gaan divergeren van de

als ‘systems engineering’ te adopteren en op het vraagstuk

oorspronkelijk aan het ontwerp gestelde eisen. Deze be-

toe te spitsen. Het doel is immers alle stakeholders te

• Gebruikers

nadering borgt een betere afstemming op de toekomstige

betrekken en daarbij het primaire doel niet uit het oog te

Een concrete invulling hiervan wordt verwoord door de

Achtergrond en uitwerking

behoefte van de organisatie en biedt gelegenheid te opti-

verliezen.

eisen die gebruikers stellen en de te verwachten ontwikke-

• Missie

lingen van deze eisen over de levenscyclus van het data-

Onderzoekers, R&D, ziekenhuizen (privacygevoeligheid)

Om de belangen van alle stakeholders recht te doen en het

center. Hoewel niemand de toekomst exact kent kunnen

en mission critical datacenters willen dicht bij apparatuur

maliseren op de randvoorwaarden MVO, duurzaamheid, efficiëntie, flexibiliteit, security en data-safety.

Figuur 2: Systems Engineering In-House Datacenter

centrale doel niet uit het oog te verliezen moet een hiërar-

de eisen van vandaag geëxtrapoleerd worden met behulp

zitten. Onderzoekers willen niet afhankelijk zijn van de

Integrale aanpak

chie van eisen bepaald worden. Als voorbeeld kan onder-

van voorziene ontwikkelingen en een onzekerheidsgebied

cloud om hun onderzoek te kunnen valideren. R&D-afde-

Om te komen tot een in-house datacenter dat specifiek bij

staande gelden.

gedefinieerd worden.

lingen zijn vanwege hun strategisch belang sowieso sterk beveiligd en organisaties zoeken naar mogelijkheden om

de desbetreffende organisatie aansluit - zowel op organisatorisch als op technisch niveau - is een integrale aanpak

• Missie

• Techniek

dit beter te borgen. Ziekenhuizen hebben te maken met

nodig. Dat kan alleen wanneer alle belangen bekend zijn

Het is duidelijk dat de IT-voorziening de organisatie moet

Technisch moet tenslotte gekeken worden naar de actieve

strenge privacyregelgeving en willen hun clientèle maxi-

en geborgd worden. Op deze manier worden technische

ondersteunen bij het waarmaken van haar missie.

apparatuur, de te verwachten ontwikkelingen en de

male kwaliteit bieden wat dit betreft.


nr. 1 / 2015 35

• Maatschappij

- Onderzoeksapparatuur, diagnostiek en dergelijke

dataopslag [2][3][4]. Flash-dataopslag kan per HE (Hoogte

geleider als vervanging van koper en goud (de structuur

- Duurzaamheid

Onderzoeksapparatuur met ‘zware’ applicaties (MRI,

Eenheid, vaste eenheid in een ICT-kast) in een hogere

van grafeen blijft geordend bij geleiding van elektronen)

Green IT stimuleert energiezuinige datacenters en maxi-

elektronenmicroscopen, supercomputers en dergelijke)

concentratie uitgevoerd worden dan disk-dataopslag. Met

tevens een vervangen van silicium en dus te gebruiken als

maal hergebruik door het gebruik van (thermische) smart-

zijn niet de norm, maar de uitzondering die naast data-

andere woorden: het vraagt 50 tot wel 70 procent minder

halfgeleider. Grafeen is zeer veelbelovend, in de elektro-

grids. Lokale overheden zoals de gemeente Amsterdam

verkeer en dataopslag meer eisen stellen aan de bouw-

fysieke ruimte en minder energie. De groei in behoefte aan

nica voor wat betreft warmteontwikkeling mogelijk zelfs

stellen regels op voor datacenters die zich in hun ge-

kundige omgeving en op het installatietechnische vlak.

dataopslag zal voor een deel kunnen plaatsvinden in een

grensverleggend. Inmiddels zijn de eerste stappen buiten

meente vestigen. Maatschappelijke organisaties stellen

Juist dergelijke applicaties zijn van grote invloed op het

transitie van disk-opslag naar veel kleinere en met name

het laboratorium gezet. In de nabije toekomst zal blijken

energieverslindende datacenters bloot aan publiciteit het

in-house datacenter. Ze genereren grote datastromen en

zuiniger opslagmedia. De ruimtebehoefte volgt de toename

hoe grafeen zich gaat ontwikkelen in massaproductie. Of

zogenaamde ‘naming en shaming’. Energiezuinig is geen

daarmee gepaard gaande eisen aan dataopslag die met

in opslagruimte, echter niet evenredig.

DC dan wel grafeen in de nabije toekomst (1 á 2 jaar) ook

keuze meer, alleen de mate waarin is dat nog.

het datacenter gefaciliteerd moet worden. Er is een dui-

uitgerold kunnen gaan worden, is echter afhankelijk van

delijke trend zichtbaar waarbij deze apparatuur gebruik-

Randvoorwaarden ontwerp

- Dataopslag

maakt van universele infrastructuren. De toename in

De Power Usage Effectiveness (PUE) [5] wordt berekend

Organisaties zullen meer data gaan opslaan en verwachten

snelheidseisen en dichtheid van universele netwerken zal

door de totaal verbruikte energie te delen op de energie

Werktuigkundige aansluitingen

dat informatie vanuit het verleden beter, langer en ‘direct’

naar verwachting verder toenemen.

die door de ICT-apparatuur is verbruikt. Vanuit de politiek

Vanuit het verwachtingsprofiel voor servers, dataopslag

beschikbaar is. Wettelijke vereisten vanuit het perspectief

tal van factoren.

worden eisen gesteld aan datacenters en de verwachting

en de verwachting binnen de organisatie is de verwachte

van reproduceerbaarheid van processen versnelt de groei

Technische achtergrond

is dat deze eisen in de toekomst strenger zullen worden.

warmteontwikkeling in het datacenter te bepalen.

van opslagcapaciteit verder.

