Verwijderen van lymfeklieren in de oksel

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel (Het okselkliertoilet)

U heeft een kwaadaardige tumor in uw borst. De chirurg heeft u voorgesteld om via een operatie de lymfeklieren in uw oksel te verwijderen. Een operatie waarbij de lymfeklieren uit de oksel worden verwijderd wordt ook wel okselkliertoilet genoemd. In deze informatie leest u over de periode vóór de operatie, de operatie en de periode na de operatie. Leest u de informatie goed door en bewaar het, zodat u het nog eens kunt lezen. Neem de informatie ook mee naar het ziekenhuis als u wordt opgenomen. U krijgt ook de folder Opname en verblijf in het Spaarne Ziekenhuis. Het kan zijn dat uw persoonlijke situatie of behandeling afwijkt van wat hier beschreven is. Heeft u vragen of is er iets niet duidelijk, bespreek dit dan met uw chirurg of verpleegkundig specialist.

Functie van de lymfeklieren Lymfeklieren zijn zuiveringsstations van het lymfestelsel. In het lymfeweefsel zitten bepaalde witte bloedcellen, de lymfocyten. Zij spelen een belangrijke rol bij de bestrijding van ziekteverwekkers zoals bacteriën. Daarnaast speelt het lymfestelsel een rol bij de warmte en koude regeling. De lymfeklieren zorgen samen met de lymfevaten voor de afvoer van lymfevocht vanuit de arm en borst.

Wanneer wordt er een lymfeklierverwijdering gedaan Een lymfeklierverwijdering uit de oksel kan op verschillende momenten in de behandeling gedaan worden. Uw chirurg bespreekt met u welke moment voor u het beste is. • De lymfeklierverwijdering gebeurt tegelijk met de borstoperatie (borstsparende of borstamputatie). Tijdens de operatie wordt er een vriescoupe van de schildwachtklier uit de oksel gedaan. Geeft deze vriescoupe aan dat er tumorcellen in de schildwachtklier aanwezig zijn, dan worden ook de andere lymfeklieren uit de oksel genomen. • Er is in een eerdere operatie alleen een schildwachtklier uit de oksel weggenomen. Blijkt uit het pathologisch onderzoek (PA) dat hier tumorcellen in aanwezig zijn, dan worden tijdens een nieuwe operatie de andere lymfeklieren uit de oksel verwijderd. • De vriescoupe van de schildwachtklier gaf geen tumorcellen aan. Bij nader pathologisch onderzoek (PA) van de schildwachtklier blijkt deze toch tumorcellen te bevatten. Dan worden tijdens een nieuwe operatie alsnog de andere lymfeklieren uit de oksel verwijderd.

SPECIALISTEN IN MENSENWERK

Mogelijke gevolgen na lymfeklierverwijdering in de oksel De lymfeklieren liggen in het okselvet. Hierin lopen lymfevaten en zenuwen. Lymfeklieren in de oksel hebben een belangrijke functie in de aan- en afvoer van het lymfevocht van de arm en de borst. Sommige patiënten houden klachten aan arm of schouder na deze operatie. • Tijdens de operatie worden grotere lymfevaten en enkele gevoelszenuwen doorgesneden. Door het doorsnijden van gevoelszenuwen, ervaren de meeste patiënten na deze operatie gevoelsstoornissen aan de binnenkant van de bovenarm en de zijkant van de borstkas. Meestal zal dit dove gevoel na verloop van tijd weer normaal worden. • Na de operatie kunt u uw schouder minder goed bewegen. U krijgt hiervoor oefeningen. De fysiotherapeut komt bij u langs op de afdeling om daar uitleg over te geven. • Zijn de lymfeklieren verwijderd, dan is de afvoer van het lymfevocht uit de arm beperkter. Hierdoor ontstaat het risico dat er lymfevocht ophoopt in de arm (lymfoedeem). Bij de huidige operatie- en behandelingstechnieken is de kans op het ontstaan van lymfoedeem minder groot dan vroeger. Bovendien zijn er oefeningen en leefregels die het risico van lymfeoedeem verder kunnen verminderen. • De kans op infecties aan de arm is na een lymfeklierverwijdering verhoogd. Zorg ervoor dat u geen wondjes krijgt aan de arm en hand van de geopereerde zijde. • Wat u nog meer kunt doen om lymfoedeem te voorkomen leest u in de folder Lymfoedeem van de arm.

