Verzuim voorkomen. Preventiemedewerkers. NIEUW ARBOUW-INSTRUMENT ZET VEILIGHEID OP DE KAART pagina 10 TOOLS. Gratis voor u DE BOUW OP!

23e jaargang

THEMAN U M M E R

Preventiemedewerkers TOOLS

Gratis voor u DE BOUW OP!

Vinger aan de pols

Verzuim voorkomen

NIEUW ARBOUW-INSTRUMENT ZET VEILIGHEID OP DE KAART

pagina 10

Informatieblad over arbeidsomstandigheden voor werknemers en werkgevers in de bouwnijverheid

I N H O U D THEMANUMMER

Preventiemedewerkers Gezond en veilig, vooral nu

Veiligheidsindex Bouw

Met de Veiligheidsindex Bouw van Arbouw brengen bedrijven in de B&U en infra zelfstandig de veiligheid in kaart. Maar liefst 72% van de deelnemers aan de proeffase zag verbeteringen optreden. Het bestuur van Arbouw heeft daarom besloten het veelbelovende instrument binnenkort landelijk te introduceren.

De bouw verkeert in zwaar weer. Juist nu moet er voldoende aandacht zijn voor de arbeidsomstandigheden, vindt Ingrid van der Ende van Bouwbedrijf De Wilde. En dat is hard werken, ook al verslapt de aandacht wel eens. ‘Verzuim willen we zo veel mogelijk voorkomen. Als een van onze mensen arbeidsongeschikt raakt, zal het ook voor ons heel moeilijk worden.’

4

Instrumenten van Arbouw

7 De taken van de preventiemedewerker zijn veelomvattend. Arbouw heeft daarom diverse instrumenten ontwikkeld die helpen bij het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Hiermee kunt u op eenvoudige wijze de arborisico’s inventariseren en maatregelen nemen. Op de pagina’s 7 tot en met 9 vindt u het complete overzicht.

COLOFON Tekst en eindredactie: Dennis Derksen [email protected] Coverfoto: Mirjam van der Hoek

Redactiecommissie: Adri Frijters Louis Groen Edmondt Wijk Vormgeving: CGMedia

10 De bouw op!

12 Ton Kool verzorgt de arbozaken voor de 130 mensen van het 85-jarige familiebedrijf Van Bekkum. Timmerlieden, metselaars en opperlieden. Jongens met hart voor het bedrijf, hun collega’s en natuurlijk voor het werk, dat altijd door moet gaan. Misschien wel daardoor hebben ze wat minder oog voor de dagelijkse risico’s op de bouw. Kool legt maandelijks bezoeken af aan de bouwplaatsen om de mensen op de gevaren te wijzen. En dat werkt…

Druk: Thieme Groep Arbouw Infolijn: 0341 - 466222 (bereikbaar van 9-17 uur)

Redactieadres: Arbouw, postbus 213 3840 AE Harderwijk Tel: 0341 - 466200 Fax: 0341 - 466211 Internet: www.arbouw.nl E-mail: [email protected]

Adreswijziging doorgeven? Op het adreslabel (los in de plastic seal van het blad) staat behalve uw (oude) adres een code: ARB, NAT, A&O of CDS. Uw wijziging kunt u doorgeven door het telefoonnummer te bellen dat correspondeert met deze code. ARB: 020-5805580 / NAT: 0302142485 / A&O: 070-3366240. Code CDS schriftelijk aan: Cordares, afdeling Werkgeversdiensten, Postbus 637, 1000 EE Amsterdam. Het adreslabel weggegooid? Het kan zijn dat u het label uit de plastic seal van het blad niet meer heeft. In de meeste gevallen is dan uw CAO bepalend. Valt u of uw bedrijf onder de CAO voor de Bouwnijverheid, geldt de code CDS. Valt u of uw bedrijf onder de CAO voor de Afbouw, geldt de code A&O. Valt u of uw bedrijf onder de CAO voor het Natuursteenbedrijf, geldt de code NAT. Voor relaties van Arbouw geldt de code ARB. Volg na het bepalen van de code de bovenstaande instructie voor het doorgeven van de wijziging.

2

september 2009

Foto: Foto: Ton Arbouw Borsboom

Opbouw In Maarssen werken medewerkers van Spie aan de nieuwe hoogspanningsmasten voor het regionale 150 kV-net van Eneco. In opdracht van Stedin (het voormalige Eneco NetBeheer) wordt de transportcapaciteit van de hoogspanningslijn Breukelen-Utrecht verhoogd, waarvoor nieuwe masten nodig zijn. Stedin plaatst voor het eerst een nieuw type hoogspanningsmast. Deze heeft een magneetveldwaarde van minder dan 0,4 microTesla.

