Verslag inzake de werking van de rechtbank

.. .. .. .. ..

Rechtbank van Koophandel te Brussel

Verslag inzake de werking van de rechtbank .

.

.

.

.

.

.

Werkzaamheden - jaar 2002

.

.

.

.. .. .. .

3

INLEIDING............................................................................................................................................................................... 5 WERKING VAN DE RECHTBANK IN 2002 ..................................................................................................................... 7 1. NIEUWE ZAKEN .............................................................................................................................................................7 1.1 Enkele cijfers ............................................................................................................................................................ 7 1.2 Bemiddeling.............................................................................................................................................................. 8 1.3 Evolutie van de geschillen..................................................................................................................................... 8 1.4 Het handelsonderzoek, het gerechtelijk akkoord en het faillissement ......................................................... 8 1.4.1 Het handelsonderzoek ...........................................................................................................................................8 1.4.2 Het Gerechtelijk akkoord.....................................................................................................................................11 Statistieken 2002......................................................................................................................................................11 Statistieken sedert 1998 ...........................................................................................................................................11 1.4.3 Artikel 8 van de faillissementswet.......................................................................................................................12 1.4.4: De faillissementen...............................................................................................................................................13 De opening van de faillissementen ...........................................................................................................................13 Het Europees Reglement inzake insolventieprocedures...........................................................................................18 De zogenaamde “herstelwet” van 4 september 2002...............................................................................................19

2. VONNISSEN EN VERZOEKSCHRIFTEN....................................................................................................................21 2.1 Enkele cijfers ..........................................................................................................................................................21 2.2 Cijfers, verspreid op INTERNET .........................................................................................................................22 2.3 Enige opmerkingen aangaande de zogenaamd “ aanhangige zaken”......................................................22 2.3.1 De samenhangende zaken ....................................................................................................................................22 2.3.2 De betwiste schuldvorderingen en de vonnissen aangaande deze vorderingen ....................................................23 2.3.3 De gemengde vonnissen.......................................................................................................................................23 2.3.4 De vonnissen van afstand van geding, van doorhaling of van weglating.............................................................23

2.2 Uitspraken van vonnissen....................................................................................................................................24 2.3 Het naleven van artikel 770 van het Gerechtelijk Wetboek ..........................................................................25 3. TERMIJN VAN VASTSTELLING................................................................................................................................25 4. ONDERZOEKSDADEN .................................................................................................................................................26 4.1 Enkele cijfers ..........................................................................................................................................................26 4.2. Deskundigenonderzoek .......................................................................................................................................26 5. DE ADMINISTRATIEVE HANDELINGEN ................................................................................................................26 DE WERKING VAN DE RECHTBANK.............................................................................................................................28 1. DE MAGISTRATEN ......................................................................................................................................................29 1.1. Enkele cijfers .........................................................................................................................................................29 1.2 De Vorming.............................................................................................................................................................29 1.3 De plaatsvervangende magistraten ...................................................................................................................29 1.4 De rechters in handelszaken ...............................................................................................................................30 " Activiteitsverslag van de Voorzitter in Handelszaken – Nederlandstalige rol. ..........................................................30 Rapport d’activités du Président Consulaire - rôle francophone"................................................................................32

1.5 De juristen, verbonden aan de rechtbank .........................................................................................................33 2. DE GRIFFIE EN HAAR PERSONEEL ..........................................................................................................................33 INFORMATICA UITRUSTING : ........................................................................................................................................35 1. DE UITRUSTING VAN DE MAGISTRATEN ............................................................................................................35 1.1 De individuele uitrusting .....................................................................................................................................35 1.2 De uitrusting op de rechtbank ............................................................................................................................35 2. DE UITRUSTING VAN DE GRIFFIE .................................................................................................................................36 3. DE SITE INTERNET VAN DE RECHT BANK..................................................................................................................37 DE HUISVESTING................................................................................................................................................................38 1. DE GRIFFIE EN DE ZITTINGSZALEN........................................................................................................................38 2. HANDELSREGISTER EN VENNOOTSCHAPSAKTEN ...........................................................................................41

.. .. .. . ONTVANGSTEN...................................................................................................................................................................42 BIJLAGEN..............................................................................................................................................................................43

4

.. .. .. .