Hoe bereidt u zich voor op de operatie Polikliniek Anesthesiologie Voor uw behandeling bezoekt u de polikliniek Anesthesiologie. Dit kan vanaf zes weken vóór de behandeling. Op de polikliniek Chirurgie wordt de afspraak voor u gemaakt. U heeft een gesprek met een medewerker van de polikliniek Anesthesiologie. Dit kan een anesthesioloog of een medewerker pre-operatieve screening zijn. U krijgt een vragenlijst over uw gezondheid en we vragen naar eerdere operaties, uw medicijnen en of u allergisch bent. Ook krijgt u een lichamelijk onderzoek. Soms vraagt de anesthesioloog andere artsen bij uw behandeling zoals de internist, longarts of cardioloog. De medewerker vertelt u over de verschillende vormen van verdoving. Samen bepaalt u welke soort verdoving u kiest. Ook krijgt u te horen of en wat u wel en niet mag eten en drinken vóór de operatie. Alle informatie krijgt u op papier mee. Lees de informatie goed door en volg de instructies goed op. Polikliniek Anesthesiologie: maandag t/m vrijdag 9.00 – 16.30 uur  (023) 890 77 80 Opname gesprek op de polikliniek [subkop] U vult samen met de polikliniek assistente een vragenlijst (anamnese) in. De informatie over de operatie krijgt u ook tijdens dit gesprek. Heeft u tijdens uw opname nog vragen? Stel deze dan aan de verpleegkundige op de afdeling. Medicijnen vóór de operatie Gebruikt u medicijnen, neem dan altijd een actueel overzicht van uw apotheek mee van de medicijnen die u gebruikt. Soms moeten medicijnen tijdelijk voor de operatie gestopt worden. Welke dit zijn hoort u van uw arts. Bloedverdunnende medicijnen Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen zoals Ascal, Persantin, Acenocoumarol, Fenprocoumon of andere trombosedienstmedicijnen? Overleg met uw arts of u deze medicijnen moet stoppen voor de operatie. En zo ja hoeveel dagen voor de operatie u hiermee moet stoppen.

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel | pagina 2

Nog meer voorbereidingen en wat neemt u mee naar het ziekenhuis: Lees hiervoor de folder Opname en verblijf in het Spaarne Ziekenhuis.

De dag van de opname U wordt opgenomen op de dag van de operatie. U komt nuchter naar het ziekenhuis, dat wil zeggen niet meer eten en drinken vanaf het tijdstip dat de anesthesioloog met u heeft afgesproken. Gebruikt u medicijnen? Neemt u deze in originele verpakking mee, samen met een actueel overzicht van uw medicijnen. Woont u alleen en is het niet mogelijk om na de operatie naar u eigen huis te gaan, dan moet u dit met de verpleegkundige bespreken. De zorgbemiddelaar of het medisch maatschappelijk werk neemt dan contact met u op. Deze kan tijdig thuiszorg of een kortdurende revalidatieplaats regelen. Uw bloeddruk, pols en temperatuur worden gemeten. Ook vraagt de verpleegkundige wie uw twee contactpersonen zijn, welke medicijnen u gebruikt en of u overgevoelig bent voor iets. De verpleegkundige weet hoe laat u ongeveer aan de beurt bent. U krijgt operatiekleding aan. Op de zijde waaraan u wordt geopereerd zet u met een stift een pijl. U krijgt medicijnen als voorbereiding op de operatie. Vlak voor de operatie wordt u naar de operatieafdeling gebracht. Daar stapt u over op een smalle operatietafel. U krijgt een infuus. Dit is een naaldje in een bloedvat van uw arm waardoor u medicijnen, vocht en eventueel het narcosemiddel krijgt. De anesthesioloog geeft u de verdoving die met u besproken is. Ook krijgt u bewakingsapparatuur aangesloten om uw bloeddruk, hartfunctie en ademhaling tijdens de operatie goed te controleren. Hoe lang de operatie duurt hangt af van welke operatie: • als de lymfklieren worden verwijderd 1 - 1½ uur • als de borst wordt verwijderd met de lymfklieren uit de oksel 2 – 2½ uur De wond wordt gesloten met hechtingen. Het litteken zal ongeveer 5 à 10 cm groot zijn. U krijgt voor één dag een wonddrain in de oksel. Een drain is een dun slangetje en ligt in het wondgebied. Het zorgt voor het afvoeren van het wondvocht. Al het verwijderde weefsel gaat naar de patholoog. Deze onderzoekt of de snijranden vrij zijn van kwaadaardige cellen. Complicaties Alle operaties geven een kleine kans op complicaties. Denk hierbij aan bijvoorbeeld trombose, longontsteking, nabloeding en wondinfectie. De operatie is lichamelijk gezien, geen zware operatie. Wel zult u de eerste dagen een stijve arm hebben en pijn bij bewegen van de arm

