verzorger(s)

De Tweede Fase in de bovenbouw havo

2015/2016

HAVO -3

informatie voor leerlingen en hun ouder(s)/verzorger(s)

Inhoudsopgave Inleiding Opzet van de Tweede Fase Havo De organisatie van het schooljaar Het keuzeproces Havo Het kiezen van extra vakken De zak-slaagregeling Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum e Profielkeuzeformulier 2 fase Havo Toelichting per vak: Nederlands Engels Frans Duits Geschiedenis Aardrijkskunde Economie Management & organisatie Wiskunde A Wiskunde B Wiskunde D Natuurkunde Scheikunde Biologie Kunstvak Informatica Maatschappijleer Levensbeschouwing Lichamelijke opvoeding

2 2 3 3 4 4 5 6 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

1

Inleiding Geachte ouder(s), beste leerlingen, De overgang van havo-3 naar havo-4 is een andere dan bijvoorbeeld van brugklas-2 naar havo-3. Het betekent een start in de bovenbouw en in de Tweede Fase. Wat de Tweede Fase betekent, welke dingen anders zijn dan in de vorige jaren, proberen we in dit boekje duidelijk te maken. Zo komen er een paar nieuwe brede vakken bij en komt er nog meer nadruk te liggen op het verwerven van vaardigheden, zoals zelfstandig leren, samenwerken enz.

Opzet van de Tweede Fase Havo Belangrijke kenmerken in de opzet van de Tweede Fase zijn: 

Leerlingen volgen een gemeenschappelijk deel, een profieldeel, een keuzevak en ondernemen activiteiten in het vrije deel.



Leerlingen voeren meer dan voorheen zelfstandig opdrachten uit: daaronder vallen praktische opdrachten, die becijferd worden en handelingsdelen, waaraan naar behoren deelgenomen moet worden. Voor maatschappijleer zou bijvoorbeeld een handelingsdeel kunnen zijn: het bezoek aan een rechtbank.



Het schoolexamen van de leerlingen start voor een aantal vakken al aan het begin van het vierde leerjaar. Er zijn vakken die alleen een schoolexamen kennen. Er is voor zo‟n vak geen centraal schriftelijk eindexamen: het eindcijfer van zo‟n vak is gebaseerd op de toetsen en praktische opdrachten die voor het vak worden afgelegd. Enkele vakken worden al afgesloten in het vierde leerjaar. De schoolexamencijfers komen aan het einde van havo 5 op de cijferlijst en tellen daar mee in de zak/slaagregeling. Voor andere vakken is er zowel een schoolexamen als een centraal eindexamen aan het eind van het vijfde leerjaar. De cijfers van het schoolexamen en het centraal examen worden dan gemiddeld om het eindcijfer van dat vak vast te stellen.



Alle leerlingen beginnen in de vierde klas met een profielwerkstuk. Onder begeleiding van een werkstukbegeleider wordt in een groep zelfstandig onderzoek verricht en verslag gedaan over een thema van tenminste één vak uit het totale pakket. Het profielwerkstuk wordt in periode 3 van het eindexamenjaar afgerond.



Aan het begin van elk schooljaar ontvangen de leerlingen een Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Daarin staat beschreven welke toetsen en opdrachten dat schooljaar gemaakt worden. Samen vormen zij het examendossier. Het is belangrijk dat toetsen en verslagen bewaard worden. In het PTA staat ook beschreven, hoe leerlingen toetsen kunnen herkansen. Leerlingen die niet aan de vereiste studielast komen, kiezen een extra vak of volgen één of meer keuzemodule(s).



De omvang van vakken is niet gelijk. Voor elk vak is de omvang uitgedrukt in een aantal studielasturen. Lessen, huiswerk, opdrachten maken, het voorbereiden van toetsen, het volgen van excursies e.d. vallen allemaal onder die studielast voor de Tweede Fase.



De cijfers voor een aantal „kleine‟ vakken worden op de diploma cijferlijst samengevoegd tot één combinatiecijfer. Het gaat hier om: maatschappijleer en het profielwerkstuk.

2

De organisatie van het schooljaar Net als in de onderbouw is het schooljaar opgedeeld in 5 periodes van ongeveer 6 of 7 weken. Elke periode wordt afgesloten met een zogenaamde schakelweek. In die week worden toetsen afgenomen en vinden ook andere activiteiten plaats, zoals excursies, praktische opdrachten of projecten. Keuzewerktijd (KWT) Op het ds. Pierson College werken we met het systeem van keuzewerktijd. Met dit systeem willen we de onderstaande doelen realiseren:  meer keuzemogelijkheden voor leerlingen;  meer gelegenheid om onderwijstijd efficiënt te gebruiken;  meer gelegenheid voor docenten om leerlingen extra hulp te geven of gericht te oefenen, als dat nodig is;  een, voor de leerlingen, compacter rooster met minder tussenuren en veel minder 7e en 8e uren. Hoe werkt KWT? Elke week is er, afhankelijk van het gekozen profiel, een programma van ongeveer 30 lesuren. Van die lesuren bestaat ongeveer 2/3 deel uit gewone lesuren. De resterende uren worden door de leerling gevuld met keuzewerktijd (KWT). Keuzewerktijdlessen zijn lessen, waarvoor leerlingen intekenen en waarin zij onder begeleiding van een vakdocent werken aan de taken, die zij volgens de studieplanner voor dat vak moeten uitvoeren. De studieplanner, waarin voor alle vakken weektaken staan, helpt om het schoolwerk te plannen. Soms is de instructie kort, soms zijn de studeeraanwijzingen uitgebreider. Er kan in de planner staan, wat leerlingen moeten doen in klassikale lessen en wat daarbuiten (KWT en huiswerk). Omdat elk vak voor ongeveer 3 uur per week op het rooster staat, zijn er voor dat vak 2 gewone contactlessen en 1 uur keuzewerktijd. Een leerling mag zelf de momenten van keuzewerktijd kiezen en ook welk vak hij/zij in de keuzewerktijd invult. Voor 2 uren mag ingetekend worden in het OLC, de stilteruimte of de studio‟s. De overige uren worden bij een vak ingevuld. Iedere donderdagmiddag tot 13.00 uur hebben leerlingen de mogelijkheid hun KWTrooster voor de volgende week in te vullen. Dat gebeurt met het computerprogramma CUP: de Contact Uren Planner. Dit kan op alle computers met een internetverbinding, dus ook op de computer thuis. CUP biedt ook docenten en mentoren inzicht in het „KWT-gedrag‟ van hun leerlingen. Maken leerlingen bijvoorbeeld eenzijdige of onlogische keuzes, dan worden zij hierop aangesproken.