INLEIDING∗ Aan de algemene vergadering wordt het verslag van de rechtbank over de activiteiten gedurende het jaar 2002 voorgesteld. Voor wat betreft de wettelijke grond, heeft artikel 38 van de wet van 3 mei 2003, bekendgemaakt in het Belgisch Staatsblad op 2 juni 2003, artikel 340 van het gerechtelijk wetboek gewijzigd, zoals dit vervangen was bij wet van 22 december 1998 en gewijzigd bij wet van 13 maart 2001. Het artikel 38 voorziet dat het werkingsverslag wordt opgesteld en overgezonden voor 1 maart van elk jaar door de rechtbank en de algemene vergadering. Dat overeenkomstig hetzelfde artikel, de Minister van Justitie, op voorstel van de Hoge Raad voor Justitie, het standaardformulier bepaalt volgens hetwelk de werkingsverslagen worden opgesteld. De nieuwe wettelijke bepaling bepaalt voor wat betreft de inhoud van de werkingsverslagen het volgende: “ Zij behandelen betreffende het voorbije gerechtelijk jaar onder meer: a)de evolutie van de personeelsformaties en de personeelsbezetting; b)de logistieke middelen; c)de organisatie; d)de overlegstructuren. Zij behandelen betreffende het voorbije burgerlijk jaar onder meer: a) de statistieken ∗

De voorzitter van de rechtbank van koophandel dankt de Dames Ondervoorzitters M. Laurent en R. Rubinstein alsook Mevrouw en de Heer Rechters Ilse Leus en M-O Pâris, de Heren Voorzitters van de handelsrechters Alain Berlinblau en Philippe Mathei, de heer Hoofdgriffier R. Tielemans, voor hun medewerking aan het opstellen van dit verslag.

.. .. .. .

6

b) de evolutie van de hangende zaken c) de evolutie van de werklast d) de evolutie van de gerechtelijke achterstand. Desgevallend wijst het werkingsverslag de behoeften aan en bevat het voorstellen om de werking van het rechtscollege te verbeteren en de gerechtelijke achterstand weg te werken.” Op grond van artikel 61 van de wet van 3 mei 2003, treedt artikel 38, dat artikel 340 van het gerechtelijk wetboek wijzigt, in werking op de datum zoals bepaald door de Koning, en ten laatste 12 maanden na de publicatie van de wet in het Belgisch Staatsblad. De wijzigingen, doorgevoerd aan artikel 340 van het gerechtelijk wetboek zullen dus van toepassing zijn ten laatste in juni 2004. In afwachting van het typeformulier, zal dit werkingsverslag in hoofdzaak de schema’s van de vorige drie verslagen1 volgen. Wanneer de situatie ongewijzigd is gebleven in 2002, herneemt dit verslag de informatie, weergegeven in de vorige verslagen van de jaren 1999 en 2000 en 2001 van de Rechtbank van Koophandel te Brussel niet meer “ in extenso”, maar verwijst hiernaar. Er weze aan herinnerd dat de statistieken per kalenderjaar en niet per gerechtelijk jaar zijn opgesteld en dat de statistieken over het jaar 2003 niet vóór januari 2004 zullen ter beschikking zijn, zodat de cijfers die in het verslag worden weergegeven betrekking hebben op de periode januari tot december 2002.

1

Zie vorige verslagen 1999 p. 2 en 3, 2000 p. 4 en 5, 2001 p. 4.

.. .. .. .

7

WERKING VAN DE RECHTBANK IN 2002 1. NIEUWE ZAKEN

1.1 Enkele cijfers In 2002 werden er 16.264 nieuwe zaken ingeleid voor de Rechtbank van Koophandel te Brussel, wat een lichte toename is ten opzichte van 2001. Bovenop dit cijfer komen nog 309 zaken op eenzijdig verzoekschrift, 425 zaken in kortgeding, 477 zaken ingeleid voor het bureau van rechtsbijstand, 2.473 verzoekschriften die niet werden ingeschreven op de rol van de verzoekschriften, evenals 14.864 betwiste schuldvorderingen in het kader van faillissementprocedures, 1.016 dossiers die werden geopend in het raam van de handelsonderzoeken. Dit geeft een totaal van 20.968 nieuwe zaken (16.264 + 4.704), waarbij de betwiste schuldvorderingen in het kader van faillissementsprocedures (14.864) buiten beschouwing worden gelaten. Cijfers die verspreid werden op INTERNET De cijfers die gepubliceerd werden door de Federale overheidsdienst Justitie in de brochure over de cijfers van de gerechtelijke activiteit 2000-2002, beschikbaar op Internet, geven voor het jaar 2002, 31.288 nieuwe zaken aan voor de rechtbank van koophandel te Brussel. Dit cijfer is dus samengesteld uit 16.264 nieuwe zaken (buiten de 4.704 zaken op eenzijdig verzoekschrift, kortgeding, ingeleid voor het Bureau van rechtsbijstand, niet ingeschreven op de rol van de verzoekschriften of behandeld door de kamer van handelsonderzoeken) maar waaraan 14.864 betwiste vorderingen in het kader van de faillissementsprocedure werden toegevoegd. Voor wat betreft het aantal behandelde zaken waarvan in deze brochure melding wordt gemaakt, verwijzen wij naar het punt 2.3 infra van dit verslag op pagina 19 e.v.