Thema Preventiemedewerkers

Gezond en veilig, vooral nu De bouw verkeert in zwaar weer. Juist nu moet er voldoende aandacht zijn voor de arbeidsomstandigheden, vindt Ingrid van der Ende van Bouwbedrijf De Wilde. En dat is hard werken, ook al verslapt de aandacht wel eens. ‘Verzuim willen we zo veel mogelijk voorkomen. Als een van onze mensen arbeidsongeschikt raakt, zal het ook voor ons heel moeilijk worden.’ Ingrid van der Ende zit er nog ontspannen bij in haar kantoor op de eerste verdieping van het bedrijfspand in Delfgauw. De mannen zijn aan het werk, haar echtgenoot inclusief. Het bedrijf voert betonwerk, metselwerk en tegelwerk uit, veelal in onderaanneming, zoals momenteel bij Vopak in de Botlektunnel. Het echtpaar streeft ernaar om jaarlijks minstens twee grotere werken in eigen beheer uit te voeren. ‘Zoals een mooie bungalow’, zegt Van der Ende. ‘Een recent opgeleverd project staat nu prachtig mooi op onze website*. We zijn trots op het werk.’ Buiten is het lekker weer. Vanuit haar kantoor heeft ze een weids uitzicht over het Zuideinde. Haaks op het zomerse plaatje staan de donkere wolken die zich denkbeeldig samenpakken boven de bedrijfstak. Het komende jaar zullen volgens het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid naar schatting 50.000 bouwvakkers hun baan verliezen. Van der Ende: ‘Tot de bouwvak was het nog druk, maar daarna is het ook bij ons rustig geworden. We hebben goede hoop, maar eigenlijk merken alle bedrijven wel iets van de crisis. Vooral het klantenwerk wordt minder. De offertes worden nog wel aangevraagd, maar de

4

september 2009

opdrachten lopen terug omdat de banken steeds minder vaak krediet verstrekken. Bij ons werkt dat trouwens net zo. Pas nog gaven een paar jongens aan er wel een auto bij te kunnen gebruiken. Maar tot zo’n aanschaf gaan we voorlopig niet over.’

‘Alle bedrijven merken wel iets van de crisis. Vooral het klantenwerk wordt minder.’ Risico verlagen Besparen op de kosten, goed werk leveren en de mensen gezond aan de slag houden. Op deze wijze trachten veel bedrijven het hoofd boven water te houden. ‘Het beheersen van het verzuim is gewoon heel belangrijk’, zegt Van der Ende. ‘En van klachten in het algemeen. Als een van onze mensen arbeidsongeschikt raakt, zal het ook voor ons heel moeilijk worden. Momenteel houden we onze verzekering tegen de loep om te kijken hoe we het eigen risico zoveel mogelijk kunnen verlagen. We stimule-

ren sport, maar de blessures moeten we op de koop toenemen. We zijn er fel op tegen als een werknemer na werktijd nog bijbeunt. Ook tijdens het klussen in de vrije uren kun je namelijk klachten oplopen. Als werkgever ben je dan vaak de dupe.’ De Wilde is een klein bedrijf. Met acht mensen in vaste dienst, een leerling van het SSPB in Delft en een tiental min of meer vaste zelfstandigen behoort het tot de hoofdmoot van de bedrijfstak. Gelet op het verzuim is dat volgens Van der Ende zeker niet nadelig. ‘Door de geringe grootte is de betrokkenheid onder onze mensen groot. Ze werken al jaren voor ons. De werknemers zijn gewoon erg trouw. Het verzuim is niet hoger dan één procent, wat natuurlijk hartstikke laag is. Je moet er dicht opzitten wanneer een werknemer ziek thuis zit, maar dat is bij ons nauwelijks nodig.’ Een nadeel van de kleinschaligheid is de geringe bewegingsruimte om werknemers onderling uit te wisselen. ‘We hebben een tegelzetter in dienst met een chronische slijmbeursontsteking in een van zijn knieën. Hij verstaat zijn vak uitstekend en wil eigenlijk niets an* www.bouwbedrijfdewilde.nl

Fotografie: Mirjam van der Hoek

Ingrid van der Ende vervult de rol van preventiemedewerker bij Bouwbedrijf De Wilde.

ders dan tegelzetten. Het is nu nog onbespreekbaar om de man ander werk te laten doen. Maar als uitval op korte termijn reëel wordt, moet je toch proberen ander werk aan te bieden.’ Maatregelen Om de arbeid te verlichten, zijn door De Wilde inmiddels maatregelen genomen. Metselstenen en andere materialen worden zo veel mogelijk mechanisch geopperd. Op de vrachtwagen is een kraan geplaatst die de materialen lost. Er is altijd wel een bouwlift en het gereedschap wordt periodiek gekeurd. Het komt zelfs voor dat de hoofdaannemer op de vingers wordt getikt.

Van der Ende noemt dit liever anders. ‘Want onvriendelijk wordt het nooit’, zegt ze. ‘De relatie met een opdrachtgever is vaak langdurig. Dan kun je ontspannen met elkaar omgaan. Onlangs was het op de bouw nogal een rommeltje. Ik heb gevraagd of daar iets aan kon worden gedaan, want al die troep werkt natuurlijk remmend en is nog gevaarlijk ook. Een redelijke eis, dus dat kon.’ Bij het klantenwerk is het soms lastig om de veiligheidsmaatregelen vergoed te krijgen. ‘Bij werk aan een schoorsteen bijvoorbeeld. De klant snapt vaak niet dat daar allerlei maatregelen voor nodig zijn, ook al gaat het om een kortdurende klus van een paar uur. Dat we extra

uren rekenen omdat ook voor de veiligheid moet worden gezorgd, begrijpt men dan niet. Waarom we niet even met een ladder naar boven gaan. Mijn man is zelf een keer van het dak naar beneden gevallen. Het was zijn eigen schuld, maar sindsdien zijn we extra alert op het valgevaar.’ Op de rit Van der Ende doet de preventietaken samen met haar man. Zo bereidt zij de toolboxmeetings voor die hij op de bouwplaats geeft. De arbozorg wil desondanks nog wel eens verslappen. ‘Terwijl dat niet zou moeten. In de afgelopen twee jaar hebben we de boel op de rit gezet.