Het keuzeproces havo In het derde leerjaar kiezen de leerlingen een profiel voor de Tweede Fase. De mentor verzorgt daarvoor (in samenwerking met de decaan) gedurende de eerste 3 periodes van het jaar keuzebegeleidingslessen. Hierin doen leerlingen onderzoek naar eigen capaciteiten, interesses, studiehouding en studievaardigheden. Het programma dat de leerlingen hier doorlopen kan ook thuis door de ouders worden gevolgd en begeleid, door inzage in het gebruikte schriftelijke materiaal, en via internet (www.dspierson.dedecaan.net). In januari wordt voor de leerlingen een informatiebijeenkomst georganiseerd, waarin algemene informatie wordt verstrekt over (hoofd)studierichtingen in relatie tot de profielkeuze. In het algemeen geeft dit (samen met de door de vakdocenten uitgebrachte adviezen) voor de leerlingen voldoende houvast voor een goede keuze voor de Tweede Fase. In geval van twijfel of onduidelijkheid is het raadzaam met de decaan contact op te nemen. De leerlingen maken begin april m.b.v. een computerprogramma hun PROFIELKEUZE bekend. Een uitdraai hiervan wordt door een ouder/verzorger voor akkoord ondertekend. Een voorbeeldformulier bevindt zich achter in deze gids.

3

In de leerjaren 4 en 5 zullen de leerlingen d.m.v. door de decaan en mentor begeleide activiteiten een keuze voor vervolgstudie maken. Naast het werken met een beroeps/studiekeuzeprogramma spelen het bezoeken van en deelnemen aan Open Dagen, Meeloopdagen, Proef studeren, Snuffelstages e.d. , samen met de gesprekken met mentor, ouders en de decaan, een belangrijke rol. Het is daarbij de bedoeling dat de leerling zelf ook initiatief neemt en richting geeft om die activiteiten te plannen, die voor hem of haar van belang zijn bij het komen tot een weloverwogen studiekeuze. De decaan voor havo-3, 4 en 5 is: mevrouw N. van Lith (email [email protected]).

Het kiezen van extra vakken Leerlingen kunnen in havo-4 kiezen voor het volgen van een extra vak. Hierbij kan worden gekozen uit die vakken die bij het gekozen profiel worden aangeboden in het Vrije Deel. Het is tevens toegestaan om 2 verschillende soorten e wiskunde te volgen, waarbij de keuze voor het 2 wiskundevak wettelijk alleen als extra vak is toegestaan. Een extra vak leidt uiteraard tot een grotere studielast. Hoewel leerlingen die een extra vak kiezen, uitstijgend boven de normstudielast, 1 of 2 KWT-uren minder hoeven in te vullen, betekent dit toch een werkdrukverhoging. De keuze voor een extra vak moet dan ook goed worden overwogen. Het kiezen van een extra vak is geen garantie dat dit vak ook daadwerkelijk kan worden gevolgd. Het is o.a. afhankelijk van de omvang van de groepen, en de samenstelling van het lesrooster, of een gekozen extra vak kan worden toegewezen. Als er voor een extra vak gekozen is, kan daar e e bij uitzondering in het 4 of 5 leerjaar mee gestopt worden, en alleen als dit door de afdelingsleider wordt goedgekeurd.

De zak-slaagregeling Met ingang van het schooljaar 2015 / 2016 geldt de volgende zak/slaagregeling: Een examenkandidaat is geslaagd als:  Alle eindcijfers 6 of hoger zijn, of  er is 1x 5 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, of  er is 1x4, òf 2x5, òf 1x5 èn 1x4 behaald en voor de overige vakken een 6 of hoger, waarbij geldt dat het gemiddelde van alle vakken tenminste 6,0 is. Tevens moet de kandidaat hebben voldaan aan elk van de onderstaande voorwaarden: -

-

het gemiddelde van alle resultaten behaald tijdens het centraal examen (CE) tenminste een voldoende is (onafgerond 5,5), en er is maximaal één 5 behaald voor de vakken Nederlands, Engels en Wiskunde over de status van wel/niet meetellen van de rekentoets de komende schooljaren, moet door de politiek nog een beslissing worden genomen. Voor de leerlingen die examen doen in 2016 telt de rekentoets niet mee. De uitslag van de toets wordt wel vermeld op de diploma cijferlijst. CKV en LO zijn beoordeeld als „voldoende” of „goed‟ , en de cijfers die deel uitmaken van het combinatiecijfer (maatschappijleer en het profielwerkstuk) zijn niet lager dan een 4.

Iedere leerling mag in het Tweede Tijdvak één vak van het Centraal Examen herkansen; waarbij het hoogst behaalde CE-cijfer wordt meegenomen bij de vaststelling zakken/slagen.

4

Voorwaarden bij doorstroming van havo-5 naar atheneum Elk schooljaar geeft een aantal leerlingen uit havo-5 te kennen, dat ze het volgende studiejaar willen doorstromen naar atheneum-5. De mogelijkheid om na het behalen van het havo-5 diploma in te stromen in atheneum-5 is aanwezig. De profielen van havo en atheneum zijn identiek. Ook de opzet van de vrije ruimte vertoont veel overlap. Leerlingen die al een havodiploma hebben, worden in het atheneum vrijgesteld van een aantal vakken namelijk: CKV en maatschappijleer. Er zijn enkele voorwaarden waaraan een leerling moet voldoen, om in aanmerking te komen om in te stromen in atheneum 5: 1. De leerling moet het vak Frans of Duits hebben gevolgd. In atheneum-5 is een tweede moderne vreemde taal verplicht. NB: leerlingen met een ernstig taalprobleem kunnen bij de schoolleiding eventueel een verzoek tot ontheffing indienen. Na goedkeuring hiervan wordt een keuze gemaakt voor een vervangend vak met eenzelfde studielast als Frans of Duits. 2. De leerling moet het vak wiskunde gevolgd hebben. 3. Het diploma moet zijn behaald met minimaal een gemiddelde van 6,8 over de onafgeronde eindcijfers van alle vakken waarin centraal examen wordt gedaan, bij het 2e rapport. Dit cijfer moet ook minimaal gehaald worden op het eindexamen. 4. Positief en onderbouwd atheneum-advies van de lesgevende docenten. 5. Maximaal één 5,0 voor de kernvakken Nederlands, Engels en Wiskunde. 6. Een schriftelijk onderbouwde motivatie. Naar aanleiding van deze brief is een gesprek mogelijk. 7. Positief oordeel van de aannamecommissie Adviezen vakdocenten Overwegend + Overwegend +/- of Overwegend + Overwegend +/- of -

