volgens nederland Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid Een initiatief van

Volgens nederland

Huiskamergasten over de Volgens Nederlandhuiskamergesprekken:

“Het was een bonte verzameling van meningen. En van uitersten – hartstikke mooi.”

Volgens Nederland – Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid laat zien hoe Nederlanders afgelopen jaar meedachten over actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen en waar het volgens hen in de toekomst naartoe moet. Blijf meepraten op

www.volgensnederland.nl

Jan Douwe Kroeske, gespreksleider huiskamergesprekken Harderwijk

“Heel interessant om met jonge mensen te praten over de problemen in de maatschappij. Ik heb ook wel het idee dat sommigen na het gesprek dachten: ja, ik moet inderdaad wat vaker op de wijkagent of mijn buren afstappen als ik me onveilig voel of overlast ervaar, in plaats van me alleen maar op te winden.” Peter R. de Vries, misdaadverslaggever, te gast in huiskamergesprek over veiligheid

“Hier kan politiek Den Haag een voorbeeld aan nemen.” Gerdi Verbeet, oud-voorzitter van de Tweede Kamer, te gast in huiskamergesprekken Harderwijk en Vlieland

ler, te gast in huiskamergesprek over gezondheid

2013

volgens nederland

“Ik was al enthousiast over waar het in de toekomst in Nederland heen zou kunnen gaan, maar de gasten kwamen met nog veel meer goede ideeën; het gesprek is me heel erg goed bevallen.” Marc de Hond, ondernemer, tv-presentator, rolstoelbasketbal-

Een initiatief van

volgens nederland

Van Bavel naar Harderwijk, van Groningen en Leeuwarden naar Abcoude en Assen en van Vlieland via Katwijk naar Zwolle en Maastricht. Volgens Nederland, een initiatief van Achmea, reisde het afgelopen jaar kriskras door Kerkstraten in heel Nederland om met bekende en onbekende Nederlanders het gesprek aan te gaan. Over problemen én oplossingen op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen. De gesprekken vonden plaats bij mensen thuis, in de huiskamer. Online – op Volgensnederland.nl, Facebook en Twitter – werden de gesprekken voortgezet. Soms ging het er fel aan toe – “Wie heeft er al die tijd zitten slapen?!” – vaker leverde het vooral bijzondere inzichten en meningen op: “Als we nou allemaal ongelooflijk gezond gaan leven, worden we ook allemaal verschrikkelijk oud. Maar mag ik ook nog ergens aan dood gaan?”

Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid Een initiatief van

VOLGENS NEDERLAND

2012-2013

Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid

INHOUDSOPGAVE

VOLGENS NEDERLAND • Vlieland

• Leeuwarden • Groningen • Assen

• Almere

Haarlem • Katwijk •

• Abcoude

• Zwolle

• Harderwijk

• utrecht

• Bavel

2012-2013 Voorwoord

5

Werk

7

Gezondheid

21

Pensioen

35

Veiligheid

47

Nawoord

59

• Maastricht

Volgens Nederland 3

VOORWOORD

Vader René & 16 miljoen andere Nederlanders Drie Brabantse zusjes zagen het een jaar lang met lede ogen aan: hoe hun 57-jarige vader René, werkloos geworden na een reorganisatie, de ene na de andere sollicitatiebrief verstuurde en de ene na de andere afwijzing kreeg. Ze verklaarden zich solidair en slingerden gezamenlijk via Facebook en Twitter de kwaliteiten van hun vader de digitale wereld in. Een bedrijf pikte de actie op en bood René een baan aan. Probleem opgelost.

Voor 102.000 andere werkloze 55-plussers geldt dat niet. De werkloosheid in deze leeftijdsgroep loopt bovendien verder op, net als onder jongeren. En dat terwijl we allemaal tot ons 67ste – en straks nog langer – moeten doorwerken. Hoe kan dat? Dat is een van de vragen die het afgelopen jaar aan bod kwamen tijdens de huiskamergesprekken die Volgens Nederland organiseerde. Volgens Nederland is een initiatief van Achmea, dat zo met Nederlanders in gesprek wil over actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen. Online, via Volgensnederland.nl, Facebook en Twitter, maar ook bij mensen thuis, via huiskamergesprekken in het land (zie ook pagina 2). Sinds september hielden we meer dan 30 huiskamergesprekken in Kerkstraten (de meest voorkomende straatnaam) in heel Nederland. Jong en oud schoof aan. Bekende en onbekende Nederlanders. Deze gesprekken leverden een groot aantal – soms sterk uiteenlopende – meningen, suggesties en ideeën op. 4 Volgens Nederland

Daarnaast deed onderzoeksbureau GfK in opdracht van Volgens Nederland feitelijk onderzoek naar de vraag hoe Nederlanders denken over werk, gezondheid, veiligheid en pensioen en welke rol solidariteit daarbij speelt. In ‘Volgens Nederland – Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid’ zijn de opvallendste onderzoeksresultaten en de opmerkelijkste en meest relevante reacties uit de Volgens Nederland-huiskamer gesprekken, de Volgens Nederland-Facebookgroep en Volgensnederland.nl gebundeld. De uitgave laat daarmee zien hoe Nederlanders aankijken tegen ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken waar we allemaal dagelijks mee te maken hebben en waar we de komende jaren samen oplossingen voor moeten zien te vinden.

Volgens Nederland 5

Voor 102.000 andere werkloze 55-plussers geldt dat niet. De werkloosheid in deze leeftijdsgroep loopt bovendien verder op, net als onder jongeren. En dat terwijl we allemaal tot ons 67ste – en straks nog langer – moeten doorwerken. Hoe kan dat? Dat is een van de vragen die het afgelopen jaar aan bod kwamen tijdens de huiskamergesprekken die Volgens Nederland organiseerde. Volgens Nederland is een initiatief van Achmea, dat zo met Nederlanders in gesprek wil over actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen. Online – via Volgensnederland.nl, Facebook en Twitter – maar ook bij mensen thuis, via huiskamergesprekken in het land.

Arbeidsmarktvernieuwingen? Ja. Maar baanbehoud heeft prioriteit

Sinds september 2012 hebben meer dan twintig huiskamergesprekken plaatsgevonden, in Kerkstraten (de meest voorkomende straatnaam) in heel Nederland, met bekende en onbekende Nederlanders, jong en oud. Deze gesprekken leverden een groot aantal – soms sterk uiteenlopende – meningen, suggesties en ideeën op. Daarnaast deed onderzoeksbureau GfK in opdracht van Volgens Nederland meer feitelijk onderzoek naar de vraag hoe Nederlanders denken over werk, gezondheid, veiligheid en pensioen en welke rol solidariteit daarbij speelt.

“Hoezo meer en langer (door)werken als er geen werk is?” Volgens Nederland 7

Inleiding “Werknemers moeten ondernemend zijn”

“Kun en mag je van iemand die zijn hele leven voor dezelfde baas hetzelfde werk heeft gedaan zelfredzaamheid verwachten?” Wennemars beaamt dat het niet makkelijk is, maar gelooft ook dat mensen groeien door teleurstellingen. “Dat heb ik zelf ervaren na mijn val op de Olympische Spelen in Nagano.” Sommige aanwezigen knikken instemmend, andere lijken er het hunne van te denken: aan het werk blijven is zeker in een recessie makkelijker gezegd dan gedaan.

“Als werknemer moet je zelfstandig zijn en ‘eigenaarschap’ hebben. Kunnen groeien en werk doen dat bij je past en goed voelt.” Dat vindt schaatser Erben Wennemars, tegenwoordig communicatiemanager bij Randstad. Het zijn mooie woorden tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek over werk, in de Zuiderkerkstraat in Zwolle, maar de praktijk is weerbarstiger, vinden andere gespreksdeelnemers. “Hoe help je een 50-jarige werkloze die zijn hele leven timmerman is geweest?” En: kun en mag je van iemand die zijn hele leven voor dezelfde baas hetzelfde werk heeft gedaan zelfredzaamheid verwachten?”

8 Volgens Nederland

Een gedachte die veel Nederlanders hebben, zo blijkt uit reacties op Volgensnederland.nl, in de Volgens Nederland Facebook-groep en tijdens eerdere huis kamergesprekken in Groningen, Haarlem, Leeuwarden en Katwijk. “Hoezo langer doorwerken, meer ouderen, jongeren en vrouwen aan het werk krijgen, of meer voltijd en minder deeltijd werken, als er überhaupt geen banen zijn?” Nederlanders staan best open voor vernieuwingen op de arbeidsmarkt, tegelijkertijd hebben ze belangrijker zaken aan het hoofd: aan het werk komen of aan het werk blijven.

Volgens Nederland 9

1. Zo denkt Nederland over werk 35%

35% van de Nederlanders is bang om zijn/haar baan te verliezen door de economische crisis.

E

en onderwerp dat Nederlanders momenteel volop bezighoudt, is de arbeidsmarktpositie van ouderen versus jongeren. De vraag is of ouderen plaats moeten maken voor jongeren, die steeds minder makkelijk aan een baan komen. Hoewel een meerderheid van de Nederlanders oudere werknemers als waardevol ziet, vindt tegelijkertijd een meerderheid dat 60-plussers moeten stoppen met werken om jongeren een kans te geven.

