VERZORGINGSINSTELLINGEN MODULE 1

       

VERZORGINGSINSTELLINGEN  MODULE 1 

      WIE DOET WAT BIJ INGRIJPENDE EVENTS OF CALAMITEIT? 

      An Martens,  Klinische psychologe, Ziekenhuis Oost‐Limburg                          Prenne  18 september 2012  Kursaal Oostende  PREBES VZW  |  DIESTERSTERSTEENWEG 88  |  3510 KERMT  | TEL 011 28 83 40  |  FAX 011 28 83 49  [email protected]  |  WWW.PREBES.BE  |  IBAN BE24 6451 1932 9738  |  BTW BE 0424 273 050 

9/08/2012

Ingrijpende events Ingrijpende  g jp events Wie doet wat?  Psychosociale opvang en nazorg An Martens Klinisch psycholoog Ziekenhuis Oost‐Limburg [email protected]

Programma 

Bronnen:  www.thehumanlink.be, www.traumaopvang.com  

1

9/08/2012

Uitgangspunten bij opvang en nazorg  Doelstelling van goede opvang en nazorg  Het vergroten van een gevoel van veiligheid  Het bieden van deskundige en effectieve opvang en  begeleiding aan betrokken medewerkers  Vroegsignalering van dreigende verwerkingsproblematiek  van dreigende verwerkingsproblematiek  Het beperken van vervolgschade van incidenten voor  zowel de medewerker als de organisatie 

Uitgangspunten bij opvang en nazorg   Efficiënte zorg die men geeft bij  p g normale reacties op abnormale gebeurtenissen  ≠  Debriefing (gericht op feiten & handelingen) ≠  Therapie  Preventief  Bevorderen van goede reïntegratie in de werksituatie  met aandacht en zorg voor de normale tijd die nodig  is om te verwerken. 

2

9/08/2012

Ingrijpende events Op de werkvloer 

Confrontatie met levensbedreigende omstandigheden Ongeval  Agressie (fysiek, verbaal)  Ramp: brand, overstroming Suïcide, suïcidepoging Overval, diefstal, inbraak Seksuele intimidatie, seksueel misbruik

     

In de privésfeer met invloed op de werkvloer   

Overlijden van een collega Suïcide/Suïcidepoging van een collega Zware ziekte, ongeval,…

Ingrijpende events

Hoe ingrijpend  is ingrijpend?

Invloed van het individu      

Eigen situatie, levensfase, gezinssituatie,… Eigen traumatisch verleden Eigen traumatisch verleden Stress, overspanning, … Copingmechanisme Schuldgevoel …

Invloed van de situatie      

Graad van onverwachtheid Graad van machteloosheid Duur en ernst Graad van betrokkenheid, nabijheid Oorzakelijke factor (gevoel van verantwoordelijkheid) …

3

9/08/2012

Eerste Opvang  1e opvang : zo snel mogelijk  Diensthoofd/Hoofdverpleegkundige komt ter plaatse p g g p  Bieden van emotionele en praktische ondersteuning     

Veiligheid verzekeren  Richten op basisnoden Emotionele ondersteuning (luisteren) Praktische ondersteuning (orde scheppen, NOOD AAN INFORMATIE)

 Informeren over verder verloop van de nazorg, afspraak maken voor nazorg  Gegevens (naam/telefoonnr) noteren van betrokkenen  G ( /t l f ) t b t kk Iedereen betrokken bij  of  getuige van het incident

Eerste Opvang Wat wel?

Wat niet? 

• Zelf kalm Zelf kalm blijven

• Overstelpen met eigen emoties Overstelpen met eigen emoties

• Accepterende houding

• Evalueren

• Troost bieden (nabijheid)

• Beschuldigen, ontschuldigen

• Comfort bieden (drinken, warmte)

• Eigen ervaringen geven 

• Assisteren bij problemen oplossen  • Minimaliseren, overschatten (meegaan in ‘praktisch denken’) • Kans geven om te ontladen

• Intrusief, suggestief, emoties  bevragen en uitlokken • Dingen beloven die niet kunnen 

Niet iedereen heeft hetzelfde nodig

4

9/08/2012

Nazorgfase : Nazorgteam Opvanger     

Leidinggevende C ll Collega  Preventieadviseur Psycholoog  … 

Nazorger   

 Noodzakelijke deskundigheidsbevordering

Kennis van normale en verstoorde verwerking Kennis van normale en verstoorde verwerking Do’s & Don’ts Externe functie of interne medewerker ?  