Gemiddelde cijfers SE1/SE2 6.8 of hoger

Aanname

Bespreking

Afwijzing

X* Aanname X

6.5 – 6.8

X X

* Wanneer in het vakkenpakket voor Ath. nieuwe vakken worden gekozen, geldt: voor deze categorie : bespreking De procedure Na aanmelding eind januari/begin februari zal door de decaan bij de vakdocenten informatie worden ingewonnen. In maart zal dan de aannamecommissie bijeen komen, om over toelating te beslissen. De aannamecommissie bestaat uit 1 directielid, 1 decaan en de afdelingsleiders van H4/5 en A4/5/6. De beslissing omtrent aanname wordt in maart schriftelijk aan u medegedeeld. NB: voor het vak wiskunde is het noodzakelijk dat leerlingen die instromen in atheneum-5 een aansluitingsprogramma volgen. Dit programma, in de vorm van zelfstudie, vindt plaats na afloop van het eindexamen in mei of juni, onder begeleiding van een docent wiskunde. Toe te voegen vak in de (geheel) vrije ruimte Een instromende havo-er moet in atheneum-5 één examenvak toevoegen. Hierbij kan worden gekozen uit 3 mogelijkheden: aardrijkskunde, management & organisatie of informatica. Dit kan omdat deze vakken vanaf atheneum-5 worden aangeboden (als je één of meer van deze vakken al had, moet je automatisch kiezen uit datgene wat overblijft).

5

Profielkeuzeformulier 2e Fase HAVO Het onderwijsprogramma in de Tweede Fase havo bestaat uit de volgende onderdelen: A een gemeenschappelijk deel (5 verplichte vakken én studievaardigheden voor iedereen) B een profieldeel en een vrije keuzedeel (4 profielvakken én (minimaal) 1 keuzevak) C overige activiteiten (verplichte onderwijsactiviteiten voor iedereen) Het onderwijsprogramma moet tenminste 3200 studielasturen (SLU) bevatten, gespreid over havo 4 en havo 5.  

Kies bij B het gewenste profiel. Kies dan in totaal vier profielvakken (zie de vakken 6 t/m 9) en noteer hierbij de SLU. LET OP: per profiel is een aantal profielvakken verplicht. De SLU is dan reeds ingevuld! e e Vervolgens kies je één vak in het vrije deel (zie de vakken bij 10 vak) en, als je dat wil, nog een extra vak (zie 11 vak). LET OP: het vak dat je in het vrije deel kiest mag niet eerder gekozen zijn bij de 4 profielvakken. Bij een te klein aantal aanmeldingen voor een vak dat niet verplicht tot één van de vier profielen hoort kan de school besluiten het vak niet aan te bieden. Indien het betreffende vak in de vrije ruimte is gekozen dient een ander vak gekozen te worden. Tel alle SLU op en noteer deze bij SLU B

 



A

Het gemeenschappelijk deel VAK

1

Nederlands

SLU 400

2 3

Engels Maatschappijleer

360 120

4 5

Lichamelijke Opvoeding Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV)

120 120

-

Studievaardigheden (zelfstudie, herhaling, verdieping) SLU 1 t/m 5 plus studievaardigheden

SLU A B

160 1280

1280

profiel Cultuur & Maatschappij (CM) 4 profielvakken

e

6. 2 MVT (Frans of Duits)

Frans Duits

400 400

7. Geschiedenis 8. Kunstvak of e 3 MVT (Frans* of Duits*)

Geschiedenis Kunstvak

320 320

Frans* Duits*

9. Aardrijkskunde of Economie

Aardrijkskunde Economie

Vrije deel e 10 vak Frans Duits

400 400

Aardrijkskunde Economie

320 400

400 400

M&O Biologie

320 400

320 400

Informatica Kunstvak

320 320

320

Wiskunde-A SLU 6 t/m 9

Extra e 11 vak

320 SLU 10 (+evt. 11)

*mits niet al gekozen is bij vak 6

SLU B (CM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11) 6

B

profiel Economie & Maatschappij (EM)

4 profielvakken

6. Economie 7. Geschiedenis

Economie Geschiedenis

400 320

8. wiskunde-A of wiskunde B

Wiskunde-A Wiskunde-B

9. 2e MVT (Frans of Duits) of Aardrijkskunde of M&O

400 320

Vrije deel e 10 vak Frans Duits

400 400

320 360

Aardrijkskunde M&O

320 320

Frans Duits

400 400

Biologie Informatica

400 320

Aardrijkskunde

320

Kunstvak

320

M&O

320 SLU 6 t/m 9

Extra e 11 vak

SLU 10 (+evt. 11)

SLU B (EM) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

B

profiel Natuur & Gezondheid (NG) 4 profielvakken

Vrije deel e 10 vak

6. Biologie

Biologie

400

400

Frans

400

7. Scheikunde 8. Wiskunde-A of Wiskunde B

Scheikunde Wiskunde-A

320 320

320

Duits Aardrijkskunde

400 320

Wiskunde-B Aardrijkskunde

360 320

Geschiedenis Economie

320 400

Natuurkunde

400

M&O

320

Informatica Natuurkunde*

320 400

9. Aardrijkskunde of Natuurkunde*

Kunstvak SLU 6 t/m 9

extra e 11 vak

320 SLU 10 (+evt. 11)

* bij Natuurkunde wordt aanbevolen ook Wiskunde-B te kiezen

SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

7

B

profiel Natuur & Techniek (NT)