• Ontwikkeling actieve ICT-apparatuur

Tot nu toe wordt self-reporting als meetmethode toegepast

Wat zijn de verwachte ontwikkelingen in datasnelheid en

(wat ertoe leidt dat informatie op zijn zachtst gezegd arbi-

De ICT-afdeling wil graag een datacenter op een bepaalde

• Gebruikerseisen

dataopslag in relatie met het verwachte energieverbruik en

trair is), maar op afzienbare termijn valt te verwachten dat

temperatuur hebben. Deze temperatuur wordt vaak geko-

- Verwachte behoeften organisatie

de behoefte aan fysieke ruimte? Kan efficiënter omgegaan

certificeringsmethodieken met betrekking tot het beperken

zen uit gewoonte, waarbij de medewerkers geacht worden

In vrijwel alle gevallen zijn organisaties alleen in staat

worden met de gevraagde energie?

van energieverbruik usance zullen worden.

langdurig in de ruimte aanwezig te zijn. Deze temperatuur

eisen te formuleren voor de praktijk die zij vandaag ken-

is vaak niet gebaseerd op het temperatuurwerkgebied van

nen. Om tot een goede programmering te komen moeten

Om deze vragen te kunnen beantwoorden, zal inzicht ver-

Wanneer de verwachting van het aantal en type servers en

de servers, die op hogere temperaturen kunnen functio-

deze eisen naar een toekomstverwachting geëxtrapoleerd

kregen moet worden in de actieve apparatuur die de ICT-

de dataopslag is vastgesteld, de ontwikkeling in de komende

neren. Een gemiddelde server heeft een werktemperatuur

worden door alle voorziene ontwikkelingen, technisch

afdeling gebruikt en wat de te verwachten ontwikkelingen

jaren in een onzekerheidsgebied is vertaald kan de fysieke

tussen de 10 tot 35°C. Hiermee ontstaat de vraag of een

maar ook maatschappelijk in de eisen te verdisconteren.

in de toekomst zijn. Centrale ICT-apparatuur kan in twee

omvang van het datacenter in grote lijnen worden bepaald.

ruimte 24/7 (8760 uur per jaar) gekoeld moet worden op +/- 21 °C, terwijl er maar een tweetal uur per dag (500 uur

hoofdcategorieën ingedeeld worden: processoren (data• Devices

snelheid) en dataopslag. Bij beide is een ontwikkeling te

De locatiekeuze kan een invloed uitoefenen op de keuze

- Handheld devices

herkennen, die invloed heeft op de omvang en technische

van de actieve apparatuur. Bij locaties met een hoge vier-

De afgelopen jaren is het aantal ‘handheld devices’ explosief

eisen die aan het datacenter gesteld moeten worden.

kante meter-prijs zal de TCO (Total Cost of Ownership) een

De Europese Commissie en CPU-ontwikkelaars als Intel [6]

gegroeid. Niemand kijkt er nog van op wanneer iemand drie

per jaar) iemand aanwezig is.

(duurdere) high density-oplossing beter te rechtvaardigen

hebben onafhankelijk van elkaar geïndiceerd dat de tem-

of meer handheld devices heeft die via wifi of 4G-netwerk

- Datasnelheid

zijn ten opzichte van een lage vierkante meter-prijs.

peratuur van datacenters verhoogd kan worden in verband

communiceren. Het dataverkeer loopt (deels) via het interne

Een algemeen bekende wet die een voorspelling doet over

Tevens heeft locatiekeuze een invloed op de elektrotech-

met energiebesparing. Zonder daarbij de performance

wifi-netwerk en deels via het 3G/4G-netwerk (extern).

de ontwikkeling van processoren, is de Wet van Moore.

nische en werktuigbouwkundige oplossingen. Er moet

van het datacenter uit het oog te verliezen. Uit testen van

Deze wet zegt dat de snelheid van een processor of CPU

namelijk worden afgewogen of er hoger in de hiërarchie

Intel blijkt dat er geen noemenswaardige verhoging van

Het 4G-netwerk wordt door veel gebruikers als stabieler

(Central Processing Unit) iedere 18 maanden zal verdubbe-

gelegen eisen zijn, zoals toegankelijkheid voor bepaalde

de ‘failure rates’ ontstaat door verhoogde temperatuur en

en sneller ervaren, ten opzichte van het wifi-netwerk.

len. De wet van Moore is echter niet meer geldig [1]. Sinds

gebruikersgroepen.

vochtigheid. Volgens Mark Monroe van Sun Microsystems

Vooralsnog leidt dit tot een toename van wifi-capaciteit,

2005 is de snelheid van een enkele processor vrijwel gelijk

maar 3G en 4G concurreren hiermee sterk. Het is voor-

gebleven. Chipleveranciers hebben dit probleem tijdelijk

Elektrotechnische aansluitingen

alsnog niet duidelijk welk netwerk gebruikers zullen

‘opgelost’ door de zogenaamde duo-processor in 2006 te

Vanuit het verwachtingsprofiel voor het dataverkeer en

gaan prefereren. Vooralsnog is groei in alle mobiele en

introduceren. Deze technologie werkt op basis van twee of

dataopslag is het elektrische aansluitvermogen te bepalen.

wireless netwerken te bespeuren en is niet te verwachten

meerdere processoren in één systeem parallel te plaatsen.

Het stroomverbruik is evident aan de gekozen oplossing,

dat één van de netwerken het volledig van het andere zal

De toename in snelheid is echter niet evenredig. De toe-

op dit vlak is er op korte termijn weinig ruimte voor inno-

overnemen.

name vlakt af naarmate het aantal toegepaste processoren

vatie. Een server met een gevraagde aansluiting van 230V

kunnen datacenters per 1 °C verhoging een energiebespa-

toeneemt (Amdahl’s Law). De verwachting is derhalve dat

en 5A zal ook minimaal op 230V/5A aangesloten moeten

- Desktops

de groei in benodigde serverruimte voorlopig niet stopt

worden voor een goede werking. Het opgenomen elektri-

Desktops worden veelal gebruikt om de gebruikelijke

of afneemt; de groei zal wellicht enigszins afvlakken. Wel

sche vermogen door de actieve ICT-apparatuur wordt voor

Windows-applicaties te draaien. Over het algemeen zijn er

vindt een verdichting van apparatuur plaats. Dat betekent

een (groot) deel omgezet in warmte.

twee á drie specifieke programma’s voor de bedrijfsvoe-

dus meer energieverbruik en grotere warmtelast per opper-

ring, zoals SAP benodigd. Het aantal gebruikers met een

vlakte-eenheid.

standaard aansluiting vormt in het algemeen de meerder-

ring van vier procent realiseren [7].

Twee ontwikkelingen die in de markt plaatsvinden op elektro-technisch gebied zijn DC-netwerken en grafeen.

heid. Deze aansluitingen worden doorgaans op een data-

- Dataopslag

snelheid aangesloten kleiner dan 500 Mbit per seconde.

Naast servers wordt ook dataopslag geplaatst in een data-

Grafeen bestaat uit koolstofatomen in een honingraatstruc-

Binnen deze groep gebruikers zijn geen grote ontwikkelin-

center. De huidige disk-dataopslag wordt in de toekomst

tuur van één atoom dik. De eigenschappen zijn extreem:

Figuur 3: Werktemperaturen in een datacenter volgens

gen te verwachten.

naar verwachting in hoog tempo vervangen door flash-

dun (één atoom dik), sterk, buigzaam, geleidend en als

ASHRAE


nr. 1 / 2015 37

ICT-afdelingen refereren regelmatig naar ASHREA voor de

aanvoer zodat de aangeboden temperatuur hoger is

uitgangspunten van de temperatuur en de vochtigheids-

waarmee het datacenter gekoeld kan worden. Bijkomend

graad in een datacenter. ASHREA geeft als geadviseerde

voordeel is dat delta T bij de centrale koelmachine ver-

werktemperatuur voor class 1 datacenters van 18°C tot

groot wordt, waarmee het rendement van de koelmachine

27°C. En een toegestane werktemperatuur voor Class A1

zal toenemen. De temperatuur van de aangeboden koude

datacenters van 15°C tot 32°C!

aan het datacenter zal dan hoger zijn ten opzichte van een conventioneel ontwerp.

