Nederlandse
norm
NEN-EN 953
Veiligheid van machines Afschermingen - Algemene eisen voor het ontwerp en de constructie van vaste en beweegbare afschermingen januari 1998 ICS 13.110-10
Safety of machinery - Guards - General requirements for the design and construction of fixed and movable guards
Vervangt NEN-EN 953:1993 Ontw.
Vo
Dit document bevat de vertaling in het Nederlands van de Europese norm EN 953, oktober 1997.
be
iew
ev
Pr
or Normcommissie 341 018 "Machineveiligheid"
eld
Dit document mag slechts op een stand-alone PC worden geinstalleerd. Gebruik op een netwerk is alleen. toestaan als een aanvullende licentieovereenkomst voor netwerkgebruik met NEN is afgesloten. This document may only be used on a stand-alone PC. Use in a network is only permitted when a supplementary license agreement for us in a network with NEN has been concluded.
De Europese norm EN 953 heeft de status van Nederlandse norm.
Behoudens uitzondering door de wet gesteld mag zonder schriftelijke toestemming van het Nederlands Normalisatie-instituut niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van fotokopie, microfilm, opslag in computerbestanden of anderszins, hetgeen ook van toepassing is op gehele of gedeeltelijke bewerking.
Het Nederlands Normalisatie-instituut is met uitsluiting van ieder ander gerechtigd de door derden verschuldigde vergoedingen voor verveelvoudiging te innen en/of daartoe in en buiten rechte op te treden, voor zover deze bevoegdheid niet is overgedragen c.q. rechtens toekomt aan de Stichting Reprorecht.
Hoewel bij deze uitgave de uiterste zorg is nagestreefd, kunnen fouten en onvolledigheden niet geheel worden uitgesloten. Het Nederlands Normalisatie-instituut en/of de leden van de commissies aanvaarden derhalve geen enkele aansprakelijkheid, ook niet voor directe of indirecte schade, ontstaan door of verband houdende met toepassing van door het Nederlands Normalisatie-instituut gepubliceerde uitgaven.
Prijsklasse 60
Nederlands © 1998 Nederlands Normalisatie-instituut Normalisatie-instituut 2, Postbus 5059, 2600 GB Delft, Telefoon (015) 2 690 390, Fax (015) 2 690 190 Dit document is een voorbeeld van NEN Kalfjeslaan / This document is a preview by NEN
NEN-EN 953:1998
Nederlands
voorwoord
Voor de in deze norm vermelde andere normen bestaan in Nederland de volgende equivalenten: Vermelde norm a) normatieve
Nederlandse
norm
verwijzingen NEN-EN 292-1:1994
EN 292-2:1991 +А1И995
NEN-EN 292-2:1996
EN 294
NEN-EN 294
EN 349
NEN-EN 349
EN 626-1
NEN-EN 626-1
EN 811
NEN-EN 811
EN 1050
NEN-EN 1050
EN 1127-1
NEN-EN 1672-2
be
NEN-EN 60204-1
iew
b) literatuur
NEN-EN 1127-1
ev
EN 60204-1
NEN-EN 1070 Ontw. NEN-EN 1088
Pr
EN 1672-2
Veiligheid van machines - Basisbegrippen, algemene ontwerpbeginselen - Deel 1: Basisterminologie, methodologie Veiligheid van machines - Basisbegrippen, algemene ontwerpbeginselen - Deel 2: Technische beginselen en beschrijvingen Veiligheid van machines - Veiligheidsafstanden ter voorkoming van het bereiken van gevaarlijke zones met de bovenste ledematen Veiligheid van machines - Minimumafstanden ter voorkoming van het bekneld raken van menselijke lichaamsdelen Veiligheid van machines - Verlaging van de gezondheidsrisico's ten gevolge van gevaarlijke stoffen, afkomstig van machines - Deel 1 : Grondbeginselen en specificaties voor fabrikanten van machines Veiligheid van machines - Veiligheidsafstanden ter voorkoming van het bereiken