VERTeL Het SAMEN
Kinderen in echtscheiding
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
7.1 Hoe vertel je het de kinderen?
Kinderen herinneren zich het gesprek waarin hun ouder hun echtscheiding aankondigen vaak hun hele leven. Het is een ingrijpend moment en dus zaak om dat zo goed mogelijk te doen. Hoe doe je dat? Onderstaand een leidraad met de opmerking dat u als ouders uw kinderen het beste kent en weet hoe zij reageren. 1.
Probeer de boodschap samen te vertellen en bereid het gesprek samen voor. Denk samen na wat je wil gaan vertellen en wie het gaat vertellen. Het is voor kinderen belangrijk om het signaal te krijgen dat dit een beslissing is die jullie samen hebben genomen.
2.
Als er meerdere kinderen in het gezin zijn, vertel die het dan tegelijkertijd. Het is een zaak voor het hele gezin en zo straal je uit dat de echtscheiding iets is waar jullie samen voor staan en waar jullie als gezin doorheen moeten. Het is goed als kinderen elkaars reactie kunnen zien.
3.
Vertel het de kinderen pas als je al enigszins een realistisch idee hebt van de veranderingen en de verdeling van de zorg. Het is voor wel kinderen extra moeilijk als ze door het vertrek van een van de ouders worden overvallen.
4.
Probeer het te vertellen als iets wat jullie samen besloten hebben. Geef elkaar niet de schuld. Als er al een nieuwe partner in het spel is, vertel dat dan niet meteen in het eerste gesprek. Dat is teveel voor kinderen in een keer.
5.
Vertel de boodschap helder en kort. Het is beter om over ‘uit elkaar gaan’ te spreken dan over scheiden. Vertel geen lange verhalen en geef geen uitgebreide uitleg over hoe het allemaal zo gekomen is. De essentie is dat de liefde voor de kinderen blijft.
7.2 Loyaliteit(conflict) Loyaliteit is een ander woord voor trouw. Kinderen zijn trouw aan hun ouders en die trouw komt voort uit het feit dat het kind uit de ouders is geboren. Een gemeenschapelijke oorsprong en erfenis vormen een niet te vervangen band tussen gezinsleden en tussen familieleden door de generaties heen. Een loyaliteitsconflict is een innerlijke strijd die kinderen voeren omdat ze het gevoel hebben niet trouw te kunnen of te mogen blijven aan beide ouders, en dat kan grote schade berokkenen aan de ontwikkeling van het kind. 7.2.1 De gevolgen van een loyaliteitsconflict Als de ouders ruzie hebben, voelt dat voor kinderen als een soort spanning. Het kind kan deze spanning niet verdragen en wil er iets aan doen. Het kind gaat zich dan afvragen waar zijn voorkeur ligt. Wie vindt hij de liefste? Dat maakt angstig, het doet pijn en is verwarrend.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
Als een kind duidelijk voor één kant kiest voelt het zich wanhopig, omdat de keuze van de ene ouder altijd wil zeggen dat hij niet voor de andere ouder kiest. Dit voelt alsof hij die ouder in de steek laat. Daarnaast gaan kinderen twijfels over zichzelf krijgen. Een kind identificeert zich met beide ouders; hij voelt dat hij als persoon een deel van zijn vader en een deel van zijn moeder in zich draagt. Een loyaliteitsconflict betekent dus altijd dat het kind ervaart dat een stuk van hem of haar zelf wordt ontkend of wordt afgewezen. Kinderen betrekken kritiek van de ene ouder op de andere op zichzelf. Het voelt als kritiek op hun eigen persoon en hun gevoel van eigenwaarde wordt aangetast. Hoe voorkom je dat je kind klem komt te zitten tussen zijn loyaliteitsgevoelens? 1. Bij een scheiding is het nauwelijks te voorkomen dat kinderen enige tijd worstelen met hun gevoel van loyaliteit. Dat is wel zwaar voor hen, op dat moment, maar op zich is dat niet erg. Ouders kunnen hun kinderen niet alles besparen en dat hoeft ook niet. 2.
Maak zo min mogelijk ruzie en laat je kinderen zien dat je in staat bent om je onderlinge conflicten op te lossen. Langdurige conflicten na de scheiding zijn de belangrijkste oorzaak van loyaliteitsconflicten.
3.
Kinderen kiezen vaak partij voor de ‘zielige’ ouder, de ouder die zich opstelt als slachtoffer van de situatie. Dit kan een manier zijn om een kind aan je te binden en dat gaat altijd ten koste van de band met de andere ouder. Maar let wel, de loyaliteiten van kinderen kunnen wisselen.