Theoretisch gezien mag de temperatuur in het datacenter dus oplopen tot 32°C. Een integrale aanpak vraagt dan wel

Ilko van Genderen, consultant Vrije Universiteit FCO

om verder te kijken wat de gevolgen zijn voor de overige

Peter Schumacher, adviseur en projectmanager Royal

installaties.

HaskoningDHV, Building services

Techniek

‘Zorg heeft beter testen acceptatieproces nodig’

Een punt van aandacht is dan dat de temperatuur van hoger dan 27°C aan de koude kant van de actieve apparatuur

Zorginstellingen worden gedwongen in hoog tempo wijzigingen in hun applicaties door te voeren. Het huidige testen acceptatieproces is vaak erg administratief en arbeidsintensief, en kan veel efficiënter meent Zorgon.

het kantelpunt is waarbij de fans in de apparaten sneller gaan draaien en daarmee meer elektrisch vermogen gaan gebruiken. Een energiebesparing aan één kant moet ook een energiebesparing over het gehele systeem zijn en niet een verschuiving van energieverbruik.

Supportbook verzorgt het testen acceptatieproces van nieuwe releases, updates, hotfixes en gewijzigde configuraties in zowel het ZIS als het EPD. Bovendien kunnen instellingen onderling de testresultaten delen, wat zorgt voor sneller en beter zicht op de risico’s die een wijziging in het ZIS of EPD met zich meebrengt. Ruim een jaar na de

Warmtebeheersing

lancering gebruiken al bijna twintig ziekenhuizen en GGZcentra de applicatie.

In de basis bestaat er geen wens om een datacenter te

Aan het zogeheten testen acceptatieproces van zorgin-

koelen, maar bestaat de wens de warmteontwikkeling te

stellingen worden steeds meer eisen gesteld. Dit zijn

beheersen. En dan bij voorkeur op een effectieve manier.

de procedures die instellingen hanteren om de kwaliteit

Train-de-trainer

van de wijzigingen in de applicaties aan te tonen. Hierbij

Supportbook is via internet te benaderen en vereist

Of het elektrisch aansluitvermogen van de servers op korte

Ilko van Genderen (links) en Peter Schumacher.

spelen onder andere het convenant ‘Veilige toepassing van

daarom geen complexe technische implementatie. In

termijn verlaagd zal worden, is nog maar de vraag. Het

Foto’s: Marjolein Ansink

medische technologie in het ziekenhuis’ een rol. Maar ook

slechts een halve dag worden medewerkers via het train-

normen als ISO 27001 en NEN 7510, ZekereZorg3 van NIAZ

de-trainer-principe opgeleid. Zij kunnen vervolgens in ei-

en NOREA evenals de periodieke accountantscontroles.

gen tempo de rest van de organisatie helpen Supportbook

aantal servers zal echter zeker toenemen en daarmee ook de warmteontwikkeling. En dat terwijl de ICT-sector met

Referenties

de Meerjarenafspraken energie-efficiency juist de afspraak

University of Ulm

heeft staan om tot 2020 het energieverbruik jaarlijks met gemiddeld twee procent terug te dringen [8]. De koeling van een traditioneel datacenter is al snel 40 tot 50 procent van het totale energieverbruik. Een energiebesparing op de koeling zien we direct terug in de PUE.

Gratis koeling Organisaties met meerdere gebouwen bij elkaar gesitueerd, bijvoorbeeld op een campus, zijn dikwijls voorzien van een centrale koude-opwekking. Deze koude wordt getransporteerd door de gebouwen via een koud-waternet. De ervaring leert dat het grootste deel van het jaar de koelopwekking niet volledig wordt belast. Hierdoor is de delta T tussen de voedende (primaire) leiding en de retour (secundaire) leiding lager ten opzichte van het geïnstalleerde vermogen. Het gevolg is dat de koude opwekking een groot deel van het jaar een lager rendement heeft ten opzichte van een grotere delta T tussen de voedende en retourtemperatuur. We kunnen gratis koeling voor het datacenter verkrijgen door de retour-koudeleiding van de gebouwen naar het datacenter te leiden en deze retourkoude via een driewegklep aan te sluiten op de primaire kant van de koude 38 Digitalezorg.nl Magazine

eigen te maken.

[1] Lutz Schubert – The classical Strategies no longer hold

Supportbook

DatacenterWorks

met deze steeds grotere uitdaging? Zorgon heeft hiervoor

true Computing Performance

Hoe gaan we op een pragmatische en efficiënte manier om

[2] http://datacenterworks.nl/2014/01/24/storage-gaat-

in samenwerking met Martini Groningen, Noorderboog

Flash Memory Summit

book ontwikkeld.

het-datacenter-veranderen/

Kijk voor meer informatie op www.zorgon.nl/sb

Meppel en Antonius Sneek het online platform Support-

http://www.flashmemorysummit.com/

[3] 20130814_Inspiring IT Innovation with SSD Solutions_Crooke.pdf

[4] 20130813_Flash at Facebook_Taylor.pdf FHI IT Room Infra

[5] Energy Logic – A Holistic Approach to Data Center Energy Savings - Emerson Network Power

Intel.nl

[6] http://www.intel.com/content/www/us/en/data-center-efficiency/efficient-datacenter-high-

ambient-temperature-operation-brief.html

Data center knowledge

[7] http://www.datacenterknowledge.com/ar-

chives/2008/10/14/google-raise-your-data-centertemperature/

Agentschap NL Energie en Klimaat

[8] Duurzaam Koelen van datacenters Het mes snijdt aan twee kanten

nr. 1 / 2015 39

Wearables

Voeg losse informatie samen in een totaalbeeld en je kunt effectiever en proactiever zorg verlenen

‘Wearables zorgen voor een revolutie in de zorg’

“Er zijn stappentellers, hartslagmeters, bloeddrukmeters, fitness trackers en nog een heleboel andere draagbare apparaatjes die bepaalde lichaamwaardes meten. De aantallen en soorten zogeheten wearables groeien explosief: de verwachting van ICT-onderzoeksbureau Gartner is dat er volgend jaar zo’n 100 miljoen in omloop zijn, inclusief de smart watches. Tot nu worden die apparaten vooral recreatief gebruikt, voor sport, fitness of dieet. Maar ik voorzie dat deze wearables voor een revolutie in de gezondheidszorg gaan zorgen.”

en hebben goed zicht op het verband tussen leefpatroon

“Winvision is een echte systemintegrator. We zijn continu

of eetpatroon en gezondheid. Zij kunnen zelf ook, indien

bezig om innovatieve technologie te integreren en bruik-

noodzakelijk, direct bijsturen.”

baar te maken voor zorgorganisaties. De ontwikkelingen op het gebied van wearables zijn zeer interessant, maar

Ziektes of complicaties voorkomen

zijn pas van toegevoegde waarde als je losse gegevens

Winvision is momenteel in gesprek met een aantal zorg-

samenvoegt in een totaalbeeld en beschikbaar maakt voor

organisaties om met behulp van wearables de zorg op

zorgverleners. Ik ben ervan overtuigd dat we samen met

afstand in te richten. “Je kunt per patiënt heel gericht de

zorgorganisaties zo de zorg efficiënter, effectiever en proactiever kunnen maken. Niet over twee jaar, maar nu al.”

