Verslag vooronderzoek verfketenoverleg gemeente Groningen
Vooronderzoek in opdracht van de gemeente Groningen Auteur: Henk-Jan Falkena Datum: 4 december 2012
1. Inleiding Ketenoverleg blijkt een effectief instrument om duurzame innovaties te realiseren binnen een bepaalde productketen. Het concept heeft zijn waarde bewezen voor de betonketen. Daarnaast zijn er ook ketenoverleggen (in ontwikkeling) voor de verf-, voedsel- en bitumenketen (zie ook http://www.codin.nl/ketenoverleg). Wat betreft de verfketen zijn er in de gemeenten Groningen, Hoogeveen (Drenthe) en Smallingerland (Friesland) overleggen in oprichting, alsmede een overkoepelend regionaal (Noord-Nederlands) verfketenoverleg. In de eerste helft van 2012 heeft Falkena Milieu (in opdracht van CODIN en de Noordelijke Kamer van koophandel) een inventarisatie gedaan naar de levensvatbaarheid en mogelijke invulling van een verfketenoverleg in de gemeente Groningen. Onderdeel hiervan was een verkennende bijeenkomst op 14 mei, waarbij uit de diverse geledingen van de Groningse verfketen geïnteresseerde partijen vertegenwoordigd waren. Hierbij bleek dat er veel draagvlak is om een verfketenoverleg op te richten. Tevens kwamen er drie ideeën naar voren om concrete projecten te starten. Naar aanleiding van het gebleken draagvlak en enthousiasme heeft de gemeente Groningen besloten om Falkena Milieu een vervolgopdracht te geven. Doel van deze opdracht is om: - in kaart te brengen wie er mee kunnen en willen doen aan een Gronings verfketenoverleg en in welke rol; - in kaart te brengen hoe het verfketenoverleg organisatorisch vorm zou kunnen krijgen; - de ideeën voor mogelijk projecten nader te onderzoeken en concreter in te vullen. In dit verslag worden de resultaten van deze opdracht weergegeven. Allereerst wordt in hoofdstuk 2 relevante achtergrondinformatie gegeven voor de Groningse verfketen: algemene gegevens over verf en over de combinatie verf en duurzaamheid, plus specifieke informatie over Groningen en de actoren die in de gemeente een rol spelen op gebied van verf. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op hoe de structuur en opzet van een succesvol zelfstandig opererend verfketenoverleg eruit zou kunnen zien en welke route gevolgd zou kunnen worden om hier te arriveren. In het vierde en laatste hoofdstuk worden de ideeën voor concrete projecten besproken en verder uitgewerkt. De hier gepresenteerde informatie is deels gebaseerd op literatuurstudie (met name hoofdstuk 2) maar vooral op basis van interviews en gesprekken met de betrokken partijen. Het gaat dus niet zozeer om feiten maar vooral om ideeën en meningen. Dit stuk dient dan vooral ook gezien te worden als een bron van inspiratie en een startpunt voor verdere discussie. Er worden diverse opties aangedragen en het is aan de betrokken partijen om te beslissen wat hiermee gedaan wordt.
2. Relevante (achtergrond)informatie 2.1 De verfsector Sinds 2001 is de omzet in de verfsector, gerekend in geproduceerde hoeveelheden, licht gedaald en in Euro’s ongeveer gelijk gebleven. Hiermee blijft de sector duidelijk achter ten opzichte van de rest van de economie. In 2011 is in Nederland ca. 200.000 ton aan verfproducten verkocht voor een bedrag van iets minder dan 700 miljoen Euro. Ongeveer de helft van de producten wordt gebruikt in de bouwsector, circa een kwart in de detailhandel en de rest in scheepsbouw, industrie, enz. [bron: VVVF jaarverslag 2011]. Verf en verftoebehoren zijn in Nederland één van de belangrijkste productgroepen in bouwmarkten. Het gaat hier om 13% van de totale omzet, aanzienlijk meer dan in omringende landen [MIXarchief, jaargang 2009 Editie 9].
2.2 Verf en milieu Verf is een chemisch en toxisch product. Vaak bevat het vele tientallen verschillende chemicaliën. Productie en gebruik van verf gaat dus gepaard met een aanzienlijke belasting van het milieu. Uiteraard is onderzoek gedaan naar waar deze milieubelasting precies uit bestaat en waar de meeste belasting wordt veroorzaakt. Uit een levenscyclusanalyse die 10 jaar geleden is uitgevoerd door het Bedrijfschap Schildersbedrijf blijkt dat transport de belangrijkste component is. Geconcludeerd wordt hier dat de levensduur van de verf een cruciale factor is. Een langere levensduur betekent immers minder vaak schilderen, dus minder verf en minder transport [bron: www.vvvf.nl]. Dat transport een dominante factor is in de totale milieubelasting, is tijdens de verkennende bijeenkomst van het Groningse verfketenoverleg door een aantal deelnemers bevestigd. Op de site van Milieucentraal wordt het volgende over de milieu-effecten van verf vermeld: “Rond hout schilderen zijn het vooral de productie van verf en het vervoer die voor milieubelasting zorgen, omdat hiervoor veel grondstoffen nodig zijn (vooral de kleurstof titaniumdioxide) en fossiele brandstoffen. Milieuvoordelen zijn er trouwens ook: verf vermindert de milieubelasting van hout omdat het de levensduur ervan verlengt. [……] Als de verf oplosmiddelen bevat, dan is er ook milieubelasting tijdens het gebruik van beits, lak of vernis. Oplosmiddelen dragen bij aan het ontstaan van smog. Verf die door het riool wordt gespoeld, zorgt voor vervuiling van oppervlaktewater. [……]Hout minder vaak schilderen maar wel effectief. Dat is de beste manier om milieubelasting tegen te gaan. Een goede ondergrond, hoge kwaliteit verf en een likje onderhoud, zorgen daarvoor.” [bron: www.milieucentraal.nl]
Figuur 1: Schematische weergave van de levenscyclus van verf, met vermelding van de belangrijkste milieu-effecten.
