VISIETRAJECT ERFGOEDCELLEN Visietraject erfgoedcellen
Tournée Générale 16 juni 2015 Inleiding en resultaten
INLEIDING: Visietraject erfgoedcellen
EEN TERUGBLIK OP 15 JAAR ERFGOEDCELLENWERKING
2000: HOE HET BEGON…
Besluit van de Vlaamse regering van 23 juni 2000: subsidiëring van cultureel-erfgoedconvenanten met Antwerpen, Gent en Brugge
Een groot deel van het cultureel erfgoed bevindt zich buiten de muren van musea, bijvoorbeeld in kloosters, archieven, privécollecties … De regulering over erfgoedconvenants moet zorgen voor een andersoortig geïntegreerd beleid. Pascal Gielen, Kleine dramaturgie voor een artefactenstoet ,2000
Ik verwacht van de erfgoedcellen dat ze ons verrassen, dat ze mensen uit hun kot lokken, dat ze op een creatieve manier ons dingen laten zien die we nog nooit hebben gezien, dat ze nieuwe verbanden leggen, onvermoede bronnen aanboren. Bert Anciaux, toenmalig minister van Cultuur
2000-2004: HET EXPERIMENT BREIDT ZICH UIT…
Start erfgoedcellenwerking: Antwerpen, Gent, Brugge, Leuven,
#9
Mechelen, Tongeren, Brussel, Ieper en Kortrijk De convenants moeten de steden structurele ruimte geven om hun centrumfunctie constructief verder te ontwikkelen. De erfgoedcel is hierbij een nieuw bruggenhoofd dat daadwerkelijk bruggen kan slaan. Bert Anciaux, toenmalig minister van Cultuur
Door het sluiten van cultureel-erfgoedconvenants werd een experimenteerruimte gecreëerd om het lokaal cultureel erfgoed dat niet in erkende en gesubsidieerde musea werd bewaard onder de aandacht te brengen, de zorg ervoor te verbeteren en om een draagvlak te creëren voor een verruimd cultureel-erfgoedbeleid. Memorie van toelichting bij het cultureel-erfgoeddecreet 2007
Op het programma:
1.
Inzet op lokale erfgoednetwerken en geïntegreerde werking
2.
Uitbouw van eerste publieksgerichte erfgoeddatabanken in Vlaanderen
3.
Sensibilisering brede publiek
4.
Experimentele projecten rond minder gekend lokaal erfgoed
2005-2009: DECRETALE VERANKERING EN GESTAGE GROEI
Start intergemeentelijke erfgoedcellen: Waasland, Meetjesland, Mijn-Erfgoed, Noorderkempen en Terf
Extra stedelijke convenanten: Hasselt en Sint-Truiden
#16
Het werken op lokaal niveau laat toe synergie en samenwerkingsverbanden te creëren die vertrekken vanuit het lokale erfgoed en zich vormen rond bepaalde vraagstellingen en thema’s. Via een extra instrument (de erfgoedcel) kan men komen tot een hechte samenwerking. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Evaluatie van experimentele fase, 2004
Op het programma:
1.
Verder inzetten op lokale erfgoednetwerken en detecteren van lokale erfgoed
2.
Verdere uitbouw en opstart van lokale erfgoeddatabanken
3.
Verdere communicatie naar brede publiek
4.
Verdere projecten rond minder gekend lokaal erfgoed
5.
Onderlinge kennisdeling en gezamenlijke projecten
6.