Jeroen Vermeulen, directeur Innovatie van ICT-dienstver-

verbonden zijn met internet. De Scanadu is een soort

parameters ingeven: welke aspecten monitor je en wat is

lener Winvision verwacht dat wearables het komend jaar

hockeypuck die je tegen je slaap moet houden om binnen

de bandbreedte van de meetgegevens waarbuiten je een

al uit de gadgetsfeer komen en hun intrede zullen doen

tien seconden hartslag, bloeddruk en temperatuur te me-

seintje krijgt. Een arts kan in korte tijd z’n patiënten door-

in de ‘serieuze’ zorgverlening. “Al die apparaten zijn nu

ten. Dit jaar zullen ook de smart watches en brillen een

lopen en beeld krijgen van hun gezondheid en de ontwik-

stand-alone en registreren losse data die iets zeggen over

grote vlucht nemen die ook gezondheid kunnen meten.

keling daarvan. De aanschaf van de wearables zal geen

een specifiek onderdeel van de conditie van de drager. Als

En dan zijn er zelfs nog slimme contactlenzen en juwelen

probleem opleveren: zoveel kosten die niet en de prijzen

je die data bij elkaar kunt brengen, dan ontstaat er een

in ontwikkeling.

zullen alleen maar verder dalen. Er gaat ook een enorm preventieve werking van uit: door patiënten goed te volgen

samenhangend en doorlopend beeld van de gezondheid. Maak je die geaggregeerde data beschikbaar en behapbaar

Patiënten veel meer betrekken bij de zorg

kun je ziektes of complicaties voorkomen. Dat zou dus ook

voor verplegers, artsen en specialisten dan hebben die een

Jeroen Vermeulen: “Denk je eens in wat het kan betekenen

een positieve invloed kunnen hebben op de zorgkosten.

geweldige informatiebron om herstel, ziekteverloop, effect

als een zorgverlener dagelijks online kan zien hoe het met

Het systeem of de financiering van het systeem is dus ook

van medicijngebruik of het ontwikkelen van ziektebeelden

zijn patiënten gaat: slaan medicijnen aan, verbetert de

interessant voor zorgverzekeraars.”

op afstand te monitoren.”

zuurstofopname, daalt de bloeddruk? Komen er alarmerende waardes, dan is er snel een afspraak gemaakt of kan

Van bandje tot slimme contactlenzen

Winvision laat het zien op Zorg&ICT

de specialist via Lync of Skype direct contact opnemen

Op de vakbeurs Zorg & ICT laat Winvision zien hoe

Draagbare apparaten zijn enorm in opkomst. De Nike

met de patiënt. Gaat het goed, dan hoeven patiënt en arts

wearables in een geïntegreerde omgeving een belangrijke

FuelBand is een bekend fenomeen, vorig jaar kwam de

geen tijd in te ruimen voor een afspraak. Groot voordeel

rol kunnen spelen in zorgverlening. Op de stand zijn een

Microsoft Band op de markt die hartslag, verbrande

is ook dat patiënten veel meer betrokken zijn bij hun

aantal draagbare apparaten beschikbaar, waarvan de

calorieën en stappen meet. Er zijn weegschalen die

gezondheid en herstel. Zij zien ook de gemeten waardes

data samenkomen in een dashboard. Jeroen Vermeulen:


nr. 1 / 2015 41

Informatie-uitwisseling

Jan van Beek, manueel geneeskundig arts:

‘Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens zijn achterhaald’ Artsen zijn onwillig om patiëntgegevens elektronisch uit te wisselen. Veiligheid, transparantie en complexiteit worden als argument van stal gehaald. Terwijl deze bezwaren aantoonbaar achterhaald zijn. Jan C. van Beek, arts, manueel geneeskundige en oud-huisarts in Den Haag, koos juist wel voor elektronische uitwisseling van patiëntgegevens en zag zijn productiviteit met een vijfde toenemen. Als het aan Jan van Beek ligt, wordt de elektronische uit-

secretariaat nog per telefoon of fax de gegevens per

gegevens zijn alle problemen uit de lucht. Bij het Landelijk

plannenmakers, die ook geen solide financiële basis op de

wisseling van patiëntgegevens tussen eerste en tweede lijn

patiënt opvragen en wachten tot het ziekenhuis de aan-

Schakelpunt is dat niet het geval, daarom ben ik daar niet

langere termijn onder dit beleid hebben gelegd.”

even normaal als ontbijt in de ochtend. Zelf is Van Beek

vraag verwerkt. Dit is tijdrovend en kostbaar.”

bij aangesloten.”

seling. “Wat ik daarmee win, is veel tijd met het opvragen

De loftrompet die Van Beek steekt over de elektronische

Eigen inlog

van patiëntinformatie. Per dossier is mijn secretariaat er

uitwisseling van patiëntgegevens klinkt bij lang niet alle

Er zijn echter goede alternatieven die de patiënt wel infor-

ben nog onvoldoende medische automatiseringskennis.

vijf minuten mee bezig - en dan reken ik nog ruim.”

artsen. Integendeel, begin dit jaar was nog geen tien pro-

meren, benadrukt Van Beek. “Ik werk met de technologie

Anderen zijn bang dat automatisering de dagelijkse rou-

drie jaar geleden begonnen met deze elektronische uitwis-

Koudwatervrees Van Beek noemt dit ‘koudwatervrees’. “Veel huisartsen heb-

cent van alle patiëntdossiers aangemeld voor elektronische

van Meddex. Die geeft patiënten wel inzage in hun eigen

tine zal ontwrichten en dat ze op kosten worden gejaagd.

