Centrum voor innovatief vakmanschap Food Noord
Update voor partners en betrokkenen www.civ-food-noord.nl 10 september 2014, Peet Ferwerda
Dit is de eerste Update van het CIV Food Noord, waarmee we partners en betrokkenen op de hoogte stellen van ontwikkelingen en resultaten. De Updates verschijnen twee maal per jaar. De volgende editie rond februari/maart 2015, of eerder indien nodig. Kijk ook op www.civ-food-noord.nl. Opmerkingen en reacties graag naar
[email protected].
Daar dit de eerste Update van het CIV Food Noord is, bij dezen een beknopte omschrijving van het CIV zoals die te vinden is op de website.
Over het CIV Food Noord In het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Food Noord werken bedrijven en scholen samen aan het opleiden van voldoende excellente MBO vakmensen voor functies in de Food sector. Het centrum is een onderdeel van het landelijke CIV Agri Food en is, hoewel het alle voedingstechnologieën ondersteund, gespecialiseerd in zuivel en de procestechniek. De betrokken opleidingen zijn gericht op MBO functies in de Food branche, zoals bij zuivelbedrijven en laboratoria. Het gaat hierbij om operators, analisten, voedingstechnologen, laboranten, kwaliteitsmedewerkers en technici.
Daarnaast wordt een community of knowledge and practice ingericht, met het doel een landelijk kennis- en ervaringsnetwerk te vormen voor MBO opleiders in de Food branche voor zuiveltechnologie en procestechniek. Een ontwikkelplaats voor nieuw onderwijs en nieuwe onderwijsmiddelen. Aanvrager en leidende onderwijsinstelling is mbo Life Sciences, een samenwerking van Friesland College en Nordwin College, met opleidingen in watermanagement, milieu, procestechniek, laboratoriumtechniek, voeding & technologie. Zie www.mbolifesciences.nl
1
Het CIV Food Noord richt zich in praktische zin op: 1. Het versterken van het dagonderwijs. Eerst in het Noorden, later ook landelijk; 2. Het ontwikkelen van nieuwe methoden voor bij- en nascholing; 3. Het delen van ervaring: een community of knowledge & practice, specifiek voor het MBO; 4. Het werven voor zij-instroom en het matchen van opleiding aan bedrijf en doelgroep; 5. Het bevorderen van uitwisseling tussen bedrijfsleven en opleiders. Een uitgebreide beschrijving van doelen en gewenste resultaten is te lezen in het businessplan CIV Food Noord, te downloaden van www.civ-food-noord.nl
Het CIV Food Noord in brede ontwikkelingen Noord Nederland In 2013 – 2014 hebben er een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden die van invloed zijn op de ontwikkeling van het CIV Food Noord. De Noordelijke Food industrie ontwikkelt zich sterk, met name in de zuivelsector: nieuwe grote zuivelbedrijven, o.a. in Heerenveen, en grote uitbreidingen bij bestaande bedrijven, o.a. in Leeuwarden. De provincie Fryslân en de gemeenten Leeuwarden en Heerenveen sturen sterk op economische ontwikkelingen in de Food industrie en richten zich op het belang voor goede opleidingen voor de industriële beroepen in deze sector De reeds bestaande samenwerking tussen de MBO Food opleidingen bij mbo Life Sciences (Nordwin College samen met Friesland College) en de HBO Food opleidingen bij Life Sciences & Technology (hogeschool van Hall Larenstein samen met Noordelijke Hogeschool Leeuwarden) werden onderdeel van de DairyChain. Een initiatief voor de ontwikkeling van topopleidingen in de Food, van MBO tot WO in de gehele keten: “Van gras tot glas”. Mede door onderzoek in de zuivelsector werd duidelijk dat er, naast de gewenste kwalitatieve ontwikkeling, een grote kwantitatieve uitdaging ligt. Per jaar zijn er in het Noorden minimaal 200 nieuwe medewerkers nodig, waarvan meer dan 75% in het MBO-segment. De groei van de dagopleidingen zal, zeker in de eerste jaren, niet voldoende zijn om aan deze acute vraag te voldoen. Tijdens het maken van de plannen voor het onderdeel leven lang leren van de Dairy Chain en het CIV Food Noord zijn gemeentelijke diensten en UWV betrokken. Hieruit is een unieke samenwerking tussen bedrijf, instanties en opleider ontstaan, met als eerste concrete resultaat een maatwerkopleiding voor een groep werkzoekenden die bij Ausnutria Hyproca werk hebben gevonden en nu functioneren als operator. Ongeveer tegelijkertijd nam de FNLI (Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie) het initiatief tot de vorming van regioteams met als doel de HCA uitdagingen voor de toekomst op te pakken. In de regio Noord hebben de DairyChain en CIV Food Noord de rol vanuit het onderwijs ingevuld. Inmiddels zijn er door bedrijven ook enkele parallelle initiatieven gestart. Het is het doel van de CIV Food Noord deze initiatieven te verbinden en vanuit de gezamenlijke sterke aanpak de opleidingsuitdagingen aan te vliegen. Al met al een veld met nogal wat spelers en activiteiten. In onderstaande afbeelding is getracht de relaties weer te geven. Belangrijk hierin is dat alle spelers nu een netwerk vormen. Opleiders, CIV’s, FNLI en bedrijven kennen elkaar en ontmoeten elkaar regelmatig.