september 2009

5

Thema Preventiemedewerkers We hebben een extern bedrijf de risicoinventarisatie en V&G-plannen laten maken. Het bouwen van onze steigers besteden wij uit. Onze mensen hebben de VCA-cursus gevolgd. Als bedrijf moeten we het certificaat nog wel binnenhalen. Het is gewoon zaak dat we er bovenop blijven zitten. Laatst liep ik langs een project waar ze zonder bescherming een paar dakpannen stonden door te zagen. Je zag het stof zo langs de gezichten waaien. Dat leverde enige discussie op. Want het waren er toch maar twee! Tja, dat is zo, maar hoe vaak zaag je er maareven-twee. Best vaak, toch? Reden te meer om altijd je maatregelen te nemen. Bij de een moet je dat met harde hand en recht voor zijn raap vertellen, bij de ander werkt een dolletje weer beter. Een

6

september 2009

beetje mensenkennis ja, dat heb je soms wel nodig.’ Vast dagdeel Van der Ende komt uit de thuiszorg en heeft zich de bouw langzaam eigen ge-

‘Een vast dagdeel voor arbo inplannen, dat is best lastig’ maakt. In januari 2000 namen zij en haar man het bedrijf over. Vanaf 2003 is zij zich pas echt in de arbozorg gaan verdiepen. Ze heeft nog de papieren versie van PISA*, het instrument van Arbouw om de

risico’s van gevaarlijke stoffen in kaart te brengen. Ze heeft zich aangemeld voor de digitale nieuwsbrief van Arbouw voor preventiemedewerkers. Daarnaast leest ze regelmatig de vakbladen. ‘Hoewel ik daar niet altijd aan toekom’, wijst ze op een grote stapel tijdschriften op haar bureau, sommige nog in het plastic gevangen. ‘Ik loop al een tijdje rond met het idee om voor de arbotaken een vast dagdeel in de week in te plannen. Dat heb ik al eens eerder geprobeerd, maar toen kwamen er steeds andere dingen voorbij. Het is best moeilijk om dat voor elkaar te krijgen.’ * Oude versie; de nieuwe versie van PISA kunt u downloaden van www.arbouw.nl of bij Arbouw bestellen.

Onmisbaar voor de preventiemedewerker!

De instrumenten van Arbouw De taken van de preventiemedewerker zijn veelomvattend. Daarom heeft Arbouw diverse instrumenten ontwikkeld die helpen bij het verbeteren van de arbeidsomstandigheden. Hiermee kunt u op eenvoudige wijze de arborisico’s inventariseren en maatregelen nemen. Op deze en de volgende pagina’s vindt u het complete overzicht. RI&E MKB Bouwnijverheid

Met de RI&E MKB Bouwnijverheid maakt u op eenvoudige wijze een risico-inventarisatie en -evaluatie, inclusief het bijbehorende plan van aanpak. De basis van het programma is de beschrijving van een groot aantal beroepen. Per beroep zijn de taken, de gebruikte gereedschappen en materialen, de veiligheidsrisico’s, de gezondheidsrisico’s en de maatregelen beschreven. Aan elk risico is een weging toegekend op basis van de mogelijke gezondheidsklachten en de kans op verzuim of arbeidsongeschiktheid, ongevallen of beroepsgerelateerde aandoeningen. Door de relevante beroepen te selecteren, selecteert het programma automatisch de risico’s en doet het suggesties voor maatregelen. Dit leidt vervolgens tot het plan van aanpak. Dit plan is zeer doelmatig; door de weging van risico’s is een duidelijke rangorde aangebracht. De belangrijkste maatregelen komen dus het eerst in beeld. De omvang van deze selectie zal niet meer zijn dan één of twee bladzijden. Aan de maatregelen kan een datum worden gekoppeld waarop ze moeten zijn uitgevoerd.

Keuzewijzer Stofvrij Werken

Uit het PAGO (de medische keuring bij de arbodienst) blijkt dat veel werknemers in de bouwnijverheid melding maken van een te hoge blootstelling aan stof. Uit een inventarisatie van Arbouw blijkt bovendien dat de beschikbare afzuigapparatuur vaak niet past op het gebruikte handgereedschap. Soms is de apparatuur ook niet geschikt voor de verwerking van het soort stof dat vrijkomt. Met de nieuwe digitale Keuzewijzer Stofvrij Werken van Arbouw kan op eenvoudige wijze de juiste match worden gemaakt. Door het invoeren van de gegevens van het gereedschap en het soort materiaal dat moet worden bewerkt, selecteert de Keuzewijzer automatisch de meest geschikte afzuigapparatuur. Ook worden alternatieven gegeven als stofafzuiging niet de beste maatregel is, maar bijvoorbeeld beter voor (water)verneveling kan worden gekozen. De Keuzewijzer is in eerste instantie bedoeld voor inkopers en werkgevers van bedrijven in de sector afbouw en onderhoud. Arbouw ontwikkelde het product in opdracht van de werkgeversen werknemersorganisaties.

Foto: Ton Borsboom

www.stofvrijwerken.nl

Een belangrijk bijkomend voordeel van het werken met de RI&E MKB Bouwnijverheid betreft de toetsing van de verplichte documenten door een arbodienst. Deze toets vervalt wanneer u een goedgekeurd (branche)instrument zoals de RI&E MKB Bouwnijverheid gebruikt. Dit geldt voor bedrijven tot en met 25 werknemers.