83%

R

uim dertig procent van de Nederlanders is bang voor baanverlies. Om diezelfde reden durft 54% niet te switchen van werk en zou een meerderheid een lager salaris accepteren.

Op Facebook wordt verdeeld gereageerd op de vraag of je salaris wilt inleveren om aan het werk te blijven.

“Salarisverlaging? Nee. Tenzij ik mijn werk niet goed doe.” “Ja, tijdelijk minder verdienen is altijd nog beter dan 70% van je salaris ontvangen als je geen baan meer hebt.” “Alle werknemers terug naar modaal. Ook het management.” “Ja, mits je het beleid mee mag bepalen waar wel en geen geld in wordt gestopt.”

10 Volgens Nederland

83% van de Nederlanders vindt dat 60-plussers (gedeeltelijk) moeten stoppen met werken om jongeren een kans te geven.

“Neem een voorbeeld aan Ali B”

Tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Leeuwarden komt ‘jongeren versus ouderen’ uitgebreid aan bod. Ouderen moeten langer doorwerken, terwijl veel ouderen überhaupt niet meer aan het werk komen. En hoe doen jongeren werkervaring op, als alle ouderen langer moeten doorwerken? “Neem een voorbeeld aan Ali B”, oppert een bezoeker. “Die brengt oude zangers samen met jonge rappers. Zo moet het ook in het gewone werk gaan.” Ook op Volgensnederland.nl en Facebook maakt de jeugd- en ouderenwerkloosheid de nodige discussie los:

“Er moet een knop om bij werkgevers. Ouderen hebben de kennis en ervaring, zijn over het algemeen weinig ziek en voelen zich betrokken bij het werk dat ze doen. Beter dan de patatgeneratie die bij de eerste tegenwind al ondersteboven valt. Kunnen ze ook niet helpen: dat hebben we als maatschappij zelf gecreëerd.” “Een oncollegiale zeurpiet van 63 jaar, die altijd ziek is, te beroerd is om mee te gaan met nieuwe (computer) systemen, mag van mij best eerder stoppen. Maar als je gemotiveerd en gezond bent, je hebt hersens, je bent een leuke collega en levert een bijdrage aan het geheel, waarom zou je dan níet werken? Waarom is er een leeftijd gekoppeld aan wel of niet werken?”

Volgens Nederland 11

“Veel ouderen willen best plaatsmaken voor jongeren”

Volgens oud FNV-voorzitter Agnes Jongerius, te gast bij het huiskamergesprek in Groningen, willen veel ouderen best plaats maken. “Praat met ze over afbouwen en coachen, of denk aan constructies waarin iemand drie dagen gaat werken, terwijl de pensioenopbouw doorloopt.” Veel Nederlanders zien net als Jongerius voor oudere werknemers inderdaad een coachende rol weggelegd.

84%


84% van de Nederlanders vindt dat oudere werknemers jongere werknemers moeten gaan begeleiden.

Doekle Terpstra, bestuursvoorzitter Hogeschool InHolland en te gast bij het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Haarlem, vindt omgekeerd dat ouderen ook veel van jongeren kunnen leren. “Jongeren kunnen beter omgaan met de huidige onzekerheid. Ze pakken werk samen op en gaan niet uit van een vaste baan, maar van een tijdelijke klus. Jongeren ‘sharen’ (delen) op veel gebied, zij zijn het voorbeeld van hoe het moet.”

“Nederland heeft een schone-handencultuur: een kantoor en een computer zijn het hoogste goed”

Terpstra pleit daarnaast voor een herwaardering van het beroepsonderwijs om de problemen op de arbeidsmarkt aan te pakken. “Het vmbo wordt gezien als het afvoerputje, daar moeten we ons voor schamen! We hebben vakmanschap teloor laten gaan.”

“Jongeren kunnen beter omgaan met de huidige onzekerheid”

Agnes Jongerius deelt die mening. Zij ziet vooral mbo’ers in de problemen raken, zo zegt zij tijdens het huiskamergesprek in Groningen. “De steady middenbanen verdwijnen. Op postkantoren, bij banken.” Volgens een van de gespreksdeelnemers hebben we niet zozeer een generatieprobleem, maar een opleidingsprobleem. “We hebben weer lassers nodig!” Ja, vindt ook Jongerius. “In Duitsland is de waardering voor vakmanschap veel groter.”


45

-plussers vormen een aparte groep op de veranderende arbeidsmarkt. Jaap Roelants, schrijver van het boek ‘Banenjacht 45+; aan het werk tot je AOW’, verwoordt het op Volgensnederland.nl als volgt: “Veel 45-plussers realiseren zich nog onvoldoende dat zij zonder werk en zonder geld kunnen komen te zitten. De generatie 45+ is altijd ingeprent: er wordt voor jullie gezorgd. Er zal altijd een baan zijn. En als die er niet is, is er een werkloosheidsuitkering en daarna weer een nieuwe baan. En aan het eind van je loopbaan: een mooi pensioen. Die beloften blijken nu loos.”

“Veel 45-plussers realiseren zich nog onvoldoende dat zij zonder werk en zonder geld kunnen komen te zitten”

“Er is nu wel een minister voor jongeren, waarom niet voor 45-plussers? Die moeten ook nog twintig jaar werken. Ik vind het te zot voor woorden dat er vrijwel niets gedaan wordt om 45-plussers weer aan het werk te krijgen”

61%

61% van de Nederlanders vindt dat het na je 45ste mogelijk is om van beroep te wisselen als dat nodig is.

Toch zien Nederlanders de arbeidsmarktpositie van 45-plussers vrij rooskleurig in. Wel vindt 83% dat de overheid het voor werkgevers aantrekkelijker moet maken om 45-plussers aan te nemen. De reacties op Volgensnederland.nl onderstrepen dat.



Vrouwen op de arbeidsmarkt

“Mijn moeder zei altijd al: werk & kinderen zijn niet te combineren”

D

at zegt tv-presentatrice Lucille Werner, tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Harderwijk, waar het gaat over de bezuinigingen op de kinderopvang (deze zijn volgens Werner funest) en de arbeids marktpositie van vrouwen. Die arbeidsmarktpositie van vrouwen vormt, net zoals die van ouderen en jongeren, geregeld voer voor discussie in het land. Deelnemers aan het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Leeuwarden vinden dat vrouwen zelf moeten bepalen of en hoeveel zij werken. “Daar moet de overheid zich niet mee bemoeien”, is de heersende mening.


Een Volgensnederland.nl-bezoeker wijst op de verantwoordelijkheid die ook vrouwen in zijn ogen hebben. “De AOW wordt bekostigd door de werkende mannen én vrouwen. Het potje slinkt nu doordat er te weinig binnenkomt, terwijl we allemaal langer leven. Als (meer) vrouwen (meer) werken heeft dat een positief effect op wat er straks te verdelen is.”

“We werken niet alleen om de kinderopvang te bekostigen, maar ook om de AOW veilig te stellen”

Daar komt bij dat veel vrouwen in Nederland nu niet financieel zelfstandig zijn, omdat ze niet (fulltime) werken. Over die economische (on)zelfstandigheid gaat het in het huiskamergesprek in Groningen. Vrouwen zouden afwachtender zijn en een keuzeprobleem hebben: werk, kinderen, huishouden. Ook zouden ze minder ambitieus zijn. “Vrouwen willen gewoon lekker werken”, aldus een van de aanwezigen. Wat Agnes Jongerius, te gast in de huiskamer, niet begrijpt ‘is dat vrouwen na de geboorte van een kind niet meer terugkeren voor hun oude aantal uren’. Een huiskamergast breekt een lans voor het Zweedse model: “Geef mannen en vrouwen evenveel bevallingsverlof en maak de kinderopvang gratis.”

E

en arbeidsmarktontwikkeling die Nederlanders grote zorgen baart, is de ver(der)gaande flexibilisering: de afname van vaste contracten en de toename van tijdelijke contracten, nulurencontracten en het aantal zzp’ers.

61%

61% van de Nederlanders vindt dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt te ver is doorgeschoten.

“Flexwerkers zijn vrijwel rechteloos, terwijl mensen met een vast contract extreme bescherming genieten”, aldus een bezoeker van Volgensnederland.nl. “Ook als je goed functioneert lig je er - zodra je een vast contract dreigt te krijgen – uit.” De flexibilisering van de arbeidsmarkt komt ook aan de orde tijdens het huiskamergesprek in Leeuwarden. “We krijgen een beetje Amerikaanse toestanden. Dat vind ik erg jammer”, aldus een van de aanwezigen. Een ander: “Ik krijg het gevoel dat mensen worden uitgeknepen als een citroen en hup, een verse, nieuwe lading staat er weer aan te komen.”