4 profielvakken

Vrije deel e 10 vak

6. Natuurkunde

Natuurkunde

400

400

Frans

400

7. Scheikunde 8. Wiskunde B

Scheikunde Wiskunde-B

320 360

320 360

Duits Aardrijkskunde

400 320

9. Biologie, Informatica of Wiskunde-D

Biologie Informatica

400 320

Geschiedenis Economie

320 400

Wiskunde-D

320

M&O

320

Biologie

400

Informatica Wiskunde-D

320 320

Kunstvak SLU 6 t/m 9

extra e 11 vak

320 SLU 10 (+evt. 11)

SLU B (NG) (6 t/m 9 + 10 + mogelijk 11)

C

De 3 andere activiteiten Activiteit

1

Profielwerkstuk

2 3

Levensbeschouwing Loopbaanoriëntatie / oriëntatie op studie en beroep

SLU 80 60 60 Totaal andere activiteiten



200

SLU C

200

SLU A SLU B SLU C Subtotaal SLU A + B + C

1280

Tel nu op: SLU A + B + C

200

8

D 

De Keuzemodules Als het SUBTOTAAL SLU < 3200 uren is, dan is het volgen van één of meer keuzemodule(s) verplicht, tenzij je alsnog besluit een extra keuzevak te kiezen. Heb je voldoende SLU, dan mag je ook vrijwillig een keuzemodule kiezen. De onderstaande modules worden zo mogelijk aangeboden (meer informatie over de inhoud van de modules wordt t.z.t verstrekt):

Module

SLU 80

(Cambridge) Engels Filosofie Forensisch Onderzoek

20 20

Mediatrain Journalistiek (Schoolkrant)

40 30

De Grote Oorlog 1914 - 1918 Computernetwerken (CISCO)

30 80

Medezeggenschap Resonansgroep

30 10

Uitwisseling Lleida Beleggingspel

40 20

Nederlands Recht Goethe

30 50

Aansluitingsmodule, lezingen, digitaal proefstuderen

20

E

Berekening totale studielast

SLU A SLU B SLU C (SLU D) Totaal SLU A + B + C (+ D)

1280 200

9

Nederlands

Afdeling HAVO

Verplicht vak in het gemeenschappelijk deel, dus bij alle profielen:

Cultuur & Maatschappij Economie & Maatschappij Natuur & Gezondheid Natuur & Techniek

Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Mevr. H. Stinstra

Vakinhoud:

In de Tweede Fase bouw je voort op de onderdelen uit de onderbouw: lezen, schrijven, luisteren en spreken. Lezen: tekst verklaren en samenvatten zijn eindexamen-onderdelen en komen geregeld aan bod. Schrijven: aan de orde komen verschillende tekstsoorten. Je leert een betoog, en beschouwing schrijven. En natuurlijk moet dat in goed en correct gespeld Nederlands. Spellings- en stijloefeningen staan regelmatig op de agenda. Luisteren/spreken: je leert discussiëren. Ook vinden er leeskringgesprekken plaats over een gelezen boek. Naast deze taalvaardigheidsonderdelen staat literatuur op het programma. In Havo 4 en 5 moet je een aantal boeken lezen. Daarover maak je verslagen of recensies, individueel of in groepsverband.

Vak is belangrijk voor de volgende studies

Nederlands is van belang voor alle studies. Je moet je taal beheersen om goed te kunnen begrijpen, wat je leest. Daarnaast moet je helder kunnen verwoorden wat je denkt. Meestal is Nederlands ook een vak in de vervolgopleiding. Het heet dan Communicatie of Algemene vaardigheden.

Schoolexamen:

ja

Centraal Examen:

ja

10

Engels

Afdeling HAVO



Totale studielast:

360 uur

Informatie bij:

Mevr. M. Arends, Mevr. B. Tebrunsvelt, Mevr. D. Wobben, Mevr. M. Wouters

Vakinhoud:

Na het 3 leerjaar is er veel aandacht voor de 4 vaardigheden, luisteren, spreken, schrijven en lezen. In jaar 4 wordt doorgegaan met de Engelstalige methode English In Mind die deze 4 vaardigheden ruimschoots aan bod laat komen. Buiten de aandacht voor de vaardigheden blijft er een behoorlijk focus op het verdiepen en verfijnen van de al aangeleerde grammatica en er blijft tevens een focus bestaan op het uitbreiden van de vocabulaire. In Havo 4 is er een beperkte aandacht voor literatuur en literatuurgeschiedenis. In het kader hiervan worden twee boeken gelezen. In H5 worden de 4 vaardigheden getoetst. Spreken in een School Examen die de “bookclub” heet waarin leerlingen naar aanleiding van een aantal gelezen titels een discussie voeren. De schrijfvaardigheid wordt getoetst in een SE waarin de leerlingen een formele brief moeten schrijven. En de luistervaardigheid wordt verzorgd door de Cito Kijk- en Luistervaardigheidstoets. De leesvaardigheid wordt getoetst in het Centraal Examen.

(verdeling van de onderwerpen over de leerjaren etc.)

e

Schoolexamen:

Spreken, Luisteren en Schrijven

Centraal Examen:

Leesvaardigheid

11

Frans

Afdeling HAVO

Profielvak in de profielen:

Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:

Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen.

Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. L. den Otter, Mevr. G. Pruvot

Vakinhoud:

De overgang tussen Havo 3 en Havo 4 is niet zo groot. Je hebt geen apart oefenboek meer. Het „boek‟ is opgesplitst in dunne katernen waar alles in staat. Ook heb je nog een opzoekgrammatica: Références. Er zijn i-clips en luisteren kijkmateriaal. In de eerste drie jaar heb je bijna alle grammatica gehad. Je krijgt naast herhaling van oude grammaticale onderwerpen ook enkele nieuwe onderwerpen aangeboden. Veel oude kennis wordt herhaald en je wordt steeds beter in het beheersen van de taal. Je bouwt verder aan je tekstbegrip, aan luisteren kijkvaardigheid, je spreekvaardigheid en je schrijfvaardigheid. Tijdens KWT werk je in de Talenstudio. Daar is veel materiaal waar je mee moet oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten, webquests e.d. In de studieplanners wordt daarnaar verwezen. de In klas 4 begint deze taalverwerving en in de 5 gaat dat gewoon door. de In de 4 klas beginnen we ook met literatuur. Je verdiept je dan in een literair onderwerp: dat kan zijn een roman of de verfilming daarvan, chansons, stripverhalen, poëzie. De literatuuropdracht in klas 4 telt al mee voor je examendossier. In klas 5 volgen dan nog 2 soortgelijke opdrachten.

