Vleermuizen in stedelijk gebied Van knelpunt naar oplossing
casus Corlaer te Amersfoort
Floris Brekelmans Herman Limpens
Bureau Waardenburg Eco Consult & Project Management/ Zoogdiervereniging
Aanleiding Verbetering ontsluiting ten behoeve van nieuwe wijk Vathorst Initiatiefnemer: Gemeente Amersfoort
Onderzoeksvraag • Welke beschermde soorten komen in het gebied voor en hoe maken zij gebruik van de omgeving? • Vraagstelling in kader van Flora- en faunawet
Betrokken partijen •
• •
• •
Gemeente Amersfoort Ontwikkelingsbedrijf Vathorst Bureau Viridis Zoogdiervereniging/ Eco Consult & Project Management Bureau Waardenburg Buro Poelmans Reesink
initiatiefnemer
quickscan, eerste onderzoek vervolgonderzoek, monitoring en begeleiding monitoring en begeleiding landschapsarchitectuur
Onderzoeksjaar 2005 • Twee veldbezoeken (augustus) • Eerste inzicht in landschapsgebruik en soortenspectrum • De plas het Hammetje vormt belangrijk foerageergebied voor watervleermuis • Vliegroutes vastgesteld boven Domstraat en onder tunnel
Foerageergebied watervleermuis (50-60)
Vliegroute rosse vleermuis en laatvlieger
Vliegroute watervleermuis
Vliegroute watervleermuis en laatvlieger
Vliegroute laatvlieger
Onderzoeksjaar 2006 • Drie veldbezoeken (mei, jul en sep) • Verfijning inzicht in landschapsgebruik • Nieuwe soorten: franjestaart, ruige dwergvleermuis en gewone grootoorvleermuis
Vliegroute watervleermuis (>20), gewone dwergvleermuis (>25), franjestaart en gewone grootoorvleermuis
Vliegroute gewone dwergvleermuis en laatvlieger (zuid) en watervleermuis (noord)
Vliegroute watervleermuis (>15) en franjestaart
Vliegroute gewone dwergvleermuis en watervleermuis
Effectstudie • De resultaten van 2005 en 2006 zijn voldoende voor het uitvoeren van een effectstudie. • Om negatieve effecten te voorkomen wordt een mitigatieplan opgesteld met maatregelen voor alle conflictpunten. (Limpens & Van Assema 2006)
Lus (verlichting) Verwijderen beplanting Doorsnijden vliegroute Verwijderen beplanting Licht in tunnel Verwijderen beplanting Verlengen tunnel Verlengen duiker Verwijderen beplanting Verwijderen beplanting Verlengen tunnel
Maatregelen tijdens uitvoering • Maatregelen gericht op behoud functie vliegroutes • Plaatsen geleidingsscherm • Vrijhouden duiker
Inrichtingsmaatregelen • Maatregelen gericht op terugbrengen oorspronkelijke functies voor vleermuizen • Maatregelen gericht op beperken negatieve invloed nieuwe inrichting en gebruik van gebied
Afschermen met hek
begroeid met klimop en bomen/struiken Eiken als hopover, verlagen max snelheid Nieuwe bomen Aangepaste verlichting Nieuwe bomen Brede tunnel Aanplant sleedoorn ter Brede duiker vliegroute afscherming Nieuwe bomen Nieuwe bomen, geen verlichting onder viaduct
Planologisch veiligstellen • De voor vleermuizen aangelegde structuren worden in het bestemmingsplan vastgelegd als ecologisch waardevolle verbinding.
Monitoring 2007 • Eén veldbezoek (juni) • Resultaten rond tunnel en duiker vergelijkbaar met 2006 • Talud niet meer in gebruik als vliegroute • Belangrijke constatering: het in 2006 geplaatste scherm werkt als vliegroute
2007 2006 2005
Luchtfoto’s detail
Rosse vleermuis (20), gewone dwergvleermuis (12) en laatvlieger over A28. Vliegroute watervleermuis (>85), gewone dwergvleermuis, franjestaart en gewone grootoorvleermuis
Talud niet meer in gebruik als vliegroute
Vliegroute watervleermuis (15)
Monitoring 2009 • Twee veldbezoeken (mei en juli) • Resultaten rond tunnel en duiker vergelijkbaar met 2007: onverminderd in gebruik als vliegroute door watervleermuis en gewone dwergvleermuis • Talud in gebruik als vliegroute door gewone dwergvleermuis en laatvlieger
Vliegroute watervleermuis (78), gewone dwergvleermuis (40), gewone grootoorvleermuis
Talud in gebruik door gewone dwergvleermuis en laatvlieger
Vliegroute watervleermuis (13)
Afronding inrichting 2009 • Laatste bomen worden geplant • Verlichting wordt aangebracht in de tunnel
Monitoring 2010 • Twee veldbezoeken (mei en juli) • Gebruik van de tunnel door watervleermuis ingestort
Monitoring 2010 Domstraattunnel 18 mei 2009
9 8 7
aantal
6
Pp Mdaub Es Nn
5 4 3 2 1 0 22:00 22:05 22:10 22:15 22:20 22:25 22:30 22:35 22:40 22:45 22:50 22:55 23:00 23:05 23:10 23:15 23:20 23:25 23:30 23:35
tijd
Monitoring 2010 Domstraattunnel 20 mei 2010 9 8 7
aantal
6 5
Pp Mdaub
4
Es Pn
3 2 1 0
22:00
22:05
22:10
22:15
22:20
22:25
22:30
22:35
22:40
22:45
22:50
22:55
23:00
23:05
23:10
23:15
23:20
23:25
Duiker A28 18 mei 2009
Duiker Laak 2009
8 7 6
aantal
5 Pp
4
Mdaub Es
3 2 1 0 22:01
22:11
22:21
22:31
22:41
22:51 tijd
23:01
23:11
23:21
23:31
Duiker Laak 20 mei 2010 14
Duiker Laak 2010
12
10
Pp 8
aantal
Mdau Es Pn
6
Nn 4
2
0
22:00 22:05 22:10 22:15 22:20 22:25 22:30 22:35 22:40 22:45 22:50 22:55 23:00 23:05 23:10 23:15 23:20 23:25 23:30
tijd
21 :5 5 22 :0 0 22 :0 5 22 :1 0 22 :1 5 22 :2 0 22 :2 5 22 :3 0 22 :3 5 22 :4 0 22 :4 5 22 :5 0 22 :5 5 23 :0 0 23 :0 5 23 :1 0 23 :1 5 23 :2 0 23 :2 5 23 :3 0 23 :3 5 23 :4 0 23 :4 5
aantal
Monitoring 2010 Domstraat tunnel 20 juli 2010
9
8
7
6
Pp
5
4
Mdaub Es
3
Nn
2
1
0
tijd
Conclusie • Functies voor vleermuizen goed verenigbaar met functies voor mens • Maar: continue inzet en waakzaamheid van ecoloog vereist • Niet bekend wat effect zonder alternatief (duiker) zou zijn
Stellingen • De heersende opvattingen over de gevoeligheid van vleermuizen in stedelijk gebied zijn achterhaald: vleermuizen zijn flexibeler dan we denken. • Het aanleggen van snelwegen is gunstig voor vleermuizen • Functies voor de mens zijn altijd verenigbaar met functies voor vleermuizen.
Vragen • Welke mogelijkheden biedt het bestemmingsplan voor het vastleggen van belangrijke vleermuisstructuren? Ervaringen?
Foto’s • Herman Limpens • Eric Jansen • Floris Brekelmans