“Werkgevers en werknemers moeten allebei voordeel hebben van een flexibele arbeidsmarkt. Nu hebben werkgevers het grote voordeel” Ferd Crone, burgemeester van Leeuwarden, vindt dat werkgevers en werknemers allebei moeten profiteren van een flexibele arbeidsmarkt. Nu hebben vooral werkgevers er baat bij. Filosoof en huiskamergast Bas Haring denkt dat de afname van vaste contracten mensen zelfstandiger en dus gelukkiger maakt. Maar: “‘Flex’ betekent ook minder cohesie, dat werkt door in de samenleving. Een onverwacht effect en een punt van zorg.”


2. En wat nu? De toekomst-Blik vooruit Hoe blijven we ondanks de economische crisis de komende jaren met z’n allen (langer) aan het werk? Die vraag stelden we Nederlanders via Volgensnederland.nl en in de huiskamergesprekken. Enkele suggesties:

“Creëer werkgelegenheidsprojecten, zoals in de jaren 80” “Als de arbeidsmarkt pas over vijf jaar herstelt, geven bedrijven de voorkeur aan de generatie die dan net van school komt met actuelere kennis. Voor de huidige generatie jonge werklozen dreigt nog langere werkloosheid en er vormt zich een ‘verloren generatie’. In de jaren 80 nam de overheid allerlei maatregelen om tot een herverdeling van werk te komen. Voor ouderen kwamen er afvloeiingsregelingen en de VUT, waardoor er werk ontstond voor jongeren. Voorbeelden van werkgelegenheidsprojecten: het Amsterdamse bos, de Bosbaan en de Duitse autobanen. Ook nu zou de overheid kunnen investeren in infrastructuur, maar moderner, gericht op wat nu nodig is. Denk aan zonne- en windenergie, het verhogen van de dijken, de aanleg van glasvezelkabels, het vernieuwen van de riolering. Veel van die zaken staan al voor de toekomst op de begroting. Die kun je naar voren halen en versneld uitvoeren.”

“Arbeidsmarkt Positie Keuring voor alle werknemers” “Er is weinig stimulans om je bezig te houden met je toekomstige arbeidsmarktpositie. Scholingsbudget blijft vaak op de plank liggen. Bij een noodzakelijk ontslag ben je als werknemer te laat, kijk naar alle 55-plussers die zonder perspectief thuis op de bank zitten. Wel een mooie uithuilpremie, maar geen baankansen. Het medicijn: een (twee-)jaarlijkse Arbeidsmarkt Positie Keuring (APK) voor alle werknemers in Nederland. Een onafhankelijke deskundige stelt vast wat de mogelijkheden voor je zijn op de arbeidsmarkt en of ‘onderhoud’ of ‘reparatie’ nodig is. De werkgever is verplicht gehoor te geven aan de opleidings- en ontwikkelingsstappen die gezet moeten worden door te faciliteren in tijd en geld. Oók al is dit richting een andere sector en dus niet in het belang van de werkgever.

Werkgevers die dit goed doen, betalen een veel lagere ontslagvergoeding. Met het vrijkomende geld kunnen ze de ontwikkeling van werknemers financieren. Werk gevers die dit weigeren, betalen een nog hogere ontslagvergoeding dan nu, als compensatie voor het door hun veroorzaakte beroerde baanperspectief. De werknemer heeft de verantwoordelijkheid om zichzelf up-to-date te houden. Anders moet je zelf op de blaren zitten: zonder enige vorm van ontslagvergoeding. Hiermee wordt een vast contract minder vast (en flex een beetje minder flex). Werkgevers kunnen makkelijker afscheid nemen van een medewerker als ze hier goed voor gezorgd hebben, zodat die weer met een gerust hart de arbeidsmarktsnelweg op kan. En als oudere medewerker durf je makkelijker de stap te zetten naar die ene baan die je altijd al wilde hebben.” IJmert Muilwijk, raadslid van de SER, lid bij Baliegroep en oud-voorzitter CNV Jongeren, op Volgensnederland.nl.

Joop Schippers, hoogleraar arbeidseconomie, op Volgensnederland.nl.



“Geen arbeidsovereenkomst gebaseerd op uren, maar op taken” “Ik wil weleens discussiëren over de mogelijkheden en haalbaarheid van een arbeidsovereenkomst die niet gebaseerd is op een vast aantal uren per week, maar alleen op de taken, verantwoordelijkheden en resultaten. De medewerker wordt beloond voor wat hij/zij doet en niet voor het aantal uren dat hij/zij werkt. Het salaris wordt afgestemd op de taken en verantwoordelijkheden, maar het is dan van ondergeschikt belang hoeveel uren de medewerker nodig heeft, als de resultaten maar goed zijn en afspraken nagekomen worden. Ik heb het niet over nul-uren contracten. Ik weet niet of het wettelijk gezien haalbaar is, maar het past volgens mij helemaal in Het Nieuwe Werken.”

“Meer betalen voor betere zorg? Ja Minder zorg om kosten te verlagen? Nee”

Tjerk van West, bezoeker Volgensnederland.nl.

“Maak arbeidsovereenkomst voor vijf jaar mogelijk” “Het moet mogelijk worden om een arbeidsovereenkomst voor bijvoorbeeld vijf jaar aan te gaan, in plaats van een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd. Maar dit soort flexibilisering is alleen mogelijk wanneer een goede werkloosheidsuitkering blijft bestaan (eenvoudiger van opzet dan de huidige regelingen) en de discriminatie van oudere werknemers tot het verleden behoort.”

“Mensen zelf als laatste verantwoordelijk om te bezuinigen op gezondheidszorg”

Jean-Pierre Vlieland, bezoeker Volgensnederland.nl.



Inleiding “Is een snotterpoli noodzakelijke zorg of flauwekulzorg?”

Oud-huisarts Rob Oudkerk gooit tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Katwijk de steen meteen in de vijver. We moeten volgens Oudkerk meer onderscheid maken tussen zorg die echt nodig is en zorg die consumenten willen. Tussen zorg die wordt vergoed en zorg die niet meer wordt vergoed. “Want als we maar door blijven consumeren, loopt ons solidaire stelsel op de klippen. Omdat de gezondheidszorg onbetaalbaar wordt.” Makkelijker gezegd dan gedaan, blijkt in de huiskamer. De snotterpoli van het Amsterdamse Slotervaart ziekenhuis, voor kinderen met chronische luchtwegproblemen? Onzinzorg, volgens de een. Goed initiatief,


vindt een ander die zelf chronische luchtwegproblemen heeft en tot nog toe geen adequate hulp vond in het reguliere zorgaanbod. De vraag ‘hoe houden we de gezondheidszorg goed, betaalbaar en voor iedereen toegankelijk’ komt ook tijdens de andere huiskamergesprekken en in discussies op Volgensnederland.nl keer op keer terug. Waar valt het meest mee te winnen? Helpt het als we minder snel naar de huisarts rennen? Als ziekenhuizen zich specialiseren zodat ze mensen sneller en beter kunnen behandelen? Als we bij mensen in hun laatste levensfase eerder stoppen met behandelen? Of winnen we het meeste als we gezonder gaan leven? Beter op ons eten letten, stoppen met roken, minder drinken, meer bewegen? Misschien wel, maar we moeten het niet overdrijven, vindt een bezoeker van het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Harderwijk na een dagje praten. “We hebben het wel steeds over gezond en nóg gezonder, maar misschien wil ik wel helemaal niet zo ontzettend oud worden. Mag ik straks ook nog ergens aan dood gaan?”


1. Zo denkt Nederland over GEZONDHEID K

ost de gezondheidszorg écht zoveel? Ja. Van wat we in Nederland in een jaar uitgeven aan politiekosten, kunnen we één maand zorg betalen. Twee maanden zorg is duurder dan een jaar basisonderwijs en een dag in het ziekenhuis kost 1200 euro: ongeveer net zoveel als iemand in een jaar aan premie voor zijn (basis)zorgverzekering betaalt.

Oud-fractievoorzitter van de ChristenUnie André Rouvoet, nu voorzitter van Zorverzekeraars Nederland, verwoordt het tijdens het huiskamergesprek in Assen als volgt: “Gemiddeld gaat een kwart van ons inkomen naar zorg. En dat wordt meer.”

“De bereidheid om ook voor anderen te betalen neemt af als mensen steeds meer moeten afdragen. Zeker als zij zelf nooit bij een dokter komen”


De stijgende zorgkosten zetten de solidariteit onder druk. Dat vindt ook Epke Zonderland, Olympisch Kampioen aan de rekstok en geneeskundestudent. Voorafgaand aan het huiskamergesprek in Katwijk zegt hij:

“Ik wil best meer premie betalen voor mensen die minder gezond leven dan ik, maar het moet niet te ver doorslaan”

Aan de andere kant is al het geld dat we aan zorg betalen, allesbehalve weggegooid geld, betoogt hoogleraar gezondheidseconomie Werner Brouwer op Volgensnederland.nl.

“Vraag mensen wat hun grootste wens is en je hoort negen van de tien keer: ‘een lang en gezond leven’ ” Uit onderzoek blijkt dat mensen daar best extra voor in de buidel willen tasten.

58%

58% van de Nederlanders staat open voor een hogere zorgpremie om de kwaliteit van de zorg te verbeteren.

