Drs. A. P olspoel Rouw om het verlies van een dierbare
VERSLAG
27 september 2012
om het verlies van een dierbare
Lezing door drs. Arthur Polspoel Organisatie:
Stichting Rouwbegeleiding Helmond e.o.
Activiteit:
Lezing door drs. Arthur Polspoel over afscheid en verlies met als titel: Rouw
Plaats en datum:
Woonzorgcentrum De Ameide te Helmond, donderdag 27 september 2012
1. Opening Bij afwezigheid van de voorzitter, Mevr. Mieke Diepstraten, opent Mevr. Noor Hustinx- Lambooy de bijeenkomst met een hartelijk welkom aan iedereen, in het bijzonder aan de gastspreker van deze avond de heer Arthur Polspoel, begeleider van groepen en cursussen en schrijver van boeken over het thema rouw en verlies. De organiserende werkgroep wordt kort geïntroduceerd: de werkgroep organiseert ontmoetingsgroepen bij partnerverlies, 1x per maand een inloopmiddag voor eenieder die een Piet Heinstraat 59 in Helmond en 1x in de twee jaar een avondlezing rond het thema rouwverwerking. 2. Korte samenvatting van de inleiding van A. Polspoel De heer Polspoel vertelt, dat hij op dit moment met name groepen begeleidt bestaande uit nabestaanden bij een zelfdoding. We spreken over rouw. Rouw is op meer situaties van toepassing dan alleen na een sterfgeval. Ook mensen die hun baan verliezen, die ernstig ziek zijn of waarvan de relatie is stukgelopen kunnen in de rouw zijn. We spreken van rouw als er sprake is van een verlies van grote betekenis voor de betreffende persoon. Degene die rouwt bepaalt hoe erg dat verlies is en niet de omgeving. Rouw om een doodgeboren kind werd vroeger niet erkend, maar het bestaat nog steeds. Men is geneigd te veronderstellen dat rouwen om een ouder iemand minder erg is dan wanneer iemand op jongere leeftijd sterft en een jonger iemand daardoor in een rouwproces komt. In de praktijk blijkt dit niet het geval te zijn. Jongere nabestaanden hebben meestal meer spankracht en beseffen dat ze verder moeten met hun leven, vaak in het belang van de kinderen. De oudere die achterblijft loopt een groter risico op een moeilijk rouwproces. Vaak hebben ze nergens meer zin in en ontbreekt de energie om het gebeurde een plaats te geven. Meer dan eens komt het voor dat partners uit een problematische relatie erg verdrietig zijn na het overlijden van hun partner. Hoewel dit vaak door de omgeving niet begrepen wordt is dit verdriet zeer oprecht. Men rouwt om wat er niet was. Er is vaak veel boosheid en ook een schuldgevoel en dit kan de oorzaak zijn van een moeilijker rouw. Ook bij gescheiden mensen komt dit vaak voor. Zij stoppen hun energie in boosheid en niet in verwerking.
1
Drs. A. P olspoel Rouw om het verlies van een dierbare
27 september 2012
De wijze van overlijden is ook van invloed op het rouwproces. De schok van de eerste confrontatie roept veel emotie op. Verdriet, schuld, boosheid, het gevoel door de ander in de steek te zijn gelaten. Dit alles roept veel emoties op, maar naarmate de tijd verstrijkt wordt de emotie minder. De rouwende kan zich niet voorstellen dat er ooit weer een ommekeer komt, maar toch komt dat een keer. In het eerste jaar zijn er veel moeilijke dagen: verjaardagen, trouwdag, de decembermaand. Toch lijkt soms het tweede jaar nog moeilijker dan het eerste. Dit wordt nogal eens als niet normaal ervaren. Vaak als er met familieleden over gepraat wordt volgt het advies: je moet er eens uit gaan, ga eens lekker op wintersport bijvoorbeeld. Deze goedbedoelde adviezen hebben op de rouwende vaak een Op de vraag van anderen hoe het met de rouwende gaat zal hij dan maar zeggen dat het goed gaat. Al voelt het niet zo, dit is wel een teken van goede rouwverwerking. Meer dan eens wordt de rouwende wanhopig, hoe kom je er door heen. Vaak krijgt hij dan antwoorden als: de tijd heelt alle wonden of komt tijd komt raad. In feite is elk antwoord fout. Tijd speelt niet de belangrijkste rol. Rouwen is een proces dat veel energie kost. Het is een worsteling die langer duurt dan je lief is. Het is goed om er bij stil te staan wat er in mensen gebeurt. Vooral een plotseling overlijden is vaak nauwelijks te bevatten. Daar kun je eigenlijk niet op reageren. Mensen raken verbijsterd. Zwijgend aanwezig zijn bij de