Vak is belangrijk bij volgende studies:

Zie: www.franszelfsprekend.nl; in de 3 krijg je hier al in de les voorlichting over. Hoe meer talen je beheerst, hoe beter. Frans is belangrijk in de sectoren: toerisme, horeca, de reiswereld, de economie, kunst en cultuur, geschiedenis en e filosofie, ontwikkelingswerk in de 3 wereld, de Europese Unie. Frans is een welkome aanvulling op je kennis van het Engels omdat er overal op de wereld Franstalige gebieden zijn.

Schoolexamen:

ja

Centraal Examen:

ja

e

12

Duits

Afdeling HAVO


Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:


Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Mevr. A. Stefanowicz, Mevr. M. Wijnen, Dhr. W. Pulles

Vakinhoud:

In Havo 4 komt qua grammatica weinig nieuws aan bod, de basis beheers je namelijk al aan het einde van klas 3. Belangrijk is dat je praktisch met de taal aan de slag gaat en laat zien wat je in het Duits kunt. Ook kennis van land en cultuur komt volop aan bod. Tijdens KWT werk je via de studieplanner en staat er elke periode een andere vaardigheid centraal. Er is veel materiaal, waarmee je kunt oefenen: filmpjes kijken, luisteropdrachten, verschillende teksten lezen en schrijven. In klas 4 ga je ook verder met literatuur. Je leest dan meerdere korte verhalen en boekfragmenten.

Wist je …

1. dat je je met Duits op de arbeidsmarkt kunt onderscheiden. Weinig mensen beheersen de Duitse taal in het bedrijfsleven nog goed. 2. dat Duitsland onze grootste handelspartner is. 3. dat Duitsland ons grootste buurland is. 4. dat meer dan 2000 Nederlandse bedrijven een dochteronderneming in Duitsland hebben. 5. dat Duits de grootste taal binnen de EU is. Meer dan 105 miljoen Europeanen spreken Duits als moedertaal. 6. dat Duitsland een opkomend vakantieland is en dat Duitse toeristen het meest in ons land uitgeven. Redenen genoeg om Duits in je pakket te kiezen en ben je nog niet overtuigd, kijk dan ook eens op: http://wp.digischool.nl/duits/waarom-duits-leren/

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

13

Geschiedenis

Afdeling HAVO


Cultuur en Maatschappij (verplicht) Economie en Maatschappij (verplicht)

Keuzevak:

Natuur en Gezondheid Natuur en Techniek

Totale studielast:

320 slu

Informatie bij:

Mevr. C. Schellinger, Mevr. M. van Kerkhoven, Dhr. T. Sas

Vakinhoud:

In de vierde klas ga je aan de slag met de tien tijdvakken. Dit betekent dat we In grote lijnen door de geschiedenis lopen. Door zelf te werken aan een tijdvakdossier krijg je overzicht over de stof. Is dat alleen maar jaartallen stampen? Nee hoor. Natuurlijk is het soms handig om te weten wanneer iets was, zoals bijvoorbeeld de Tweede Wereldoorlog, maar we proberen vooral de grote ontwikkelingen te onderzoeken en een plek te geven. Geschiedenis leren, daar heb je een leven lang plezier van want je snapt veel beter hoe de moderne wereld in elkaar zit. Daarnaast gaan we met bronnen aan de slag waarmee ons nog beter kunnen inleven in het verleden.


Naast de tien tijdvakken staat de parlementaire geschiedenis op het programma. Ook diepen we in havo-4 nog een thema uit, bijvoorbeeld de oorlog in Vietnam. In de vijfde klas gaan we op weg naar het examen. We werken dan met thema‟s. We gaan ons verdiepen in de Republiek (1515-1648) Duitsland (1870-1945) en de Koude Oorlog (1945-1991). Daarnaast oefenen we verder met de tijdvakken, zodat je goed voorbereid het examen ingaat. We wisselen in de lessen tussen uitleg, verhalen, afbeeldingen, teksten, gesprekken voeren met elkaar, nu en dan een filmfragment , onderzoek naar bronnen en nog meer. We proberen steeds uitdagend materiaal voor je te vinden, waardoor geschiedenis gaat leven. Schoolexamen: Centraal Examen:

Het examen bestaat uit een schoolexamen, daarvoor telt je niet afgeronde eindcijfer uit havo-4 mee. In havo-4 volgen nog enkele pta-toetsen. Daarnaast is er een centraal schriftelijk examen.

14

Aardrijkskunde

Afdeling HAVO


Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak) (aanrader als “maatschappijdeel” bij beide maatschappijprofielen!) Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:


Totale studielast:

320 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. H. Berentsen, Dhr. B. van Raak

Vakinhoud:

De stof die bestudeerd is in de onderbouw, en met name in het derde leerjaar, vormt een goede basis voor de bovenbouw. Onderwerpen in de Tweede Fase: Aarde Klimaatzones en landschappen (H4) (fysisch) Het Middellandse zeegebied (H4) Endogene en exogene processen (vulkanisme, aardbevingen etc.) (H5) Natuurrampen in de Verenigde Staten (H5) Wereld Wereldbeeld (H4) (sociaal) Grensgebied Mexico en de Verenigde Staten (H4) Globalisering (H5)) Patronen van de landbouw in de EU (H5) Gebieden

Indonesië (H5)

Nederland Leefomgeving

Wateroverlast (H4) Stedelijke gebieden (H4) Onderzoek in je eigen omgeving (H4)

Vaardigheden

Atlas en kaarten

In ieder hoofdstuk zal de theorie toegepast worden op een of meerdere regio‟s of zullen meerdere regio‟s met elkaar vergeleken worden en wordt er aan examentraining gedaan. In H5 worden de onderwerpen voor het CE die in H4 zijn bestudeerd, herhaald.