Daarvan is 21% zeker bereid om iets extra’s te betalen, 37% wil ‘misschien’ wat meer betalen.


K

I

unnen we mensen op een positievere manier stimuleren om gezonder te gaan leven en zo tegelijkertijd de zorgkosten reduceren? Daar gaat het over in het huiskamergesprek in Abcoude. Meer voorlichting geven over gezond eten, oppert ‘foodie’ en Volgens Nederland-blogger Nanette Booij. Helpt niet, denkt Laurent de Vries, bestuurder bij Viattence Wonen Zorg en Welzijn. “Iedereen weet dat roken ongezond is, toch rookt nog steeds een kwart van de Nederlanders.” Hij ziet meer in sturing van de voedingsindustrie. “Als fabrikanten verplicht worden minder zout in het brood te doen, heeft dat meer effect op de gezondheid in Nederland dan tegen mensen zeggen dat ze minder zout moeten eten.” Arts en schrijver Ivan Wolffers is het met hem eens. “Er zijn mensen met een heel ongunstig genetisch mozaïek, die mensen zie je al snel te zwaar rondlopen.”

“Dat mensen helemaal zelf verantwoordelijk zijn om gezond te leven is dus een kletsidee”

n discussies over de beteugeling van de zorgkosten komt herhaaldelijk de vraag naar boven of een hoger eigen risico de zorgkosten kan remmen. Volgens oud-minister Ab Klink is dit niet het geval, zo zegt hij tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Katwijk. “Grote kans dat mensen net zoveel zorg blijven gebruiken als voorheen. Dan is het alleen een verschuiving van de kosten. Burgers betalen dan direct uit eigen zak wat ze anders via de premie kwijt zouden zijn. Leidt het wel tot gedragsverandering, dan krijgen zorgaanbieders minder te doen en zullen ze nieuw aanbod ontwikkelen, omdat ze mensen en middelen hebben afgestemd op een bepaald volume.” De meeste Nederlanders zeggen zich niet te laten beïnvloeden door een hoger eigen risico bij hun keuze voor wel of geen ziekenhuisbezoek.

Maar met alle aandacht voor gezond leven die er in de afgelopen jaren is geweest, is het wel opvallend dat veel Nederlanders voor zichzelf nauwelijks een rol zien weggelegd om de kosten in de gezondheidszorg te laten dalen.

26% 21%

eens

62%

62% van de Nederlanders vindt dat zij zelf het minst kunnen bijdragen aan bezuinigingen in de gezondheidszorg.

oneens

weet niet

“Nu ik een hoger verplicht eigen risico heb, ga ik minder snel naar het ziekenhuis.” 30% vindt dat de politiek het meest kan bijdragen aan bezuinigingen in de gezondheidszorg, 21% vindt dat de bal vooral bij specialisten ligt.


“Als artsen afzien van overbodige en ondoelmatige behandelingen bij patiënten, scheelt dit jaarlijks tot acht miljard euro aan zorgkosten”

Dan is wel de vraag: wat zijn ‘overbodige en ondoelmatige behandelingen’? Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden en brengt de nodige ethische en morele dilemma’s met zich mee. Bijvoorbeeld: tot wanneer is (door)behandelen gewenst en mogen leeftijd en/of kosten daarbij een rol spelen?

Volgens Ab Klink is er maar één echte manier om de zorgkosten te verlagen en dat is ‘de verspilling tegengaan’. Volgens Nederland 27

O

G

ndertussen neemt minister Edith Schippers van Volksgezondheid maatregelen om elke zorgeuro zo doelmatig mogelijk te besteden. In het eerder dit jaar gesloten zorgakkoord is bijvoorbeeld afgesproken dat waar het kan, duurdere ziekenhuiszorg door de eerstelijnszorg moet worden verricht. Met andere woorden: huisartsen nemen straks meer kleine zorgbehandelingen van ziekenhuizen over en verwijzen patiënten minder snel door.

evraagd naar wat mensen belangrijk vinden voor een goede gezondheidszorg, scoort patiëntveiligheid het hoogste.

63%

Huisarts Hedwig Vos zegt op Volgensnederland.nl dat het prima is om onnodige behandelingen door specialisten te voorkomen. Maar ze vraagt zich wel af hóe huisartsen die extra zorg moeten gaan leveren want de praktijk zit nu al bomvol. Een mogelijke oplossing volgens Vos:

“Geef huisartsen een vergoeding voor ‘praattijd met de patiënt’ omdat wij daarmee helpen voorkomen dat er dure behandelingen plaatsvinden”

De meeste Nederlanders vinden het geen probleem als de huisarts klussen van de specialist overneemt:

56%

Jan Klein, hoogleraar Veiligheid in de Zorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, vindt dat ziekenhuizen omwille van de patiëntveiligheid sneller moeten besluiten om de zorgverlening tijdelijk te staken bij signalen dat er iets niet goed zit, zegt hij op Volgensnederland.nl. “In de zorg gaan we altijd door vanuit de gedachte ‘als we stoppen vallen alle media over ons heen’.”

Naast patiëntveiligheid, vindt de helft van de Nederlanders (51%) de duur van de wachttijd belangrijk, ruim eenderde (34%) vindt cijfers over de resultaten van de uitgevoerde behandelingen een goede graadmeter voor de kwaliteit van de zorg.

56% van de Nederlanders vindt dat zij voor een standaardcontrole na een specialistische behandeling net zo goed naar de huisarts kunnen.

‘Gewoon’ minder vaak naar de huisarts gaan, zoals door huisartsen zelf wel eens wordt geopperd, zou de kosten in de gezondheidszorg eveneens omlaag kunnen brengen. Een meerderheid van de Nederlanders zegt echter niet ‘zomaar’ bij de huisarts langs te gaan.

63% 28 Volgens Nederland

63% van de Nederlanders vindt patiëntveiligheid belangrijk voor een goede gezondheidszorg.

“Een ziekenhuis moet durven zeggen: ‘We vertrouwden het niet helemaal, we hebben de operatiekamer gesloten’ ”

63% van de Nederlanders zegt eerst de ernst van de klacht af te wegen, voordat ze naar de huisarts gaan.


‘Inefficiëntie’ is ook op Volgensnederland.nl geregeld onderwerp van gesprek. “In Nederland heeft ieder ziekenhuis zijn eigen toko”, aldus een bezoeker. “Als het ene ziekenhuis niet de goede artsen heeft, word je doorgestuurd naar het volgende. Daar doen ze alle onderzoeken nog eens over.”

“Het zou goed zijn als ziekenhuizen gingen samenwerken. Dat zou de maatschappij veel geld besparen”

algemene ziekenhuizen door kleine gespecialiseerde ziekenhuizen. “In Nederland worden elk jaar 120.000 staarbehandelingen uitgevoerd door 500 artsen. Zij doen maximaal zes uur per week staaroperaties. Verhoog je dat naar 30 uur opereren per week, dan heb je maar honderd artsen nodig. Die verdeel je over een stuk of tien locaties. Zo kan 90 procent van de Nederlanders altijd binnen 25 minuten terecht voor een staaroperatie.” Dat betekent voor patiënten soms verder reizen. De meeste Nederlanders vinden dat geen probleem: Eveneens 72% wil niet meer premie betalen voor ziekenhuisbehandelingen dichter bij huis.

72% Zorgondernemer Jaap Maljers pleit tijdens het huiskamergesprek in Harderwijk voor het vervangen van

“Doe niet alsof alle ouderen zwak, ziek of misselijk zijn”

72% van de Nederlanders zou naar een ziekenhuis 50 kilometer verder dan de eigen woonplaats gaan, als daar de beste behandeling wordt gegeven.

D

e ontwikkelingen in de ouderenzorg waren vanzelfsprekend ook onderwerp van gesprek het afgelopen jaar. Zowel in de huiskamers als op Volgensnederland. nl. Want om de groeiende zorgkosten te beteugelen, wil het kabinet stevig ingrijpen in de ouderenzorg. Inzet is om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. “Juist daarom is het aan te raden nu al na te gaan denken over hoe je straks zelf oud zou willen worden”, zegt oud-Tweede Kamer-voorzitter Gerdi Verbeet tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Harderwijk. Ook is het belangrijk niet alle ouderen over één kam te scheren. “Een kleine groep ouderen heeft zorg nodig, maar de meeste ouderen zijn hartstikke fit. Die hebben goed openbaar vervoer nodig, een huisarts die goed bereikbaar is, maar maak het niet te ingewikkeld.” Op Facebook levert de vraag ‘of ouderen beter af zijn nu ze zo lang mogelijk thuis moeten blijven wonen’ gemengde reacties op:


“Minder thuiszorg maakt ouderen afhankelijker van hun kinderen. De meeste zorg komt op de schouders van de dochters, die vaak ook werken en kinderen hebben. En nee, wij kunnen onze situatie niet vergelijken met die in andere culturen. Daar bouwt men vanaf dag één de leefsituatie rondom de ouders, zodat mensen voor elkaar kunnen zorgen.” “Zolang je ouders thuis kunnen blijven: doen! Mochten ze hulp nodig hebben, dan is het niet meer dan normaal dat je als kind je ouders helpt op elke mogelijke manier. Zij hebben hun hele leven ook voor jou gezorgd.” “Ik denk dat ouderen thuis veel sneller vereenzamen, toch blijf ik zelf ook zo lang mogelijk thuis wonen.” Als ouderen toch in een verpleeg- of verzorgingshuis terecht komen, is de vraag welke kosten wel en niet moeten worden vergoed. Veel Nederlanders vinden niet dat ouderen hun eigen vermogen hoeven aan te spreken. “Ouderen die worden opgenomen in een verpleeghuis, moeten daarvoor huur en naar vermogen de zorgkosten betalen. Het is redelĳk dat ze daarvoor ook hun vermogen aanspreken en hun huis verkopen.”