.. .. .. .

8

1.2 Bemiddeling In bijlage 1 bevindt zich de tekst, beschikbaar op de site internet van deze rechtbank waarin de werking van de procedure van bemiddeling, zoals deze bestaat bij de rechtbank van koophandel te Brussel, wordt uiteengezet.

1.3 Evolutie van de geschillen De geschillen inzake vennootschapsrecht blijven toenemen als gevolg van het uitbreiden van de bevoegdheden van de rechtbank van koophandel en haar Voorzitter in die materie (vordering van minderheden, gedwongen overname van aandelen, aansprakelijkheid van de bestuurders, ontbinding van vennootschappen...). Inzake de ontbinding van vennootschappen, gaat de heer Procureur des Konings verder met het systematisch dagvaarden van vennootschappen die, krachtens artikel 1822 van het vennootschapswetboek (vroeger artikel 177 sexies van de gecoördineerde wetten inzake handelsvennootschappen), geacht worden niet-actief te zijn 3. In 2002 werden er maandelijks ongeveer 80 zaken onderzocht door de ontbindingskamers (in buitengewone zitting). Naast de vorderingen tot ontbinding, ingeleid door de Procureur des Konings, worden ook een klein aantal vorderingen tot ontbinding ingeleid door erfgenamen, aandeelhouders of andere belanghebbenden.

1.4 Het handelsonderzoek, het gerechtelijk akkoord en het faillissement 1.4.1 Het handelsonderzoek4 Ter herinnering: elke maand verzamelt de Dienst voor handelsonderzoek meer dan 4000 gegevens betreffende de ondernemingen in moeilijkheden. De Afdeling voor handelsonderzoek behandelt en onderzoekt deze gegevens en neemt, indien nodig, contact op met deze ondernemingen. In de meeste gevallen, gaat het onderzoek niet verder. In een beperkt aantal gevallen, wordt door de Afdeling handelsonderzoek een dossier geopend en wordt het onderzoek verder gevoerd. Zo werden in 2002, 1.016 dossiers geopend (tegen 1.161 in 2001, 1.235 in 2000, 1.756 in 1999 en 1.466 in 1998). 2

Artikel 182§ 1 bepaalt:”de rechtbank kan op vraag van iedere belanghebbende of van het openbaar ministerie de ontbinding uitspreken van een vennootschap die gedurende drie opeenvolgende boekjaren niet heeft voldaan aan de verlplichting om een jaarrekening neer te leggen overeenkomstig de artikelen 98 en 100, tenzij een regularisatie van de toestand mogelijk is en plaatsvindt vooraleer uitspraak wordt gedaan over de grond van de zaak”. 3 Zie vorige verslagen 1999 (1.3 p. 4 en 5 en bijlage), 2000 (1.3 p. 7) en 2001 (1.3 p.5). 4 Wat betreft de organisatie en de opdracht van de rechtbank in deze materie en wat betreft de bekomen resultaten, wordt verwezen naar de vorige verslagen van de Rechtbank van Koophandel te Brussel, verslag 1999 (1.4 en bijlage 3) en verslag 2000 (1.4.1 p 8-18) en 2001 (1.3 p5).

.. .. .. .