Makelaarsrol bij geïntegreerde lokale werking
2009-2014: CONTINUERING LOKALE ERFGOEDDYNAMIEK BINNEN VLAAMS ERFGOEDNETWERK
Nieuwe convenanten IGS: Kempens Karakter, k.ERF, Land van Dendermonde, Pajottenland-Zennevallei, Viersprong en POLS
Extra stedelijke convenant: Aalst
Uitbreidingen: Ieper -> CO7, Sint-Truiden en Tongeren -> Haspengouw
Hervorming stedelijke convenanten: Gent -> STAM, Antwerpen -> MAS
#22
Vanaf 2013: beleidsprioriteiten voor kunststeden
De open formule van een cultureel-erfgoedconvenant zorgt er voor dat de gemeenten en intergemeentelijke samenwerkingsverbanden zelf hun lokaal cultureelerfgoedbeleid kunnen invullen binnen de krijtlijnen opgesteld door de Vlaamse Gemeenschap. Agentschap Kunsten en Erfgoed, Meta-evaluatie cultureel-erfgoedconvenants, 2013
2009-2014: CONTINUERING LOKALE ERFGOEDDYNAMIEK BINNEN VLAAMS ERFGOEDNETWERK Met de cultureel-erfgoedconvenants voert Vlaanderen een interessant experiment uit. Centraal staat het bevorderen van de samenwerking tussen mensen, erfgoedorganisaties en instellingen die op een interessante en creatieve manier met cultureel erfgoed omgaan. Joke Schauvliege, toenmalig minister van Cultuur
Op het programma:
1.
Facilitator en stimulator lokale erfgoednetwerken
2.
Verdere uitbouw lokale erfgoeddatabanken en aandacht voor digitale duurzaamheid
3.
Verdere communicatie naar brede publiek
4.
Van projecten naar trajecten rond minder gekend lokaal erfgoed
5.
Generieke doelstellingen voor alle convenanten
6.
Ontwikkeling lokaal ondersteuningsbeleid
7.
Sterke betrokkenheid bij opstart van gestructureerde Vlaamse werking rond ICE
2015-2020: BESPARINGEN ALS UITNODIGING TOT REFLECTIE EN VOORUITZIEN
Nieuwe convenant IGS: Kusterfgoed
Uitbreidingen:
16+1+ 5 => #22
1.
Van stedelijk naar IGS: Aalst -> Denderland en Kortrijk -> Zuidwest
2.
Binnen convenanten IGS: Waasland, Meetjesland, Viersprong, Kempens Karakter en Noorderkempen
Convenant niet verlengd: Hasselt
Geen mogelijkheid nieuwe convenantsaanvragen in 2015
De cultureel-erfgoedcellen hebben sinds 2000 over heel Vlaanderen gezorgd voor duizenden momenten van warmte, contact, weerzien, gelach en wat weemoedigheid ook. Erfgoedcellen werken midden de mensen. Het zijn spelverdelers die anderen laten scoren door zelf goed te spelen; mensen die culturen, in zeer diverse betekenissen van het woord, samenbrengen. En hulpverleners, die onderdak zoeken voor erfgoed zonder papieren. Patrick De Rynck, laudatio uitreiking Cultureel-Erfgoedprijs Vlaamse Regering 2014 aan CO7 Lokale erfgoedcellen zorgen voor vernieuwing, experiment en voorbeeldwerking. Ze zijn een actor tussen, naast, boven, onder en samen met de aanwezige cultuur-erfgoedactoren. Samen vormen ze een onmisbare schakel in een Vlaams expertisenetwerk. Sven Gatz, minster van Cultuur, Beleidsnota Cultuur 2015-2020
2015
Mindere verwachte subsidiëring 2015-2020
1.
Keuzes op diverse vlakken op korte termijn! •
Inhoudelijke werking erfgoedcel => Welke werkingslijnen behouden en welke niet?
•
Personeel => Is er nog ruimte voor ervaren en gespecialiseerde medewerkers?
•
Ondersteuningsbeleid => Nog financiële impulsen voor het lokale erfgoedveld of niet?
2.
Nadenken op middellange termijn => Waar willen kunststeden en erfgoedcellen in 2020 staan met hun lokale erfgoedwerkingen?