30 %

47 %

23 %


2. En wat nu? De toekomst-Blik vooruit

“Zelf betalen bij niet komen opdagen” “Niet op komen dagen bij een afspraak bij de tandarts of dokter zou moeten betekenen: zelf betalen.” Jaap Maljers, zorgondernemer, tijdens het

Hoe houden we Nederland gezond en hoe houden we de gezondheidszorg goed, toegankelijk en betaalbaar? Die vraag legden we Nederlanders voor tijdens de huiskamergesprekken in het land, op Facebook en op Volgensnederland.nl. Een greep uit de vele ideeën:

“Vervang het eigen risico door ‘gepaste’ eigen betalingen” “Schrap het eigen risico. Eerlijker is om mensen een bijdrage te laten betalen voor de geneesmiddelen die ze gebruiken. Hierbij betalen patiënten relatief veel voor geneesmiddelen die niet levensnoodzakelijk zijn en weinig of niets voor middelen die dit wel zijn. Voor medicijnen tegen kanker en insuline bij diabetes geldt dus geen eigen bijdrage, voor de behandeling van verkoudheid en van kalknagels juist wel. De bijdrage voor sommige medicijnen wordt afhankelijk van de aandoening waarvoor ze worden ingezet. Neem bètablokkers. Die kunnen worden ingezet tegen faalangst en hartfalen. In het eerste geval zou er een hoge eigen bijdrage moeten komen, in het tweede geval geen. Om de kosten voor patiënten niet te veel uit de hand te laten lopen, kun je een maximum stellen aan de hoogte van de eigen bijdrage die ze moeten betalen. Noodzakelijke zorg moet voor iedereen toegankelijk blijven.” Richard van Kleef, gezondheidseconoom aan de Erasmus

Volgensnederland-huiskamergesprek in Harderwijk.

“School bedrijfsartsen om tot huisarts” “Bedrijfsartsen doen dubbel werk: mensen die ziek zijn gaan naar de huisarts en de specialist en daar heeft een bedrijfsarts niets aan toe te voegen. Als je alle bedrijfsartsen omschoolt tot huisarts, scheelt dat geweldig veel geld en je lost meteen het tekort aan huisartsen op. Voor de preventieve zorg in bedrijven bestaan er preventiemedewerkers. Dat zijn werknemers die een speciale cursus hebben gevolgd. Die zijn dus ook een stuk goedkoper dan artsen.” Bezoeker Volgensnederland.nl.

“Ziekenhuismaaltijd zelf betalen” “Laat ziekenhuispatiënten zelf betalen voor hun maaltijden. Wat is het voor waanzin om dat cadeau te krijgen van gemeenschapsgeld? Daarnaast gaan mensen zorgvuldiger om met hetgeen hen wordt opgediend. Begin met een klein bedrag en schroef dit op tot kosten dekkendheid – dan is het nog steeds goedkoper dan een thuismaaltijd.” Joop Jansen, bezoeker Volgensnederland.nl.

Universiteit Rotterdam, op Volgensnederland.nl.



“Vertrouwensrelatie tussen behandelaar en burger” “Lang niet alle verwijzingen van huisarts of specialist zijn noodzakelijk. Om dit te stoppen en te voorkomen dat mensen onnodig lang doordokteren, is een vertrouwensrelatie nodig tussen behandelaar en burger. De arts moet goed weten wie hij voor zich heeft en afwegen of verder behandelen verbetering brengt. De patiënt moet vertrouwen hebben in het oordeel van de specialist, ook als deze zegt dat doordokteren geen zin heeft.”

“Verplicht sparen voor pensioen, meer zeggenschap individu”

Uit het huiskamergesprek met Rob Oudkerk in Katwijk

“Zorgspaarpotje voor later” “Veel van de zorgkosten zijn dusdanig variabel en onvoorspelbaar dat het op individueel niveau onmogelijk is om daarvoor te sparen. Maar er zijn ook ‘voorspelbare’ zorgkosten, zoals de rollator. Al zal de energieke 70jarige van straks daar niet snel behoefte aan hebben. Voor dat soort kosten die straks niet meer worden vergoed, is het goed een buffer te hebben. Ook nu formele zorgstructuren op steeds meer terreinen door informele zorg (het eigen netwerk, red.) worden vervangen is een buffer prettig: het geeft enige vrijheid van handelen.” Werner Brouwer, hoogleraar gezondheidseconomie, op Volgensnederland.nl.


Tijdens het Europees Youth Olympic Festival (EYOF) in Utrecht vroeg Volgens Nederland scholieren naar hun idee om Nederland gezonder te maken. Enkele antwoorden:

“Laat mensen vaker nadenken over de vraag ‘Wanneer stond jij stil bij wat je at?’” “Maak ongezondere producten duurder en gezonde producten goedkoper.” “Geef tien weken lang verschillende sportlessen op scholen, met behulp van bekende sporters.” “Stel op elke basisschool een les leefstijl verplicht. Dan leert iedereen al op jonge leeftijd hoe hij/zij gezond kan leven.”

“Ik heb tabak van ondemocratische instanties die met miljarden schuiven”


Inleiding “Ik heb mijn leven lang soms 70 tot 80 uur per week voor mijn pensioen gewerkt! En nu dit”

“Wie heeft er zitten slapen?!”

In de huiskamer in de Kerkstraat in Harderwijk waar het Volgens Nederland-huiskamergesprek over pensioen plaatsvindt, gaat het er hier en daar fel aan toe. Econoom en huiskamergast Bas Jacobs heeft de gespreksdeelnemers zojuist verteld dat we in Nederland 500 miljard euro tekort komen om iedereen een inflatiebestendig en risicovrij pensioen te garanderen. Voor sommige komt dit als een verrassing, bij de meeste wekt het vooral irritatie. Onbegrip over hoe het zover heeft kunnen komen, overheerst. Tegelijkertijd zien de meeste huiskamergasten in dat er ‘iets moet gebeuren’ en dat het pensioenstelsel op de schop moet. “We moeten het gat samen dichten.” Het gesprek in de Harderwijkse huiskamer staat niet op zichzelf. Nederland kampt met een groot pensioenprobleem. Daar zijn de meeste Nederlanders zich inmiddels wel van bewust. Een jaar Volgens Nederland leert dat ze ook bereid zijn om mee te denken over oplossingen. Een combinatie van collectief en individueel sparen heeft daarbij de voorkeur. De pensioenverplichting volledig loslaten, vinden veel Nederlanders geen goed idee. “En dan aan het eind van de rit je hand ophouden omdat je geen inkomsten meer hebt?”


1. Zo denkt Nederland over pensioen “Ik ben somberder over mijn pensioen dan over het weer”

D

at schrijft freelance journalist Audrey Zonneveld op een regenachtige dag in haar blog op Volgensnederland.nl. Ze is niet de enige die sombert:

75%

75% van de Nederlanders maak zich zorgen over zijn oudedagsvoorziening.

“Iedere werknemer moet eigenaar worden van zijn eigen pensioenvermogen”

V

olgens Ilja Boelaars, promovendus economie, is dat dé oplossing van het pensioenprobleem, zegt hij op Volgensnederland.nl. “De premie wordt iedere maand op een eigen, speciale pensioenrekening gestort, maar wel collectief belegd. (…) Iedereen kan zo precies zien hoe zijn vermogen zich ontwikkelt. Je voorkomt een discussies tussen generaties, pensioenen worden zo begrijpelijker en de kosten echt transparant.”

Ook in de huiskamergesprekken en op Volgens nederland.nl geven mensen aan zelf meer inspraak te willen in het eigen pensioen. “Het lijkt mij verstandig om jezelf te voorzien van een acceptabel pensioen. Het is nu niet in te schatten hoe de financiën van de pensioenfondsen er over veertig jaar uitzien. Het lijkt me daarom ook niet fijn om daar afhankelijk van te zijn. Liever zorg ik er zelf voor dat ik tegen die tijd vrij woon en deels voor mijn eigen voedsel zorg”, aldus een bezoeker van het platform. Een deelnemer aan het huiskamergesprek in Bavel geeft aan dat werknemers, nu zij verplicht zijn deel te nemen aan de pensioenregeling van hun werkgever, weinig kunnen beginnen als ze ontevreden zijn over hun pensioenfonds. “Is het niet veel beter als iedereen zelf individueel spaart voor zijn aanvullend pensioen?”