rouwende is dan vaak het beste. De nabestaande begint meestal zelf te fatale moment komt, hoe gedetailleerder het verhaal wordt. Mensen willen dingen verklaren, op een rij zetten om het te kunnen begrijpen. Vaak wordt de persoon van de overledene geïdealiseerd en dat kan problematisch zijn. Pas als ook de mindere eigenschappen genoemd worden komt men weer met beide benen op de grond. Al dit vertellen geeft eigenlijk een beeld van de rouwende zelf. Men heeft de eerste dagen na een sterfgeval het gevoel geleefd te worden. Er komt veel op je af en er moeten veel keuzes gemaakt worden. Als de uitvaart achter de rug is moet je je plek terug vinden in de wereld. Je moet weer de straat op, weer gaan werken. Dit geeft een heel dubbel gevoel; van de ene kant zegt het gevoel waarom zou ik dat doen, van de andere kant word je in huis stapel gek. Je hebt geen zin in vervelende vragen of meewarige blikken, maar mensen die net doen of er niks gebeurd is, of je ontwijken is even naar. Je moet erkennen dat je alleen verder moet, maar dit kan angstig zijn en bedreigend. Het verstand zegt dat je verder moet, maar je gevoel wil dat niet. Soms heeft men het gevoel dat de ander, de dood, een spel met je speelt en dat eenmaal alles weer wordt
Hulp kan dan bestaan door de realiteit te ervaren, door de nieuwe situatie te beamen. De werkelijkheid kom je overal tegen, je kunt dat niet vermijden. Naarmate het bewustzijn groter wordt lijkt het of het verdriet erger wordt. Dat is nodig om het uiteindelijk een plaats te geven. Oudere mensen blijven hier vaak in steken. Een toekomst waarin het beter gaat is er voor hun gevoel niet meer. Maar de meerderheid van de mensen vindt de weg terug. Zeker als de moeilijke stap gezet is om iets alleen te doen. Dit geeft in eerste instantie een goed gevoel, maar daarna komen toch weer vaak gevoelens van ontrouw aan de partner, het niet meer mogen genieten, niet meer blij of gelukkig mogen zijn. Geleidelijk aan breekt de tijd aan dat er meer goede dan slechte dagen zijn. Maar ook dan lijk je weer terug te vallen als iets je tegen zit. Dit is pas echte verwerking.
haar hoofdstukken begint met de woorden: Vandaag schijnt de zon. Hoe komt het dat ik dat nu weer zie? Zou het kunnen zijn dat mijn wanhoop uitgeput is? Dan pas is de fase van echte rouwverwerking bereikt. 2
Drs. A. P olspoel Rouw om het verlies van een dierbare
27 september 2012
Verwerken, kan dat wel? Ondanks het afscheid blijf je je hele leven met iemand verbonden. Je kunt niet loslaten, niet vergeten. Het blijft van jou, is geïntegreerd in jouw leven. Het kost veel energie, maar krijgt op een gegeven moment een plaats en het hindert je niet meer om verder te leven. Mensen die een rouwproces goed hebben verwerkt zeggen vaak dat ze intenser leven dan ooit. Ze genieten meer van de natuur. De waarde van hun leven is veranderd; wat is nog echt van belang. Tijdens het rouwproces zie je vaak dat ook het relatiepatroon verandert. Soms zie je goede vrienden minder, anderen zijn veel belangrijker geworden. Dit kan ook in de familie het geval zijn. het wel verwerkt, maar niet aanvaard. Het is me
In de omgang met iemand die rouwt moet je je laten meenemen in de beleving van de rouwende. Er is hem iets overkomen en om dat een plaats te geven moet je dat innerlijk toelaten. Elke keer dat er beseft wordt dat het echt zo is wordt men kwaad. Dat is niet vreemd, dat hoort bij het verwerkingsproces. Boosheid, pijn, verdriet moet je toelaten. Elke keer dat het vuur oplaait verbrandt er ook iets, totdat er alleen maar as over blijft. Je zou eigenlijk niet moeten blussen (= troosten). Daarmee zeg je: het is wel erg, maar het valt wel mee. Goede troost is erkenning van de pijn, niet het kleiner maken van de pijn. Door de pijn te erkennen krijgt de rouwende het gevoel begrepen te worden. Er moeten keuzes gemaakt worden hoe verder te gaan, maar dat botst met de pijn die gevoeld wordt. Het is goed om je af te vragen: waarom doe ik wat ik doe? Anderen moeten daar geen oordeel over hebben. Belangrijk is om de realiteit toe te laten en vervolgens weer zin en betekenis te geven aan het leven. Hier blijven ouderen vaak in steken, dit is voor hen een probleem.