2
In de bovenstaande figuur zijn niet alle betrokken bedrijven opgenomen. Nu de ontwikkelingen zich uitkristalliseren kan een duidelijke taakverdeling binnen het CIV Food Noord worden gemaakt. Op de eerstvolgende bijeenkomst van de bedrijvengroep van het CIV Food Noord wordt vastgesteld hoe het model vernieuwd ingericht wordt. Meer hierover bij Acties en Planning. In afwachting van de definitieve inrichting zijn er ondertussen vele initiatieven en activiteiten vanuit het CIV Food Noord gestart en uitgevoerd.
CIV Food Noord - de activiteiten en ontwikkelingen tot nu toe Inrichting van het CIV in relatie tot de Dairy Chain Tegelijk met de start van het CIV Food Noord werden plannen ontwikkeld om een sterke doorlopende leerlijn MBO-HBO-WO te ontwikkelen voor de Food opleidingen. Tussen de beide projecten bestaat een redelijk grote overlap in activiteiten en doelen. Om maximaal resultaat te bereiken zonder dubbelingen zijn de ontwikkelingen op elkaar afgestemd. De Dairy Chain is gestart in maart 2014, waarna de projectorganisatie is opgezet. Dit heeft o.a. geresulteerd in een programmagroep en meerdere expertgroepen die ontwikkelteams worden genoemd. Via programmalijnen worden via de DairyChain de volgende ontwikkelingen ingezet. 1. Curriculumontwikkeling voor MBO en HBO 2. Doorlopende leerlijn MBO-HBO-WO 3. Leven lang leren, bij- en nascholing 4. Ontwikkelen Associate degree Food 3
5. Internationale programma’s 6. Marketing en promotie 7. Ontwikkeling van een Voedingsapplicatiecentrum (VAC), te gebruiken voor MBO en HBO Dit onderdeel wordt voorbereid en in een tweede fase uitgevoerd. In het CIV Food Noord werken we voor het MBO ook aan de punten 1, 3 en 6. Deze pakken we in afstemming op. In de plannen van het CIV Food Noord wordt voorzien in een focusgroep en een ontwikkelgroep. Door gelijkschakeling van de werkwijze van DairyChain en CIV kunnen de ontwikkelingen gelijktijdig en in hetzelfde ontwikkelteam plaatsvinden. Zie verder bij Acties en Planning. De plaats van het CIV in de DairyChain:
Projectleiding Door de toename van de activiteiten binnen het CIV is er plaats voor, en behoefte aan een projectleider. Inmiddels is dhr. Jans Helmers gestart als projectleider voor zowel CIV Food Noord als het mbo deel in de DairyChain. Door deze combinatie worden de ontwikkelingen maximaal op elkaar afgestemd. Jans heeft een ruime ervaring op in diverse samenwerkingsprojecten tussen bedrijven en onderwijs. Hij zal de operationele aansturing van het CIV Food Noord voor zijn rekening nemen en het CIV vertegenwoordigen in overleggen. Peet Ferwerda is directeur van het CIV Food Noord.
4
Overige activiteiten vanuit het CIV Food Noord Inrichten ontwikkelteam Voor het cursusjaar 2014-2015 zijn een 5-tal docenten deels vrijgemaakt om de ontwikkelingen uit te voeren. De samenwerking met bedrijven in het ontwikkelteam wordt gecombineerd met het ontwikkelteam Food in de DairyChain. Bedrijven worden nu benaderd om deel te nemen aan het ontwikkelteam. Gezamenlijke werving een succes De jaarlijkse instroom van nieuwe dagschoolstudenten in de MBO opleidingen Food in Leeuwarden bleef de laatste jaren beperkt tot ongeveer 10 per jaar. In het kader van het CIV zijn een aantal activiteiten ontwikkeld met bedrijven. Mbo Life Sciences heeft in de profilering gekozen voor werelden. De oorspronkelijke promotie van verschillende opleidingen is gewijzigd in de wereld van Food. Kies eerst voor Food en dan voor operator, voedingsspecialist, analist, procestechnicus, etc. De Foodbedrijven hebben een zeer actieve rol gespeeld in de werving. Een paar voorbeelden: Tijdens de open dagen van mbo Life Sciences waren alle nieuwe bedrijven uit Heerenveen (A-ware, Ausnutria, Fonterra) en de groeiende bedrijven uit Leeuwarden (FrieslandCampina en CSK) nadrukkelijk aanwezig. Bij FrieslandCampina is de milkeXperience georganiseerd met ca. 300 bezoekers, waaraan mbo Life Sciences en het CIV een bijdrage hebben geleverd. Er zijn ook speed dates georganiseerd, waaraan bedrijven personen als rolmodel hebben geleverd. Daarnaast is er een op VMBO afgestemde promotievideo gemaakt. Deze gezamenlijke inspanningen hebben