De meeste Nederlanders vinden net als Boelaars dat het individu meer invloed moet krijgen op het eigen pensioen:

60%


60% van de Nederlanders vindt dat de oudedagsvoorziening moet worden geregeld door een combinatie van collectief én individueel sparen.


‘Meer zeggenschap over eigen pensioen graag!’

“Ik heb tabak van ondemocratische instanties die met miljarden schuiven”

E

en stap verder: moeten we de pensioenverplichting helemaal loslaten en mensen zelf laten beslissen of ze wel of geen pensioen opbouwen? Nee, vindt een Facebookgebruiker. “Zelf bepalen of je pensioen opbouwt? En dan aan het eind van de rit je hand ophouden omdat je anders geen inkomsten meer hebt?” De meeste Nederlanders zijn het met hem eens. Meer invloed van het individu op zijn eigen pensioen, prima, maar de pensioenverplichting loslaten, nee. Een greep uit de reacties in de Volgens Nederland Facebook-groep:

“Je moet je pensioen makkelijker mee kunnen nemen van baan naar baan. Hoe, daar hebben we de sleutel nog niet voor gevonden”

“Ik zie veel meer in een verplichte voorziening voor iedereen, waarbinnen iedereen spaart voor zichzelf. Met dus ook plaats voor zelfstandige ondernemers. Niemand kan dan bij jouw potje en je maakt zelf keuzes in risico en rendement. De solidariteit ligt dan in handen van de overheid, die regelt dat via belastingen.” Bas Jacobs, econoom, tijdens het

Roos Vermeij, Tweede Kamerlid PvdA, tijdens het

Volgens Nederland-huiskamergesprek in Harderwijk.

Volgens Nederland-huiskamergesprek in Bavel.

“Een schoonmaakster zit verplicht in hetzelfde pensioenfonds als haar baas. Zij zal waarschijnlijk eerder sterven dan hij, maar desondanks moet zij aan zijn pensioen meebetalen. Dat is ongewenste solidariteit”

“Zelf bepalen of je pensioen opbouwt? En dan aan het eind van de rit je hand ophouden omdat je anders geen inkomsten meer hebt?”

“Sommige mensen kunnen niet sparen, die moet je tegen zichzelf beschermen.” “Zelf pensioen opbouwen? Dan moet je wel heel veel zelfdiscipline opbrengen.” “Ik vind dat je verplicht moet worden gesteld om voor je pensioen te sparen, maar wel meer zeggenschap moet krijgen waar je dat doet.”

65%

65% van de Nederlanders vindt dat de overheid werknemers moet verplichten om pensioen op te bouwen.

Gerrie Dietvorst, hoogleraar pensioenrecht, op Volgensnederland.nl.



“Sparen voor je pensioen, doen! Maar dan moet de boete op sparen – de vermogensbelasting – nú worden stopgezet”

Z

elfs sparen voor je pensioen? Prima, maar dan moet de overheid dat wel stimuleren door er geen belasting over te heffen, vindt een Facebooker. Een bezoeker van Volgensnederland.nl denkt er net zo over: “Ik begrijp nog steeds niet dat de overheid mensen oproept om zelf ook geld opzij te zetten voor hun oude dag. En dan over dat spaargeld een vermogensbelasting heft! Ik betaal al 40% en deels 50% inkomensbelasting. En als ik spaar voor mijn oude dag, komt de overheid weer om belasting te innen. Zij illustreren de mening van de grote meerderheid van de Nederlanders:

89%

89% van de Nederlanders vindt dat de overheid het fiscaal aantrekkelijker moet maken om geld opzij te zetten voor later.


O

ndanks de ‘generatiediscussie’ en de weerstand die de verhoging van de AOW-leeftijd aanvankelijk opriep, vindt een meerderheid het logisch om, nu we allemaal ouder worden, ook allemaal langer door te werken. Zo ook deze bezoeker van Volgensnederland.nl:

“De aanpassing van de pensioengerechtigde leeftijd is alleen maar rechtvaardig: we worden veel ouder én er is minder welvaart”

58%

58% van de Nederlanders vindt het logisch dat we, nu we met z’n allen ouder worden, ook met z’n allen langer moeten doorwerken.

Tegelijkertijd vindt de meerderheid het goed dat jongeren bijdragen aan de oudedagsvoorziening van ouderen:


2. En wat nu? De toekomst-Blik vooruit Volgens Nederland vroeg Nederlanders naar eigen ideeën om de pensioenen betaalbaar te houden. Een paar suggesties:

“Laat ouders mee betalen aan de pensioenopbouw van hun kinderen” “Het zou een goede zaak zijn als ouderen mee gaan betalen aan de pensioenopbouw van hun kinderen. Wij ouderen worden steeds ouder en sommige van ons zijn redelijk vermogend. Ons vermogen hebben we kunnen opbouwen omdat het economisch klimaat ons decennia lang goed gezind is geweest. Onze volwassen kinderen worden wellicht nog ouder en zijn mogelijk niet in staat om hun eigen pensioenvoorziening op te bouwen, althans niet in de mate waarin wij dit hebben kunnen doen. Dit als gevolg van inflatie, de huidige crisis en banenverlies en de stagnerende huizenmarkt. Je mag wel eenmalig een fors bedrag belastingvrij aan je kinderen geven voor het kopen van een huis, maar waarom zou iets dergelijks niet kunnen gelden voor pensioenopbouw? Zijn er voor dit plan medestanders te vinden? En zo ja, hoe zouden we deze inleg meer kunnen laten renderen?” Anneke Tilanus, bezoeker Volgensnederland.nl.

“Maak pensioenen flexibeler” ”Waarom kunnen we niet met een hoog pensioen beginnen en laag eindigen? Ik snap best dat een vieve 67-jarige die nog met de camper heel Europa af wil reizen geld nodig heeft. Maar waarom als je 85 bent en toch de hele dag thuis zit? Voorstel: je begint je pensioen met 70% van je gemiddelde loon en je eindigt met 30%: netto 50%. Dan hoef je tijdens die Rijnreis op je 68ste niet op een houtje te bijten en als je op je 85ste alsnog veel wil, zet je het gewoon op een spaarrekening. Een soort flexpensioen. En als we toch bezig zijn; waarom maken we de pensioenleeftijd ook niet flexibel? Dat is op een beperkte manier nu al mogelijk, maar het kan nog veel makkelijker gemaakt worden. Als jij op je 60ste al met pensioen wil: prima, maar dan krijg je veel minder dan iemand die pas op z’n 70ste met pensioen gaat.” IJmert Muilwijk, raadslid voor de SER, lid bij Baliegroep en blogger op Volgensnederland.nl.

“Zet kinderbijslag om in spaarpensioen” “Ik ben begin juni ‘13 geboren. Ik wil dat de Sociale Verzekeringsbank een gedeelte van mijn kinderbijslag inhoudt en daarmee een begin maakt met mijn spaarpensioen. Ook wil ik vanaf het begin van mijn leven als zelfstandig belastingbetaler erkent worden. Zodat mijn grootouders zonder bemoeienis van mijn (gescheiden) ouders, mij - hun kleinkind - zo af en toe ongestoord een kleine schenking kunnen doen. Mijn ouders hoeven dan niet ‘mijn spaargeld’ op te geven voor inkomsten- en vermogensrendementbelasting.” P.N. Schipper, bezoeker Volgensnederland.nl.



“Geef pensioengelden vrij”

“Pensioen gebruiken om hypotheek af te lossen” “Wij pleiten voor een wettelijk kader waarin het voor deelnemers aan pensioenfondsen en verzekeringnemers van pensioenverzekeringen mogelijk wordt om (een deel van) hun opgebouwde pensioenrechten te mogen gebruiken voor de aflossing van (een deel van) hun hypotheekschuld bij een bank (of andere instelling). Dit laatste is essentieel: burgers krijgen hun opgebouwde pensioenvermogen niet ter vrije besteding. Het wordt gebruikt om de hoofdsom van hun woningfinanciering te verlagen. Zo kunnen zij hun hypotheeklasten verlagen en hun inkomsten-uitgavenverhouding verbeteren. Door eventuele aanpassingen in de fiscale behandeling van hypothecaire lasten kan het netto-inkomenseffect van zo’n verlaging desgewenst nog versterkt worden.”

“Meer saamhorigheid en sociale controle a.u.b.”

“Pensioen is toch uitgesteld loon? Waarom zou iemand anders dan ik zelf mogen beslissen wat er met mijn eigen verdiende geld gebeurt? Mijn voorstel is om die 1.000 miljard euro die er nu in de pensioenpotten zit, vrij te geven via een regeling vergelijkbaar met die van spaarloon. Daarmee geven we de economie een boost, want dat geld kan worden gebruikt om hypotheken af te lossen en de consumptie op te stuwen. De pensioenfondsen roepen dan direct dat niet valt te berekenen hoe het geld moet worden verdeeld. Wat een onzin! Iedereen kan (laten) berekenen wat hij of zij heeft ingelegd plus het behaalde rendement: daar heb je recht op. Ieder pensioenfonds moet dat eenvoudig kunnen tonen. Maar als je hun jaarverslagen gaat doorgronden, blijkt dat op ieder staatje in hun overzicht wel vijf uitzonderingen, subclausules en parameters gelden. Waar door het dus niet te doorgronden valt.” Henk Folkers, onafhankelijk vermogensadviseur op Volgensnederland.nl.