Voor de volgende jaren moet er rekening gehouden worden met de moeilijke bugettaire contect, waarbij er geen extra middelen beschikbaar zullen zijn voor nieuwe cultureel-erfgoedconvenants. Vlaamse Regering, persbericht rond toekenning werkingssubsidies 2015-2020, 2014
INTERVIEWS
Wie werd geïnterviewd?
1.
Beleidsmakers: Vlaamse en lokale
2.
Erfgoedwerkers
3.
Landelijke erfgoedorganisatie
4.
Landelijke organisaties buiten erfgoedsector
Aanpak
1.
52 respondenten
2.
Vaste vragenlijst
Resultaat
1.
Sterktes en kernopdrachten
2.
7 actuele thema’s en uitdagingen
=> Lijst samengesteld door erfgoedcellen
Visietraject erfgoedcellen
STERKTES EN KERNOPDRACHTEN
STERKTES EN KERNOPDRACHTEN
3 basisvragen => 3 prioriteiten
1.
Loketfunctie
2.
Netwerkrol
3.
Aandacht voor zwerfgoed en ICE erfgoedzorg 3%
museale collecties 4%
papieren erfgoed 4% digitalisering 7%
loketfunctie 18%
subsidies 7% netwerken 17%
geïntegreerd 12%
publieksprojecte n 9% ICE 9% zwerfgoed 10%
1. LOKETFUNCTIE = UNIQUE SELLING POINT Inhoudelijke ondersteuning: consensus
Voor de vrijwilliger is het veel aangenamer werken op die manier. Je hebt een concreet aanspreekpunt als je hulp nodig hebt. Het is absoluut een zeer groot verschil. Fons Dierickx, voorzitter Heemkunde Vlaanderen
1.
Lokaal en exclusief met erfgoed bezig
2.
Eerste aanspreekpunt
3.
Bemiddelende rol
4.
Opvolgen en vertalen (inter)nationale tendensen Logistieke ondersteuning:
wat met uitleendiensten? 1.
Subsidiebeleid: geen consensus Verantwoordelijkheid lokaal bestuur vs. trigger
1.
Complementariteit: protocol
2.
Meetbare return en vooral usual suspects?
3.
Protocol
Structurele subsidies horen thuis bij het lokale niveau. Projectsubsidies kunnen, maar enkel als ondersteuning, …. Het moet een middel zijn om andere doelstellingen te bereiken. Joke Bungeneers, diensthoofd Erfgoed Provincie Antwerpen Sessie 1
2. NETWERKEN EN SAMENWERKEN Rol van bruggenbouwer
Erfgoedcellen weg = trekker weg
1.
Netwerken houden zichzelf niet in stand!
2.
Rol voor collectiebeherende instellingen?
Sessies 2+3+5+ 6
Als je de verbindingsofficier wegneemt, zullen de netwerken nog wel blijven bestaan. Maar als niemand binnen dat netwerk opstaat dan zal het gewoon verdwijnen. Eva Wuyts, coördinator Vlaamse Erfgoedbibliotheek.
Samen sterk
1.
Erfgoedcellenwerking onderling => Niet altijd warm water uitvinden
2.
Met andere beleidsdomeinen: Nu vooral ad hoc (projectmatig) => Drempels
3.
Geïntegreerd: samenwerken, netwerken en expertisedelen Het gaat totaal niet over hoe het erfgoed noemt, het gaat erover dat het kan werken… De specialisten moeten kunnen samenwerken, wat ze ook doen… De versnippering moet daar nog een beetje weg.. Bart Caron, voorzitter Commissie Cultuur Vlaams Parlement
3. AANDACHT VOOR WELK ERFGOED? Zwerfgoed
: erfgoed buiten bewaarinstellingen
=> Publiekspotentieel Erfgoed dat niet in handen is van instellingen, maar zich bij personen of verenigingen bevindt. Dat vrijwilligerswerk moet blijvende impulsen krijgen. Het lokaal erfgoed-convenant is daartoe zeer goed geplaatst. Cathy Coudyser, Commissie Cultuur Vlaams Parlement ICE 1.