2.3 Verf in de gemeente in Groningen De gemeente Groningen telt iets meer dan 1% van het totale aantal inwoners van Nederland. Als bij wijze van grove benadering gesteld wordt dat de omvang van de lokale verfbranche ongeveer evenredig is met het aantal inwoners, betekent dit dat in de gemeente Groningen jaarlijks ongeveer 2.500 ton aan verfproducten wordt verkocht voor een bedrag van rond de 10 miljoen Euro.1 Bij de afvalinzameling van de ARCG in Groningen wordt jaarlijks ongeveer 270 ton verfafval ingezameld, waarvan ongeveer de helft van huishoudelijke en de andere helft industriële herkomst. Het gaat hier om het afval uit meerdere gemeenten, waaronder Groningen. Verfafval in de vorm van nog onaangebroken of met verfresten gevulde emmers en blikken is het grootste bestanddeel van het gescheiden ingezamelde chemisch afval. Het Groningse verfafval wordt op locatie gescheiden in twee categorieën. Verf met organische oplosmiddelen wordt in Duitsland verwerkt. Via een cryogeen proces wordt verpakkingsmateriaal gescheiden. De verf zelf wordt verbrand. Watergedragen afval heeft een goedkopere verwerking [bron: Frits van der Werff]. Het overgrote deel van de verkochte verf zal op een andere manier in het afval terecht komen dan via het chemisch afval. De ingezamelde hoeveelheid afval is immers maar een fractie van de hoeveelheid jaarlijks verkochte verfproducten. De meeste verf zal worden aangebracht op hout, metaal, enz. Deze verf zal zijn weg naar de afvalberg uiteindelijk vinden in de vorm van schuurstof, geverfd sloophout of als onderdeel van andere (geverfde) afgedankte producten. In vrijwel alle gevallen eindigt de levenscyclus van de verf dan in de afvaloven.
2.4 Actoren in de (Groningse) verfketen De actoren die een rol spelen in de verfketen zijn onder te verdelen in een aantal categorieën. Een deel van de actoren is daadwerkelijk fysiek met verf bezig (producenten, schilders, enz.), maar er zijn ook partijen die een belangrijke rol spelen op enige afstand van het fysieke proces. In de onderstaande tabel worden de verschillende categorieën van actoren onderscheiden. Hierbij is tevens aangegeven hoe deze zijn vertegenwoordigd in de stad Groningen en of ze betrokken zijn in de opstartfase van het verfketenoverleg tot dusver. Tabel 1: Relevante partijen in de (Groningse) verfketen Actor Omvang in Groningen Verfproducenten niet aanwezig Groothandels 5* Verfdetailhandels Bouwmarkten Schilders
6* 8* 88 *
Afvalverwerking Verfbranche Overheid
1 dominante inzamelaar en verwerker diverse bovengemeentelijke organen = de gemeente Groningen
Huishoudens
ca. 190.000 inwoners; diverse vertegenwoordigende organisaties 5 woningcorporaties *, diverse grote werkgevers ##
Grotere opdrachtgevers
1
Betrokkenheid tot dusver n.v.t. Olijslager Verf: Gerald Beltman - # Schilders de Vries: Roelof en Myrthe de Vries ARCG: Frits van der Werff Knap Werk: Marco Groeneveld Milieudienst: Anke van Duuren, Miekel van der Zande Forum Duurzaam: Miekel van der Zande ** De Huismeesters: Henry Stiekema
Gezien de grove aanname waarop deze berekening is gebaseerd, zal de werkelijke omzet aanzienlijk (zeker enkele tientallen procenten) af kunnen wijken. Als globale indicatie zijn de cijfers echter wel bruikbaar.
Onderzoek en opleiding
1 universiteit, 1 hogeschool; vakopleiding in Assen/Leeuwarden
- Schilder^sCool: Aalt Schuiling *#
* Deze getallen zijn gebaseerd op door de gemeente aangeleverde overzichten uit de eigen basisadministratie. Deze overzichten zijn als bijlagen achteraan in dit verslag opgenomen. # Praxis heeft in een oriënterend gesprek aangegeven vooralsnog niet actief deel te willen nemen. ** In eerder stadium was het Informatiepunt Duurzaam Bouwen betrokken (in de persoon van Dirk van Impe). Dit is echter per 1 november opgeheven. Verder heeft de Natuur en Milieufederatie Groningen (in de persoon van Boris Pents) aangeven vooralsnog niet actief deel te nemen maar wel graag op hoogte te worden gehouden. ## De grootste werkgevers in de stad zijn o.a. UMCG, RUG, Hanzehogeschool, gemeente, provincie, DUO en Gasunie. Op basis van welke criteria grote(re) werkgevers wel of niet interessant zouden zijn vanuit het verfketenoverleg is enigszins arbitrair. *# De Wetenschapswinkel van de Rijksuniversiteit Groningen (in de persoon van Karin Ree) heeft aangeven vooralsnog niet actief deel te nemen maar wel graag op hoogte te worden gehouden.
2.4.1 Insteek van de betrokken partijen Alle betrokkenen hebben een zekere betrokkenheid bij het thema duurzaamheid, zowel persoonlijk als vanuit hun organisatie. Een aantal punten die daarnaast voor een aantal organisaties/personen specifiek spelen, zijn: - Olijslager Verf levert naast verf ook advies. Ze profileren zich als kennispunt voor hun klanten (variërend van zzp-er tot groot onderhoudsbedrijf, gemeenten en woningbouwverenigingen). Met name de ´kleinere klanten´ ervaren sterk deze positie als kennispunt en hechten hier waarde aan, onder andere als het gaat om nieuwe, duurzame en innovatieve methoden en technieken. - Schilders De Vries profileert zich nadrukkelijk op gebied van duurzaamheid en is onderscheiden als duurzaamste ondernemer van de gemeente Groningen in 2009. - ARCG laat verfafval elders verwerken en moet deze partijen hiervoor betalen. - Knap Werk is een campagne die nog tot circa medio 2013 loopt. Het is opgezet vanuit de bedrijfstak van onderhoudsbedrijven om deze bedrijven te helpen hun imago op gebied van duurzaamheid te verbeteren. Het richt zich op het gebruik van (voor de schilder) gezonde en milieuvriendelijke materialen. - Forum Duurzaam is onderdeel van het Groninger Forum en heeft als doel om duurzaamheid bij een zo breed mogelijk publiek onder de aandacht te brengen. Miekel van der Zande werkt zowel hier als bij de gemeente Groningen (als communicatieadviseur). - Miekel van der Zande: “Bouwmarkten zouden misschien een nog betere connectie met de burger zijn, aangezien je hier alle geledingen burgers treft (niet alleen het selecte clubje idealisten) en op het moment dat ze zich met verf bezig houden.” - Schilder^sCool leidt niet alleen schilders maar ook middenkader op. Vooral voor deze laatste groep is het interessant om nieuwe ontwikkelingen vanuit het verfketenoverleg mee te kunnen nemen en door te geven in de opleiding. Unaniem is er onder de betrokkenen enthousiasme voor oprichting van een verfketenoverleg. Men wil hier ook graag zelf een actieve bijdrage aan leveren. Voor de meeste mensen geldt hierbij wel als voorwaarde dat het dan om concrete zaken moet gaan. Vergaderen mag geen doel op zich zijn. Veel mensen werken het liefst aan concrete projecten. Men denkt over het algemeen aan een vergaderfrequentie van ongeveer eenmaal per kwartaal.