Na de operatie Direct na de operatie Na de operatie wordt u wakker in de uitslaapkamer. Zodra u voldoende wakker bent en uw toestand het toelaat, komt de verpleegkundige u weer ophalen en brengt u terug naar de afdeling. De verpleegkundige controleert regelmatig uw pols en bloeddruk. Vaak start u met medicijnen (via injecties in de buikhuid) om trombose te voorkomen.

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel | pagina 3

Ook heeft u nog een infuus. Het infuus wordt meestal de dag na de operatie weer verwijderd. Pijn Wanneer u de pijn voelt opkomen, is het belangrijk om op tijd medicijnen tegen de pijn te vragen. Dit kunnen tabletten, een drankje of een injectie zijn. Drain De drain wordt meestal 24 uur na de operatie verwijderd. Dag(en) na de operatie In de dag(en) na de operatie ondersteunt de verpleegkundige u waar nodig bij de verzorging. Het verband van de wond wordt verschoond. De zaalarts komt langs om te kijken hoe het met u gaat. Bekijkt ook uw wond en beantwoordt uw vragen. Hij beoordeelt of het medisch verantwoord is om naar huis te gaan. U kunt meestal de 2e dag na de operatie weer naar huis. Fysiotherapeut De fysiotherapeut komt na de operatie langs. Deze leert u een aantal oefeningen, die er voor zorgen dat u uw schouder weer goed kan bewegen. Door de operatie kunnen de arm en schouder stijf zijn. Met behulp van de oefeningen verdwijnt deze stijfheid in enkele maanden. U mag de arm normaal gebruiken, maar niet te zwaar belasten. Doordat de gevoelszenuwen van de arm in het operatiegebied liggen, houdt u na de operatie een gevoelloos of ‘doof’ gebied aan de binnenkant van de bovenarm. Eenmaal thuis maakt u een afspraak bij een fysiotherapeut die gespecialiseerd is als lymfeoedeem therapeut. Voor uitleg, een machtiging, adressen en advies hierover kunt u terecht bij de verpleegkundig specialist oncologie. Controle afspraken en aanvullende behandeling U krijgt een afspraak mee voor een bezoek aan uw chirurg en een afspraak voor bij de verpleegkundig specialist oncologie. Heeft u eerder behoefte aan een gesprek met de verpleegkundig specialist, dan kunt u de afspraak met haar eventueel verzetten. Zie onder kopje Vragen en telefoonnummer het telefoonnummer. De uitslag van het verwijderde weefsel is na ongeveer tien dagen bekend. Tijdens het polikliniek bezoek bespreekt uw chirurg met u de uitslag van het weefselonderzoek en de eventuele aanvullende behandeling. Zoals u al eerder in deze folder heeft kunnen lezen kan het zijn dat een aanvullende behandeling nodig is. Mogelijke aanvullende behandelingen zijn, bestraling, chemotherapie of hormonale therapie, maar deze zijn lang niet altijd nodig. Seroomvocht Het komt voor dat zich kort na de operatie in het wondgebied wondvocht ophoopt, waardoor een verdikking ontstaat. Het vocht in de holte die ontstaat door het verwijderen van de lymfeklieren in de oksel, heet seroom. Het seroom bestaat uit lymfevocht en wondvocht. Dit vocht ziet vlak na de operatie soms wat roze/rood door bloed bijmenging. Later wordt het gelig. De zwelling kan onaangenaam aanvoelen door de druk die er ontstaat. Ook kan de beweging van de arm gehinderd worden. Als dat gebeurt, moet het teveel aan vocht verwijderd worden. Dit gebeurt op de polikliniek Chirurgie. Op een pijnloze manier wordt met een naald verbonden aan een drainpot het seroom verwijderd (seroompunctie). Deze behandeling moet soms een aantal keren worden herhaald. Op den duur verdwijnt dit vocht en wordt door het lichaam opgenomen. Na verloop van tijd zoekt het lymfevocht een andere weg.

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel | pagina 4

Ontstaan bij u deze seroom-klachten neem dan contact op met de polikliniek Chirurgie. U krijgt dan een extra controle en zo nodig een seroompunctie. Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de afdeling Spoedeisende Hulp.