9

Op gebied van de verdeling per taalrol, dient men vast te stellen dat 739 dossiers werden behandeld in het Frans en 277 in het Nederlands. Op gebied van juridische vorm van de betrokken ondernemingen, gebeurde de verdeling der dossiers als volgt :

400 200 0 NV

BVBA

natuurlijke persoon

andere juridische vorm

Nederlands

110

145

14

8

Frans

224

399

8

108

De getroffen sectoren (met referte naar de Nace Bel code) zijn : in het Frans code 45 code 50 (verkoop en reparatie van auto’s en motorrijwielen, kleinhandel in brandstoffen) code 51 (groothandel en handelsbemiddeling excl.handel in auto’s en motorrijwielen code 52 (kleinhandel excl. Auto’s en motorrijwielen, reparatie van consumentenartikelen code 55 (hotels en restaurants) code 70 (verhuur en handel in onroerende goederen) code 74 (overige zakelijke dienstverlening) andere codes (door maximum 13 dossiers) niet gedetailleerd

in het Nederlands

35 29

4,74 % 3,92 %

16 0

5,78 %

87

11,77 %

40

14,44 %

54

7,31 %

0

59 33

7,98 % 4,47 %

15 17

5,42 % 6,14 %

80

10,82 %

37

13,36 %

124

16,78 %

92

33,21 %

238

32,21 %

60

21,65 %

Wat de uitslag van de in 2002 geopende dossiers betreft : in het Frans

Behandeld door de kamer van handelsonderzoeken Aan een rechter-verslaggever toevertrouwd Verzonden naar een ander Arrondissement of een andere taalrol Doorgestuurd naar het Parket

398 62 6 95

in het Nederlands

118 52 2 30

.. .. .. . Gerechtelijk akkoord Faillissement

10

5 173

0 75

De ontmoetingen met de ambtenaren van het Ministerie van Financiën, die reeds plaatsvonden in 2001, alsook van de BTW administratie, samen met technici van het Centrum van informatiebehandeling van het Ministerie van Justitie werden verdergezet. Nieuwe kontakten werden genomen met de dienst van de directe belastingen, sectie bedrijfsvoorheffing, teneinde de mededeling van de gegevens te verbeteren en te uniformiseren bij toepassing van de artikelen 5 en 7 van de wet van 17 juli 1997 inzake het gerechtelijk akkoord. Interne vergaderingen binnen de Afdeling van de handelsonderzoeken hebben de uitwisseling van ervaringen en het op punt stellen van een doeltreffend intern communicatiesysteem toegelaten. Nieuwe gedachtenwisselingen vonden plaats tussen de voorzitters van de kamers voor handelsonderzoeken en de magistraten van het Parket die de dossiers in ontvangst nemen, overgemaakt voor eventuele dagvaarding in faillissement. De Dienst voor handelsonderzoeken was tevens aanwezig op de vergaderingen, georganiseerd door de firma die het informaticaprogramma Phenix op punt stelt tijdens dewelke een maximum aan uitleg betreffende de werking van het handelsonderzoek werd gegeven om het informatiseringssysteem toe te laten een maximale voldoening te schenken. Tenslotte betreurt de rechtbank de talrijke stappen die tevergeefs werden gezet bij de Federale dienst van Justitie teneinde een abonnement te verkrijgen op de diensten van het Bureau Van Dijck dat voordien maandelijks en kosteloos gedurende meer dan een jaar de Cd rom’s “Bel First” ter beschikking stelde van de rechtbank van koophandel. Hun verzameling door het Bureau Van Dijck op een Cd rom bespaarde de rechtbank talrijke opzoekingen. De prijs die door het Bureau Van Dijck werd voorgesteld voor een dergelijk abonnement bedroeg, na onderhandelingen, 4.400 EURO exclusief B.T.W. Enerzijds zouden budgettaire beperkingen een hindernis vormen voor de toekenning van dit middel dat informatie kan verstrekken, anderzijds zouden de inlichtingen die ons zullen worden verstrekt door de Kruispuntbank der Ondernemingen deze CD ROM in de toekomst kunnen vervangen. Besluit: de Afdeling voor handelsonderzoeken werkt goed. Haar preventieopdracht gebeurt op een gunstige wijze.

.. .. .. .