Focus door lokale verankering
2.
Hefboom voor samenwerking met andere sectoren Er mag een expertisecentrum en steunpunt zijn, maar ICE detecteren en documenteren lijkt mij écht iets voor een erfgoedcel. Koen Claessens, schepen Erfgoed Retie en lid Raad van Bestuur k.Erf
Musea-
en archiefcollecties en collectiezorg
1.
Minder prioritair of geen kerntaak
2.
Wel netwerken en doorverwijzen
Sessie 3
4. DIGITALISEREN EN DATABANKEN
Niet ‘dé’, wel ‘een’ prioriteit
Combinatie bewaring en publiekswerking => Waardering publiekswerking databanken
Ik was meteen onder de indruk van het hoge kwaliteitsniveau. Daar zit onmiddellijk ook een moeilijk punt: misschien wordt de lat wel iets te hoog gelegd. Iets kwalitatief op poten zetten is eenvoudiger dan dit hoge niveau ook vol te houden. Reinoud Van Acker, coördinator Monumentenwacht West-Vlaanderen
Vrijwilligerswerking
Met de huidige digitalisering heb je tal van manieren waardoor je toch tot een heel breed publiek kan komen en mensen ook, van thuis uit, kan bereiken. Luc Martens, burgemeester Roeselare en voorzitter VVSG
5. WERKING VOOR OF ACHTER DE SCHERMEN Publieksgerichte werking minder belangrijk, maar…
1.
Hefboom doelgroepenwerking
2.
Bekendheid verwerven in opstartfase Een lokale erfgoedwerking kan maar resultaten boeken als je het structureel doet en langdurig. Het is beter te investeren in projecten waar je de lokale gemeenschap participatief in betrekt, dan in spektakel of prestigeprojecten. Manfred Sellink, directeur KMSK Antwerpen
Sessies 2+4
De erfgoedcel moet zich laten zien en haar bestaansreden duidelijk maken. Enerzijds is het belangrijk voor het beleid dat de erfgoedcel door grote events zichtbaar is… Dat is inderdaad geen eenvoudig evenwicht. De tijd die je in een groot evenement steekt is, is groot en gaat ten koste van de ondersteuning. Anniek Nagels, schepen van Cultuur en Jeugd Genk en secretaris Mijn-Erfgoed
Evolutie in erfgoedcellenwerking: projectmatig → verbreding en verdieping → verbindend en makelaardij
Visietraject erfgoedcellen
UITLEIDING
ACTUELE THEMA’S VOOR DISCUSSIERONDES
Sessie 1:
Ondersteuningsbeleid: quo vadis?
Sessie 2:
Clustering en intergemeentelijke samenwerking: hoe aanpakken, verbreden en hoe optimaal benutten?
Sessie 3:
Lokale autonomie en Vlaamse krijtlijnen
Sessie 4:
Stedelijke netwerken, zwerfgoed en collectiebeleid
Sessie 5:
Actor of makelaar?
Sessie 6:
Living apart together? Over geïntegreerd erfgoedbeleid
VERDERE PROGRAMMA TOURNÉE GÉNÉRALE
13:45-14:30
Eerste discussieronde (6 parallelle sessies)
14:30-14:45
Deelnemers gaan naar tweede sessie
14:45-15:30
Tweede discussieronde (6 parallelle sessies)
15:30-15:45
Deelnemers gaan naar vergaderzaal B
15:45-16:05
Erfgoed, uw vriend? Over de zin ervan en omgang ermee? Anton Froeyman (dr. in de Wijsbegeerte UGent)
16:05-16:30
Afsluitende beschouwingen Marleen Platteau (raadgever kabinet Vlaams minister voor Cultuur Sven Gatz)
16:30-16:35
Afsluiting Gregory Vercauteren (FARO)
16:35
Receptie