Arbouw I

nfolijn Voor alle vragen o ver gezo veilig we nd en rken is d e Arbouw op werkd Infolijn agen tuss en 9.00 e uur besc n 17.00 hikbaar via telefo mer 0341 o nnum-466222. Handig, moment e op elk n voor elk e vraag. U uw arbov raag ook kunt per mail info@arbo stellen: uw.nl

Download de RI&E MKB Bouwnijverheid van www.arbouw.nl. Telefonisch of per mail bestellen kan ook (tel. 0341-466200 / [email protected]).

september 2009

7

Thema

Preventiemedewerkers

PISA

PISA staat voor Productgroep Informatie Systeem Arbouw. Het digitale instrument bevat relevante informatie over bouwmaterialen en -producten, zo’n 4500 in totaal. De informatie staat op de zogenoemde productkaarten en subgroepkaarten. Door deze kaarten te raadplegen weet u precies wat de gezondheidsrisico’s zijn, welke preventieve maatregelen nodig zijn en hoe het product moet worden opgeslagen. De kaarten zijn een bruikbaar hulpmiddel bij het geven van instructie aan uw werknemers. Daarnaast kan met PISA heel gemakkelijk een toxische stoffenregister worden gemaakt en beheerd. PISA kunt u gratis downloaden van www.arbouw. nl. Telefonisch of per mail bestellen kan ook (tel. 0341-466200 / [email protected]).

Toolboxen kant-en-klaar

In het kader van VCA (twee sterren) zijn alle gecertificeerde bedrijven verplicht met enige regelmaat een toolboxmeeting te houden. Tijdens deze bijeenkomst wordt meestal één specifiek onderwerp behandeld. Arbouw heeft daarom kant-en-klare toolboxen over uiteenlopende onderwerpen. Er zijn toolboxen over onder meer afgeschermd werken, lawaai en lichamelijke belasting. Elke versie bestaat uit een powerpointpresentatie met een begeleidende tekst (per sheet) en een overzicht van de belangrijkste aandachtspunten. Het materiaal is gratis te downloaden via de werkgeversingang van www.arbouw.nl bij het onderdeel Tools. Er zijn toolboxen over de volgende onderwerpen: • Afgeschermd werken • Lawaai • Lichamelijke belasting • Kitverwerken • Trillingen • Werken met epoxy’s • Werken met ladders • Gevaarlijke stoffen • Werken met grondverzetmaterieel

Meer instru produ en and menten ere cten vindt van Arbo www u op uw

.arbo uw.n

l

Vragenlijst arbodienstverlening

Op zoek naar een arbodienstverlener, maar ziet u door de bomen het bos niet meer? Wilt u uw huidige arbodienstverlener eens tegen het licht houden? Met de Vragenlijst arbodienstverlening helpt Arbouw het kaf van het koren te scheiden. Met de vragenlijst kunt u zowel de arbodienst als de (zelfstandige) arbodeskundige en bedrijfsarts beoordelen. Op de lijsten staan vragen als: wordt de kennis en ervaring van de arbodienstverlener ook daadwerkelijk voor uw bedrijf ingezet, kunt u gebruikmaken van een eigen bouwteam met een vast aanspreekpunt en heeft de arbodienstverlener een raamovereenkomst met uw brancheorganisatie? Er is een versie voor MKB-bedrijven in de sector afbouw en onderhoud en een versie voor de gespecialiseerde aannemers en de MKB-bedrijven in de B&U en infra. U kunt de vragenlijsten downloaden via de werkgeversingang op www.arbouw.nl. Beide versies van de lijsten staan bij Medische keuringen bij de arbodienst (links op uw scherm).

8

september 2009

Gratis digitale nieuwsbrief

Preventiemedewerkers die periodiek op de hoogte willen blijven van de ontwikkelingen op het gebied van de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid, kunnen zich aanmelden voor de digitale nieuwsbrief van Arbouw. Dat kan op www.arbouw.nl (bij Nieuwsbrief). Onderwerpen van de nieuwsbrief zijn onder andere de veranderende wet- en regelgeving, arbovriendelijke hulpmiddelen en de producten van Arbouw.

Handboek Arbeidsmiddelen

Het digitale Handboek Arbeidsmiddelen van Arbouw helpt de bedrijven bij het onderhoud van de arbeidsmiddelen. Met behulp van het handboek en de bijgevoegde checklijsten kunt u de arbeidsmiddelen uit de klassen 0, 1 en 2 zelf inspecteren. De publicatie is gratis te downloaden van www.arbouw.nl bij het onderdeel Tools.

Arbovriendelijke hulpmiddelen

Op de website www. arbovriendelijkehulpmiddelen.nl staat een schat aan informatie over arbovriendelijke hulpmiddelen voor de bouwnijverheid. In totaal vindt u er zo’n 350 hulpmiddelen die het werk lichter, veiliger of minder stoffig maken. Deze zijn alfabetisch, per bouwberoep en per taak gerangschikt. Zo vindt u bij wegwerkzaamheden onder andere de putdekselhevel, het overdrukfiltersysteem en de mechanische afreibak voor zandbanen. Bij dakbedekkingen: de aluminium dakrandbeveiliging, het snoerloze spijkerapparaat en de dakpannencassette. Een hulpmiddel nodig? Kijk dan op www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl!