van gevaarlijke zones met de onderste ledematen Veiligheid van machines - Principes voor de risicobeoordeling Veiligheid van machines - Termen en definities Veiligheid van machines - Blokkeerinrichtingen gekoppeld aan afschermingen - Grondbeginselen voor het ontwerp en de keuze Ontploffingsgevaarlijke atmosferen - Voorkoming van en bescherming tegen ontploffingen - Deel 1 : Grondbeginselen en methodologie Machines voor de voedselbereiding - Algemen basisregels - Deel 2: Hygiëne-eisen Veiligheid van machines - Elektrische uitrusting van machines - Deel 1: Algemene eisen
or
Vo
EN 292-1:1991
EN 1070 EN 1088
Titel
NEN-EN 614-1
prEN 1005-3
Ontw. NEN-EN 1005-3
CR 1030-1
NPR-CR1030-1
EN 1299
NEN-EN 1299
prEN 1672-1
Ontw. NEN-EN 1672-1
prEN 1746
Ontw. NEN-EN 1746
prEN 1837
Ontw. NEN-EN 1837
ISO 3740
NPR-ISO3740
EN-IS0 9614
NEN-EN-IS0 9614
EN ISO 11200
NEN-EN-ISO 11200
EN 31253
NEN-ISO 11253
EN 60529
NEN 10529
Veiligheid van machines - Ergonomische ontwerpprincipes - Deel 1: Terminologie en algemene principes Veiligheid van machines - Menselijke fysieke belasting Deel 3: Aanbevolen maximale krachten bij machinewerkzaamheden Hand-arm-trillingen - Richtlijnen voor de vermindering van de gevolgen van trillingen - Deel 1 : Technische maatregelen door het ontwerp van machines Mechanische trillingen en schok - Trillingsisolatie van machines - Gegevens voor de toepassing van bronisolatie Machines voor de voedselbereiding - Veiligheids- en hygiëne-eisen - Algemene basisregels - Deel 1 : Veilig heidseisen Veiligheid van machines - Leidraad voor het opstellen van hoofdstukken over geluid in veiligheidsnormen Veiligheid van machines - Integrale verlichting van machines Akoestiek - Bepaling van geluidvermogenniveaus van geluidbronnen - Richtlijnen voor het gebruik van de basisnormen en voor het opstellen van geluidniveaubeproevingsbepalingen Akoestiek - Bepaling van geluidvermogenniveaus van geluidbronnen via de meting van geluidintensiteiten Akoestiek - Geluid uitgestraald door machines en toestellen - Handleiding voor het gebruik van basisnormen voor het meten van geluiddrukniveaus op een werkplek en op andere aangegeven plekken Lasers en laserapparatuur - Lasertoestel - Mechanische aansluitingen Beschermingsgraden van omhulsels van elektrisch materieel (IP-codering)
eld
EN 614-1
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
EUROPESE NORM EUROPÄISCHE NORM EUROPEAN STANDARD NORME EUROPÉENNE
EN 953 Oktober 1997
ICS 13.110 Trefwoorden:
veiligheid van machines, gevaarlijke machines, voorkoming van ongevallen, veiligheidsvoorzieningen, bescherming tegen mechanische gevaren, gevaren, ontwerp, materialen, categorieën, veiligheid, verificatie, informatie
Vo
Nederlandse
versie
Veiligheid van machines - Afschermingen - Algemene eisen voor het ontwerp en de constructie van vaste en beweegbare afschermingen Safety of machinery - Guards General requirements for the design and construction of fixed and movable guards
or
Sicherheit von Maschinen Trennende Schutzeinrichtungen - Allgemeine Anforderungen an Gestaltung und Bau von feststehenden und beweglichen trennenden Schutzeinrichtungen
Sécurité teurs pour la truction mobiles
des machines - ProtecPrescriptions générales conception et la consdes protecteurs fixes et
be
ev
Pr
Deze norm is de Nederlandse versie van de Europese norm EN 953:1997. Hij is vertaald door het NNI. Hij heeft dezelfde status als de officiële versies.