4. Zadel het kind niet op met keuzes en beslissingen die zij/hij niet kan maken. Mocht je het kind een keuze voor moeten leggen, reageer dan neutraal op zijn/haar keuze. 5.
Praat respectvol over de andere ouder. Tegen de kinderen zelf, maar ook tegen anderen als de kinderen erbij zijn. Het is pijnlijk voor kinderen om slechte dingen te horen over de persoon waar ze zo dol op zijn. Al vanaf de kleuterleeftijd pikken kinderen van alles op uit gesprekken van volwassenen en onthouden dat ook.
6.
Let op de subtiele, negatieve non-verbale boodschappen die je uitzendt, zoals rollen met de ogen of zuchten zodra de andere ouder ter sprake komt. Let niet alleen op je woorden, maar ook op je intonatie en je lichaamstaal.
7. Gun je kind dat hij het leuk heeft bij de andere ouder en dat hij van de andere ouder houdt. Moedig het kind actief aan om contact met de andere ouder te zoeken. 7.3 Loyaliteitsconflicten en co-ouderschap Een van de voordelen van co-ouderschap die wel genoemd wordt, is dat kinderen minder last hebben van loyaliteitsconflicten. Ze hebben de toestemming om met beide ouders een gelijkwaardig contact te onderhouden.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
Ook al hebben ze bij co-ouderschap de beschikking over beide ouders, toch komen ook bij hen loyaliteitsconflicten voor. Het is belangrijk dat ouders deze conflicten snel onderkennen en bespreekbaar maken. 7.4 Ouderschapsplan Zorgplicht Bij einde huwelijk houdt de zorgplicht voor de kinderen niet op. De alimentatie en verdeling van vermogen moet ervoor zorgen dat de verzorgende ouder met de kinderen op een fatsoenlijke wijze door kan leven. Met name voor de alimentatie en de gedeelde zorg betekent dat er nog een mate van afhankelijkheid kan zijn ten aanzien van de alimentatie plichtige (ex-partner). Indien deze plichtige komt te overlijden dan vervalt de alimentatie en neemt de zorgdruk toe en komt daar in de regel niets of een veel lager bijzonder nabestaande of wezenpensioen voor terug. Vanuit de zorgplicht willen wij u er op wijzen dat er mogelijkheden zijn om dat risico te verzekeren, de zogenaamde alimentatie polis. Verplicht ouderschapsplan bij scheiding Kinderen hebben na een echtscheiding het recht allebei hun ouders te blijven zien. Ouders blijven na een echtscheiding samen verantwoordelijk voor hun kinderen. Gescheiden ouders worden verplicht de afspraken over verzorging, ontwikkeling en opvoeding van hun kinderen in een zogeheten ouderschapsplan vast te leggen. Controleerbare afspraken De wetgeving gaat ervan uit dat beide ouders na de scheiding gezamenlijk verantwoordelijk blijven voor de kinderen. Als zij samen het gezag houden, zijn goede, controleerbare afspraken belangrijk om problemen in de toekomst te voorkomen. Die ouder die de dagelijkse zorg heeft, is verplicht ervoor te zorgen dat een kind ook met de andere ouder blijft omgaan. Het is in het belang van het kind dat het contact heeft met beide ouders. Het ouderschapsplan maakt onderdeel uit van het verzoek tot echtscheiding en regelt de verplichting voor de verzorgende ouder om de ontwikkeling van de band met de andere ouder te bevorderen. Scheiden? Wat houdt het ouderschapsplan in? Sinds 1 maart 2009 is het ouderschapsplan verplicht bij een scheiding. De rechter beoordeelt het ouderschapsplan inhoudelijk bij het indienen van het echtscheidingsconvenant. Kinderen hebben het recht hun beide ouders te blijven zien na een scheiding. In de meeste situaties heeft het kind er belang bij om contact te houden met beide ouders. De afspraken die u nu - tijdens uw scheiding - daarover maakt, waarborgen dit recht. Een ouderschapsplan bevat afspraken over: - verdeling van de dagelijkse zorg; - het hoofdverblijf van het kind; - communicatie en overleg; - de verdeling van de kosten voor de kinderen; - praktische afspraken over: spullen, verjaardagen, vakanties; - alles wat verder voor u van belang is.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
