Vertrouwen voor en door innovatie Over de noodzaak van checks & balances bij vernieuwing in de zorg
CLINGENDAEL HEALTH FORUM, 24 JANUARI 2007
Conclusie ‘Clingendael 2006’ Er treedt een innovatieparadox op: > Knellende regels > Inconsistente overheid > Beperkingen aan transparantie > De patiënt bestaat niet > Reactieve ondernemerscultuur > Vertrouwenscrisis
Conclusies ‘Clingendael 2007’ Er is een innovatielogica in de zorg: het stelsel alleen is een onvoldoende voorwaarde voor vernieuwing. Nodig is ook:
1. Zichtbare innovatie-agenda. 2. Koppeling zorginhoud en logistiek. 3. Evenwichtige rolverdeling. 4. Passende en doordachte implementatiestrategie, met aandacht voor cultuur, visie en leiderschap.
Vraagstelling
Op welke wijze wordt in de praktijk omgegaan met de innovatieparadox en welke kansen en belemmeringen biedt de specifieke context van de gezondheidszorg daarbij?
Hoe te werk gegaan? • Erasmus Universiteit Rotterdam > Marketing van geneesmiddelen • Universiteit van Tilburg > Case studies: geneesmiddelen & ketenzorg > Documentonderzoek > Interviews en paneldiscussies • TNS Nipo > Enquête onder burgers & professionals
Innovatie: het kader (1) Definitie: > Risico nemen > Durf tonen, pro-actieve houding > Handelingsvrijheid, ruimte > Iets nieuws tot stand brengen > Verschil maken én willen samenwerken
Niveaus van analyse: > Logistiek en systeem > Zorginhoudelijk en technologie > Personeel en arbeidsmarkt
Innovatie: het kader (2) Innovatielogica in de zorg: • Institutionele logica • Productlogica • Governance logica
De publiek-private en professionele context zijn zeer sturend en conflicterende deelbelangen onvermijdelijk.
Casus 1 Geneesmiddeleninnovatie Trends/Context • Juridisch: Nieuwe geneesmiddelenwetgeving balanceert tussen vrijheid en regulering. • Technologisch: Er kan steeds meer. • Financieel-economisch: stijgende behoeften én kosten. • Medisch-ethisch: > Dilemma’s rond beschikbaarheid en noodzakelijkheid (bv. prenatale diagnostiek, xenotransplantatie). > Dilemma’s rond reclame en informatie.
Praktijk Voorbeelden: > Herceptin; obesitas; kinderkanker; samenwerkende kankercentra ; zelfzorggeneesmiddelen, DNA-chip, biotechnologie. Succes/falen vanwege: > Institutionele logica: regelgeving (vrijheid vs regulering) en financiën (budgetplafonds vs winst) > Productlogica: voorschrijfgedrag artsen; verkooppunten geneesmiddelen > Governance logica: wil tot samenwerking en overleg wisselt (bv. FTO)
Casus 2 Innovaties in de keten Trends/context • Juridisch: ZvW, Wmo, Awbz. Maar: oud en nieuw schuren nog langs elkaar. • Technologisch: domotica, ICT, tilapparatuur. • Financieel-economisch: stijgende kosten en krapper wordende arbeidsmarkt. • Medisch-ethisch: kwaliteit van zorg versus kwaliteit van leven.
Praktijk Voorbeelden: • ‘Scheepbouwer’, productstaten etc. (logistiek) • Geneesmiddelen tegen bv. Alzheimer • Domotica, ICT, tilapparatuur, productstraten Succes/falen vanwege: • Institutionele logica: systemen schuren langs elkaar • Productlogica: wisselende belangen en mogelijkheden per type zorgverlening • Governance logica: druk van binnen (professionals) en van buiten (industrie, cliënten, andere sectoren)
Gaat het snel en goed genoeg? Observatie 1
Er is ruimte voor betere zorg, maar ook veel drang tot beheersing en wantrouwen!