3. Organisatorische invulling Het concept van ketenoverleg bevat een aantal belangrijke elementen: 1) Het is gericht op verduurzaming van de keten in kwestie;
2) Het richt zich op innovatieve ideeën en projecten; 3) De (kleine) initiatiefgroep probeert de grote massa in beweging te krijgen. Zowel herhaalbaarheid en opschaalbaarheid van de eigen ideeën als de communicatie naar buiten zijn dus belangrijk; 4) Het ketenoverleg is een permanent orgaan dat zelfstandig en onafhankelijk is; 5) Tegelijkertijd kunnen er vanuit het ketenoverleg verschillende (tijdelijke) projecten en activiteiten georganiseerd worden. Het is een uitdaging om aan al deze elementen goed invulling te geven, op een manier waar de deelnemers zich prettig bij voelen. In dit hoofdstuk worden overwegingen gegeven die spelen bij de verschillende elementen, mede naar aanleiding van de gesprekken die gevoerd zijn met de betrokken partijen.
3.1 Missie Uit zowel de bijeenkomst op 14 mei j.l. als de diverse gevoerde gesprekken komt naar voren dat de deelnemers graag concreet worden. Vergaderen is min of meer een noodzakelijk kwaad. Men wordt enthousiast bij de gedachte om met concrete mooie projecten aan de slag te gaan. Dit is een belangrijke constatering. Tegelijkertijd hechten een aantal personen er veel waarde aan dat het overleg meer is dan een verzameling losse projecten. Met name Roelof de Vries geeft dit aan: “Het is belangrijk om de hele sector in beweging te krijgen. Projecten moeten uitgedragen worden en ze moeten navolging krijgen in de rest van het land, zodat we van onderaf een verandering in gang zetten.” Deze gedachte sluit aan op het uitgangspunt dat de (kleine) kerngroep de grote massa in beweging probeert te zetten. Deze ambitie is (nog) niet met alle betrokkenen kortgesloten. Het zou een goed idee zijn om dit gezamenlijk te bespreken. Op deze manier kan duidelijk worden of iedereen hetzelfde doel heeft bij de diverse ideeën die spelen en of het mogelijk en wenselijk is om een kader vast te stellen waarbinnen activiteiten zouden moeten passen. Misschien is het ook wenselijk om een gezamenlijke missie vast te leggen.
3.2 Projecten Op de bijeenkomst op 14 mei zijn een aantal ideeën voor projecten benoemd. In het volgende hoofdstuk worden die verder uitgewerkt. Er wordt hier alleen aangegeven op wat voor manier deze projecten ingevuld zouden kunnen worden. Het zou goed zijn om per project de doelstelling te bepalen. En eventueel de aansluiting op de bredere doelstelling en missie van het verfketenoverleg als geheel. Waarschijnlijk zal het niet haalbaar zijn om alle benoemde projecten uit te voeren. Dit zal van een aantal mensen vermoedelijk teveel inzet vragen. Bij de projectideeën is aangegeven welke partijen deelnemer zouden kunnen zijn. Het lijkt het meest voor de hand te liggen om per in gang te zetten project een projectteam te formeren dat naast het centrale ketenoverleg opereert. Besloten zal moeten worden wie aan welk(e) project(en) deelneemt, hoe de rolverdeling is binnen de verschillende projectteams en de afstemming met het centrale overleg.
3.3 Communicatie Communicatie is op verschillende niveau’s belangrijk: - tussen de algemene vergadering van het verfketenoverleg en alle overige schilders, verfdetailhandels, enz. - richting de burgers en de lokale pers
- richting de rest van het land - richting de lokale politiek - afstemming met de andere verfketenoverleggen (in oprichting) in Noord-Nederland Per moment zal verschillen welke doelgroep belangrijker is. Ook is van belang wat als gezamenlijk doel van het verfketenoverleg wordt gezien. Op dit moment is communicatie naar buiten toe nog niet aan de orde. Indien wordt besloten om de volgende stap te zetten en het verfketenoverleg officieel van start te laten gaan, dan wordt de externe communicatie een belangrijk aandachtspunt. Hetzelfde geldt wanneer projectideeën omgezet worden in concrete activiteiten. In dat geval is het zinvol om het onderwerp communicatie gezamenlijk te bespreken. Vanuit de gemeente is de nodige expertise beschikbaar om vervolgens nadere invulling te geven aan een communicatiestrategie.
3.4 Organisatie De meest voor de hand liggende organisatievorm lijkt om een vereniging op te richten. Alle partijen in de verfketen kunnen dan lid worden en hebben een stem in de besluitvorming. Het bestuur is dan de kerngroep van initiatiefnemers. Een andere mogelijkheid zou een stichting kunnen zijn. Deze beslissing kan in de periode na de officiële startbijeenkomst genomen worden. Vooraf is het van belang om in ieder geval een voorzitter aan te wijzen. (Hiervoor heeft Paul Tameling zich beschikbaar gesteld.) In de periode na de startbijeenkomst kan de organisatiestructuur verder ingevuld worden. Denk hierbij aan: - inschrijving bij de Kamer van Koophandel - opstellen van statuten - aanwijzen van een secretaris en penningmeester (Voorlopig kan de kwartiermaker verslagen maken van de bijeenkomsten.) - afspraken over financiële bijdragen van de leden - enz. Pas als al deze zaken goed geregeld zijn, is het verfketenoverleg in staat om op eigen benen te staan.