Weer thuis Als u thuis bent kunt u de meeste dingen weer zelf, zoals uzelf verzorgen en licht huishoudelijk werk. Het is belangrijk dat u de arm zo veel mogelijk normaal gebruikt. Het is voor de genezing van de wond belangrijk dat u de eerste zes weken geen te zware activiteiten met de arm aan de geopereerde zijde doet. Denk hierbij aan wat zwaarder huishoudelijk werk in en om huis, bepaalde sporten en lichamelijk zwaar werk. Stel uw specifieke vragen hierover aan de arts of verpleegkundig specialist oncologie. Na deze zes weken kunt u, afhankelijk van uw klachten, uw activiteiten weer uitbreiden. Hetzelfde geldt voor weer aan het werk gaan. Ook het krijgen van een nabehandeling en hoe u dit emotioneel verwerkt is van invloed hoe op de tijd dat u weer alles kunt. Eenmaal thuis, ervaren veel patiënten dat ze snel moe zijn. Dit kan komen door een combinatie van operatie, narcose en spanningen die het hebben van een kwaadaardige tumor met zich meebrengt. Deze vermoeidheid kan een hele tijd aanhouden. Ook een eventuele nabehandeling kan vermoeidheid geven. Het is verstandig regelmatig rust te nemen en geleidelijk uit te proberen hoeveel uw lichaam aan kan. U kunt uw conditie weer opbouwen door activiteiten regelmatig af te wisselen met perioden van rust.

Vragen Het is belangrijk dat u juiste en duidelijke informatie krijgt. Met deze informatie beslist u, samen met uw arts, of u de behandeling laat doen. Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan uw behandelend arts. Heeft u vragen tijdens uw opname in het ziekenhuis, dan kunt u die stellen aan de verpleegkundige op de afdeling of aan de (zaal)arts. Heeft u vragen vóór of nà de behandeling in het ziekenhuis, of doen zich thuis problemen voor, neem dan contact op met de polikliniek Chirurgie, de verpleegkundig specialist oncologie, of uw huisarts. Schrijf uw vragen van tevoren op, zodat u niets vergeet. • Polikliniek Chirurgie maandag t/m vrijdag van 8.00 – 16.00 uur • ’s avonds, ’s nachts en in het weekend met: afdeling Spoedeisende Hulp, locatie Hoofddorp • Verpleegkundige specialist oncologie Pien Hoekstra

(023) 890 74 50

• Verpleegkundige specialist oncologie Petri Koopman

 (023) 890 78 50

(023) 890 75 20  (023) 890 75 29

Aanvullende informatie • • • • • •

www.spaarneziekenhuis.nl www.lymfoedeem.nl www.borstkanker.nl www.kwfkankerbestrijding.nl www.fysiotherapie.nl www.nvfl.nl

• • • • • •

website van het Spaarne Ziekenhuis Nederlands Lymfoedeem Netwerk website van BorstkankerVereniging Nederland website van de KWF Kankerbestrijding website waar u fysiotherapeuten bij u in de buurt vindt website van de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel | pagina 5

• www.nki.nl • www.herstelenbalans.nl

• www.weldergroep.nl

• www.adamas-inloophuis.nl • www.inloophuiskennemerland.nl

• website van het Nederlands Kankerinstituut - Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis • Herstel & Balans is een revalidatieprogramma voor mensen met kanker gericht op minder klachten na kankerbehandeling en een betere kwaliteit van leven • Website met informatie en advies over werk, verzekeringen of sociale zekerheid in relatie tot gezondheid, voorheen Breed Platform • website van het Adamas Inloophuis te Nieuw Vennep • website van het Inloophuis Kennemerland te Santpoort Noord

Algemene adresgegevens Spaarne Ziekenhuis: Algemeen nummer: (023) 890 89 00 Postadres: Postbus 770, 2130 AT Hoofddorp Internet: www.spaarneziekenhuis.nl E-mail: [email protected] Locatie Hoofddorp Spaarnepoort 1, 2134 TM Hoofddorp Alle voorzieningen Locatie Heemstede Händellaan 2A, 2102 CW Heemstede Dagbehandeling en poliklinieken

© Spaarne Ziekenhuis | eindredactie: Patiëntenvoorlichting | Foldernummer DSZ.478 | december 2012

Verwijderen van lymfeklieren in de oksel | pagina 6