11

1.4.2 Het Gerechtelijk akkoord5 Statistieken 2002 44 verzoeken tot gerechtelijk akkoord werden ingediend in 2002. Van deze 44 verzoeken, werden 13 verzoeken ingediend in het Nederlands (hierna afgekort N) en 31 in het Frans (hierna afgekort F). Deze verzoeken gingen telkens uit van rechtspersonen, te weten 27 naamloze vennootschappen (8 NV en 19 SA), 16 besloten vennootschappen met beperkte aansprakelijkheid (4 BVBA en 12 SPRL) en 1 coöperatieve vennoostchap (1 CV). Aan 28 bedrijven (8 N en 20 F) werd de voorlopige opschorting toegekend, aan 15 bedrijven werd dit geweigerd (5 N en 10 F). Een afstand van geding werd uitgesproken (1F). Tijdens de voorlopige opschorting diende deze te worden herroepen of de definitieve opschorting werd niet toegekend aan 16 van deze 28 bedrijven. In één enkel geval heeft de rechtbank de commissaris voor de opschorting gemachtigd het bedrijf over te dragen krachtens artikel 41 van de wet op het gerechtelijk akkoord van 17 juli 1997(1 NV). De definitieve opschorting werd toegekend aan 11 bedrijven. 6 van deze 11 opschortingen werden echter herroepen. Van deze 44 bedrijven die een voorlopige opschorting vroegen in de loop van 2002, resten er nog 5 bedrijven die van een definitieve opschorting genieten. Statistieken sedert 19986 Sinds het van kracht worden van de wet van 1 juli 1997 inzake het gerechtelijk akkoord, en tot 31 december 2002 werden bij de Rechtbank van Koophandel te Brussel 133 verzoeken tot gerechtelijk akkoord ingediend (24 in 1998, 22 in 1999, 14 in 2000 en 29 in 2001 en 44 in 2002) waarvan 43 verzoeken in het Nederlands en 90 in het Frans.

5

In bijlage 2 het verslag “ Le magistrat, le Réviseur et le Concordat” opgesteld door Mevrouw de ondervoorzitter bij de Rb. Kh. te Brussel R. Rubinstein en de heer Bedrijfsrevisor H. Fronville voor de studiedag, georganiseerd op 25 november 2003 door de Unie van de rechters van de rechtbanken van koophandel, de Unie van de handelsrechters en het Instituut van Bedrijfsrevisoren over het onderwerp” Handelsrechtbanken en bedrijfsrevisoren: welke samenwerking?” 6 De gegevens van huidig verslag verschillen weliswaar van deze van de vorige verslagen. Dit is te wijten aan verschillende methodes van het in rekening brengen van de dossiers. De huidige cijfers zijn gesteund op de data waarop de verzoekschriften werden ingediend (en niet de data van de vonnissen) en elk verzoekschrift is afzonderlijk in rekening gebracht, zelfs indien het een vennootschap betreft die verbonden is met een vennootschap die het gerechtelijk akkoord aanvroeg.

.. .. .. .

12

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0

Aantal verzoeken tot gerechtelijk akkoord

1998

1999

2000

2001

2002

De voorlopige opschorting werd toegekend aan in totaal 69 bedrijven (47 F en 22 N). De definitieve opschorting werd toegekend aan 25 bedrijven (7 N en 18 F). 12 definitieve opschortingen werden herroepen (1 N en 11 F). De sluiting van 6 definitieve opschortingen werd uitgesproken (3 N en 3 F). 7 bedrijven bevinden zich nog onder de definitieve opschorting (3 N en 4 F). In twee gevallen (2 N) werd het bedrijf overgedragen krachtens artikel 41 en 45 van de wet op het gerechtelijk akkoord (overdracht van het geheel van de onderneming, gevolgd door de ontbinding van de rechtspersooon). 1.4.3 Artikel 8 van de faillissementswet Artikel 8 van de faillissementswet verleent de Voorzitter van de Rechtbank van Koophandel de mogelijkheid “wanneer het volstrekt noodzakelijk blijkt en wanneer bepaalde gewichtige en met elkaar overeenstemmende aanwijzingen bestaan dat de voorwaarden voor het faillissement vervuld zijn", de koopman "geheel of ten dele het beheer van het geheel of een gedeelte van zijn goederen te ontnemen" en één of meerdere voorlopige bewindvoerders aan te wijzen. De Voorzitter beslist, ofwel op eenzijdig verzoekschrift van iedere belanghebbende, ofwel ambtshalve Door naar deze bepaling terug te grijpen, slaagt men erin de verzwaring van het passief tegen te gaan, ongeacht er nu al dan niet een faillissement volgt. Deze bepaling heeft ook, in de gevallen van vennootschappen die een belangrijk passief vertonen op basis van boekhoudkundige gegevens die niet overeenstemmen met de wettelijke bepalingen, bijgedragen om te vermijden dat deze vennootschappen failliet zouden verklaard worden, vermits de bedrijfsleider werd aangespoord zijn zaken opnieuw ter hand te nemen en boekhoudkundig, economisch en financieel in orde te brengen. De ervaring leert dus dat artikel 8 voor de herstructurering van de bedrijven een doeltreffend instrument is met ruime toekomstperspectieven.

.. .. .. .