Preventiemedewerkers verenigt u! In de meeste bedrijven opereert de preventiemedewerker alleen. Dan ontbreekt het klankbord dat bijvoorbeeld de metselaar op de steiger wel heeft. Desondanks zijn er maar weinig preventiemedewerkers die specialistische arbobijeenkomsten bezoeken, blijkt uit onderzoek van Arbouw. Toch zijn de bijeenkomsten een belangrijk platform voor kennisuitwisseling.

nuttig. ‘We zijn een klein bedrijf. Er ligt veel op mijn bordje. Ik moet van alles wat weten, dus wil ik niets missen.’ Moerland is een van de aanwezigen in Tilburg. Voor hem hebben de bijeenkomsten duidelijk wél een netwerkfunctie. ‘Regelmatig ontmoet je er mensen van collega-bedrijven’, zegt hij. ‘Het komt dikwijls voor dat je nadien over bepaalde kwesties nog een paar keer telefonisch contact

Beleidsmedewerker Yvonne van Zijl van Bouwend Nederland kan een teleurgestelde blik niet onderdrukken. ‘Misschien ligt het aan de drukke tijd zo vlak voor de bouwvak dat de belangstelling voor een middag als deze niet erg groot is’, zegt ze. De bijeenkomst voor arboprofessionals op 23 juni bij 100% Bouw in Tilburg is zojuist afgelopen. Het zou een uitstekende gelegenheid zijn om nog wat na te praten met geestverwanten, maar de deelnemers zijn net zo snel vertrokken als ze gekomen zijn. ‘Geeft niet’, verzucht Van Zijl. ‘Deze mensen hebben in elk geval de moeite genomen om te komen. Er kwam zelfs iemand helemaal uit Zuid-Limburg. Bovendien deden de mensen actief mee. Dat is goed om te zien.’

23 juni staat niet op zichzelf. Nog niet erg veel preventiemedewerkers zijn vaste bezoeker van bijeenkomsten over arbeidsomstandigheden. Arbouw deed onderzoek naar de wensen en behoeften bij deze groep. Hiervoor werden ruim zevenduizend preventiemedewerkers benaderd. 1515 van hen vulden de online enquête in. Slechts een klein deel blijkt naar bijeenkomsten te gaan; 30% gaat nooit, 59% een tot drie keer per jaar. Peter Moerland van het infrabedrijf Gebroeders Moerland uit St. Annaland vindt het bezoeken van arbobijeenkomsten in elk geval wel

Foto: Victor van Breukelen

Aan het programma heeft het in elk geval niet gelegen. Er is een interessante presentatie over de Richtlijn Steigers. De tweede voordracht betreft de hoge werkdruk in de bouw, zoals onder uitvoerders. Een vertegenwoordiger van het CSR Centrum vertelt wat het betekent om een burn-out te hebben en waarom het belangrijk is de signalen vroegtijdig te herkennen.

hebt. Soms gaat dat over arbozaken, maar soms ook niet. Zoals laatst over het automatiseren van onze loonbetaling. Aan de antwoorden heb ik echt iets gehad. Ook in die zin zijn de bijeenkomsten zeer nuttig.’

september 2009

9

Thema

Preventiemedewerkers

Veiligheidsindex Bouw zet veiligheid op de kaart Met de Veiligheidsindex Bouw van Arbouw brengen bedrijven in de bouwnijverheid zelfstandig de veiligheid op hun bouwplaatsen in kaart. Na een succesvolle proef is in 2008 door het bestuur van Arbouw besloten om het instrument in het najaar van 2009 landelijk te introduceren. Met de Veiligheidsindex Bouw verbetert de veiligheid en leren werknemers beter naar hun werkomgeving kijken. Maar liefst 72% van de deelnemers aan de proef zag verbeteringen optreden. De organisatie van de Veiligheidsindex Bouw ligt op verzoek van werkgeversen werknemersorganisaties in handen van Arbouw. Het instrument is geschikt voor de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U) en de infra. De organisaties in deze sectoren willen dat er meer gebeurt om het aantal ongevallen terug te dringen. De introductie van het instrument heeft reeds plaatsgevonden, op 9 juni tijdens een bijeenkomst voor preventiemedewerkers van de bij Bouwend Nederland aangesloten bedrijven. Louis Groen van Arbouw doet er de ins en outs van het instrument uit de doeken. ‘Het is gewoon heel nuttig om de bouwplaats met regelmaat te screenen op veiligheid’, zegt hij. ‘Dat verhoogt het veiligheidsniveau en maakt de mensen weer bewust.’ Uit onderzoek van Arbouw blijkt dat werknemers zich nu nog in geringe mate bewust zijn van het gevaar dat hen op de bouwplaats omringt. Slechts 14,1% van het bouwplaatspersoneel herkent de onveiligheid (Arbouw 2007). ‘De Veiligheidsindex Bouw zou een middel kunnen zijn om dit inzicht onder de werknemers te vergroten’, zegt Ed Leuven van Heembouw uit Noordwijkerhout tijdens de pauze. ‘Als bedrijf zijn we op de goede weg, maar ik geloof dat het altijd beter kan. Er treedt nu eenmaal snel een zekere werkblindheid op. Dat is een grote oorzaak van onveiligheid.