Vak is belangrijk bij volgende studies:

Aardrijkskunde is zeer aan te raden bij o.a. Toerisme, Algemene Economie, Bestuurskunde, Politicologie, Europees/Internationaal Recht, International Business, Marketing, Maatschappijleer, PABO, verkeer- en transportsector, Journalistiek, Weg- en waterbouw, Milieukunde, Water- natuur- en landschapsbeheer en natuurlijk Fysische Geografie (Meteorologie, Seismologie, Hydrografie en bodemonderzoek) of Sociale Geografie (o.a. Ruimtelijke ordening en Planologie, Stadsgeografie, Plattelandsgeografie, Demografie en Geografie van de Derde Wereld), ,.

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

15

Economie

Afdeling HAVO


Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Economie & Maatschappij (verplicht)

Keuzevak:

Cultuur & Maatschappij Natuur & Gezondheid Natuur & Techniek

Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. R. Smeets, Dhr. R. Vek

Vakinhoud:

Tijdens de lessen in H-4 en H-5 worden vanuit verschillende situaties de volgende contextonderwerpen behandeld: Situatie van waaruit de onderwerpen worden behandeld:

Te bestuderen onderwerpen:

Thuissituatie

Economie en Welvaart, Sparen Beleggen en Lenen, Risico en Verzekeren, Huren en Kopen, Levensloop, Marktvraag.

Bedrijfsleven en Overheid

Arbeidsverdeling, Eigen Bedrijf, Omzet Kosten en Winst, Marktaanbod, Overheidsproductie. Perfecte Markteconomie?, Overheidsingrijpen, Economische Macht, Arbeidsmarkt. Inkomen en Groei, Werk en Werkloosheid, Inkomensverdeling, Inkomen en Koopkracht, Europa en de Wereld.

Diverse Marktvormen Maatschappelijke vraagstukken

Onderwerpen dus die dicht bij jezelf beginnen, en je uiteindelijk leren de wereldeconomie tot op zekere hoogte te begrijpen. Om dit succesvol te doen, heb je een goede rekenvaardigheid nodig (Wiskunde A niveau is gewenst), maar ook moet je over een goede leesvaardigheid (begrijpend lezen) beschikken, en goed kunnen redeneren. (oorzaak – gevolg redeneringen opzetten.) Vervolgopleidingen:

Met Economie in je pakket kun je vrijwel alle sociale, juridische en economische studies op HBO-niveau aan Een grafische rekenmachine is bij dit vak niet toegestaan!

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

16

Management & Organisatie

Afdeling HAVO


Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:

Kan bij alle profielen in het Vrije Deel worden gekozen. (aanrader bij het profiel E&M)

Totale studielast:

320 uur

Informatie bij:

Dhr. H. Verbraak

Vakinhoud:

Bijna iedereen zal in een bedrijf gaan werken, hierbij leer je hoe men in een bedrijf denkt en handelt. Onderwerpen: Berekenen van de winst Lezen van financiële overzichten Marketing Wel of niet investeren Hypotheken managers Aandelen/obligaties Nv/bv/vereniging/stichting Kostenberekeningen (wat kost dat!) Personeelsbeleid Renteberekeningen bij lenen en sparen Financiering Verschil tussen kosten en uitgaven Een betere naam voor dit vak zou zijn Bedrijfseconomie. Je moet heel vaak rekenen. Als je daarbij het niveau hebt van wiskunde t/m klas 3 dan is dat genoeg. Wanneer kiezen: als je later richting economie wil, veel studies economie gaan over bedrijfseconomie. Eigenlijk zou een ieder die E&M kiest dit vak moeten doen (op sommige scholen is dit dan ook verplicht). Bij alle economische studies heb je met vak een grote voorsprong op de andere studenten als je richting techniek gaat ook dan zul je in een bedrijf komen te werken. Het is belangrijk hoe dat ze daar denken en doen.(NT-ers & NGers scoren bijna altijd goed) Het is een doe-vak, dwz door het doen leer je het Wanneer niet kiezen: je hebt een matige/slechte rekenvaardigheid als je met het overkijken van de leerstof denkt het vak te kunnen beheersen

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

17

Wiskunde A

Afdeling HAVO


Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Natuur & Gezondheid: (als keuzepofielvak)

Keuzevak:

Cultuur & Maatschappij

Totale studielast:

320 uur

Informatie bij:

Dhr. Nagtegaal, Dhr. Zouggari, Mevr. C. Wolters

Vakinhoud:

Wiskunde A op de havo is bedoeld voor degenen, die een niet-technisch studie gaan volgen op het HBO. De wiskunde wordt in opgaven toegepast in voorbeelden uit de praktijk zoals bijvoorbeeld economie. Ook statistiek die bijvoorbeeld wordt gebruikt bij sociale studies komt aanbod. In wiskunde A wordt veel gebruik gemaakt van de grafische rekenmachine om moeilijke wiskunde problemen op te lossen. Onderwerpen: Statistiek Wiskundige vaardigheden Verandering Algebra en tellen Verbanden

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

18

Wiskunde B

Afdeling HAVO


Economie & Maatschappij (als keuzeprofielvak) Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak) Natuur & Techniek (verplicht)

Keuzevak:

--

Totale studielast:

360 studielasturen

Informatie bij:


Vakinhoud:

Wiskunde B op de havo is bedoeld voor degenen, die een technisch studie gaan volgen op het HBO; het is een vak dat meer ingaat op de exacte kant van studies als : bouwkunde; werktuigbouw, civiele techniek, technische bestuurskunde, technisch bedrijfskunde. Je gaat meer abstract om met getallen: er is functieonderzoek ( tabellen, grafieken) modellenleer ( groeifuncties) ruimtemeetkunde en vlakke meetkunde. Je hebt wat met getallen en wilt wiskundige problemen oplossen. Je moet er nogal wat tijd in steken: de oplossingen liggen niet voor de hand. Veel minder dan wiskunde A wordt er gewerkt met de grafische rekenmachine; de oplossingen worden veelal zelf bedacht; er wordt veel gewerkt met theorie, die aanleiding geeft voor de oplossingen. Onderwerpen: Wiskundige vaardigheden Functies, grafieken en vergelijkingen Meetkundige berekeningen Toegepaste analyse

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

19

Wiskunde D

Afdeling HAVO


Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:

Natuur & Techniek (kan alleen naast wiskunde B worden gekozen)

Totale studielast:

320 studielasturen

Informatie bij:


Vakinhoud:

Wiskundige vaardigheden Statistiek en kansberekening Ruimtemeetkunde Wiskunde in technologie Keuze onderwerpen

(verdeling van de onderwerpen over de leerjaren, etc.) Vak is belangrijk bij de volgende studies:

Wiskunde D is een belangrijk vak voor leerlingen die een technische of exacte studie willen gaan doen. De wiskunde wordt in abstracte vorm aangeboden en sluit aan op wat je bij wiskunde B hebt geleerd. Het is absoluut een pré als je wiskunde D hebt gehad. Het is een modulair vak met veel wisselende onderwerpen en zeker voor de liefhebber erg interessant!