Productiviteit toegenomen

uitwisseling bij het Landelijk Schakelpunt. Terwijl er was

medische gegevens. Ze krijgen een eigen inlog en kunnen

Misschien denken ze zelfs dat ze alle technologie zelf moe-

“Ik heb de actuele data meteen, van bloeduitslagen tot

gerekend op minstens de helft. Huisartsen sluiten zich

met behulp daarvan altijd zien welke gegevens door artsen

ten gaan installeren. Maar deze zorg is onterecht. De digi-

radiologische informatie. Vergelijk dat eens met de

wel massaal aan bij het Landelijk Schakelpunt, maar zijn

in de eerste en tweede lijn zijn opgeslagen. Dit is verge-

tale uitwisseling van patiëntinformatie is uiteindelijk niet

oude situatie. Toen moest ik vijf dagen wachten voordat

terughoudend om er gebruik van te maken. Van de zieken-

lijkbaar met een bank, waar je als klant toegang hebt tot je

zo ingrijpend voor een arts. Er zijn geen grote ingrepen in

ik deze gegevens van de ziekenhuizen had. De patiënt

huizen doet 38 procent mee.

eigen account via je persoonlijke inlogcode.”

de eigen ICT-infrastructuur en de kosten zijn reëel.”

afspraak. Vrijwel alle nieuwe patiënten kregen hiermee

Rechter

“Ik merk dat mijn patiënten het plezierig vinden dat ze bij

“Wat ik bij veel artsen zie, is dat zij op het gebied van IT

te maken. Er waren gevallen waarbij die wachttijd

Twee grote knelpunten staan in de perceptie van veel be-

hun eigen medische gegevens kunnen”, vervolgt Van Beek.

nog onvoldoende bereidheid hebben om te investeren in

medisch gezien niet eens nodig zou zijn, laat staan

trokkenen de elektronische uitwisseling van patiëntinfor-

“Ze hoeven maar in te loggen en ze kunnen volgen wat de

de zorg anno nu voor hun patiëntenpopulatie. Goede pa-

dat die verantwoord was.’

matie tussen zorgverleners in de weg. In de ogen van Van

artsen over hen hebben vastgelegd in medische dossiers.

tiëntenzorg kost nu eenmaal tijd, dat is altijd zo geweest.

Beek zijn deze problemen echter opgelost en staat niets

Zo kunnen ze goed volgen wat medici doen, ze zijn voor

Als je je daarover beklaagt, vraag ik mij af of je uiteinde-

een breder gebruik in de weg.

deze informatie niet meer afhankelijk van de arts.”

lijk voldoende bereid bent om de aandacht met alles er

moest wachten en terugkomen voor een nieuwe

Niet alleen de patiënt heeft baat bij de snelle uitwisse-

op en er aan beschikbaar te stellen waar de patiënten om

ling van data, ook de arts zelf, stelt Van Beek. Dankzij de elektronische uitwisseling van patiëntinformatie heeft hij

Het eerste obstakel is de veiligheid van patiëntinformatie.

Rompslomp

vragen. Ik kan me dat vanuit mijn medische opleiding niet

ongeveer twintig procent extra behandelcapaciteit gekre-

De Vereniging Praktijkhoudende Huisartsen (VP Huisartsen)

De andere drempel die de elektronische uitwisseling van

voorstellen. En daarom denk ik eigenlijk dat het eerder on-

gen. “De productiviteit van mijn praktijk - en met name het

heeft hierover alarm geslagen. Via de rechter is tevergeefs

patiëntinformatie tegenhoudt - de vermeende rompslomp

wetendheid of onhandigheid is, dan onwil.”

medisch handelen voor de patiënt - is omhoog gesprongen.

geprobeerd om het Landelijk Schakelpunt uit te zetten. Het

- is minstens zo hoog. “Van de hoeveelheid administra-

Die kan nog veel verder stijgen, als je bedenkt dat nog lang

bezwaar van veel artsen is dat artsen zonder medische re-

tief werk die onze praktijk hiervoor en voor alle andere

“Als arts moet je je echt afvragen of de analoge zorg beter

niet alle ziekenhuizen zijn aangesloten.”

latie met bepaalde patiënten toch bij patiëntgegevens kun-

aanpassingen onbetaald moet verrichten, worden wij niet

is. Al dat papier, dat wachten, dat gebrek aan overzicht.

nen die hen niet aangaat. Patiënten daarentegen hebben

vrolijk”, zo verwoordde Huisartsenpraktijk Venhuizen

Patiënten die alsmaar vragen om hun informatie. Dat is pas

geen idee welke informatie van hen wordt uitgewisseld.

eerder dit jaar haar bezwaar tegen de elektronische uitwis-

zwaar en geeft veel gedoe. Er zijn betrouwbare en goede

Terughoudendheid

seling van patiëntgegevens. “Daarbij komt de vraag wie

alternatieven die aantoonbaar werken. Als arts moet je

elektronisch uitwisselen van patiëntgegevens. “Maar er

Van Beek onderstreept dit bezwaar ten dele. “Waar het

er verantwoordelijk is voor het up-to-date houden van uw

over vele en meestal op emotie gestoelde vooroordelen

is een ziekenhuis dat er nog niet aan wil. Daar moet ons

gaat om de toegang van de patiënt tot zijn eigen medische

individuele dossier. Deze vraag is niet beantwoord door de

heen kunnen stappen.”

In Den Haag doen de meeste ziekenhuizen mee aan het


nr. 1 / 2015 43

scherm opgesteld met daarop een geografisch overzicht

Business continuity

van alle locaties die verbonden zijn met onze hoofdkantoren. Als er een probleem optreedt met één van de verbindingen, dan wordt direct een alarmering in de vorm van

Oplossing voor netwerkbewaking zorgt voor jaarlijkse besparingen van 80.000 euro

een rood lampje gegeven. We kunnen dan direct ingrijpen en contact opnemen met onze service providers die het probleem technisch kunnen aanpakken. Op deze manier is

Zorginstelling TriviumLindenhof kiest voor WhatsUp

een probleem in veel gevallen al weer opgelost, nog voordat de medewerkers op locatie in de gaten hebben dat er überhaupt een probleem speelde.”

Meer transparantie, minder kosten TriviumLindenhof kan dankzij de keuze voor deze aanpak zelfstandig zorg dragen voor het netwerkbeheer. De beslissing heeft geresulteerd in een kostenbesparing van 80.000 euro. Dit is een gevolg van het feit dat de zorginstelling

Instellingen met tientallen vestigingen zijn in de zorg geen uitzondering. Bij zo’n geografische spreiding zijn netwerkverbindingen tussen alle locaties van cruciaal belang. Maar hoe voorkomen we dat technische storingen het aanbieden van zorg in de weg gaat zitten? De in Rotterdam en omstreken actieve instelling TriviumLindenhof vond daar een technische oplossing voor, die bovendien een interessante kostenbesparing mogelijk bleek te maken.

niet langer geld behoeft te investeren in SLA’s met derde partijen om downtime te voorkomen. Een ander voordeel van de nieuwe manier van werken is de transparantie die het biedt. De helpdesk van TriviumLindenhof kan precies zien wat er zich binnen het netwerk afspeelt en proactief ingrijpen als de tool een probleem detecteert. ICT-manager Monique Vink: “Voorheen hadden we geen enkel zicht op wat er binnen het netwerk gebeurde. Als er een probleem optrad, nam het oplossen daarvan (te) veel tijd in beslag. Dit resulteerde in onnodige downtime.