geleid tot een bijzonder sterke toename van het aantal aanmeldingen voor opleidingen in de Food: van ca. 10 in 2013 tot meer dan 50 in 2014. Scholing van docenten Om te kunnen voldoen aan de groei van het aantal studenten en aan de verhoging van de gewenste kwaliteit van de opleiding, is een intensief opleidingstraject gestart voor docenten. Hierin is in totaal meer dan 1 FTE geïnvesteerd. Betrekken van VMBO scholen In het cursusjaar 2013-2014 is het CIV Food Noord actief geweest in het betrekken van veel VMBO scholen bij de ontwikkelingen in de Food. Via actieve deelname aan het het project Technisch beroepsonderwijs in Friesland zijn vele schoolleiders, decanen en docenten van VMBO scholen bereikt en op de hoogte gebracht van de kansen in de Food industrie en de bijbehorende opleidingen. Ontwikkeling opleiding procestechniek Momenteel is er een opleiding Algemene Operationele Techniek in de Food sector in ontwikkeling. In contacten met bedrijven werd duidelijk dat met name aan het profiel onderhoud en het oplossen van storingen in de (Food) procestechniek veel behoefte bestond. Initiatief “MBO2 aan de bak” In overleggen met grote zuivelbedrijven wordt vaak aangegeven dat het gewenste opleidingsniveau stijgt van 2-3 naar 3-4. Hierdoor neemt het aantal medewerkers op niveau 2 sterk af(EDO scan 2011 en 2013, zie afbeelding hiernaast). Dezelfde beweging zien we ook in andere sectoren.
5
Dit leidt tot twee problemen: Het aantal jongeren dat op te leiden is tot het huidige niveau 4 is niet grenzeloos; Er ontstaat een verloren groep jongeren en medewerkers op niveau 2/3. In een samenwerkingsverband tussen bedrijven, UWV, gemeenten, vakbonden en opleidingen willen we onderzoeken of de competenties die nodig zijn voor succesvol functioneren en de invulling van de taken afgestemd kunnen worden, gericht op de inzet van mensen die we nu indelen in een opleidingsniveau 2. Hiertoe heeft het CIV Food Noord contact met TNO, dat vanuit het programma “vakman nieuwe stijl” hier sturing aan kan geven.
MBO onderwijs nu herinrichten - de tijd is rijp Het MBO beroepsonderwijs bedient bedrijven en zorgt ervoor dat jonge mensen zich kunnen ontwikkelen. Daarvoor bestaat er een wettelijke structuur waarin opleidingen en inhouden zijn vastgelegd: de MBO kwalificatiestructuur. In kwalificatiedossiers wordt per opleiding aangegeven waaraan de opleiding en het examen moet voldoen. De laatste jaren is gewerkt aan een nieuwe structuur die eenvoudiger is en beter aansluit op het beroepenveld. Na een lange periode van uitstellen en grote dilemma’s in invulling, tijdsduur, e.d, zijn in juni 2014 de meeste nieuwe kwalificatiedossiers vastgesteld. Invoering mag naar keuze per 2015 of per 2016. Nu kunnen we dus starten met het invullen van het nieuwe onderwijs. Prima getimed bij de doelstellingen voor curriculumontwikkeling binnen CIV Food Noord en mbo Life Sciences. Mbo Life Sciences heeft voor het cursusjaar 2014-2015 aanmerkelijke personele inzet vrijgemaakt voor het ontwerpproces en is voornemens om nog in september 2015 te starten in de nieuwe structuur. In het cursusjaar 2014-2015 is dus inzet vanuit bedrijven nodig om dit goed te doen. Via het CIV Food Noord worden de ontwikkelingen op landelijke schaal onder de aandacht gebracht.
Wat ons nu te doen staat – Acties en planning Hoewel de activiteiten door zijn gegaan heeft de organisatorische ontwikkeling heeft even stilgestaan in verband met de afstemming op de DairyChain. Deze kan nu is samenspraak worden gemaakt. Binnenkort komt de bedrijvengroep bijeen. Daar komen de volgende vragen aan de orde: We moeten komen tot een bestuursvorm van het CIV, anders dan de bedrijvengroep zoals we die tot noch toe kennen en passend bij de ontwikkelingen in het werkveld; Welke doelstellingen vanuit het CIV worden verbonden aan de DairyChain en welke pakken we zelfstandig op; Vanuit het CIV Food Noord wordt een inzet gevraagd in het (de) ontwikkelteam(s) We doen een check op de doelen: actueel of is aanvullen nodig Ondertussen wordt, zoals in een vorig bedrijvenoverleg is aangegeven, gewerkt aan het uitbreiden van het aantal partners binnen het CIV Food Noord.
6