1e Nazorggesprek  1e nazorggesprek : na 48 uur Door nazorgteam  

In groep/individueel  Geen technische debriefing, geen therapie

Doel    

Zicht krijgen op persoonlijke copingmogelijkheden van betrokkenen Zicht krijgen op verschijnselen die horen bij verwerkingsproces Aandacht voor  ‐ Opvang emoties (gedrag, gedachten, gevoel)  ‐ Psycho‐educatie P h d ti Inhoud     

Gebeurtenis, ervaringen en reacties bespreken + verloop gesprek Psycho‐educatie over het normale verloop van verwerking Reacties van de omgeving, bevorderen sociale steun Beïnvloeding op leven en werk

5

9/08/2012

Motiveren voor nazorg   Pro‐actieve houding   Steun van organisatie, leidinggevende  Moeilijkheden     

Weigering Ik heb geen problemen Angst voor groep Afwezigheden …

 Motiveren

Nazorggesprek Houding     

Stabiliteit > controle A d h Aandacht voor gevoel, gedachten en gedrag > feiten l d h d f i Niet te diepgaande interventies Meeleven <‐> afstand bewaren  Niet minimaliseren, niet dramatiseren

Vaardigheden    

Complementaire communicatie  Structureren  Opvangen van emoties  Normaliseren door psycho‐educatie

6

9/08/2012

Psycho‐educatie aan slachtoffers  Lichamelijke reacties   

Nachtmerries B ld Beelden, flashbacks fl hb k Vermijding (fysiek)

Psychische reacties       

Normale reacties  in de eerste 3 maanden  

Afnemend in intensiteit/frequentie Grote individuele verschillen

 Niet te snel pathologiseren Onzekerheid, angstig Aantasting van zelfwaarde, overtuigingen en idealen Aantasting veiligheidsgevoel Aantasting veiligheidsgevoel Schuldgevoelens Machteloosheid, kwaadheid Vermijding (emotioneel)

Herkennen van verschillende stressreacties A. B. C C. D. E.

Een normale onmiddellijke acute stressreactie Een normale acute stressreactie Een chronische stressreactie Een chronische stressreactie Een stagnerende stressreactie (PTSS) Een normaal verwerkt trauma

Casus 1.  Na twee weken zien we iedereen die betrokken geweest is bij het ongeval met de  tankwagen terug in een groepsgesprek. Er is een begrijpende sfeer en het lucht  iedereen op om er onderling over te kunnen praten.  Alleen Luc laat weinig van zich horen. Tijdens het gesprek zegt hij weinig.  Ook daarbuiten praat hij er niet met zijn collega’s over. Hij doet alsof het  hem allemaal koud laat. 

7

9/08/2012

Herkennen van verschillende stressreacties A. B. C C. D. E.

Een normale onmiddellijke acute stressreactie Een normale acute stressreactie Een chronische stressreactie Een chronische stressreactie Een stagnerende stressreactie (PTSS) Een normaal verwerkt trauma

Casus 2. Maanden geleden was Frederik getuige van een ongeval.  Hij vertelt dat hij sinds een week flashbacks heeft. Hij voelt zich schuldig over  zijn reactie tijdens het incident. Misschien had hij het anders moeten aanpakken  op dat moment? Gelukkig helpen de slaappillen redelijk goed.  Toch denkt hij erover om van baan te veranderen. Wegenwerker is toch maar een  gevaarlijke job

Normaliseren van de verschillende stressreacties  Oefening “ Ik was na de overval eigenlijk verschoten van  de enorme spierspanning die ik de dagen erachter  opmerkte. Zo een spierpijn! Precies alsof ik  een enorme krachtinspanning gedaan had  en ik ben nog steeds zo moe… “ 

8

9/08/2012

Inhoud 1e Nazorggesprek  Introductie  “ Als we iets meemaken zoals zo’n overlijden, dat buiten het alledaagse valt,  dan is dat niet evident Dit zijn gebeurtenissen waar iedereen geschokt van dan is dat niet evident. Dit zijn gebeurtenissen waar iedereen geschokt van  zou zijn. Dan is het belangrijk om dit goed te verwerken en hier even bij stil te  staan.  Belangrijk om te bespreken is hoe jij het ervaart en dat hier eigen gevoelens  en gedachten aan bod kunnen komen. Daarom maken we daar nu samen tijd  voor, om te kijken hoe het voor jullie was en hoe jullie er mee om gaan.  We reageren vaak niet op dezelfde manier, en dus kunnen er grote  verschillen zijn in hoe elk van jullie er mee om gaat verschillen zijn in hoe elk van jullie er mee om gaat. Ik ben door het ziekenhuis gevraagd om dit met jullie te bespreken. Daarnaast is het belangrijk dat jullie weten dat wat jullie hier vertellen we ook  binnen deze groep houden. “

Inhoud 1e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek  Gebeurtenis  Wat is er voorgevallen  Hoe heb jij het ervaren: wat gevoeld, gedacht, gedaan  Hoe ben je ermee omgegaan?  Hoe gebeurt de verwerking  Hoe is het nu? Is er reeds afname van de vaak heftige eerste reacties

 Normale reacties/klachten nagaan  Hoe ben je opgevangen door de omgeving: informeren naar reacties?   Hoe verloopt de reïntegratie na het gebeuren? 