Scheiden? Hoe komen we tot een goed ouderschapsplan? We begeleiden u bij het maken van heldere afspraken over de invulling van het ouderschap na de scheiding. Deze afspraken staan in het ouderschapsplan. Het ouderschapsplan is een groeimodel, waarbij nieuwe omstandigheden en behoeften kunnen vragen om een aanpassing van de eerder gemaakte afspraken. Goede afspraken maak je door te denken en voelen als ouder: wat vind ik als moeder/ vader belangrijk? Wat vindt mijn kind van deze afspraak? En niet te denken als ex-partner: ik heb verdriet als ik je zie, dus ik wil niet dat de kinderen vaak bij jou komen. 7.5 Ouderlijk gezag Het ouderlijk gezag omvat de plicht en het recht om het kind te verzorgen en op te voeden. Tevens geeft het verantwoordelijkheid over het lichamelijk en geestelijk welzijn van het kind. Het ouderlijk gezag omvat ook de plicht om de band van het kind met de andere ouder te bevorderen (sinds 2009). Van voogdij is sprake als een ander dan de ouder het gezag heeft over een minderjarige. Die ander kan een natuurlijk persoon zijn of een rechtspersoon. Voogdij kan ook door twee personen worden uitgeoefend. Een voogd moet ervoor zorg dragen dat de minderjarige zo goed mogelijk wordt verzorgd en opgevoed, maar hoeft dat niet zelf uit te voeren. Hij heeft ook geen onderhoudsplicht tegenover de minderjarige. Zijn er twee voogden, dan hebben zij de plicht en het recht om de minderjarige zelf te verzorgen en op te voeden. Zij zijn bovendien, zolang de voogdij duurt, onderhoudsplichtig. Een voogd wordt in beginsel benoemd door de rechter, maar dat kan ook bij testament gebeuren. Iedere ouder kan in zijn/haar testament bepalen wie na zijn overlijden als voogd het gezag over zijn minderjarige kinderen zal hebben, als ook de andere ouder overleden is. Door die benoeming heeft de rechter hier in principe geen taak meer. 7.5.1 Wat is ouderlijk gezag? Wie gezag uitoefent over een minderjarige heeft een aantal rechten en plichten. Zo is iemand die gezag heeft verantwoordelijk voor de verzorging en opvoeding van het kind. Ook is hij de wettelijke vertegenwoordiger. Minderjarige kinderen mogen in veel gevallen niet zelfstandig officiële handelingen verrichten. Degene die het gezag uitoefent doet dit dan voor of namens het kind; denk aan het zetten van een handtekening. De wettelijk vertegenwoordiger is in veel gevallen ook wettelijk aansprakelijk voor het doen en laten van het kind. Tenslotte beheert degene die het gezag uitoefent het vermogen van het kind (als dat er is). Voor de rechten en plichten die hier zijn genoemd is er weinig verschil tussen ouderlijk gezag, gezamenlijk gezag en gezamenlijke voogdij.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
7.5.2 Wie heeft ouderlijk gezag Ouders hebben automatisch het ouderlijk gezag over kinderen die geboren zijn tijdens huwelijk of geregistreerd partnerschap (wet 2001). In alle andere gevallen heeft de moeder het eenhoofdig ouderlijk gezag. Vaders die samenwonen en het kind bij de burgerlijke stand erkennen krijgen niet automatisch het ouderlijk gezag. Dat moet apart worden aangevraagd via een formulier dat door beide ouders ondertekend bij de rechtbank moet worden ingediend. Het ouderlijk gezag loopt door tot de leeftijd van 18 jaar als de kinderen juridisch meerderjarig worden. 7.5.3 Behoud ouderlijk gezag De wet gaat er vanuit dat het in het belang van het kind is dat beide ouders het gezamenlijk ouderlijk gezag hebben over het kind. Dat geldt zowel voor gehuwde als ongehuwde ouders. Bij scheiden of uit elkaar gaan blijft het gezamenlijk ouderlijk gezag bestaan. Hiervan kan alleen worden afgeweken als er een onaanvaardbaar risico is dat het kind klem of verloren zou raken tussen de ouders en dat niet te verwachten is dat dit binnen afzienbare tijd verbeterd. 7.5.4 Gezagswijziging In het belang van het kind kan het ouderlijk gezag gewijzigd worden. Bij de rechtbank kan een verzoek tot ontheffing of tot invoering van ouderlijk gezag worden ingediend. Een van de ouders kan verzoeken om eenhoofdig gezag. Een minderjarig kind vanaf 12 jaar kan verzoeken om gezagswijziging, tijdens of na de echtscheidingsprocedure. Ook een jonger kind kan daarom verzoeken als hij de situatie goed kan begrijpen. Beide ouders kunnen samen verzoeken om invoering gezamenlijk gezag. Een ouder kan verzoeken om herstel van gezamenlijk gezag. Een biologische vader kan zelfstandig verzoeken om invoering gezamenlijk gezag. 