4 Potentiële projecten Onderstaand zijn de diverse ideeën voor projecten verder uitgewerkt. De belangrijkste input hiervoor is aangeleverd door de partijen die tot dusver bij het verfketenoverleg betrokken zijn.
4.1 Inzameling en hergebruik van verfafval Ongebruikte verfresten blijven bij veel mensen lang staan op zolder of in de schuur. Als verfafval pas laat ingezameld wordt, is het vaak al ingedroogd of bedorven en dus niet meer bruikbaar. Verder is er de wens om nog ongebruikte verf en bruikbare verfresten een nuttigere toepassing te geven dan momenteel gebeurt (verbranding elders). Ideeën die in de bijeenkomst van 14 mei j.l. naar voren kwamen, zijn: - Stimuleer zowel hergebruik als inleveren - Bewustwording zou verhoogd moeten worden (m.n. vanuit de gemeente een belangrijk doel) - Geef een positieve prikkel voor de inzameling - Zou er in de gemeente een inzamelingsmarkt of ruilmarkt kunnen komen? Of een verfmarktplaats? - Kunnen vrijwilligersorganisaties misschien iets met ongebruikte verf? Een project om huishoudelijke verfresten in te zamelen en her te gebruiken heeft een vrij omvangrijke scope:
Huishoudens zijn uiteraard betrokken. Zij zijn de doelgroep en zullen in actie moeten komen. Ze moeten hun verfresten niet bewaren maar inleveren. Hiertoe moeten ze geprikkeld worden. Eén of meer partijen zullen dus de rol van communicator richting de burgers moeten vervullen. Verder moet er een gemakkelijk toegankelijk inzamelpunt zijn en een sorteerpunt waar bruikbare en nietbruikbare verf gescheiden worden. Tenslotte is er een afnemer nodig die de bruikbare verf een nuttige toepassing geeft. Verfaanbod Huishoudens zelf zitten niet in het verfketenoverleg. Naast huishoudens zouden eventueel ook schilders verfresten aan kunnen leveren. Vraag is wel of hier ook actief op gecommuniceerd moet worden. Het oorspronkelijke idee was om op de huishoudens te focussen. Bovendien is het een reëel scenario dat er (veel) meer verf beschikbaar komt dan de afnemende partijen nodig hebben. Communicatie De gemeente en Forum Duurzaam communiceren regelmatig richting de burgers op gebied van duurzaamheid. Ze hebben een vrij groot bereik en kunnen o.a. mailings en pagina’s in de Gezinsbode inzetten. Vraag is wel hoe effectief deze media zijn. Bouwmarkten en verfdetailhandels lijken wat dit betreft een betere positie te hebben voor efficiënte communicatie: richting alle mensen die thuis verf hebben staan en op het moment dat men zich met dit onderwerp bezig houdt. Het zou dus helpen om deze partijen bij het project te betrekken en een actieve rol in de communicatie te geven. Inzamelpunt Bouwmarkten en verfdetailhandels zouden tevens logische inzamelpunten kunnen zijn. De gemeente speelt sowieso hierin al een rol via de chemokar. Aanvullende laagdrempelige inzamelpunten zouden een extra zetje kunnen betekenen voor mensen om sneller en meer verfresten in te leveren. Hierbij zou het ook verschil maken als mensen een kleine beloning krijgen voor het inleveren van hun afval. Bijvoorbeeld in de vorm van tegoedbonnen waarmee men nieuwe verf kan kopen (en/of tweedehands verf?). Sorteerpunt Al het verfafval komt op dit moment bij het ARCG terecht. De extra ingezamelde verf zou hierbij gevoegd kunnen worden. Op dit moment wordt alleen een scheiding gedaan tussen watergedragen en oplosmiddelhoudende verf. Een aanvullende scheiding om bruikbare en niet bruikbare verfresten te scheiden moet handmatig gebeuren en vraagt extra mankracht. Dit brengt dus extra kosten met zich mee. Een mogelijkheid is om dit via Iederz goedkoop uit te laten voeren door mensen met beperkte toegang tot de arbeidsmarkt. (indicatie van de kosten: € 15,- per uur, contactpersoon: Cees van Bleek) Watergedragen verf blijft ongeveer 1 jaar goed. Als het niet meer goed is, is dit eenvoudig visueel vast te stellen. Oplosmiddelhoudende verf blijft veel langer (circa 10 jaar) goed. Als de houdbaarheidsdatum of verkoopdatum ontbreekt, is het echter aan de verf niet te zien of deze nog goed is of niet. Verf die over datum is, dekt nog prima. Echter, de verf kan dof uitslaan en de bescherming is minder. Voor binnentoepassingen zou dit in sommige gevallen nog wel acceptabel kunnen zijn [bron: Gerald Beldman]. Hergebruik en verwerking Nog bruikbare watergedragen verf zou mogelijk opnieuw verkocht kunnen worden. Meest voor hand liggend hiervoor zou dan een tweedehandswinkel zijn, bijvoorbeeld MamaMini of GoudGoed. (Iederz heeft geen belangstelling omdat men schilders elders detacheert.) Oplosmiddelhoudende verf lijkt niet geschikt om te verkopen. Wel is het mogelijk om deze in speciale projecten te gebruiken waar lagere kwaliteitseisen van toepassing zijn (zie voorbeeld in het kader hieronder).