iew
Deze Europese norm is door de CEN aangenomen op 1997-03-26. De CEN-leden zijn verplicht zich te houden aan het huishoudelijk reglement van de CEN/CENELEC, waarin is vastgelegd onder welke voorwaarden aan deze Europese norm, zonder veranderingen, de status van nationale norm moet worden gegeven. Bijgewerkte lijsten van en bibliografische gegevens betreffende zulke nationale normen kunnen op aanvraag worden verkregen bij het Centrale Secretariaat en bij elk CEN-lid.
eld
Deze Europese norm bestaat in drie officiële versies (Duits, Engels, Frans). Een versie in een andere taal die onder verantwoordelijkheid van een CEN-lid in zijn landstaal is gemaakt en die is aangemeld bij het Centrale Secretariaat, heeft dezelfde status als de officiële versies. De leden van de CEN zijn de nationale normalisatie-instituten van België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
CEN
Europese commissie voor normalisatie Europäisches Komitee für Normung European Committee for Standardization Comité Européen de Normalisation
Centraal Secretariaat: Stassartstraat 36, B-1050 Brussel
© 1997 Auteursrechten voorbehouden aan de CEN-leden Ref. nr. EN 953:1997 nl
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Biz. 2 EN 953:1997
(blanco)
be
iew
ev
Pr
or
Vo eld Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Biz. 3 EN 953:1997
Inhoud 4
0
Inleiding
5
1
Onderwerp en toepassingsgebied
5
2
Normatieve verwijzingen
5
3
Termen en definities
5
4
Risicobeoordeling
8
5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 5.15 5.16 5.17
Basiseisen voor het ontwerp en de constructie van afschermingen Aspecten van de machine Menselijke aspecten Aspecten van het ontwerp van afschermingen Aspecten van de constructie van afschermingen Materiaalkeuze Emissiebeheersing Corrosiebestandheid Bestandheid tegen micro-organismen Non-toxiciteit Zichtbaarheid van de werking van de machine Transparantheid Stroboscopische effecten Elektrostatische eigenschappen Thermische stabiliteit Ontvlambaarheid Vermindering van geluid en trillingen Bescherming tegen straling
8 8 9 9 10 10 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
6 6.1 6.2
12 12
6.3 6.4
Keuze van afschermingen Algemeen Combinatie van verschillende afschermingen of van afschermingen met andere beschermende voorzieningen Keuze naar aantal en plaats van gevaren Keuze naar aard en frequentie van toegang
7 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6
Aanvullende overwegingen voor ontwerp en constructie Klimmen Onverliesbare bevestigingsmiddelen Bestandheid tegen trillingen Waarschuwingstekens Kleur Esthetische aspecten
14 14 14 14 14 14 14
8 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7
Verificatie van de veiligheidseisen aan afschermingen Algemeen Slagvastheid Veiligheidsafstanden Emissiebeheersing Geluid Bedieningskrachten van afschermingen Zicht
14 14 14 14 15 15 15 15
9 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6
Informatie voor het gebruik Algemeen Gevaren van afschermingen Installatie Werking Verwijdering van afschermingen Inspectie en onderhoud
15 15 15 15 15 15 15
Bijlage A
(normatief) Leidraad voor de keuze van afschermingen tegen gevaren veroorzaakt door bewegende delen
be
iew
ev
eld
Bijlage С
Pr
Bijlage В
or
Vo
Voorwoord
(normatief) Leidraad voor de keuze van afschermingen naar aantal en plaats van gevaren (informatief)
Literatuur
Bijlage ZA (informatief) Hoofdstukken in deze Europese norm die betrekking hebben op fundamentele of andere eisen van Europese Richtlijnen
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
12 13 13
16 17 18 19
Biz. 4 EN 953:1997
Voorwoord Zie voor het verband met EU-richtlijnen de informatieve bijlage ZA die een integraal deel is van deze norm.
Deze Europese norm is opgesteld door de Technische Commissie CEN/TC 114 "Safety of machinery" waarvan het secretariaat door DIN wordt gevoerd.
Volgens de Internal Regulations van de CEN/CENELEC zijn de volgende landen verplicht deze Europese norm over te nemen: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Griekenland, Ierland, IJsland, Italië, Luxemburg, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland.