Oorzaken Twijfel bij en slechte ervaringen met… • …de oprechte bedoelingen van de industrie • …het aanpassingsvermogen van artsen • …de kennis en kunde van patiënten en cliënten • …de daadkracht van zorgondernemers • …de échte bedoelingen van overheidsbeleid: oude en nieuwe systemen ‘schuren’ langs elkaar • …de consistentie van de politiek
Bovendien: dalend vertrouwen in sector als geheel(2006). Nog steeds?
Tevredenheid Tevredenheid over Nederlandse gezondheidszorg 100% 90% 80% 70% Geen mening
60%
helemaal niet tevreden 50%
Niet zo tevreden tamelijk tevreden
40%
Heel tevreden
30% 20% 10% 0% Publiek 2005
Publiek 2006
Huisartsen 2005
Huisartsen 2006
Specialisten 2005
Specialisten 2006
Financiële effecten nieuw stelsel
Financiële effecten nieuwe zorgverzekering 100% 90% 80% 70% Weet niet
60%
Onguns tig effect
50%
Neutraal
40%
Guns tig effect
30% 20% 10% 0% Verwachtingen publiek 2005
Perceptie publiek 2006
Effecten nieuw stelsel op kwaliteit
Verwachtingen en perceptie kwaliteit gezondheidszorg 100% 90% 80% 70% Weet niet
60%
Verslechteren
50%
Gelijk blijven
40%
Verbeteren
30% 20% 10% 0% Verw achting publiek 2005
Perceptie publiek 2006
Verw achting huisartsen 2005
Perceptie huisartsen 2006
Verw achting specialisten 2005
Perceptie specialisten 2006
Gaat het snel en goed genoeg? Observatie 2
Weinig samenhangende en zichtbare innovatie-agenda.
Oorzaken • Wisselende interpretaties van wat innovatie is • Zorginhoudelijke en logistieke innovaties worden weinig verknoopt • Traag aanpassingsvermogen (bv. protocollen) • Beperkte aandacht voor o.a. preventie • Relaties met industrie zijn ‘verdacht’ • Versnipperde ICT investeringen • Onduidelijke rolverdeling: wie is aan zet? • Stijgende kosten
Belang innovatie
Belang innovatie in de gezondheidszorg 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%
Weet niet Helemaal niet belangrijk Niet zo belangrijk Tamelijk belangrijk Heel belangrijk
Publiek 2005
Publiek 2006
Huisartsen 2005
Huisartsen 2006
Specialisten 2005
Specialisten 2006
Innovatie in het nieuwe stelsel
Stelsel innovatie
Innoveren in de zorg kost meer dan het uiteindelijk oplevert. De huidige protocollen/standaaarden zijn nogal conservatief
Specialisten Huisartsen Publiek
We moeten accepteren dat hogere kosten voor gezondheidszorg bij een w elvaart maatschappij horen
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100 %
De rol van ICT in stelsel Stelsel innovatie
Specialisten
Toepassing van ICT kan een belangrijke bijdrage leveren aan de kw aliteit van de zorg
0%
Huisartsen Publiek
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90% 100%
Gaat het snel en goed genoeg? Observatie 3
Afstand tussen onderzoek/technologie en beleid enerzijds, en tussen beleid, professionele praktijk en ervaringen van cliënten anderzijds.
Voorwaarden voor innovatie (1)
Voorwaarde voor innovatie Ziekenhuizen zullen beter functioneren als ze een vrije onderneming kunnen w orden en het dus toegestaan is om w inst te kunnen maken
Specialisten Men moet bereid zijn om financiële risico's te lopen w il men innovaies tot stand brengen
Huisartsen Publiek
Het DBC-stelsel remt het toepassen van innovatie
0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%
Voorwaarden voor innovatie (2)
Voorwaarde voor innovatie
Wanneer partijen in de zorg twijfelen aan elkaars goede bedoelingen, komen echte innovaties nooit van de grond
Specialisten Huisartsen Publiek
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Voorwaarden voor innovatie (3)
Voorwaarde voor innovatie
Specialisten
Frequenter overleg tussen apotheker en arts kan de innovatie bevorderen
Huisartsen Publiek
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Oplossingsrichtingen (1) Een zichtbare en samenhangende innovatieagenda ontwikkelen op basis van: •
Back to basics: zorginhoud, arbeidsmarkt en kwaliteit centraal.