Wat betreft de niet bruikbare verfresten wordt er momenteel in Nederland een project opgestart met chemische recycling. In Nieuw-Zeeland gebeurt dit al langer. Het gaat hier om een hoogwaardiger vorm van hergebruik dan verbranding, waarbij uit oude verf nieuwe verf gemaakt wordt. Mogelijk kan op dit project worden aangesloten [bron: Roelof de Vries]. Voorbeeldproject Olijslager Verf krijgt regelmatig verf(resten) retour. Deze kan niet opnieuw verkocht worden. Men geeft deze verf gratis weg. Oude verf op oplosmiddelbasis gaat deels naar Afrika. Een ander deel wordt gebruikt door het COA (Centrale Opvang Asielzoekers), voor verftoepassingen met lagere eisen. Twee aandachtspunten die men hierbij aangeeft: - Bij het ‘uitdelen’ van verf kan een conflict met schilders optreden. Deze verdienen nu aan verflevering en zien hierin oneerlijke concurrentie. - Olijslager Verf kan in haar eigen systeem zien wanneer de houdbaarheidsdatum en verkoopdatum zijn van de retour gebrachte verf. Dit zou bij een project met huishoudelijke verfresten niet mogelijk zijn. Mogelijke bijdragen van betrokken partijen (nader in te vullen): Gemeente Groningen: communicatie Forum Duurzaam: communicatie ARCG: inzamelen en scheiden van verfafval Olijslager Verf: input vanuit eigen ervaring en expertise Bouwmarkt: communicatie, inzamelen verf Verfdetailhandel: idem ???: verkoop, hergebruik, recycling Nog openstaande vragen, o.a.: - Wat staat er voor burgers tegenover? Wie bekostigt een eventuele vergoeding voor burgers? - Wat zijn de kosten? Bij wie liggen die? - Idem voor de baten (directe financiële baten en overige voordelen) - Welke kwaliteit verf kan er gegarandeerd worden? - Wie willen deze verf afnemen? - Om wat voor hoeveelheden zou het gaan?
4.2 Duurzaam inkopen Duurzaam inkopen is een breed onderwerp. Om echt goed te definiëren hoe duurzaam inkopen ingevuld zou moeten worden, zou een grote uitdaging zijn. Dit is iets dat in breder verband (dan de gemeente Groningen) opgepakt zou moeten worden. Uit de gevoerde gesprekken blijkt dat er vooral behoefte bestaat om concrete voorbeelden te delen. Voorbeelden die inspirerend werken en meteen door inkopers kunnen worden overgenomen voor hun eigen organisaties. Hierover zou een congres gehouden kunnen worden. Ook kwam het idee naar voren om een voorbeeldproject te doen waarin volgens het RVGO onderhoudsconcept gewerkt wordt. De Huismeesters blijkt al volgens dit principe te werken (zie het kader hieronder). Het uitdragen van dit voorbeeld zou ook onderdeel van genoemd congres kunnen zijn. Inhoud en doelstelling congres Het congres zou invulling kunnen geven aan de algemene doelstelling om de verfketen te innoveren en te verduurzamen. Dit door ‘good practices’ aan te dragen, op zo´n manier dat mensen het snel herkennen en de mogelijkheid zien om het in de eigen organisatie in te voeren. Het genoemde RVGO onderhoudsconcept zou één van de inspirerende voorbeelden kunnen zijn.
Doelgroep congres Inkopers van de grotere bedrijven en organisaties zijn een belangrijke doelgroep. Zij zitten op de plek waar een verandering gewenst is. Verder is het logisch om veel partijen uit de verfketen te vragen. Zij kunnen de voorbeelden geven, het gedachtegoed verspreiden en mogelijk al meteen zaken doen met de inkopende bedrijven. Voorbeeldproject Resultaatgericht Vastgoed Onderhoud (RVGO) is een onderhoudsconcept waarbij een partij de buitenschil van een gebouw of complex woningen onderhoudt voor een vaste prijs met vooraf vastgestelde maatregelen en prestatie- en kwaliteitsniveau. Dit als alternatief voor de gangbare methode van om de zoveel tijd per verfbeurt een opdracht formuleren en deze bij aanbesteding door de laagste aanbieder laten uitvoeren. Doelstellingen zijn: efficiëntere bedrijfsvoering, lagere kosten, maximale prestatie, maximale klanttevredenheid en kwaliteitsniveau op esthetisch, functioneel en technisch vlak. De Huismeesters geeft aan al geruime tijd het buitenonderhoud van haar wooncomplexen op deze manier uit te besteden en hier zeer tevreden over te zijn. Met name de medeverantwoordelijkheid van de aannemer wordt als belangrijk voordeel gezien. Er is meer wederzijds vertrouwen en een ‘gezondere communicatie’ [bron: Henry Stiekema]. Mogelijke bijdragen van betrokken partijen (nader in te vullen): Gemeente Groningen: deelname hoofd inkoop van de eigen organisatie, promotie van congres, aanleveren interessante deelnemers (o.a. hoofd inkoop van grote organisaties) Forum Duurzaam: organisatie van congres (op eigen locatie, Forum Images?) De Huismeesters: vertellen over ervaring met RVGO onderhoudsconcept Olijslager Verf: aandragen van andere inspirerende voorbeelden? Schilders De Vries: idem Knap Werk: idem Schilder^sCool: idem Het idee van een congres over duurzaam inkopen is nog niet of slechts kort doorgesproken met een aantal deelnemers die mogelijk wel een belangrijke rol zouden kunnen spelen. Een verdere discussie zou duidelijk kunnen maken hoeveel draagvlak er voor dit idee is, hoe het ingevuld zou kunnen worden en wie welke rol in zou willen vullen. Andere nog openstaande vragen zijn o.a.: - Wat voor concrete aansprekende voorbeelden zijn er te bedenken? - Wie zouden er uitgenodigd moeten worden? - Hoeveel zou het kosten en wie brengt dit geld in?