Deze Europese norm moet de status van nationale norm worden gegeven, hetzij door publicatie van een identieke tekst of door hem ten minste voor april 1997 te erkennen. Nationale normen die er mee in strijd zijn moeten ten minste voor april 1997 worden ingetrokken.
be
iew
ev
Pr
or
Vo
Deze Europese norm is opgesteld onder een mandaat dat aan de CEN is verleend door de Europese Commissie en de Europese Vrijhandelsassociatie, en steunt fundamentele eisen van richtlijn(en) van de EU.
eld Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Biz. 5 EN 953:1997
O Inleiding
EN 349
Deze Europese norm legt algemene principes vast voor het ontwerp en de constructie van vaste en beweegbare afschermingen. Zij is bedoeld voor toepassing door fabrikanten, ontwerpers, opstellers van normen en andere belanghebbenden.
EN 626-1
Als type B2-norm dient zij ter ondersteuning van het opstellen van type C-normen die afzonderlijke aspecten van bepaalde groepen machines behandelen, en om bij het ontbreken van een geschikte type C-norm enige hulp te bieden.
EN 811
Vo
Volgens de in EN 292-1 en EN 292-2 vastgelegde eisen moet de ontwerper de aan een machine verbonden gevaren identificeren, een risicobeoordeling uitvoeren en door constructieve maatregelen de risico's minimaliseren voordat veiligheidsmaatregelen in beschouwing worden genomen.
1
EN 1088
EN 1127-1:1993
Onderwerp en toepassingsgebied
or
Deze Europese norm legt algemene eisen vast voor het ontwerp en de constructie van afschermingen die vooral voor de bescherming van personen tegen mechanische gevaren zijn bedoeld. De norm geldt primair voor machines die na de datum van uitgifte van deze norm worden vervaardigd. Aandacht wordt ook besteed aan de toepassing van afschermingen voor de minimalisatie van de blootstelling aan niet-mechanische gevaren.
Pr
iew
ev
Deze norm bevat geen eisen voor bijzondere afschermingen die zijn bedoeld voor het transport en het hijsen/heffen van lasten, zoals beschermingen tegen kantelen (ROPS) en tegen vallen (FOPS).
EN 60204-1
Aanvullende informatie is in bijlage С gegeven.
3
Termen en definities
Voor deze norm zijn, in overeenstemming met en in aan vulling op de definities gegeven in EN 292-1 en ENV 1070, de volgende definities van toepassing: 3.1 afscherming: Een deel van een machine dat in het bijzonder door een fysieke hindernis een bescherming biedt. Afhankelijk van de constructie mag een afscher ming worden genoemd: huis, deksel, scherm, deur, om hulling, enz. OPMERKING 1 Een afscherming kan: - zelfstandig functioneren; zij functioneert alleen in gesloten toestand; - samen functioneren met een blokkeerinrichting met of zonder vergrendeling van de afscherming: in dit geval wordt bescherming geboden ongeacht de positie van de afscherming1).
eld
Normatieve verwijzingen
EN 1672-2
be
De eisen gelden voor het gebruik van zowel vaste als beweegbare afschermingen. De norm behandelt niet die delen van afschermingen welke dienen voor het inwerkingstellen van blokkeerinrichtingen. Deze worden in EN 1088 behandeld.