10

september 2009

Meer bewustwording en betrokkenheid bij de werknemers kan de kans hierop verkleinen.’ Voor Vivian Baars van aannemingsbedrijf Ooijevaar uit Alkmaar zou de Veiligheidsindex Bouw een ‘extraatje’ zijn, bovenop de inspanningen die het bedrijf al doet om de veiligheid te verbeteren. Het bedrijf is VCA-twee sterren gecertificeerd. ‘Dat betekent dat we al werkplekinspecties doen.’ Ook volgens Baars is de scherpte, of eerder het verlies daarvan, van grote invloed op het niveau van de veiligheid. ‘Het is namelijk heel moeilijk om altijd alert te blijven. We plegen overleg en houden toolboxmeetings om de mensen hierop te attenderen.’ Actief aan de slag Met de Veiligheidsindex Bouw wordt telkens weer aandacht gevraagd voor de veiligheid. Met het instrument kunnen bedrijven en hun werknemers actief aan de slag om deze te verbeteren. De werking laat zich eenvoudig uitleggen. Wekelijks doen bij voorkeur twee werknemers bij toerbeurt een ronde over de bouwplaats. In ongeveer een half uur brengen zij met een checklist de correcte en niet-correcte uitvoeringen op zes aandachtsgebieden in kaart, waaronder machines, gereedschappen, steigers en ladders. Elke goede en elke ontbrekende maatregel wordt geturfd. Zo wordt het

mogelijk de veiligheid in een betrouwbare en objectieve score weer te geven. Beter scoren Doordat de feitelijke veiligheid inzichtelijk wordt gemaakt, kunnen gericht maatregelen worden genomen. Het doel is het verbeteren van de veiligheid en het voorkomen van ongevallen. Door het bedrijf kan daarnaast aan benchmarken worden gedaan. De scores op basis van de bevindingen kunnen online worden ingevoerd, waarna een vergelijking met andere (eigen) bouwplaatsen mogelijk is. Het is tevens mogelijk om de scores af te zetten tegen de gemiddelden van de sector en branches. Dit kan de bedrijven extra stimuleren maatregelen te nemen om beter te scoren. Bovendien kan met de toolboxmeeting beter worden aangesloten op de tekortkomingen op de bouwplaats. Werken met de Veiligheidsindex Bouw vergroot het bewustzijn en het kennisniveau onder een brede groep mensen, omdat telkens een wisselend duo de observaties doet. Maatregelen krijgen meer draagvlak doordat de werknemers zelf de noodzaak hebben kunnen ervaren. Succesvolle proef Om de effectiviteit van de Veiligheidsindex Bouw in de praktijk te testen, is in 64 bouwbedrijven gedurende enkele maanden met het instrument gewerkt. 61

Foto: Ton Borsboom

Turf het aantal correcte en niet-correcte uitvoeringen van de valbeveiliging

bedrijven hebben deelgenomen aan de evaluatie. Tijdens de proef zag bijna driekwart een daadwerkelijke verhoging van het veiligheidsniveau. 93% van het bouwplaatspersoneel vindt de Veiligheidsindex Bouw een gebruiksvriendelijk instrument. Maar liefst 85% van de werkgevers vindt het nuttig om online zijn scores in te voeren en te vergelijken. Ook denkt men een bijdrage te leveren aan de kennis bij de medewerkers. Veiligheid wordt bovendien een gespreksonderwerp; de Veiligheidsindex Bouw zet het onderwerp periodiek op de kaart. Mede door de positieve reacties zal de Veiligheidsindex Bouw in 2009 breed worden ingevoerd. Werkgevers en werk-

nemers vertegenwoordigd in het bestuur van Arbouw hebben Ja gezegd tegen de landelijke introductie van het instrument. De organisaties zijn ervan overtuigd dat de Veiligheidsindex Bouw de veiligheid verhoogt en het aantal ongevallen daadwerkelijk zal terugdringen. Het Arbouwbestuur hoopt dan ook dat zo veel mogelijk bedrijven uit de B&U en de infra ermee gaan werken. In de toekomst zal daarom actief en in samenwerking met de brancheorganisaties bekendheid aan de vele aantrekkelijke mogelijkheden worden gegeven. Dit gebeurt met instructiebijeenkomsten voor uitvoerders, preventiemedewerkers en KAM-coördinatoren.

De Veiligheidsindex Bouw zal dit najaar voor alle bouwbedrijven beschikbaar zijn. Via de nieuwsbrief van Arbouw voor preventiemedewerkers wordt de precieze datum bekendgemaakt. Aan het gebruik van de Veiligheidsindex Bouw zijn geen kosten verbonden. Het complete pakket kunt u in het najaar bij Arbouw bestellen. Dit is kosteloos. De meeste onderdelen, zoals de scoreformulieren en handleidingen, toolboxen, oefenspellen en de introductiefilm kunt u downloaden. Naast de papieren turflijsten kunt u werken met een PDA, waarvoor de software eveneens kan worden gedownload. De PDA zelf wordt niet gratis verstrekt.