4.3 Transport en logistiek Tijdens de bijeenkomst op 14 mei j.l. werd aangegeven dat transport een dominante factor is wat betreft de milieu-impact van verf (zie ook paragraaf 2.2) en dat men graag op dit gebied iets wil doen. Bijvoorbeeld het verbeteren van de logistiek bij een groter woningbouwproject. (Groter omdat het bij een groter project waarschijnlijk makkelijker is te realiseren. De verbeter- en leerpunten zouden dan vervolgens ook in kleinere projecten kunnen worden toegepast.) Wat betreft een betere logistiek worden door betrokkenen de volgende wensen aangegeven: - efficiënter transport van verf (minder ritten) - efficiënter transport van mensen (carpoolen)
- minimaliseren parkeerdruk op locatie van project - minimaliseren van verfrestanten na afloop van project - slimmer inkopen, beter plannen Een aantal maatregelen worden momenteel al in de praktijk toegepast, die hier deels een antwoord op bieden:2 Centrale distributie Olijslager Verf levert bestellingen tweemaal per dag gratis op locatie af. Hier wordt veel gebruik van gemaakt. Vooral door zzp-ers en andere kleine schildersbedrijven. Deze blinken vaak niet uit in planning en zouden anders veel heen en weer rijden naar de groothandel. Op deze manier worden dus veel transportkilometers bespaard. (Dit met de aantekening dat de besparing vooral de kleinere projecten betreft en dat hier bij grotere projecten vaak al beter mee omgegaan wordt.) Een idee is om de distributie per elektrische auto te doen, maar dit gebeurt nog niet op korte termijn [bron: Gerald Beldman]. Voorraadbeheer op locatie Bij grotere projecten heeft Olijslager Verf vaak een zeecontainer staan. Deze fungeert als mobiele winkel. Schilders en andere werklieden kunnen spullen eruit halen die ze nodig hebben (verf, kit, kwasten, schuurpapier, enz.). Personeel van Olijslager komt zo nu en dan langs om de voorraden aan te vullen. Afspraken met aannemers De Huismeesters geeft aan dat bij uitbesteding van een project het opleggen van extra eisen om transport te verminderen vaak prijsverhogend werkt. In plaats daarvan maakt men hierover na gunning van een project afspraken met de aannemer. Aangezien men werkt met aannemers met wie men samenwerkingsverbanden voor langere tijd aangaat (zie de vorige paragraaf), vallen er vaak goede afspraken te maken. Een beperkende factor is wel dat er bij dit soort projecten veel met onderaannemers gewerkt wordt. Deze zitten niet aan tafel en de aannemer heeft ze slechts gedeeltelijk onder controle [bron: Henry Stiekema]. Als er een project op gebied van verbeterde logistiek gedaan wordt, zal er dus deels van bestaande ideeën en werkwijzen gebruik worden gemaakt. De winst valt te halen in de combinatie van de maatregelen en in het uitdragen naar de rest van de verfketen. Ideeën die worden aangegeven om invulling aan een project te geven, zijn: - Mogelijk zou voorraadbeheer op locatie uitgebreid kunnen worden met benodigheden van andere (niet verf-)groothandels, bijvoorbeeld elektrische apparatuur. - Opdrachtgever, aannemer en groothandel zouden samen om tafel kunnen gaan zitten. Mogelijk zouden ook relevante onderaannemers betrokken kunnen worden. Mogelijke gespreksthema´s zijn: vermindering parkeerdruk, aanpassen aanbod in zeecontainer. (De scope kan in deze opzet breder zijn dan het thema transport en logistiek.) Vraag is nog wie vanuit de verfketen initiatiefgroep een rol zouden spelen. De Huismeesters zou als opdrachtgever graag een rol willen spelen. Als aannemer zou dan een onderhoudspartner gezocht moeten worden onder de partijen met wie De Huismeesters langlopende contracten heeft, bijvoorbeeld SW. Schilders De Vries heeft mogelijk ook belangstelling in een dergelijk voorbeeldproject maar heeft geen onderhoudscontract met De Huismeesters. Olijslager Verf zou als groothandel ook een rol kunnen spelen. Verdere nog in te vullen punten zijn o.a.:
2
Deze drie maatregelen zouden ook als voorbeeldproject gezien kunnen worden en eventueel als zodanig gecommuniceerd kunnen worden richting de verfketen. Bijvoorbeeld als duurzame voorbeelden op een congres over duurzaam inkopen.
-
Hoe en door wie wordt er gecommuniceerd richting de buitenwereld en de overige partijen in de verfketen? Wat voor doelstellingen en prioriteiten hebben de verschillende partijen die bij dit project betrokken willen zijn? Welke thema’s vindt men interessant?
5 Hoe verder? Er lijkt voldoende enthousiasme en commitment te zijn om verdere stappen te ondernemen. Zowel om het verfketenoverleg als orgaan op te richten als om een aantal concrete projecten te starten. Bij dit laatste zal overigens wel goed gekeken moeten worden hoeveel tijd en energie de verschillende partijen te besteden hebben. Als alle genoemde projecten gestart worden, is het gevaar groot dat één of meer partijen overvraagd worden. In dat geval zou het beter zijn één of meer projecten nog even te parkeren. Uiteraard is het volledig aan de deelnemers om te bepalen wat de toekomst van het verfketenoverleg in Groningen is. Een volgende bijeenkomst staat gepland op 14 januari 2013. Op de agenda staat dan de vraag of er verdere stappen ondernomen worden en zo ja, welke. Indien het antwoord ja is, kan er een vervolgtraject als volgt in gang gezet worden: - Ten eerste dient dan besloten te worden welke projecten opgepakt worden. Per project wordt een team samengesteld voor de uitvoering hiervan. - Verder dient een eerste invulling van de organisatievorm worden besloten. Belangrijkste is dat een voorzitter gekozen wordt. - Vervolgens wordt een openbare startbijeenkomst georganiseerd. Hier wordt (onder leiding van de nieuwe voorzitter) het verfketenoverleg officieel richting de buitenwacht gepresenteerd en worden de opgestarte projecten onder de aandacht gebracht. - Communicatie wordt in deze fase erg belangrijk. Het ligt voor de hand om een communicatieplan te maken. - Na de startbijeenkomst zal om de zoveel tijd het verfketenoverleg bijeen komen. Tijdens de eerste paar bijeenkomsten zal er nog de kwartiermaker ondersteuning geleverd worden. (Parallel hieraan worden de uitverkoren projecten uitgevoerd.) - De organisatievorm wordt in deze periode verder ingevuld. Onderdeel hiervan zijn onder andere de financiën en de rol van ketendeelnemers die niet in de initiatiefgroep zitten. - Het verfketenoverleg stopt een project te zijn. De begeleiding door de kwartiermaker houdt op. Het overleg is een zelfstandig en onafhankelijk opererend orgaan.