3. Pauze Mevr. Hustinx bedankt de spreker voor zijn betoog. Ze zegt door zijn verhaal in het hart te zijn geraakt en vindt de vele voorbeelden uit het leven gegrepen en heel herkenbaar. In de pauze bestaat de gelegenheid om boeken van de hand van drs. A. Polspoel te kopen. Er zijn op de tafeltjes blaadjes beschikbaar voor het stellen van schriftelijke vragen, die na de pauze behandeld zullen worden. Koffie en thee worden gratis aangeboden; voor frisdrank moet men wel zelf betalen. Twee mandjes zullen rondgaan onder de aanwezigen voor een vrijwillige bijdrage voor het werk van de Stichting. 4. Beantwoording van de vragen. Er zijn geen schriftelijke vragen ingediend. Wel worden er enkele mondelinge opmerkingen / vragen van uit de zaal naar voren gebracht. Opmerking 1. Mijn kinderen maken opmerkingen als ik tegen een foto praat, maar vinden het niet gek als iemand naar de kerk gaat. Praten tegen een foto kun je zien als praten tegen God. God = energie. Er wordt gezegd dat het minder erg is als iemand op oudere leeftijd sterft; die heeft het doel bereikt. In het vierde jaar had ik het moeilijker dan in het eerste jaar. A. Polspoel: U moet rouwen op uw manier; als het gaan naar de kerk u troost geeft dan is dat goed. 3
Drs. A. P olspoel Rouw om het verlies van een dierbare
27 september 2012
Opmerking 2. Het blijft moeilijk, ook nog na 5 jaar. Ook er over praten tegen anderen is heel moeilijk, zelfs met lotgenoten. Heel verdrietig is het, dat de naam van je vrouw niet meer genoemd wordt. Dat doet pijn. A.Polspoel: Vaak zie je dat veel mensen een condoleancekaartje sturen en het daar verder bij laten. In het begin lijkt iedereen te begrijpen wat je meemaakt. Daarna blijven er nog maar weinig mensen over die begripvol zijn. Toch moet je het dan van die mensen hebben. Opmerking 3. A.Polspoel:
Niet bang zijn dat je het vergeet, dat gebeurt niet. Het krijgt een plek.
Opmerking/vraag 4. Toen mijn schoonzoon op jonge leeftijd overleed heb ik voor mijn dochter een plakboek over zijn leven gemaakt. Nu is mijn vrouw overleden, maar nu lukt het mij niet om een boek te maken. Hoe komt dat? A.Polspoel: Dat weet ik niet. U deed dat voor uw dochter om haar pijn zachter te maken. Nu is het waarschijnlijk te dichtbij. Misschien komt dat later nog wel. Het is eigenlijk niet vergelijkbaar. Opmerking/vraag 5.
Mijn man is overleden, ik zie de klink van de deur op en neer gaan, hij tikt op gestie?
A.Polspoel: Uw bewustzijn is zo gericht op hem dat u deze ervaringen heeft. Het is niet interessant of het waar is. Belangrijker is: wat heeft het met u gedaan? Doet het u goed? Ik heb daar geen oordeel over. Meestal zijn dit ervaringen van mensen die volop aan het rouwen zijn. Ze doen mensen goed. Niet te veel over piekeren. Veel later in het rouwproces hoor je deze verhalen niet meer. Opmerking 6. Het ging vanavond voornamelijk over het verlies van de partner. Mijn moeder is overleden, ik zit ook in een rouwperiode en kan best wat hulp gebruiken. A.Polspoel: Meestal zijn de kinderen volwassen als de ouders overlijden. Dat past in de natuurlijke gang van zaken. In essentie is dat rouwproces niet anders. Vraag 7.
Is er een lotgenotengroep voor mensen die hun ouders verloren hebben?
A.Polspoel: Marjolein Simons. Of www.moederszondermoeder.nl . Bij een plotseling overlijden moet je jezelf de tijd gunnen voor de rouwverwerking. Opmerking 8. Ik was op een feestje waar twee ongeneeslijk zieken elkaar ontmoetten. Deze lotgenoten claimden alle aandacht. Eén van de partners zat er als versteend bij, omdat er voor haar geen aandacht was. A.Polspoel:
Soms gebeuren dingen zo. Het is goed om daar naderhand op terug te komen.
Opmerking 9. Degene achter de rolstoel rouwt ook, maar krijgt vaak weinig aandacht. A.Polspoel: daarom is palliatieve zorg bestemd voor de patiënt en zijn naaste. Degene die er naast staat heeft vaak een veel groter probleem. 4
Drs. A. P olspoel Rouw om het verlies van een dierbare
27 september 2012
Opmerking 10. Mijn vrouw was mijn alles. Ik voel me geestelijk geamputeerd. Is dat een vorm van egoïsme? De overledene is goed af. Wij zitten er mee. Ik besef steeds meer dat ik zelf ook aan de beurt kom. A.Polspoel:
Dat is niet egoïstisch. Je rouwt om jezelf, zoals je ook trouwt om jezelf. Vandaar de
5. Afsluiting Mevr. N. Hustinx spreekt haar dank uit in de richting van de heer Polspoel en gunt iedereen een omgeving met begrip voor rouwenden. Ze overhandigt hem twee flessen speciale Helmondse wijn. Ook degene die het verslag van deze avond zal maken krijgt een attentie als dank. De Ameide wordt bedankt voor het beschikbaar stellen van de ruimte en ook alle vrijwilligers die deze avond op deze manier mogelijk gemaakt hebben worden bedankt. Er wordt van deze avond een verslag gemaakt en wie interesse heeft in het verslag kan naam en (email)adres achter laten. Bij de uitgang wordt nog een flyer uitgereikt met een gedicht uit het boek en met informatie over de Stichting Rouwbegeleiding Helmond e.o. Omzien naar elkaar.
Helmond, 28-09-2012 Ans van Loon-de Kort
5