School Examen:

ja

Centraal Examen:

nee

20

Natuurkunde

Afdeling HAVO


Natuur & Gezondheid (als keuzeprofielvak) Natuur & Techniek (verplicht)

Keuzevak:

Natuur & Gezondheid

Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. W. Voskuyl, Dhr. M. Leensen, Dhr. A. Hoefs

Vakinhoud:

Natuurkunde in de Havo bovenbouw gaat over onderwerpen als bewegen, krachten, geluid, elektriciteit en het gebruik van technieken in de medische wereld, zoals bijvoorbeeld MRI onderzoek en Röntgenonderzoek. Het is een deel algemene ontwikkeling en ook een voorbereiding voor beroepen, in de techniek en beroepen die te maken hebben met onderzoek. Omdat veel medische beroepen steeds meer technische apparatuur gebruiken, wordt natuurkunde ook daar steeds belangrijker.

Vak is belangrijk bij:

Alle ingenieursstudies Je oefent analytisch denken en dit is belangrijk voor veel beroepen.

Algemeen:

Bij natuurkunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan. Elke periode voer je een experiment uit in het bètalab. In de bovenbouw zal je dieper ingaan op de stof dan in de onderbouw. Ook zal je geregeld berekeningen moeten maken. Wiskunde B bevelen we sterk aan. Bij bepaalde delen van de stof is het een voordeel als je ook informatica volgt. Een vereiste is het niet. Naast de toetsen zal je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in tweetallen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren. Bij deze opdrachten wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.

gedaan.

Schoolexamen:

Ja

Centraal Examen:

Ja e

Met een PTA regeling, begint in de 4 klas. In het schoolexamen worden ook praktische toetsen gedaan.

21

Scheikunde

Afdeling HAVO


Natuur & Gezondheid (verplicht) Natuur & Techniek (verplicht)

Keuzevak:

Kan niet in het Vrije Deel worden gekozen.

Totale studielast:

320 studielasturen

Informatie bij:

Mevr. W. Bikker, Mevr. E. Heijmen, Dhr. T. Tausch, Mevr. I. Hermans

Onderwerpen:

Verdeling over de leerjaren: HAVO 4: Atoombouw / Bindingstypen / Rekenen aan reacties / Zouten / Koolstofverbindingen / en Reacties HAVO 5: Zuren en Basen / Redoxreacties / Polymeren / Biochemie / Chemie en industrie

Vakinhoud:

Scheikunde kom je steeds tegen in het dagelijks leven, ook al hebben maar weinig mensen dit in de gaten. Onze spijsvertering bijvoorbeeld is pure chemie. Het roesten van ijzer en dus ook het beschermen van ijzeren voorwerpen tegen roest is scheikunde. De werking van batterijen is gebaseerd op chemische reacties. De opwarming van de aarde, zure regen en bodemvervuiling hebben allemaal een scheikundige basis, dus als je je bezighoudt met milieuproblemen, is het belangrijk dat je iets (of veel) van scheikunde weet. Scheikunde wordt gevraagd voor medische studies of in studies die met sport te maken hebben. Natuurlijk is scheikunde ook vereist voor het laboratoriumonderwijs of voor de opleiding tot forensisch onderzoeker. Ook voor opleidingen die met voeding te maken hebben, is vaak scheikunde nodig. Bij scheikunde werk je (net als bij de andere vakken) met een planner waarin per week wordt aangegeven wat er moet worden gedaan. In klassikale lessen krijg je uitleg, worden experimenten uitgevoerd en ligt de nadruk op samenwerkend leren. In keuzewerktijd (KWT) werk je zelfstandig aan de stof, kun je vragen stellen en je antwoorden nakijken. Daarnaast voer je in elke periode tijdens een KWT-uur een experiment uit in het bètalab. In de bovenbouw zul je dieper ingaan op de stof dan in de onderbouw. Ook zal er regelmatig gerekend worden, bijvoorbeeld aan chemische reacties. De stof per toets neemt per leerjaar toe, en vanaf de vijfde klas zullen enkele toetsen meetellen voor het schoolexamen. Naast de toetsen zul je een aantal praktische opdrachten krijgen, waarbij je in kleine groepen een praktisch onderzoek gaat uitvoeren. Bij deze opdrachten wordt een beroep gedaan op je vaardigheden.

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

22

Biologie

Afdeling HAVO


Natuur & Gezondheid (verplicht) Natuur & Techniek (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:

Cultuur & Maatschappij Economie & Maatschappij Natuur & Techniek

Totale studielast:

400 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. BJ. Schobers

Vakinhoud:

Cellen Natuurwetenschappelijk onderzoek Voeding Ziektes en afweersysteem Seksualiteit en voorplanting Gedrag Genetische modificatie Werking van planten Ecologie Hart en bloedsomloop Spijsverteringsstelsel Lever en Nieren Energiehuishouding van de mens Ademhalingsstelsel Zintuigen en zenuwstelsel Erfelijkheid Evolutie Energiestromen Milieu Op de onderwerpen in de onderbouw wordt dieper ingegaan en er komen een aantal onderwerpen bij. De nadruk ligt meer op het begrijpen van de stof en het toepassen dan het letterlijk kunnen herhalen. Er is meer practicum dan in de onderbouw.