2
EN 1050
Veiligheid van machines - Minimumafstanden ter voorkoming van het bekneld raken van menselijke lichaamsdelen Veiligheid van machines - Verlaging van de gezondheidsrisico's ten gevolge van gevaarlijke stoffen, afkomstig van machines - Deel 1: Grondbeginselen en specificaties voor fabrikanten van machines Veiligheid van machines - Veiligheids afstanden ter voorkoming van het bereiken van gevaarlijke zones met de onderste ledematen Veiligheid van machines - Principes voor de risicobeoordeling Veiligheid van machines - Blokkeerinrichtingen gekoppeld aan afschermingen - Grondbeginselen voor het ontwerp en de keuze Ontploffingsgevaarlijke atmosferen Voorkoming van en bescherming tegen ontploffingen - Deel 1 : Grondbeginselen en methodologie Machines voor de voedselbereiding Algemen basisregels - Deel 2: Hygiëneeisen Veiligheid van machines - Elektrische uitrusting van machines - Deel 1 : Algemene eisen
Deze Europese norm bevat door gedateerde en ongedateerde verwijzing bepalingen uit andere publicaties. Deze normatieve verwijzingen zijn op passende plaatsen in de tekst aangehaald en de publicaties zijn hierna opgesomd. Bij gedateerde verwijzingen zijn latere wijzigingen of herzieningen van een van deze publicaties slechts van toepassing op deze Europese norm, indien ze door wijziging of herziening daarin zijn verwerkt. Bij ongedateerde verwijzingen is de laatste druk van de publicatie waarnaar is verwezen van toepassing. EN 292-1:1991 Veiligheid van machines - Basisbegrippen, algemene ontwerpbeginselen Deel 1: Basisterminologie, methodologie EN 292-2:1991 Veiligheid van machines - Basisbegrip+ A1:1995 pen, algemene ontwerpbeginselen Deel 2: Technische beginselen en beschrijvingen EN 294 Veiligheid van machines - Veiligheids afstanden ter voorkoming van het bereiken van gevaarlijke zones met de bovenste ledematen
OPMERKING 2 Bij een vaste afscherming betekent "gesloten" dat deze in dezelfde positie blijft. [3.22 van EN 292-1:1991]
3.2 vaste afscherming: Afscherming die in dezelfde positie blijft (d.w.z. gesloten is):
-
hetzij permanent (bijv. door vastlassen); hetzij door bevestigingsmiddelen (schroeven, moe ren, enz.) die het verwijderen of openen zonder ge bruik van gereedschap onmogelijk maken.
[3.22.1 van EN 292-1:1991] 3.2.1 omhulling: Afscherming die de toegang tot de ge vaarlijke zone vanuit alle richtingen onmogelijk maakt (zie figuur 1). 1) Zie ook 3.5 van deze norm.
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Biz. 6 EN 953:1997
Vo or
Figuur 1:
Figuur 3:
3.3 Beweegbare afscherming: Een afscherming die meestal op mechanische wijze (bijv. door scharnieren of geleidingen) met de machine of aangrenzende vaste constructies is verbonden, en die zonder hulp van gereedschappen kan worden geopend. [3.22.2 van EN 292-1:1991]
be
ev
Pr
Voorbeeld van een omhulling die de toegang tot de overbrenging volledig onmogelijk maakt
Voorbeeld van een afstandsafscherming: tunnelvormige afscherming van een invoerof uitvoerzone van een machine
iew
3.2.2 afstandsafscherming: Afscherming die een gevaarlijke zone niet volledig omhult, maar die de toegang door haar afmetingen en haar afstand tot de gevaarlijke zone beperkt of verhindert, bijv. een hek of een tunnelvormige afscherming (zie de figuren 2 en 3).
3.3.1 aangedreven afscherming: Een beweegbare afscherming die door een krachtbron, anders dan spier- of zwaartekracht, wordt aangedreven.
eld
3.3.2 zelf sluitende afscherming: Een beweegbare afscherming die door een machine-onderdeel (bijv. een beweegbaar plateau) of door het werkstuk of door het opspangereedschap zo wordt bediend dat deze het werkstuk en het opspangereedschap door laat gaan en dan zelfstandig in de gesloten positie terugkeert (door zwaartekracht, een veer of een andere externekrachtbron, enz.) zodra het werkstuk de opening waar het door heen kon gaan, heeft verlaten (zie figuur 4).
Figuur 2:
Voorbeeld van een afstandsafscherming
Figuur 4: Voorbeeld van een zelfsluitende afscherming
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Biz. 7 EN 953:1997
3.3.3 bedieningsscherm: Een afscherming die zo met een blokkeerinrichting (met of zonder vergrendeling van de afscherming)(zie 3.23.1 van EN 292-1:1991) is verbonden dat: - de door de afscherming afgeschermde gevaarlijke handelingen van de machine niet plaats kunnen vinden zolang de afscherming niet is gesloten; - het sluiten van de afscherming de gevaarlijke handelingen) van de machine in gang zet.
geschermd, kunnen plaatsvinden, maar het sluiten van de afscherming de gevaarlijke machinehandelingen niet zelf in gang zet. [3.22.4 van EN 292-1:1991] (zie ook de figuren 6 en 7)
[3.22.6 van EN 292-1:1991]
Vo
OPMERKING De toepassing van bedieningsschermen is aan bepaalde voorwaarden gebonden, zie 5.4.9 van deze norm.