“Veiligheid creëer je zelf, niet de politie”

Toon Bullens, programmadirecteur Nyenrode Business Universiteit, op Volgensnederland.nl.



Inleiding “Op een schaal van 1 t/m 10 geef ik mijn veiligheidsgevoel een 9” “Mijn moeder voelde zich altijd heel veilig. Tot het moment dat er bij haar werd ingebroken” Hoeveel moorden ze denken dat er jaarlijks in Nederland gepleegd worden, vraagt misdaadverslaggever Peter R. de Vries aan de bezoekers – scholieren, maar ook dertigers, veertigers en vijftigers – van het Volgens Nederland-huiskamergesprek over veiligheid, in Harderwijk. De schattingen variëren van 200 tot 1000. In werkelijkheid zijn het er zo’n 150. 48 Volgens Nederland

“Dat de meeste van jullie denken dat er zoveel moorden worden gepleegd in Nederland, geeft aan dat je de kans dat je zelf zoiets overkomt veel te hoog inschat.” De te hoge schattingen in de Harderwijkse huiskamer illustreren een trend die een tijd geleden is ingezet en die door lijkt te zetten: hoewel de criminaliteitscijfers dalen en Nederland ‘objectief’ gezien veiliger is dan vroeger, ervaren veel Nederlanders dit anders. Ze hebben het gevoel dat Nederland onveiliger wordt. Over de veiligheid in de eigen buurt en straat zijn Nederlanders positiever. “Op een schaal van 1 t/m 10 geef ik mijn veiligheidsgevoel een 9”, aldus een deelnemer aan het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Maastricht. Toch zijn ook in de eigen buurt en straat nog wel verbeteringen mogelijk. Want, weet een andere gespreksdeelnemer in de Maastrichtse huiskamer: een gevoel van veiligheid kan van het ene op het andere moment verdwenen zijn. “Mijn moeder voelde zich altijd heel veilig. Tot het moment dat er bij haar werd ingebroken.” Meer sociale controle en betrokkenheid zouden het veiligheidsgevoel (verder) kunnen vergroten, denken Nederlanders. Als het gaat om de eigen buurt, willen de meeste daar ook best zelf een actieve bijdrage aan leveren – mits het niet te veel tijd, geld en moeite kost en mits ze zich er niet mee op het werkterrein van politie en justitie begeven. Ofwel, de straat schoonvegen: prima; als burgerwacht optreden: liever niet. Volgens Nederland 49

1. Zo denkt Nederland over VEILIGHEID 50%

50% van de Nederlanders vindt dat de veiligheid in Nederland zich in de verkeerde richting ontwikkelt.

D

aarnaast is 78% negatief over de omgangsvormen in ons land en ziet 72% de saamhorigheid achteruit gaan.

“Door sociale media worden we meer dan vroeger met asociaal en crimineel gedrag geconfronteerd”

Deskundigen wijzen verschillende oorzaken aan voor de (toenemende) gevoelens van onveiligheid, zoals de globalisering, de individualisering en wellicht ook de economische crisis. Volgens misdaadverslaggever Peter R. de Vries spelen ook sociale media een belangrijke rol, zo zegt hij tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Harderwijk. “Door sociale media worden we meer dan vroeger met asociaal en crimineel gedrag geconfronteerd. Maar de misdaadcijfers lagen veertig jaar geleden hoger dan nu en in de krantencommentaren ging het toen ook al over de verhuftering van de samenleving.” 50 Volgens Nederland

“Een politie op elke straathoek zoals in de VS, maakt dat ik mij onveiliger voel”

‘M

eer blauw op straat’, is dat een manier om Nederland veiliger te maken en/of het veiligheidsgevoel van Nederlanders te verbeteren? Gerd Leers, oud-burgemeester van Maastricht en voormalig minister van Immigratie, Integratie en Asiel, vindt van niet. “Veiligheid krijg je niet door meer agenten, maar door burgers te activeren”, zegt hij tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Maastricht. Ronald van Steden, die aan de Vrije Universiteit Amsterdam onderzoek doet naar veiligheid en burgerschap, is het met Leers eens. “Landen met meer politieagenten kennen geen lagere criminaliteitscijfers, tenzij je een politiestaat inricht”, aldus Van Steden op Volgensnederland.nl. Een bezoeker van het huiskamergesprek in Harderwijk vreest een averechts effect van te veel blauw: “Een politie op elke straathoek zoals in de VS, maakt dat ik mij onveiliger voel.”

Het aantal agenten verminderen vinden de meeste Nederlanders daarentegen ook geen goed idee, ook niet als burgers meer gaan samenwerken.

62%

62% van de Nederlanders vindt het geen goed idee om het aantal politieagenten te verminderen.


M

eer cameratoezicht kan het veiligheidsgevoel wellicht vergroten. Hoewel onderzoekers het effect van cameratoezicht in twijfel trekken, zien de meeste Nederlanders (meer) camera’s op openbare plekken wel zitten.

“Ik voel me veiliger als er bewakingscamera's op openbare plekken hangen.”

8% geen mening

35% nee

57% ja

Er zijn ook Nederlanders die zo hun twijfels hebben, zo blijkt op Volgensnederland.nl en Facebook. De kritiek richt zich vooral op het feit dat camera’s criminaliteit weliswaar registreren maar niet geschikt zijn voor het gewenste lik-op-stuk-beleid.

“Het gevoel van ‘Big Brother is watching you’ spreekt me niet zo aan. Het zou niet nodig moeten zijn.” “Wat is het nut? Als er iets gebeurt, is het vaak verleden tijd, met andere woorden: men loopt achter de feiten aan.” “Er hangen vast meer camera’s in de stad dan ik weet. Prima. Ik weet alleen niet of ik me er veiliger door voel. Als er iemand de hele dag naar de beelden kijkt en meteen komt als je in elkaar wordt geslagen, dan wel. Maar ik denk niet dat dat zo is.”

O

ver de veiligheid in de eigen buurt en straat zijn Nederlanders aanzienlijk positiever dan over de veiligheid in Nederland als geheel:

58%

61%

58% van de Nederlanders is positief over de veiligheid in de eigen buurt.

61% van de Nederlanders vindt dat zijn eigen straat steeds veiliger wordt.

Er zijn wel verschillen tussen de provincies. Inwoners van Overijssel, Zeeland en Gelderland zijn beduidend positiever over de veiligheid in de eigen buurt dan mensen in Utrecht en Flevoland. De veiligheid in mijn buurt ontwikkelt zich in de juiste richting

“Met maatregelen als preventief fouilleren en cameratoezicht wordt het veiliger op straat.”

7% geen mening


28% nee

65% ja

Overijssel Zeeland Gelderland Friesland Noord-Holland Limburg Zuid-Holland Groningen Drenthe Noord-Brabant Utrecht Flevoland

64% 63,8% 62% 60,2% 59,7%

gemiddeld ,9

57

%

52,8%

64%

57,5% 56,4% 55,6% 55,1% 54,1% 53,9% 52,8% Volgens Nederland 53

E

en overgrote meerderheid van de Nederlanders vindt het nodig om de eigen buurten (nog) veiliger te maken.

De meeste Nederlanders zien niet veel in een ‘buurtwacht’ die de politie ondersteunt. 61% is zelf niet bereid om ‘s avonds een rondje te lopen met een buurtwachtvest aan, 69% geeft aan ‘s nachts geen ‘buurtwacht’ te willen lopen.

9 op de 10 Nederlanders vinden dat betrokkenheid en sociale controle de veiligheid kunnen vergroten.

9/10

32%

Initiatieven als het Amber Alert of het vrijgeven van bewakingsbeelden na een misdrijf worden gewaardeerd. Ook is driekwart van de Nederlanders bereid zelf een actieve bijdrage te leveren om de eigen buurt veiliger te maken. 49% vindt dat hij zelf al precies genoeg doet, maar ruim eenderde vindt dat hij meer kan doen.

33%

Minder dan een uur Een uur

Meer dan een uur

“Hoeveel tĳd wil je besteden aan de veiligheid in de eigen buurt?”

33% van de Nederlanders vindt dat hij/zij zelf meer zou moeten doen om de eigen buurt veiliger te maken.