TriviumLindenhof verleent zorg aan kinderen, adoles-

In de praktijk blijkt dat WhatsUp ons daadwerkelijk helpt

centen en hun ouders. Met meer dan 650 specialistische

om downtime te voorkomen. Aan het einde van het jaar

medewerkers biedt de organisatie ambulante hulp-

kunnen we een rapport genereren over de beschikbaarheid

verlening, dagbehandeling en 24-uurszorg aan circa

van onze netwerken. Vorig jaar ondervonden we in het ge-

2500 cliënten per jaar. TriviumLindenhof beschikt over

heel geen downtime. Dit jaar verloopt alles tot nu toe ook

zeventig locaties in de stadsregio Rotterdam en de regio

voorspoedig”.

Zuid-Holland-Zuid.

Gegarandeerd 24/7 uptime

Over TriviumLindenhof TriviumLindenhof is een zorginstelling die jaarlijks onge-

Ongeveer anderhalf jaar geleden nam TriviumLindenhof

veer aan 2500 cliënten ambulante hulpverlening, dagbe-

zijn volledige infrastructuur onder de loep in een poging

handeling en 24-uurzorg biedt. De instelling beschikt over

meer grip op zijn ICT-netwerken te krijgen. Monique Vink,

70 locaties in de stadsregio Rotterdam en de regio Zuid-

ICT & Facility manager bij TriviumLindenhof legt uit: “Onze

Holland-Zuid.

organisatie faciliteert 24/7 crisiszorg. Om hierin succesvol te zijn is de beschikbaarheid van alle belangrijke ICT-

Uitdagingen:

systemen dus cruciaal. De geografische spreiding van de

• 24/7 uptime garanderen voor de belangrijkste locaties

bedrijfslocaties vraagt om effectief ICT-beheer ter voorko-

op een kosteneffectieve manier

ming van downtime.”

• 65 apparaten monitoren, verspreid over verschillende gegevensverbindingen in real-time, 24/7

“We hadden daarom behoefte aan een oplossing die ons zou helpen bij het zo effectief mogelijk monitoren van de 65 apparaten binnen ons netwerk. Na de evaluatie

Monitoring

24/7 te monitoren. Daarom was de keuze voor het monito-

besloten wij de bestaande Service Level Agreements

Om de infrastructuur te versterken, is TriviumLinden-

ren van de gegevensverbindingen met datzelfde WhatsUp

met externe leveranciers stop te zetten en de bewaking

hof gebruik gaan maken van twee dataverbindingen: één

relatief snel gemaakt. Het implementeren van de software

van onze netwerken intern te regelen. Samen met onze

primaire VPN-verbinding en een secundaire verbinding om

ging dan ook zonder problemen.

partner Yaguti Systems zijn wij op zoek gegaan naar een

in noodsituaties op te kunnen terugvallen. Yaguti maakte

betaalbare en efficiënte manier om de gegevens-

reeds gebruik van Ipswitch WhatsUp Gold - en dan met

“Met deze software kan onze helpdesk precies zien wat er

verbindingen te bewaken.”

name de Premium-variant - om het serverpark van Trivium

zich binnen het netwerk afspeelt. We hebben nu een groot


Resultaten:

• Kostenbesparing door het vervangen van bestaande SLA’s

• Gemakkelijk monitoren van verschillende netwerken

• Significante verbeteringen in de beschikbaarheid van het netwerk

nr. 1 / 2015 45

Technologie

Big data-systeem CancerLinQ verbetert behandelplan

ASCO en SAP samen in medisch onderzoek

De Amerikaanse kankerbestrijdingsorganisatie ASCO gaat samenwerken met SAP in de strijd tegen kanker. Het resultaat is ASCO’s CancerLinQ, een big data-systeem dat allerlei gegevens van kankerpatiënten wereldwijd verzamelt en daaruit inzichten voor onder andere de juiste behandelmethoden destilleert. Het uitgangspunt van CancerLinQ is niet zozeer het tijdig

Rol van SAP HANA

diagnosticeren van kanker, maar het verbeteren van het

De technologie van SAP, SAP HANA genaamd, maakt

zorgen behandeltraject. Daartoe verzamelt het data van

het dankzij een in-memory platform mogelijk om grote

kankerpatiënten wereldwijd. Zorgverleners kunnen uit al

hoeveelheden data razendsnel te verwerken. CancerLinQ

die gegevens kwaliteitsvergelijkingen maken, of advies

heeft de inhoud van duizenden patiëntdossiers vrijwel

voor behandelplannen destilleren. Met CancerLinQ meten

direct oproepbaar, waardoor verbanden en patronen

zorgverleners bijvoorbeeld hoe hun zorg presteert ten

veel sneller naar boven drijven en gemakkelijker aan de

opzichte van de prestaties van collega’s wereldwijd.

oppervlakte komen. Dankzij de beschikbare analyses kunnen artsen conclusies trekken, voorspellingen doen

Nieuwe behandelmethoden

of nauwkeurig inzicht krijgen. En dat helpt weer met het

Ook helpt het systeem met de beslissing over het juiste

opstellen van een persoonlijke, patiëntgerichte aanpak

behandeltraject, door het inzichtelijk maken van trajecten

van de ziekte.

van duizenden vergelijkbare patiënten. Bovendien spoort CancerLinQ ook nieuwe, voorheen onzichtbare patronen

CancerLinQ is overigens niet de eerste die SAP HANA inzet

in het ziektebeeld bij patiënten op. En die kunnen weer

in de strijd tegen kanker. Zo zetten oncologen de tech-

leiden tot nieuwe inzichten en betere behandelmethoden.

nologie ook in om binnen luttele seconden een menselijk genoom te vergelijken met een database van miljoenen

In de praktijk

genomen en op basis daarvan bijvoorbeeld de beste behan-

Hoe werkt CancerLinQ in de praktijk? Mark Raben, Director

delmethoden op te zoeken.

Innovation & Product Strategy bij SAP, legt uit: “Stel uzelf een persoon voor die kampt met een zeldzame vorm van

In ontwikkeling

kanker en ergens in Friesland woont. Zijn kanker is in

Het nieuwe CancerLinQ-systeem is momenteel nog in ont-

een vergevorderd stadium en hij zoekt raad bij een klein,

wikkeling. Raben: “De eerste versie staat gepland voor het

lokaal oncologiecentrum. De dokter stelt een behandelplan

einde van 2015. Acht oncologiepraktijken in de VS hebben

op basis van zijn analyse op. Toch zou de arts graag snel

inmiddels hun patiëntdossiers beschikbaar gesteld aan het

een second opinion willen voor de bevestiging van zijn

systeem. Nog zeven praktijken sluiten binnenkort aan. Bij

aanpak. Hij kent een groot oncologiecentrum dat gespecia-

elkaar zal de eerste versie van het systeem zo’n 500.000

liseerd is in keelkanker. Maar dat centrum is niet gemakke-

patiëntdossiers ontsluiten.”

lijk bereikbaar voor de patiënt, het zit zo’n 100 kilometer verderop. Even langsgaan is er dus niet bij.”