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

23

Kunstvak [cultuurvak]

Afdeling HAVO


Cultuur & Maatschappij (als keuzeprofielvak)

Keuzevak:


Totale studielast:

Totale studielast: 320 slu - 2 contacturen [blokuur praktijk], - KWT-uren zijn: atelier [ATL] waar aan het proces en eindwerk wordt gewerkt, KWT-KV waar de kunstgeschiedenis en kunstbeschouwing wordt gegeven.

Informatie bij:

Mevr. J. Peters

Vakinhoud:

Het schoolexamen is het praktijkwerk in Havo 5. Het centraal schriftelijk examen bestaat uit kunstgeschiedenis/kunstbeschouwing a.d.h.v.e. gegeven thema. Kerndoelen 1. De leerlingen leren ideeën, ervaringen en gevoelens uitdrukken in beelden, deze wat betreft vorm en inhoud te vergelijken met de kunstgeschiedenis. Hun eigen proces te evalueren en reflecteren en daarover te communiceren. 2. De leerlingen leren beeldende aspecten zoals kleur, vorm, ruimte, structuur van het materiaal en compositie toepassen in een werkstuk. 3. De leerlingen leren beeldende mogelijkheden van materialen onderzoeken en toepassen in hun eigen werk en leren daarbij de benodigde gereedschappen op een veilige manier gebruiken. 4. De leerlingen leren ontdekken en ervaren dat mensen iets willen meedelen en overbrengen door gebruik te maken van beeldende producten.

School Examen:

ja

Centraal Examen:

ja

24

Informatica

Afdeling HAVO


Natuur & Techniek (als profielkeuzevak)

Keuzevak:


Totale studielast:

320 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. P. Cools, Dhr. R. Moorlag

Vakinhoud:

Leerjaar 4: Informatiesystemen: wat zijn dit, hoe zitten ze in elkaar, hoe bouw je er zelf één. Wat is informatie en hoe gaat een computer daarmee om. Wat is een computernetwerk en hoe zit het precies in elkaar Programmeren: wat is dit, hoe zet ik zelf een goed programma in elkaar. Dit wordt gedaan aan de hand van o.a. robots, arduino of games. Hoe zit een computer in elkaar. Robotica en/of Arduino worden gebruikt voor het programmeer-onderwijs.


Leerjaar 5: Databasegebruik: hoe sla je informatie op, hoe krijg je het er weer uit op een manier zoals jij dat graag wilt hebben. Hoe ontwerp ik een informatiesysteem. Hoe werk ik in een projectorganisatie. Wat zijn de rollen en taakverdeling. Dit alles komt praktisch terug bij het examenproject. Het vak wordt zoveel mogelijk praktisch ingevuld en heeft de mogelijkheid om op nieuwe ontwikkelingen in te spelen. (Vak is belangrijk bij volgende studies:)

Het vak komt tegenwoordig bij elke soort studie terug omdat het gebruik van ICT onontbeerlijk is. Dus je hebt een voorsprong bij je vervolgopleiding en levert regelmatig vrijstelling op.

Schoolexamen:

Ja. Het vak kent alleen een schoolexamen en dat is ook het eindexamencijfer.

Centraal Examen:

nee

25

Maatschappijleer Verplicht vak in het gemeenschappelijk deel, dus bij alle profielen:


Totale studielast:

120 studielasturen

Informatie bij:

Mevr. K. Polman, Mevr. A. Volp

Vakinhoud:

- rechtsstaat - parlementaire democratie - pluriforme samenleving - verzorgingsstaat

Afdeling HAVO

3 lesuren per week gedurende een half jaar plus KWT. Het vak wordt afgerond in havo 4 en het eindcijfer wordt gemiddeld met het cijfer voor het Profielwerkstuk. Dat Combinatiecijfer gaat mee naar het eindexamen in havo 5. Vak is belangrijk bij volgende studies:

Rechten en alle sociale richtingen.

Schoolexamen:

ja

Centraal examen:

nee

26

Levensbeschouwing

Afdeling HAVO


Levensbeschouwing is een verplicht vak in het vierde leerjaar van alle profielen Cultuur & Maatschappij Economie & Maatschappij Natuur & Gezondheid Natuur & Techniek

Totale studielast:

80 Studielasturen

Informatie bij:

Dhr. B. Hoogendijk en mevr. M. Smit

Vakinhoud:

Ethische èn levensbeschouwelijke reflectie op diverse thema‟s uit de actualiteit. Dit gaat vooraf aan een module basisbegrippen ethiek, waarin de beginselen van de ethische theorie aan bod komen. Het vak wordt afgesloten met een persoonlijk werkstuk waarin de eigen voorlopige ethische en levensbeschouwelijke identiteit wordt vorm gegeven / onder woorden gebracht.


In leerjaar 5 zijn er mogelijkheden om workshops en keuzemodulen bij te wonen. Ook wordt aangemoedigd om in het profielwerkstuk de ethische en levensbeschouwelijke benadering te betrekken. Ondersteuning en begeleiding hierin kan in overleg met je begeleider worden aangeboden.

(Vak is belangrijk bij volgende studies:)

journalistiek, psychologie, maatschappelijk werk, opleiding tot geestelijk verzorger/pastoraal werker, lerarenopleiding docent , godsdienst/ levensbeschouwing, lerarenopleiding docent PO, verzorgende beroepen

Schoolexamen:

Nee

Centraal Examen:

Nee

27

Lichamelijke Opvoeding Verplicht vak in het gemeenschappelijk deel, dus bij alle profielen:


Totale studielast:

120 studielasturen

Informatie bij:

Dhr. B. van de Veerdonk

Vakinhoud:

De leerinhoud wordt aangeboden verdeeld over 4 domeinen:  Domein bewegen  Domein bewegen en regelen  Domein bewegen en gezondheid  Domein bewegen en samenleving

Afdeling HAVO

In H4 staat één blokuur per week op het programma. In H5 staat één blokuur per week op het programma tot de kerstvakantie. De eindbeoordeling in Havo-5 moet tenminste “voldoende” zijn, om te voldoen aan de exameneisen. Vak is belangrijk bij volgende studies:

Academie voor Lichamelijke Opvoeding.

Schoolexamen:

nee

Centraal examen:

nee

28

verzorger(s)

Recommend Documents