13

1.4.4: De faillissementen De opening van de faillissementen De Rechtbank van Koophandel te Brussel heeft in totaal gedurende het jaar 2002 1.5337 faillissementen uitgesproken. Dit aantal is gelijk aan het cijfer van 2001. Het contrasteert met de grotere wijzigingen, zowel in stijgende als in dalende lijn, vastgesteld in het Vlaamse of Waalse gewest. Waals gewest8

Ger. Arr. Brussel

2001 2002

1.543 1.533

-0,6 %

2.147 1.990

Vlaams gewest9

-4,6 %

3.695 4.021

Land10

+8,8 %

7.095 7.222

+1,8 %

Een grondiger onderzoek van de gegevens met betrekking tot het gerechtelijk arrondissement Brussel wijst in de loop van het jaar op een contrasterende evolutie van het aantal faillissementen, uitgesproken door de rechtbank van koophandel. Gedurende de eerste drie trimesters is dit aantal, gemiddeld, steeds hoger gebleken dan in 2001, de tendens die in de loop van het vierde trimester keert, doet op die manier een identieke situatie ontstaan in 2001 en in 2002. Het is interessant in parallel hiermee te herinneren dat het jaar 2001, gekenmerkt door een verzwakking van de economische activiteit, gevolgd werd door een herstel van deze laatste in de loop van de eerste drie trimesters van 2002, en vervolgens door een nieuwe afzwakking gedurende het vierde trimester. De faillissementscurve lijkt dus, met een zekere verschuiving in de tijd, deze van de conjunctuur te hebben gevolgd. Men moet niettemin voorzichtig blijven bij de interpretatie van statistieken. 11

7

Zoals vermeld in het verslag 2001, p.10 is dit aantal groter dan wat gewoonlijk door andere bronnen wordt vermeld. Het gerechtelijk arrondissement Brussel omvat inderdaad het Brussels hoofdstedelijk Gewest alsook een aantal naburige gemeenten, al dan niet met toekenning van faciliteiten, die afhangen van het Vlaamse Gewest. Vanuit economisch analytisch oogpunt, hebben deze gemeenten (b.v. Zaventem), een economische activiteit die nauw verbonden is met deze van het Brussels Gewest. De statistieken van de rechtbank weerspiegelen derhalve beter de economische werkelijkheid van de aantrekkingspool die Brussel uitmaakt. 8 Bron: ECODATA 9 Bron: ECODATA 10 Bron: ECODATA. De faillissementen van ondernemingen, gelegen in het gerechtelijk arrondissement Brussel doch in het Vlaams Gewest zijn tevens opgenomen in deze kolom. 11 Een bron zoals GRAYDON geeft bijvoorbeeld een lichte stijging aan van de faillissementen in 2002 in het Brussels hoofdstedelijk Gewest, terwijl een bron zoals ECODATA een vermindering van dit aantal weergeeft. De uitleg van deze verschillen ligt in de verschillende methodologie tussen deze bronnen.

.. .. .. .

14

Aantal uitgesproken faillissementen per maand

180 160 140 120 100 80 60 40 In 2002

20

IN 2001

no ve mb er de ce mb er

ok tob er

se pte m be r

au gu stu s

jul i

jun i

me i

ap ril

ma art

feb rua ri

jan ua ri

0

In bijna de helft van de gevallen12 is het de onderneming zelf die aangifte doet van haar faillissement. In de andere gevallen is het faillissement het gevolg van een dagvaarding door haar leveranciers, door officiële instanties of door het Openbaar Ministerie. De wens van de wetgver van 1997 was, in dit opzicht, dat de onbetaalde schuldeisers hun verantwoordelijkheid zouden nemen en het faillissement van hun in gebreke blijvende schuldenaars zouden uitlokken- het Openbaar Ministerie diende slechts een aanvullende rol te spelen. De cijfers wijzen op de beperkingen van een dergelijke ambitie. Slechts drie faillissementen op tien zijn het resultaat van het initiatief van de schuldeisers. Er tegenover staat dat één faillissement op vijf wordt uitgelokt na een dagvaarding door het Openbaar Ministerie. Als daar nog bijkomt dat de zogenaamde publieke schuldeisers, zoals de RSZ, op een gunstige plaats onder de schuldeisers vermeld worden, dient men hieruit te besluiten dat het de openbare machten zijn die rechtstreeks (langs het Openbaar Ministerie om) of onrechtstreeks de hoofdrol spelen inzake faillissementen.