Bijlage I Overzicht verfgroothandels overzicht 31-01-2012 15.11
Groothandel:
verf
Naam Olijslager Verf B.V. T. Bischoff Groothandel Autolakken Sikkens Service Center Groningen Verfgroothandel Wiekel Gebr. v/d Weerd Verfgroothandel
Adres Gotenburgweg Heratemaheerd Koldingweg Oude Rijksweg Wasaweg
Huisnummer 36 20 11 12 18b
PC en plaats 9723 TM Groningen 9737 MT Groningen 9723 HL Groningen 9798 PA Garmerwolde 9723 JD Groningen
Telefoonnummer 050-5422822 050-5424141 050-5490049 050-5423502 050-5422333
Bijlage II Overzicht verfwinkels overzicht 31-01-2012 15.25
Verfwinkels
Naam Zewuster Verf en Behang Bossina Art-supplies Bossina Verf (zie ook inr.1474) Herfst en Helder F. Datema Decohome & Schildersbedrijf De Verfconcurrent
Adres Noorderstationsstraat Pottebakkersrijge Pottebakkersrijge Protonstraat
Huisnummer 19 19 21 6
PC en plaats 9716 AN Groningen 9718 AG Groningen 9718 AG Groningen 9743 AL Groningen
Verlengde Hereweg Westerhaven
48 5 1
9722 AE Groningen 050-5252829 9718 AT Groningen 050-3133755
Telefoonnummer 050-5776638 050-3125441 050-3125441 050-3144356
Bijlage III Overzicht bouwmarkten overzicht 31-01-2012 15.23
Bouwmarkten
Naam Zetstra B.V. Praxis Mega &Tuin B.V. Gamma Bouwmarkt Groningen-Oost Karwei Bouwmarkten Hornbach HUBO Weening Karwei Bouwmarkten Wielinga voor Vakwerk
Adres Hoendiep Damsterdiep Osloweg Peizerweg Groningerweg Meeuwerderweg Osloweg Verlengde Hereweg
Huisnummer 101 315 114 86 45 2 58 112 7
PC en plaats 9743 AP Groningen 9713 EH Groningen 9723 BX Groningen 9727 AK Groningen 9738 AB Groningen 9724 EV Groningen 9723 BX Groningen 9721 AB Groningen
Telefoonnummer 050-3121369 050-3112010 050-3181792 050-5772222 050-5742600 050-3134054 050-5410520 050-5252858
Bijlage IV Overzicht schildersbedrijven overzicht 31-01-2012 15.20
Schildersbedrijven
Naam
Adres
Schilder- en Klussenbedrijf Da Vinci
Abel Tasmanstraat
Schildersbedrijf Sarana
Adriaan Pauwstraat
Schildersbedrijf Albert Kooi
Akerkstraat
Rotgers Schilderwerken
Huisnummer Postcode en plaats
Telefoonnummer
20a 9726 EJ Groningen
050-3127069
65 9716 CR Groningen
06-34303882
5 9712 BD Groningen
06-49309671
Anna Paulownastraat
16 9725 JT Groningen
050-5270845
Schildersbedrijf Poelman B.V.
Antillenstraat
11 9714 JT Groningen
050-5710150
Couleur Regio
Nassaulaan
48 9717 CL Groningen
050-3180919
H.K. Hamelink Schildersbedrijf
Augustinusstraat
7 9746 BZ Groningen
06-51927763
M.C. Vermaat Schilderwerken
Bekemaheerd
156 9737 PZ Groningen
06-18052661
Délangé
Bonhoefferstraat
37 9746 BW Groningen
06-11343206
R.R.E. Vermaat Schilderwerken
Calvijnstraat
10 9746 BE Groningen
050-8500808
Schildersbedrijf Zwerwer
De Cockstraat
36 9746 BT Groningen
06-53534762
Leon Heijs Schilderwerken
Natalie Barneykade
16 9746 AT Groningen
050-8503456
Cor Buist Groningen
Duinkerkenstraat
37 9723 BP Groningen
050-5995770
T. van der Veen Schildersbedrijf
Eekwerd
1 9746 CL Groningen
06-53943006
Schildersbedrijf Denninger
Eikenlaan
160 9741 ES Groningen
06-25052963
Schildersbedrijf van der Woude
Engelberterweg
34 9723 EM Groningen
06-50624583
Schilders- en behangbedrijf Hofstede
G N Schutterlaan
28 9797 PC Thesinge
050-3021957
Moedt Services
Golfslag
119 9732 MG Groningen
050-5426427
Schildersbedrijf Erich
Gorechtkade
44b 9713 CC Groningen
050-3126240
Schildersbedrijf De Graaf B.V.
Gotenburgweg
32 9723 TM Groningen
050-5422700
Danny Jager Schilderwerken
Goudlaan
199 9743 CD Groningen
050-5414409
Schildersbedrijf Roossien
Groningerweg
28 9738 AB Groningen
050-5712228
Bolhuis Schilderbedrijf
Grote Rozenstraat
16 9712 TH Groningen
06-10299636
Ton Menses Schildersbedrijf
Narcissenstraat
33 9611 HA Sappemeer
06-21240055
Ezinga Schilders B.V.
Helpermolenstraat
19 9721 BT Groningen
050-5255866
Schilderwerken Sips B.V.
Hoendiep
162 9745 EA Groningen
050-5255855
Martinitoren Vastgoed B.V.
Hereweg
55 9725 AB Groningen
050-5251833
Glasservice Rozenveld
Hoendiep
197 9745 EC Groningen
06-23815587
Boersema Hoogkerk
Hoendiep
229 9745 EG Groningen
050-5565264
Schildersbedrijf Hans Zantinga
Industriestraat
19 9744 BN Groningen
06-14023281
Smidts Schildersbedrijf
Rouaanstraat
9 9723 CA Groningen
050-5716062
Van Dijk Schilder- en Onderhoudsbedrijf
Jaltadaheerd
201 9737 HP Groningen
06-46444875
Schildersbedrijf M. van Duinen
Klaas Schipperlaan
40 9731 KD Groningen
050-5425651
Schildersbedrijf Van der Maar B.V.
Koldingweg
15 9723 HL Groningen
050-5494171
Van den Berg & Bouma Schilderwerken
Lamsoor
27 9738 AL Groningen
050-5568382
Koster Glas en Kozijnen B.V.