•
Verknoop logistiek en zorginhoud.
•
Sturen op resultaat, maar niet blindstaren op evidence based!
Noodzaak van een innovatie-agenda
Verantwoordelijkheden voor innovatie
Innovatie komt onvoldoende tot stand vanw ege het ontbreken van een innovatieagenda bij de overheid
Specialisten Huisartsen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Oplossingsrichtingen (2)
Het stelsel matig, in plaats van stelselmatig, hervormen: •
Bouw checks and balances in.
•
Evenwichtige rolverdeling.
•
Ruimte voor innovatie.
Verantwoordelijkheden innovatie
Verantwoordelijkheden voor innovatie Zorgbegeleiders of zorgconsulenten maken dat de consument bew uster een keuze kan maken uit het zorgaanbod De overheid moet er op toezien dat bij het opleiden van specialisten meer aandacht w ordt gegeven aan innovatieve toepassingen Specialisten
Wanneer zorgverkeraars onderhandelen met zorgaanbieders moeten ze ook afspraken maken over het toepassen van innovaties
Huisartsen
De apotheker moet de informatie van de industrie vertalen naar de praktijk van de zorgverlener De Nza moet innovaite verder aanzw engelen
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90% 100%
Verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van goede zorg Verantwoordelijkheid van beschikbaarheid goede zorg 100% 90% 80% 70% 60%
Andere(n) Huisartsen en specialisten
50%
Zorgverzekeraars De Overheid
40% 30% 20% 10% 0% Publiek 1999 Publiek 2005 Publiek 2006 Huisartsen 2005
Huisartsen 2006
Specialisten Specialisten 2005 2006
Rolverdeling (1) De kiezende klant - Beloon gezond gedrag - Maak aanbod inzichtelijker - Rechten en plichten in samenhangend kader De kaderstellende overheid - Herontdek de publieke taak - Stimuleer onafhankelijk onderzoek en opleidingen - Innovatie moet lonen; - Uitbreiding vrije prijzen koppelen aan innovatie - Versterk onafhankelijk en samenhangend toezicht - Interdepartementale samenwerking
Rolverdeling (2) De regisserende zorgverzekeraar - Meer verantwoording inkoop op prijs en kwaliteit - Sturen op communicatie apothekers-huisartsen - Innovatiebudget - Kennisniveau kwaliteit versterken De ondernemende zorgaanbieder - Missie en identiteit versterken; good governance - Investeren in ICT, opleidingen, arbeidsmarkt De transparante professional - Voer debat over noodzakelijke zorg - Sta open voor nieuwe ontwikkelingen - Kennisinfrastructuur verbeteren - Jaarlijkse update doorgevoerde vernieuwingen
Rolverdeling (3) De bemiddelende apotheker - Onafhankelijke informatievoorziening tussen industrie, dokter en cliënt - Overleg met huisarts over voorschrijfgedrag meer structureren - Advies en inkoop uit elkaar trekken De controleerbare industrie - Code maatschappelijk ondernemen voor de farmaceutische industrie - Investeren in R&D - Openheid over best én bad practices - Meer reputatie- en imagomanagement
Oplossingsrichtingen (3)
Visionair leiderschap in politiek en praktijk ontwikkelen: •
Begeisterung en passie: werk aan imago en reputatie.
•
Ontwikkel passende innovatiestrategie op basis van innovatielogica in de zorg.
•
Een beetje constructieve ongehoorzaamheid…. kan daarbij goed van pas komen?!