12

46 % van de faillissementen, uitgesproken in 2002 (bron: rechtbank). Dit aantal schijnt stabiel en vergelijkbaar met het nationale aantal (zie vorig verslag)

.. .. .. .

15

faillissementen op bekentenis 47%

Andere 53%

op dagvaarding van schuldeisers 32% op dagvaarding van het openbaar ministerie 21%

faillissementen na herroeping gerechtelijk akkoord 0%

De Ve reffening van de faillissementen13 Het faillissement is een wijze van vereffening van de activa ten voordele van de schuldeisers. Zij is dit slechts één keer op twee. In 45 % van de gevallen, vindt de curator, aangesteld door de rechtbank, immers geen enkel actief terug, ofwel dekken de teruggevonden activa geenszins de kosten van de vereffening. Verdeling van de faillissementen naargelang het soort afsluitingen

gebrek aan passief 0% vereffening 42%

gebrek aan actief 45%

actief ontoereikend 13%

13

Zie verslag 2001 (p. 14 e.v.) voor meer gedetailleerde informatie over het faillissement en de organen ervan.

.. .. .. .

16

In tegenstelling tot de gangbare opvatting, blijft dit gegeven relatief constant, zelfs indien men vaststelt dat er een lichte tendens tot stijging van het aantal faillissementen is in verhouding tot de situatie voor de hervorming van 199714. 100%

80%

60% vereffening gebrek aan actief 40%

20%

0% 1998

1999

2000

2001

2002

Een of meerdere curators zijn belast met het beheer en de vereffening van de faillissementen. De curator is aangeduid door de wetgever teneinde het faillissement te beheren. Hij realiseert de activa en verdeelt de opbrengst ervan onder de schuldeisers. Hij waakt tenslotte over de gemeenschappelijke belangen van alle schuldeisers. Sedert het in werking treden van de faillissementswet van 8 augustus 1997, wordt de curator door de rechtbank gekozen uit de personen, ingeschreven op een lijst, opgesteld door de algemene vergadering van de rechtbank van koophandel. Alleen advocaten, ingeschreven op het tableau van de orde van een B

.. .. .. .

17

“zelfs indien dergelijke ervaring nuttig kan zijn” 17. Het Hof benadrukt dat de kandidaat op zijn woord dient te worden geloofd bij gebrek aan “enig stuk of concreet gegeven in het dossier van kandidaatstelling”, hierbij in tegenspraak met “ de vorming en de waarborgen inzake bekwaamheid” waarop de belanghebbende zich berust (nederlandstalige vrije vertaling). Op één januari 2002 waren er 67 advocaten ingeschreven op de lijst. Na de algemene vergadering van 17 juni 2002 en ten gevolge van voornoemd arrest van het Hof van Beroep van 28 februari 2003, is dit aantal gestegen tot 7218. Zoals reeds in het vorig verslag vermeld 19, stelt de rechtbank over het algemeen één curator aan per faillissement. Indien de complexiteit en/of de belangrijkheid van het faillissement dit vereist, kan de rechtbank meerdere curators aanstellen, die dan optreden als een college. De rechtbank kan op elk ogenblik het aantal curators vermeerderen of verminderen20. De rechtbank kan tevens aan de curator personen toevoegen die niet op de lijst staan en zelfs vreemd zijn aan de balie maar bijzondere bevoegdheden hebben die dienend zijn voor de vereffening van het faillissement. Evolutie van de faillissementen

4000

3500

3000

2500

2000

1500

1000 2000

2001

2002

500

0 lopende faillissementen op 1 januari

afsluitingen

opening van faillissementen

In het algemeen beheert een curator tussen de 43 en 81 faillissementen. De rechtbank 17

Brussel, 28/02/2003, R. nr. 2003/1386 inzake G J-C (zie punt 6 en 7 van het arrest). Het Hof beveelt ditmaal de kandidaat-curator op de lijst van de curators op te nemen. 18 De wet laat echter geen nieuw regelmatig onderzoek van de lijst toe. Behalve in geval van het verlaten van de balie, kan de weglating van de lijst slechts gebeuren op aanvraag van de betrokkene of in uitvoering van een vonnis, gewezen op dagvaarding van het openbaar ministerie. Hieruit volgt dat de lijst der curators een zeker aantal advocaten bevat die, zonder om hun weglating te hebben verzocht, om uiteenlopende redenen, niet meer wensen aangesteld te worden als curator. 19 Verslag 2001, p.14. 20 De rechtbank heeft aldus gehandeld in 2003, in een dossier waarin, naarmate de vereffening van het faillissement vorderde, het mogelijk bleek het aantal curators te verminderen (Rb. Kh. Brussel 22/09/2003 R. nr K/03/01268).