9

9/08/2012

Inhoud 1e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek   Gebeurtenis  Normale reacties/klachten nagaan 

      

! Psycho‐educatie

Slaapproblemen, nachtmerries ! Normaliseren  Plotse herinneringen door een trigger Verhoogde alertheid Grotere angst, gevoel van onveiligheid  Minder betrokken op het alledaagse, prikkelbaar Vermijding Overmatig piekeren Medicatie, alcoholgebruik 

 Hoe ben je opgevangen door de omgeving: informeren naar reacties?   Hoe verloopt de reïntegratie na het gebeuren? 

Inhoud 1e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek   Gebeurtenis  Normale reacties/klachten nagaan  Hoe ben je opgevangen door de omgeving: informeren naar reacties?  

 

Thuis In de organisatie Onmiddellijk erna, later en nu 

! Assertiviteit bevorderen 

 Hoe verloopt de reïntegratie na het gebeuren? 

10

9/08/2012

Inhoud 1e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek  Gebeurtenis  Normale reacties/klachten nagaan Hoe ben je opgevangen door de omgeving: informeren naar reacties?   Hoe verloopt de reïntegratie na het gebeuren?  

 

Functioneren als werknemer Functioneren als werknemer Was er afwezigheid, ziekte?  Veiligheidsmiddelen? 

1e Nazorggesprek in de praktijk 

11

9/08/2012

Debriefing Debriefing  Feiten en handelingen in het kader van welzijn op het werk g j p  Door preventieadviseur  Chronologische doorloop van de feiten met als doel mogelijk handvaten te  krijgen ter preventie van de gebeurtenis of ter verbetering van het verloop  van de gebeurtenis 

Overleg met NZT om eventuele zorgpunten rond  bepaalde betrokkenen door te geven 

Schuldervaring, schuldtoekenning vanuit groep,  verantwoordelijkheidservaring, …

2e Nazorggesprek 2e nazorggesprek : na 14 dagen  Door nazorgteam g  

In groep of individueel telefonisch  Door dezelfde nazorgers als 1e gesprek 

Doel    

Zicht krijgen op evolutie van klachten  Letten op moeilijkheden (bv. vermijdingsgedrag) Copingvaardigheden aanreiken 

Inhoud     

Gebeurtenis, ervaren en reacties bespreken  Psycho‐educatie over het normale verloop (normaliseren) Reacties van de omgeving, bevorderen van sociale steun Beïnvloeding op het leven en werk 

12

9/08/2012

Inhoud 2e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek  Inleiding   Peilen naar verloop van de reacties: evolutie van klachten en verwerking ! Verandering in intensiteit, frequentie

 Informeren over de verwerking en verloop van stressreacties Informeren over gezonde copingmechanismen  Informeren over gezonde copingmechanismen  Nagaan van reïntegratie op het werk

3e Nazorggesprek 3e nazorggesprek : na 1,5 maand  Door nazorgteam g  

In groep of individueel telefonisch  Door dezelfde nazorgers als 1e gesprek 

 Doel   

Detectie van kwetsbare personen Welke klachten blijven nog over

Inhoud I h d  Overlopen ervaringen en reacties voorbije weken  Hoe verloopt de werkhervatting + reïntegratie  Integratie van het gebeuren in hun leven

13

9/08/2012

Inhoud 3e Nazorggesprek  Structuur van het gesprek  Inleiding   Peilen evolutie van klachten en verwerking + welke klachten blijven over?  ! Verandering in intensiteit

 Integratie van het gebeuren in hun leven   Bespreken van positieve en negatieve veranderingen in hun leven

 Reïntegratie op het werk  Afsluiten en eventuele doorverwijzing

Doorverwijzing op maat Posttraumatische stressstoornis ?      

Gevolg van schokkende gebeurtenis V h Verhoogde prikkelbaarheid, angst d ikk lb h id Psychosomatische klachten Herbeleving, flashbacks, dromen Vermijding (fysiek, emotioneel) Beperking dagelijks leven

Langer dan 3 maanden last,  zonder afname van reacties

Doorverwijzen naar … Doorverwijzen naar …    

Bedrijfsarts Huisarts Centrum Geestelijke Gezondheidszorg, privé psycholoog

14