Het is voor ASCO nog maar het begin, maar met deze aantallen kunnen ze belangrijk voorwerk verrichten en met

“De arts legt de geanonimiseerde gegevens over de patiënt

de opgedane inzichten het systeem verder verfijnen en

en zijn aandoening vast in CancerLinQ. Vrijwel direct toont

afronden. Na die fase kunnen alle oncologiepraktijken in

het systeem tientallen vergelijkbare gevallen. Velen kre-

de VS aansluiten.

gen dezelfde behandeling als de arts heeft voorgesteld en


reageerden daarop goed. De patiënt en zijn arts besluiten

CancerLinQ is zo ontwikkeld dat het systeem beter wordt

dan ook de behandeling te starten. De data die daaruit weer

naarmate de input vergroot. Input van artsen, specialisten

voortvloeit, verrijkt het systeem verder en zorgt op die ma-

en patiënten maakt in de loop van de jaren het systeem

nier voor een nog betere aanpak bij toekomstige gevallen.”

alleen maar rijker en effectiever. nr. 1 / 2015 47

veel verder”, licht Stevens toe. “Als de continuïteit van een

Visie

werkmaatschappij om wat voor reden dan ook in gevaar mocht komen, worden de diensten die de klanten afnemen toch gecontinueerd. Dit doen wij door een tweede volledig onafhankelijke werkmaatschappij in het leven te roepen die over dezelfde middelen beschikt. Dit gaat op een geoorloofde en transparante manier. Dat wij nu met deze continuïteitsgarantie komen, heeft alles te maken met timing. Deze stap kan namelijk alleen gezet worden voordat van een eventueel faillissement sprake is. Daarom moet een dergelijke maatregel genomen worden op het moment dat het financieel goed gaat - zoals bij ons het geval is.” Deze dienst waarborgt dat de dienstverlening nog zes maanden ongestoord blijft verlopen, zodat klanten een reële tijd hebben om een alternatieve leverancier te zoeken nadat is gebleken dat bij Interconnect geen doorstart meer haalbaar is. Interconnect beschikt over twee datacenters, een in ’s-Hertogenbosch en een Tier 3++ datacenter in Eindhoven. Samen beschikken deze over ruim 6.800 m2 (fase 2) datacentervloer. De service die Interconnect levert, is van een dusdanig niveau dat de dienstverlening verder gaat dan ‘slechts’ Tier 3. Rob Stevens: “Een ieder die wil weten hoe dit er precies uitziet en hoe het geregeld is, heten wij van harte welkom bij onze datacenter inloopdagen!”

Rob Stevens van Interconnect:

‘Alles draait om betrouwbaarheid’

Connectiviteit is essentieel

verbinding van een andere netwerkleverancier. Wij kunnen

Om te kunnen overleven in de snel veranderende we-

dat technisch zodanig aanbieden, zodat die verschillende

reld van service providers, kan Interconnect volgens Rob

verbindingen ook echt elkaars fallback vormen, bijvoor-

Stevens bovendien terugvallen op een ander belangrijk

beeld met dezelfde IP-adressen. Het gaat om die ene keer

kenmerk. Hosting betekent dat je een betrouwbaar en goed

per jaar dat – bijvoorbeeld – een glasverbinding van een

beveiligd datacenter aanbiedt als een veilige locatie voor

leverancier een uur lang niet beschikbaar is.”

de zorgautomatisering en bijvoorbeeld een ERP-systeem

Interconnect, internet service provider uit ’s-Hertogenbosch, startte onlangs met een noviteit op datacentergebied. Het antwoord op de ultieme garantievraag van klanten biedt Interconnect met een continuïteitswaarborging. Zelfs wanneer de ISP onverhoopt zou omvallen, garandeert Interconnect zijn klanten nog toegang tot hun bedrijfsdata. Voor zorginstellingen - waar toegang tot data vaak van levensbelang is - een hele geruststelling.

van een partner, maar Stevens voegt daar een belangrijke

Vodafone

voorwaarde aan toe. “Je moet er als klant natuurlijk wel bij

De dienstverlening van Interconnect wordt onder andere

kunnen. Je hebt niks aan een Tier3++ datacenter waar je

toegepast door telecomaanbieder Vodafone. Vodafone

een flexibele cloud-omgeving host, zonder een fatsoenlijke

heeft in Interconnect een partij gevonden die, net als

breedbandverbinding. Uiteindelijk is je connectiviteit naar

zij, betrouwbaarheid hoog in het vaandel heeft staan.

het datacenter net zo belangrijk als de beschikbaarheid

Vodafone Nederland is ruim twee jaar geleden gestart

van het datacenter of van die cloud-applicatie zelf. Als een

met de zoektocht naar een datacenter dat aansluit op hun

van de twee niet goed werkt, heb je nog niks. Dat wordt

langetermijnstrategie. De dienstverlening van Vodafone

nog wel eens onderschat.”

richt zich op gebruikersgemak en continuïteit van netwerkverbindingen. Dit zijn ook uitgangspunten voor colocatie

Rob Stevens van Interconnect begon samen met zijn broer

Tweede werkmaatschappij

Deze bereikbaarheid wordt onder andere gerealiseerd

bij Interconnect. De dedicated ruimtes die zijn gebouwd

Jeroen in 1995 met het aanbieden van internetdiensten.

Sinds 1 januari 2015 biedt Interconnect nu ook een conti-

doordat Interconnect gebruikmaakt van verschillende

voor het Vodafone SuperSwitch-project zijn gekoppeld

Vanwege de afhankelijkheid van het internet is het aanbod

nuïteitsgarantie. Deze garandeert aan klanten dat zij - ook

netwerken. “We gebruiken de diensten van zowel KPN,

aan een volledig redundante, gescheiden en uitbreidbare

van Interconnect meegegroeid met de vraag van de klant.

na een eventueel faillissement van de service provider

Eurofiber, Tele2 als Ziggo. Bovendien investeren wij zelf in

stroomvoorziening. Door een aansluiting op twee aparte

“Alles draait om betrouwbaarheid”, zegt Stevens. “Het is

- toegang behouden tot de bedrijfsgegevens die zij heb-

alle netwerkapparatuur die voor deze connectiviteit nodig

feeds, met twee transformatoren en met twee generatoren

niet meer genoeg om alleen te investeren in redundante

ben vastgelegd op IT-apparatuur die bij Interconnect is

is. Wij zijn dus geen verkoopkantoor van welke partij

per zaal is 2N-redundantie een feit.

apparatuur. Tegenwoordig zijn de meeste ISP’s voorzien

geplaatst.