7.5.5 Invulling gezamenlijk gezag Bij gezamenlijk gezag zijn beide ouders belast met de opvoedkundige en juridische verantwoordelijkheid voor hun kinderen. Dit betekent dat één ouder in principe geen beslissingen kan nemen zonder medeweten of akkoord van de andere ouder. Diegene van de ouders bij wie het kind de dagelijkse verblijfplaats heeft, heeft de meeste verantwoordelijkheid. De andere ouder dient bereid te zijn om de zorgtaken van verzorgende ouder te aanvaarden en te respecteren. Kleine alledaagse beslissingen over de kinderen worden genomen door de verzorgende ouder. Grotere beslissingen worden in overleg genomen waarbij de positie van de verzorgende ouder gerespecteerd dient te worden. Te denken aan de keuze of de kinderen naar een crèche gaan, welke school het meest geschikt is en of zij mogen deelnemen aan het verenigingsleven. Het ouderlijk gezag kan niet worden aangewend om invloed uit te oefenen op het leven van de verzorgende ouder. Het overleg tussen de ouders kan op verschillende wijze plaatsvinden: mondeling, telefonisch, schriftelijk of via een bemiddelaar.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
Ouderlijk gezag houdt in principe in, dat u gezamenlijk besluiten maakt over: - Schoolkeuze *) - Opvoedingskwestie - Medische kwesties *) - Bijzondere uitgaven of verplichtingen ten behoeve van het kind - Inschrijving bij de gemeente / verhuizing - Aanvragen van paspoort of visum - Vertrek buitenland *) * Schoolkeuze Bij inschrijving eisen de meeste scholen een handtekening van beide ouders. * Medische kwesties Na scheiding moeten beide ouders als ze het ouderlijk gezag delen toestemming geven als hun kinderen behandeld worden. Een uitwonende ouder mag hierbij niet zomaar gepasseerd worden zeker wanneer hij zelf vraagt om betrokken te worden. Alleen in acute situaties mag gehandeld worden zonder toestemming van de ouders. * Buitenland Voor wijziging van de vaste verblijfplaats van het kind naar het buitenland is de toestemming nodig van de niet-verzorgende, medegezagsouder. Bij dreigend vertrek naar het buitenland kan de mede-gezagsouder dit met een kort geding voorkomen. Indien het kind eenmaal in het buitenland is kan de medegezagsouder eisen dat het kind wordt teruggebracht. 7.5.6 Valkuilen gezamenlijk gezag Wie bij scheiding als ouder een respectvolle, afwachtende en begrijpende houding ten aanzien van zijn kinderen en andere ouder inneemt behoort niet ten gevolge van partnerproblemen het ouderlijk gezag kwijt te raken. Mogelijke valkuilen: • de niet-verzorgende ouder stelt onophoudelijk de hoofdverblijfplaats van de kinderen ter discussie en/of belast hen met de discussie. • de niet-verzorgende ouder weigert halsstarrig overleg • de niet-verzorgende ouder zorgt voor onrust door zich te pas en te onpas met opvoedingstaken te bemoeien • de omgangsregeling loopt moeizaam of loopt niet. 7.5.7 Invulling eenhoofdig gezag Eenhoofdig gezag betekent dat de verzorgende ouder (meestal de moeder) alleen het ouderlijk gezag heeft. Die heeft wel de plicht tot informatie en consultatie van de andere ouder. De niet-verzorgende ouder (meestal de vader) heeft recht op een omgangsregeling voor het kind. Daarnaast heeft de niet-verzorgende ouder ook recht op informatie en consultatie over het kind. Aangezien de medewerking van de verzorgende ouder niet altijd vanzelfsprekend is, is het van belang om al deze zaken goed te regelen
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
via de rechter en vast te leggen in een ouderschapsplan. ter en vast te leggen in een ouderschapsplan. 7.5.8 Gezagsregister Als door de rechter besloten wordt tot een gezagswijzing dan wordt dit opgetekend in het gezagsregister. Het gezagsregister is openbaar en iedereen heeft recht om dit register in te zien en daarvan een uittreksel te vragen. Je moet daarvoor bij de rechtbank zijn in het arrondissement waar het kind geboren is. Voor kinderen geboren buiten Nederland of waarvan de geboorteplaats onbekend is, wordt aantekening gemaakt in het gezagsregister van de rechtbank in Amsterdam. E zijn geen kosten aan verbonden. 7.5.9 Na overlijden gezagsouder Bij overlijden van de ouder die eenhoofdig gezag heeft bepaalt de rechter wie het gezag krijgt. De andere ouder heeft een voorkeurspositie. Via de burgerlijke stand wordt die ouder opgespoord. De andere ouder heeft één jaar de tijd om het ouderlijk gezag te vragen. Daarna vervalt de voorkeurspositie. De gezagsouder kan via een testament een voogd aanwijzen. De rechter moet dan aan deze persoon vragen of hij het gezag wil nemen.
SCHEIDINGSPROFS
AFSPRAAK MAKEN?
010 - 30 70 518