33%

35%

“Wat zou je zelf willen doen om je buurt/straat veiliger te maken?”

ja

10 21

10

%

37

%


nee

26

69 Straat schoonhouden

misschien

%

53

45

29 Investeren in elkaar leren kennen

“Vrijwilligers die buurtonderzoek doen na een inbraak, dat gaat me te ver”

Begroeiing snoeien

30

%

35

35 Straatfeest/bbq organiseren

35

%

34

“Vrijwilligers die buurtonderzoek doen na een inbraak, dat gaat me te ver”, klinkt het in de huiskamer. “Zelfs al gaat het onderzoek niet verder dan de vraag ‘heeft u iets gezien?’ Buurtonderzoek vind ik echt een taak van de politie. En natuurlijk moeten burgers zelf wel alert zijn op hun omgeving. Dus elkaar aanspreken en tips geven: prima.” Oud-burgemeester en -minister Gerd Leers ziet evenmin veel heil in burgerwachten en straatcoaches, zegt hij tijdens het Volgens Nederland-huiskamergesprek in Maastricht. “Eerst moet een wijk goed onderhouden en opgeruimd zijn. Dat heeft meer zin dan een straatcoach die zegt dat je je troep moet opruimen. Mensen moeten elkáár aanspreken.” Dat is wel makkelijker gezegd dan gedaan, vindt een van de gespreksdeelnemers:

“Mensen moeten elkáár aanspreken”

“Bewoners van een verpauperde wijk weten niet hoe ze hun buren moeten aanspreken als die hun bankstel op de stoep zetten”

31 's Avonds een rondje lopen Volgens Nederland 55

B

ehalve dat de meeste Nederlanders bereid zijn inspanningen te verrichten om de eigen buurt veiliger te maken, is de meerderheid ook bereid extra te betalen om de veiligheid te verbeteren, al heeft de een daar wel meer geld voor over dan de ander.

46%

1/5

46% van de Nederlanders wil minder dan 10 euro per jaar extra betalen om de veiligheid in de buurt te vergroten.

Een vijfde van de Nederlanders wil meer dan 50 euro per jaar extra betalen voor een veiliger buurt.

De veiligheid in een wijk stijgt met een overheid die er ‘dicht op zit’, zegt PvdA-Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch tijdens het huiskamergesprek in Almere. “Bij een incident moet je meteen als overheid in gesprek met de buurt over de aanpak en de daders.” Koren op de molen van huiskamergast René Maertens, gymdocent en VVD-raadslid in Almere. Hij maakt zich hard voor de succesvolle ‘signal crime’-aanpak uit Engeland. Hierbij worden ‘kleine’ klachten van bewoners serieus genomen door de politie, die ze vervolgens ‘uitzet’ bij andere gemeentelijke diensten zoals de stadsreiniging, straatcoaches, het jongerenwerk en het sportbuurtwerk. Een dag later wordt teruggekoppeld aan bewoners wat er met de klacht gedaan is.

“Iedereen met een kleurtje aanhouden, werkt averechts”

Prima als de politie adequaat optreedt, maar huiskamergast Saubia Hannou-El Itrissi plaatst wel een serieuze kanttekening. Ze stoort zich enorm aan de willekeur bij de politie. Haar zoon is Nederlander, maar wordt vanwege zijn Marokkaanse uiterlijk vaak staande gehouden. “Laatst nog, zijn vader had geklust aan de auto en het gereedschap in de auto laten liggen. Dat werd dus bij een controle in beslag genomen. Dat is hard, want hij is Nederlander en voelt zich Nederlander.” Dit zogenaamde etnisch profileren door de politie is Marcouch een doorn in het oog: “Het is een gebrek aan professionaliteit. Iedereen met een kleurtje aanhouden, werkt averechts. Je jaagt ze dan juist de verkeerde kant op, waardoor je de kans loopt dat hele groepen zich tegen de politie keren. De kunst is de politie meer kwalitatief in te zetten. Dus alleen waar iets mis gaat. Dat levert meer op dan ‘etnisch’ aanhouden.” Als het gaat om overlastgevende jongeren, heeft Marcouch nog een advies: aanbellen bij de ouders. “Vaak worden buurtvaders ingezet, maar dat is een placebo. Bij de echte vaders moet je zijn. In de wijk Slotervaart in Amsterdam (Ahmed was er stadsdeelvoorzitter, red.) was dat een eye-opener. Daar zaten allemaal professionals te praten over jongeren. Maar als je de vaders aanspreekt, bereik je meer. Je haalt de jongeren zo uit de anonimiteit.”



NAWOORD

Op naar

2014...

Een jaar lang Volgensnederland.nl, met huiskamergesprekken kriskras door heel Nederland en honderden soms sterk uiteenlopende meningen, laat zien dat Nederlanders nauw betrokken zijn bij zaken die henzelf en hun omgeving dagelijks raken, zoals gezondheid, werk, veiligheid en pensioen. Nederlanders zijn bereid om mee te denken en mee te praten, maar vragen zich nog wel eens af in hoeverre er ook écht naar hen geluisterd wordt. Een jaar lang Volgens Nederland leert ook dat Nederlanders open staan voor, en soms zelfs sterk toe zijn aan maatschappelijke vernieuwingen op het terrein van werk, veiligheid, gezondheid en pensioen, maar deze niet altijd even goed kunnen rijmen met de huidige eigen situatie: “Het pensioenstelsel moet op de schop, begrijpelijk, maar hoe bouw ik dan nu als 45-jarige nog genoeg pensioen op?” “We zijn straks een groter deel van ons inkomen kwijt aan zorg, het is niet anders, maar van welk inkomen moet ik dat betalen, nu ik geen baan kan vinden?” “Ik wil straks best voor mijn ouders zorgen, maar wie zorgt er dan voor mijn kinderen, nu de kosten voor kinderopvang stijgen en we allemaal meer en langer moeten werken?”

Blijf meepraten op

Legitieme vragen, waarop vaak geen pasklare antwoorden zijn te geven. Maar tijdens de huiskamergesprekken kregen de maatschappelijke problemen wel (letterlijk) een gezicht, kwam het buikgevoel aan de oppervlakte, werden hartenkreten geuit. Soms gevolgd door een spontane oplossing, een advies, of een nieuw perspectief. Vaak door een algemeen gedeeld gevoel van ‘hier kunnen we alleen samen iets aan doen’. De komende tijd gaat Volgens Nederland dan ook verder met Nederlanders in gesprek. Via Volgensnederland. nl, Twitter en Facebook en via de Volgens Nederlandhuiskamergesprekken in het land. Deze huiskamergesprekken zijn vanaf begin 2014 ook via de radio te beluisteren: BNR Nieuwsradio zal in samenwerking met Achmea verslag doen van de gesprekken en de huiskamergesprekken mede vorm gaan geven. We kijken uit naar volgend jaar.

www.volgensnederland.nl Volgens Nederland 59

Volgens nederland

Huiskamergasten over de Volgens Nederlandhuiskamergesprekken:

“Het was een bonte verzameling van meningen. En van uitersten – hartstikke mooi.”

Volgens Nederland – Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid laat zien hoe Nederlanders afgelopen jaar meedachten over actuele maatschappelijke vraagstukken op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen en waar het volgens hen in de toekomst naartoe moet. Blijf meepraten op

www.volgensnederland.nl

Jan Douwe Kroeske, gespreksleider huiskamergesprekken Harderwijk

“Heel interessant om met jonge mensen te praten over de problemen in de maatschappij. Ik heb ook wel het idee dat sommigen na het gesprek dachten: ja, ik moet inderdaad wat vaker op de wijkagent of mijn buren afstappen als ik me onveilig voel of overlast ervaar, in plaats van me alleen maar op te winden.” Peter R. de Vries, misdaadverslaggever, te gast in huiskamergesprek over veiligheid

“Hier kan politiek Den Haag een voorbeeld aan nemen.” Gerdi Verbeet, oud-voorzitter van de Tweede Kamer, te gast in huiskamergesprekken Harderwijk en Vlieland

ler, te gast in huiskamergesprek over gezondheid

2013

volgens nederland

“Ik was al enthousiast over waar het in de toekomst in Nederland heen zou kunnen gaan, maar de gasten kwamen met nog veel meer goede ideeën; het gesprek is me heel erg goed bevallen.” Marc de Hond, ondernemer, tv-presentator, rolstoelbasketbal-

Een initiatief van

volgens nederland

Van Bavel naar Harderwijk, van Groningen en Leeuwarden naar Abcoude en Assen en van Vlieland via Katwijk naar Zwolle en Maastricht. Volgens Nederland, een initiatief van Achmea, reisde het afgelopen jaar kriskras door Kerkstraten in heel Nederland om met bekende en onbekende Nederlanders het gesprek aan te gaan. Over problemen én oplossingen op het gebied van werk, gezondheid, veiligheid en pensioen. De gesprekken vonden plaats bij mensen thuis, in de huiskamer. Online – op Volgensnederland.nl, Facebook en Twitter – werden de gesprekken voortgezet. Soms ging het er fel aan toe – “Wie heeft er al die tijd zitten slapen?!” – vaker leverde het vooral bijzondere inzichten en meningen op: “Als we nou allemaal ongelooflijk gezond gaan leven, worden we ook allemaal verschrikkelijk oud. Maar mag ik ook nog ergens aan dood gaan?”

Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid Een initiatief van

volgens nederland Nederlanders over pensioen, werk, veiligheid en gezondheid Een initiatief van

Recommend Documents