Lavendelweg
19 9731 HR Groningen
050-5714915
Vincent Gorter
L.B. Pearsonstraat
26 9728 WP Groningen
050-8517309
Schildersbedrijf Van den Broek
Magnusstraat
61 9746 BR Groningen
06-55191917
Schildersbedrijf Quality
Multatulistraat
69 9721 NG Groningen
06-14560301
Glas Abeln B.V.
Narvikweg
9b 9723 TV Groningen
050-5493200
G.M. Leidelmeijer Schilderwerken
Natalie Barneykade
26 9746 AV Groningen
050-5791620
Karel Romijn Schilders
Ordel
Schildersbedrijf G.S. Scheffer
Nwe Ebbingestraat
36a 9712 NL Groningen
06-54795059
Schildersbedrijf Weterings
Nwe Ebbingestraat
127 9714 AM Groningen
050-5771990
Schildersbedrijf Kooi
Nieuwstad
40 9711 JR Groningen
0596-571712
Schilder v.d Klei
Reddingiusstraat
4 9791 CA Ten Boer
050-3024800
fuji - san
Oliemuldersweg
Nienhuis & Schriemer Schildersbedrijf
Oscar Wildestraat
Glasservice Nico Kool B.V.
Osloweg
6 9331 EX Norg
050-3112202
138b 9713 VH Groningen
06-44794442
59 9746 AR Groningen
050-5799825
124 9723 BX Groningen
050-5420666
Schilderwerken Nico Kool B.V.
Osloweg
124 9723 BX Groningen
050-5420666
B. Koning
Kremersheerd
190 9737 PH Groningen
06-14995383
Kemps
Parkweg
84 9725 EL Groningen
050-5250601
Van der Lei schilders
Zaagmuldersweg
15b 9713 LB Groningen
06-14699728
Chr. Broere Schilder- en Onderhoudswerken
Plantsoenstraat
30a 9717 KV Groningen
050-3110102
Da Vinci Schildertechniek
Poelestraat
35 9711 PJ Groningen
-
Schildersbedrijf Fa. Evenhuis
Pop Dijkemaweg
31 9731 BB Groningen
050-5422495
Fa. Schildersbedrijf Evenhuis
Pop Dijkemaweg
31 9731 BB Groningen
050-5422495
Chris Vos schilderwerken
Pieter Venemakade
195 9605 PN Kiel-Windew.
050-5424782
Glas & Schilderwerken P. Hovinga
Radiumstraat
20 9743 SP Groningen
050-5714107
A. Drenth
Regulusstraat
42 9742 LP Groningen
06-38045903
Schilders de Vries
Rigaweg
30 9723 TH Groningen
050-5492492
René de Bruin Schilderwerken
Lijnbaan
10a 8 9711 RV Groningen
06-42657746
Totaal B.V.
Rouaanstraat
7 9723 CA Groningen
050-3137673
Firma B. Gorter & Zn Schildersbedrijf
Rouaanstraat
9 9723 CA Groningen
050-3133588
Het Gilde
Scheltemaheerd
65 9736 AK Groningen
050-5416675
M&M Klussen
Slauerhofflaan
28 9752 HC Haren
06-18798937
Schildersbedrijf van Zoomeren
Selwerderstraat
40 9717 GL Groningen
06-10699631
Waterman Schildersbedrijf
Sloep
16 9732 CA Groningen
050-5426162
Roossien Afbouw V.O.F.
Smirnoffstraat
9b 9716 JR Groningen
050-5255472
Schildersbedrijf Klaverblad B.V.
Van der Hoopstraat
14 9716 JN Groningen
050-5735135
Glastechniek Groningen B.V.
Cuxhavenweg
6 9723 JK Groningen
06-53263497
Daniël Knevelman Schilderwerken
Spirealaan
152 9741 PG Groningen
050-3119554
Van Tour de Groot Groningen B.V.
Stavangerweg
27 9723 JC Groningen
050-5424234
Bos Schilderwerken Groningen B.V.
Struisvogelstraat
5 9713 BT Groningen
050-3141717
Schildersbedrijf Vakmanskwast
Nachtegaalstraat
53b 9713 SR Groningen
06-43829774
W. Boer Schilderwerken
Hoofdweg
101 9617 AC Harkstede
050-4041227
Marksmen Schilders
Tweede Spoorstraat
1 9718 PC Groningen
050-3133050
Vector Onderhoud B.V.
Van Deyssellaan
83 9721 WT Groningen
050-5252620
Schilderwerk Jozef
Vondellaan
338 9721 LN Groningen
06-10305574
SW Groningen
Wasaweg
13 9723 JD Groningen
050-3185502
Schilders Boekema B.V.
Wasaweg
14 9723 JD Groningen
050-5730720
ServiceNU! B.V.
Wasaweg
14 9723 JD Groningen
0800-0230162
Sietsema Schilders
Waterland
39 9734 BA Groningen
050-5891431
Smidts en Zn.
Wegalaan
1 9742 NA Groningen
050-5716062
Schildersbedrijf S.H. Ploeg
Winschoterdiep
3d 9724 GH Groningen
050-5892395
Onderhoudsgroep Koerts
Wismarweg
4 9723 HB Groningen
050-5425072
Schildersbedrijf Laanstra V.O.F.
Wolddijk
128 9738 AG Groningen
050-5777342
Bentem Schilderwerken
Zaagmuldersweg
81a 9713 LG Groningen
0900-9888
Bijlage V Overzicht woningcorporaties overzicht 16-10-2012 Naam Nijestee Liefier StadGroningen De Huismeesters Patrimonium Steelande Wonen
Woningcorporaties Postadres Postbus 447 Postbus 7104 Postbus 546 Postbus 907
Bezoekadres Naberpassage Gedempte Zuiderdiep Friesestraatweg Peizerweg De Verbetering
Huisnr. 3 22 18 136 1
PC en plaats 9712 JV Groningen 9701 JC Groningen 9700 AM Groningen 9700 AX Groningen 9744 DZ Groningen
Telefoonnr. 050-8533533 050-3693693 050-3657171 050-5299999 088-1444111