september 2009

11

Preventiemedewerkers

Fotografie: Ton Borsboom

Thema

12

september 2009

Bouwplaatsbezoek werpt vruchten af Ton Kool verzorgt de arbozaken voor de 130 mensen van het 85-jarige familiebedrijf Van Bekkum uit Hooglanderveen. Timmerlieden, metselaars en opperlieden. Jongens met hart voor het bedrijf, hun collega’s en natuurlijk voor het werk, dat altijd door moet gaan. Misschien wel daardoor hebben ze wat minder oog voor de dagelijkse risico’s op de bouw. ‘Het niveau van de veiligheid gaat vooruit, maar er moet nog wel wat aan de houding van de mensen verbeteren om de laatste stap te maken.’ Kool legt maandelijks bezoeken aan de bouwplaats af om de mensen op de gevaren te wijzen. Feitelijk veranderde er niet zo veel op de dag dat Ton Kool preventiemedewerker werd. Zoals zo veel KAM- en arbocoördinatoren kreeg hij de functie er op papier bij. Zeventien jaar geleden stroomde Kool bijna automatisch door van de afdeling Klantenwerk en klachtenafhandeling in de op dat moment geheel nieuwe KAM-functie. Kool: ‘Voor die tijd was in het bedrijf helemaal geen aandacht voor bijvoorbeeld het verzuimbeleid, net als in veel andere bedrijven trouwens. Er was toen nog een collectief gedragen sociaal vangnet, dus terugdringen van het verzuim had niet de eerste prioriteit. Mijn interesse had het toen al wel. Ik ben zelfs een keer spontaan in de auto gestapt naar iemand die al bijna een jaar ziek thuis zat. Ik wilde wel eens weten hoe het met hem ging.’ Kool zelf noemt het zijn ‘softe kant’, de interesse die hij van nature heeft in de mens áchter de werknemer. Dit is ook de reden dat hij zijn werk al zo veel jaren met plezier doet. Er is nu eenmaal een hoger doel te bereiken, namelijk ervoor zorgen dat alle mensen van de bouw dagelijks gezond en wel naar vrouw en kinderen terugkeren. Nog een mooi voorbeeld is vlak buiten de muren van het bedrijf te zien. Daar snoepen enkele wilde fazanten van een hoopje kippenvoer. ‘Dat heb ik gestrooid, ja’, zegt Kool. ‘Hooglanderveen

was altijd omgeven door veel weide. Die is nu langzaam aan het verdwijnen (vanwege de nieuwe wijk Vathorst in het aangrenzende Amersfoort, red.). Het is eigenlijk heel triest. Deze dieren kunnen nergens naar toe.’ Laag verzuim Inmiddels houdt Kool zich bij Van Bekkum al bijna twee decennia bezig met de arbeidsomstandigheden. Zijn belang-

Het verzuimbeleid krijgt steeds meer aandacht rijkste verworvenheden? ‘Dat zijn ongetwijfeld het ISO- en het VCA-traject’, zegt hij met gepaste trots. De aandacht voor de arbeidsomstandigheden werpt inmiddels vruchten af. Het verzuim is laag te noemen: 4 procent voor het bouwplaatspersoneel en een meldingsfrequentie in het totale bedrijf van 1,04. Kool: ‘Het zou mooi zijn om deze cijfers nog verder omlaag te brengen. Maar je kunt je afvragen of de bodem al niet is bereikt. Een griepje hier en daar of een verzwikte enkel opgelopen tijdens het voetballen, daar doe je niet zoveel tegen.’ Toch kan het altijd beter. Veiliger. Eigenlijk zou Kool zich nog meer willen richten op de houding en mentaliteit van de

mensen op de werkvloer. Er wordt wel eens nonchalant te werk gegaan, vindt hij. Dat is jammer. Dit doet immers de inspanningen om de arbeidsomstandigheden te verbeteren voor een groot deel teniet. ‘Laatst nog blesseerde een werknemer zijn vinger omdat hij materiaal doorzaagde met een stuk gereedschap dat er helemaal niet voor is bedoeld. De instructie is gegeven, maar soms gaan mensen heel eigenzinnig aan de slag.’ Om het oog op de praktijk te houden, bouwt Kool graag structureel controlemomenten in om te zien hoe het arbobeleid in de praktijk uitpakt. Onaangekondigd loopt hij elke maand gewapend met potlood en checklijst alle bouwplaatsen af, samen met de leidinggevende op de bouwplaats en daarnaast conform VCA ook twee keer per jaar met de directeur aan zijn zij. Meteen wordt ook de begeleiding van de aanwezige leerlingen beoordeeld. Gemiddeld genomen ligt de veiligheid op een hoog niveau. Toch noteert Kool soms ook onveilige situaties, zoals acuut valgevaar en het niet dragen van de helm. ‘Kijk’, zegt Kool terwijl hij wijst op een keurig ingebonden verslag van een eerder gehouden bezoek aan een bouwplaats. ‘Op deze foto is te zien hoe een verdiepingsvloer met lint is afgezet. Maar een lint is natuurlijk geen valbeveiliging. De uitvoerder is op het feit

september 2009

13

Thema

Preventiemedewerkers

aangesproken. Vaak hoor je: dat is nou net als jij langs komt. Gelukkig is er nooit discussie over het wel of niet voldoen aan de regels. Anders dan bijvoorbeeld de kwaliteit is er geen onduidelijkheid over de letter van de wet.’ Relativisme en humor De werkplekbezoeken hebben een onmiskenbaar positief effect op het niveau van de veiligheid, meent Kool. Van een verslapping van de aandacht of zelfs stoppen is dus geen sprake. ‘Door ze elke maand te doen, merk je echt verbetering. Het zorgt voor een continue bewustwording. Want Ton kan elk moment komen. Dus laten we het maar in orde maken. Het is het resultaat dat telt.’ Kool loopt echter niet als een soort arbeidsinspecteur over de bouwplaats. Dat zou weer averechts werken. ‘Je moet een ook beetje kunnen relativeren. Je zou denk ik als KAM-coördinator behoorlijk gefrustreerd raken als je het allemaal perfect wilt hebben. Je moet ook niet op alle slakken zout leggen, want het werk moet wel werkbaar blijven. Ik probeer mijn verhaal soms ook met wat humor te verpakken. Bedankt dat jullie wat hebben laten zitten, zeg ik wel eens. Dan ben ik niet voor niets gekomen. Als er iets niet klopt vraag ik altijd vriendelijk of het kan