dan ook. Dat maakt ons onafhankelijk. Heb je het over redundantie, dan gaat dat niet alleen over bandbreedte

van noodstroomaggregaten, 24-uur bemanning en beveiliging, een dubbele uitvoering van de netwerkapparatuur en

“Continuïteit werd altijd door ons geboden, maar dan heb-

of aantallen megabits. Wij adviseren klanten: neem naast

een 99,9 procent uptime-garantie.”

ben we het vooral over technische maatregelen. Dit gaat

een glasverbinding van de ene aanbieder ook een DSL-


nr. 1 / 2015 49

Communicatie

Onderzoek toont aan:

robots.nu

Gezondheidszorg heeft baat bij videosamenwerking

Videosamenwerking is een effectieve zakelijke communi-

en werken ze samen aan het oplossen van de grootste

catiemethode - ook in de zorgsector. Samenwerkingstech-

zorguitdagingen, bijvoorbeeld de ouderenzorg. Van ef-

nologieën helpen grote en kleine zorgorganisaties bij het

fectiever werken tot en met het sneller betrekken van

samenbrengen van patiënten met de voor hen best moge-

mensen: videosamenwerking biedt een platform om de

lijke zorg, onafhankelijk van plaats en tijd. Het gevolg, zo

productiviteit bij zorginstellingen flink te verbeteren -

blijkt uit onderzoek: betere resultaten, verhoogde produc-

overal ter wereld.

tiviteit, kostenbesparing en - het allerbelangrijkst - beter gecoördineerde en effectievere zorg. Er zijn voordelen te

• Verminder tweede-ziekenhuisopnames en versnel herstel

behalen op zes terreinen:

Video helpt zorgfaciliteiten meer en meer bij het terugbrengen van tweede-ziekenhuisopnames van patiënten

Tijdens Zorg & ICT kunt u op het Domoticaplein een aantal zorgrobots ontmoeten die ingezet kunnen worden ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en ter ondersteuning van mantel- of professionele zorg. Slimme en leuke robots die leven in de brouwerij brengen, structuur geven aan de dagelijkse routine en een oogje in het zeil houden. Wat kunnen we verwachten van robots in de zorg voor de toekomst? Op woensdag 18 maart en vrijdag 20 maart wordt het antwoord hierop gegeven. Tussen 10.45 en 11.15 uur kunt u binnenlopen bij de speciale workshop waarbij Randall van Poelvoorde van Robots.nu • een beeld schetst van de historie • ingaat op het heden en de toekomst van de robot • duidelijk maakt welke technologieën een robot mogelijk maken

• Verlies geen tijd meer

- een essentieel onderdeel van de zorgnorm van tegen-

Tijd is een van de grootste risicofactoren in de gezond-

woordig. Video speelt een belangrijke rol voor verpleeg-

heidszorg. Voor slachtoffers van een hartaanval kan

kundigen om herstelinformatie adequaat door te geven

toegang tot een expert en een behandeling binnen de

en patiënten te monitoren om te controleren of ze zich

eerste drie uur het verschil betekenen tussen een

houden aan zorginstructies. Dankzij regelmatige interactie

gezond leven of permanente schade en veel herstel-

met de patiënt buiten de ziekenhuismuren kunnen dokters

activiteiten. Video verbindt de specialisten op afstand

en verpleegkundigen het herstel beter volgen en vaststel-

met clinici, waardoor er tijdens transport geen kost-

len waar er problemen kunnen ontstaan.

Deelnemers wordt gevraagd welke toepassingen ze zelf zouden wensen.

• Bied hulp bij genezing

Verzekerd zijn van een plaats? Schrijf u in via de website van Zorgtotaal Ga naar www.zorgtotaal.nl/nl-NL/Bezoeker/Activiteiten/Sessies

Vervolgens wordt er concreet besproken welke robots er al zijn in Care en Cure. Wat kunnen we verwachten van robots in de zorg voor de toekomst?

bare tijd verloren gaat. • Geef meer patiënten toegang tot (gespecialiseerde) gezondheidszorg

Zorg aanbieden aan hulpbehoevenden in landelijke en afgelegen gebieden is een grote uitdaging. Video helpt

Een patiënt heeft soms meer nodig dan wat er lokaal

zorginstellingen om medisch specialisten in stedelijke of

beschikbaar is. Met een mobiele videoapplicatie op smart-

regionale ziekenhuizen in verbinding te brengen met deze

phone of tablet - of zelfs gewoon thuis via pc - hoeven

gebieden.

patiënten niet langer grote afstanden af te leggen voor advies van de beste specialisten. Dankzij video spreken

• Bespaar kosten daar waar het telt

ze ‘face-to-face’ en real-time met een expert - vanaf vrijwel

Zorgfaciliteiten zoeken voortdurend naar budgetefficiënte

elke plek.

manieren om zowel operationele werkzaamheden als patiëntenzorg te verbeteren. Videosamenwerkingsoplos-

• Verbeter de productiviteit

singen ondersteunen regionalisatie van gespecialiseerde

Er zijn maar weinig sectoren die zoveel onderzoek en

zorgmedewerkers, zoals virtuele projectmanagers die

informatie bieden als de gezondheidszorg. Betrokkenen

projecten kunnen verdelen voor meer efficiëntie. Betere

willen dit tot zich kunnen nemen en ernaar kunnen han-

samenwerking tussen publieke zorgafdelingen zorgt voor

delen. Door via videosamenwerking de afstandsdrempels

besparingen van honderdduizenden tot miljoenen euro’s,

weg te nemen, is medisch personeel op de hoogte van

die zijn in te zetten voor nieuwe programma’s, projecten

best practices, en nieuwe en innovatieve behandelingen,

of technologieën.


➔ Oog voor het milieu Milieu is een belangrijk onderwerp ook voor wat betreft uw computerruimte. Het besparen van energie staat hoog op de agenda van organisaties. Voor All IT Rooms is energiebesparing een belangrijk uitgangspunt in de ontwerpen die wij maken voor uw computerruimte of datacenter. Ook hierbij kijken wij naar de toekomst. Wij onderzoeken de mogelijke energiebesparingen. Hiervoor brengen wij de kosten en natuurlijk ook de opbrengsten in beeld, zodat er een zorgvuldige afweging gemaakt kan worden. All IT Rooms weet welke subsidies er voor u zijn op het gebied van energiebesparende maatregelen en kan deze subsidie aanvragen voor u afhandelen. Computerruimtes / datacenters / serverruimten · Advies en ontwerp · Nieuwbouw en verbouw · Service en onderhoud · Beheer en monitoring

ONTDEK DE KRACHT VAN ALL IT ROOMS ALL IT Rooms B.V. | Lange Kleiweg 50B | 2288 GK Rijswijk | T +31(070)31 98 999 | E [email protected]

WWW.ALLITROOMS.COM

Vooroordelen elektronische uitwisseling patiëntgegevens achterhaald

Recommend Documents