3.4 instelbareafscherming: Een vaste of beweegbare afscherming die als geheel instelbaar is of die instelbare onderdelen bevat. De instelling blijft gedurende een bepaalde machinehandeling gehandhaafd. [3.22.3 van EN 292-1:1991] (zie ook figuur 5)
be
ev
Pr
or iew
Figuur 6:
Voorbeeld voor scharnierende blokkeerschermen; deze omsluiten in gesloten toestand de gevaarlijke zone
eld
De afscherming is inschuifbaar om instelling ten opzichte van het werkstukoppervlak mogelijk te maken. Zij is scharnierend bevestigd om toegang te verschaffen tot de spil voor verwisseling van de boor. Figuur 5:
Voorbeeld van een instelbare afscherming voor een kolom- of tafelboormachine
3.5 blokkeerscherm: Een afscherming die zo met een blokkeerinrichting (zie 3.23.1 van EN 292-1:19912)) is verbonden dat: - de door de afscherming afgeschermde gevaarlijke handelingen van de machine niet plaats kunnen vinden zolang de afscherming niet is gesloten; - een stopopdracht wordt gegeven wanneer de afscherming tijdens gevaarlijke machinehandelingen wordt geopend; - indien de afscherming is gesloten, de gevaarlijke machinehandelingen die door de afscherming worden af-
Figuur 7:
Voorbeeld van schuivende blokkeerschermen
2) Zie ook EN 1088.
Dit document is een voorbeeld van NEN / This document is a preview by NEN
Bestelformulier Stuur naar:
NEN Standards Products & Services t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214 2600 WB Delft
NEN Standards Products & Services Postbus 5059 2600 GB Delft Vlinderweg 6 2623 AX Delft T (015) 2 690 390 F (015) 2 690 271
Ja, ik bestel __ ex. NEN-EN 953:1998 nl Veiligheid van machines - Afschermingen Algemene eisen voor het ontwerp en de constructie van vaste en beweegbare afschermingen
www.nen.nl/normshop
€ 61.70
Wilt u deze norm in PDF-formaat? Deze bestelt u eenvoudig via www.nen.nl/normshop
Gratis e-mailnieuwsbrieven
Retourneren
Wilt u op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van normen,
Fax: (015) 2 690 271 E-mail:
[email protected] Post: NEN Standards Products & Services, t.a.v. afdeling Klantenservice Antwoordnummer 10214, 2600 WB Delft (geen postzegel nodig).
normalisatie en regelgeving? Neem dan een gratis abonnement op een van onze e-mailnieuwsbrieven. www.nen.nl/nieuwsbrieven
Gegevens Bedrijf / Instelling T.a.v.
O M
O V
Voorwaarden
• De prijzen zijn geldig tot 31 december 2016, E-mail tenzij anders aangegeven. • Alle prijzen zijn excl. btw, Klantnummer NEN verzend- en handelingskosten Uw ordernummer BTW nummer en onder voorbehoud bij o.m. ISO- en IEC-normen. Postbus / Adres • Bestelt u via de normshop een Postcode Plaats pdf, dan betaalt u geen handeling en verzendkosten. Telefoon Fax • Meer informatie: telefoon (015) 2 690 391, dagelijks Factuuradres (indien dit afwijkt van bovenstaand adres) van 8.30 tot 17.00 uur. Postbus / Adres • Wijzigingen en typefouten in teksten en prijsinformatie Postcode Plaats voorbehouden. • U kunt onze algemene voorwaarden terugvinden op: Datum Handtekening www.nen.nl/leveringsvoorwaarden.
Normalisatie: de wereld op één lijn.
preview - 2016