14

september 2009

worden opgelost, maar ik kan ook streng zijn. In het geval van een ontbrekende leuning, open sparing of ontbrekende brandblusser blijf ik net zo lang staan totdat het voor elkaar is.’ Soms voelt Kool zich toch een beetje een politieagent. ‘Als ik weg ben zullen ze onderling best over mij praten. Zo van: had Ton nog wat te zeuren? Dat hoort

‘Bedankt dat jullie wat hebben laten zitten, zeg ik wel eens. Dan ben ik niet voor niets gekomen.’ nu eenmaal een beetje bij de rol die ik heb. Die van de veiligheidsman, het politieagentje. Je komt er tenslotte om te controleren. Aan de andere kant zien de mensen mij als vertrouwenspersoon. Voor vragen over arbozaken, maar ook op het gebied van personeelszaken. Hier ga ik in principe niet over, maar ik zorg wel dat de boodschap bij de juiste persoon terechtkomt. Ik zeg wel eens: van de drie vestigingen (in Hooglanderveen, Amersfoort en Houten, red.) ben ik de enige die iedereen ziet en spreekt. Ik zie

mezelf als een schakel tussen kantoor en de mensen die buiten werken.’ Tijdsdruk In de meest ideale situatie komt de wil om het werk gezond en veilig te doen uit de mensen zelf. Hiervan is Kool stellig overtuigd. ‘Nu is de tijdsdruk nog vaak een bepalende factor om de maatregelen niét te nemen. Als preventiemedewerker moet je hierop blijven hameren. Ik benadruk vaak dat het om hun eigen veiligheid gaat. Het is ook gewoon een kwestie van goed organiseren. Als je vloeren legt, moet je daar achteraan meteen het materiaal voor de randbeveiliging hijsen.’ Ongevallen wil Kool te allen tijde zien te voorkomen. ‘Gezond en veilig werken is gewoon heel belangrijk. Een ongeval veroorzaakt veel leed. Dat wil je niet meemaken. Een ongeval heeft ook grote impact op de rest van het personeel, de uitvoerder voorop. Want die voelt zich natuurlijk verantwoordelijk. Er hangt dan zo’n hele deken over de bouwplaats, zo van: er is iets gebeurd. Ook is er dan fikse economische schade voor het bedrijf. Met de loondoorbetalingsplicht van twee jaar is langdurig verzuim gewoon een forse kostenpost.’

Arbouw geeft vier bioscoopbonnen van 20 euro weg! Los de puzzel op, zet het woord dat in de gele blokjes (in de leesrichting) verschijnt op een briefkaart en stuur die vóór vrijdag 2 oktober 2009 naar Arbouw, redactie Arbouw Pijlers, Postbus 213, 3840 AE Harderwijk of e-mail het antwoord naar [email protected]. Vergeet niet ook in een e-mail uw volledige adresgegevens te noteren. De winnaars worden in het volgende nummer bekendgemaakt.

Horizontaal 1. Hoofd 3. Op die manier 4. Uit bed 6. West-Europeaan 8. @ 10. In de stad is weinig ruimte voor ........ kinderen 13. Leidster van een groep welpen 14. Doctor (afkorting) 16. Happening 18. Land in Noord-Afrika, tussen Marokko en Tunesië 22. + 25 horizontaal: Asbest, kwartsstof, dieselrook en dergelijke 23. Jaloezie 25. Zie 22 horizontaal 26. Tussen ma en wo 27. Laagwater 29. Beat .., Michael Jackson 30. De kans om door een auto of trein geramd te worden 35. 0,1 gram 36. Te zijner tijd (afkorting) 37. Griezelige 39. Als het ware (afkorting) 42. Vallen mussen vanaf als het heet is 43. Safety 48. Wordt genomen ter bevordering van gezond- en veiligheid op het werk 50. Noordwest (afkorting) 51. Voorkomt dat bouwvakkers te veel stofdeeltjes inademen

Verticaal

ARB 2239

COPYRIGHT STUDIO STEENHUIS

1. Frisse 2. Langste rivier van Italië 3. Het afwezig zijn om gezondheidsredenen 5. Smalle weg voor voetgangers en fietsers 7. Verslag 9. Er is veel .. doen 11. Schietgeluid 12. Is iemand die niet doet wat hij moet doen 14. Grond waarin je wegzakt 15. Welgestelde 17. Bijna weekend 19. ..... klasse! 20. Twee enen 21. 1 24. Projectieplaatje 28. In het ijs gehakt gat 31. Nieuwe Testament (afkorting) 32. Volwasseneneducatie (afkorting) 33. Plant met dikke, puntige bladeren 34. Elasticiteit 35. Ligbanken 38. Deel van de borstkas 39. O, zit dat zo! 40. De tegenwoordige tijd (twee woorden) 41. Wij in het Duits 44. Peulvrucht 45. Gebladerte 46. Onbeschadigd 47. Mengsel om te bakken 49. Zwaar en moeilijk bewegend

september 2009

15

BEN JIJ KWARTSSTOFVRIJ? KIJK OP WWW.KWARTSSTOFVRIJ.NL EN DOE DE STOFTEST!