.. .. .. .

18

waakt er in ieder geval over dat het aantal faillissementen dat wordt toevertrouwd aan één enkele curator het honderdtal niet overschrijdt. Op 1 januari 2002 beheerden de verschillende Brusselse curators 3.821 faillissementen21. Zoals hiervoor reeds werd gesteld, kwamen 1.533 nieuwe faillissementen in 2002 deze van de vorige jaren vervoegen. De Brusselse curators zijn overgegaan tot 1.305 afsluitingen van faillissementen in 2002, hetzij een licht stijgend aantal ten opzichte van het jaar 2001 en vergelijkbaar met het aantal afsluitingen in het jaar 200022. Anderzijds werden 40 faillissementen ingetrokken. Uit deze cijfers blijkt dat 4.009 faillissementen openstonden op 31 december 2002, hetzij een identiek cijfer als dit van 31 december 1997. Deze cijfers zijn niet verontrustend doch wijzen op een zekere tendens tot vermeerdering van het aantal openstaande faillissementen. Het Europees Reglement inzake insolventieprocedures Het Reglement (EG) nr. 1346/2000 van 29 mei 2000 inzake insolventieprocedures23 is in werking getreden op 31 mei 2002. Zonder in detail te treden, hetgeen niet de bedoeling is van dit werkingsverslag, dient er echter op te worden gewezen dat dit Reglement het samen bestaan en de samenwerking in de Europese Gemeenschap tussen de verschillende nationale procedures op het gebied van faillissementen organiseert. Het Reglement creëert het begrip primair faillissement, te weten het hoofd-faillissement en het secundair faillissement. De beheerder van het primair faillissement is bevoegd om de verschillende procedures van tegeldemaking van de activa te bewerkstelligen, niet alleen in het land waar het faillissement werd uitgesproken maar eveneens in de andere Lidstaten waar er zich activa zouden bevinden. In het geval van een secundair faillissement, blijft de bevoegdheid van de beheerder van het faillissement beperkt tot de tegeldemaking van de activa die zich in de staat bevinden waarin de procedure werd geopend. Het Reglement breidt daarenboven op internationaal vlak24, de verplichting van de curator de gekende schuldeisers in te lichten van het tussengekomen faillissement uit 25, zonder zich te vergenoegen met de wettelijke regels inzake bekendmaking. Het Reglement voorziet zelfs het gebruik van een formulier dat, in alle officiële talen van de instellingen van de Europese Gemeenschap de titel draagt van “ uitnodiging tot aangifte van schuldvordering, na te leven termijnen”. Sedert de inwerkingtreding van het Reglement, heeft de rechtbank van koophandel te Brussel verschillende secundaire faillissementen uitgesproken waarvan de maatschappelijke zetel gevestigd was in een andere lidstaat maar die hun activiteiten uitoefenden op Belgisch grondgebied. De rechtbank van koophandel heeft tevens een primair faillissement uitgesproken van een onderneming waarvan de maatschappelijke zetel zich buiten België bevond doch waarvan het centrum van de voornaamste belangen zich

21

Tegenover 3.598 faillissementen op 1 januari 2001, 3.498 faillissementen op 1 januari 2000 doch 4.030 faillissementen op 1 januari 1998. 22 slechts 1.283 afsluitingen in 2001 doch 1.311 afsluitingen in 2000. 23 J.O.C.E. 30 juni 2000 L 160/1 24 Art. 40 van het Reglement. 25 Art. 62 al. 2 faillissementswet.

.. .. .. .

19

ontegensprekelijk in België bevond26. De vereffening van deze faillissementen lijkt geen enkel probleem te hebben gesteld voor de aangestelde curators. De zogenaamde “herstelwet” van 4 september 2002 Het jaar 2002 werd tevens gekenmerkt, voor wat betreft de materie van het faillissement, door de publicatie van een zogenaamde “herstelwet” 27, die een aantal punctuele wijzigingen heeft aangebracht aan de faillissementswet van 8 augustus 1997, zonder afbreuk te doen aan de geest van deze wet. De Wet verduidelijkt bijvoorbeeld de stukken die dienen te worden gevoegd door de gefailleerde bij zijn aangifte, en harmoniseert de Belgische tekst met het Europees Reglement waarvan hiervoor sprake, vereenvoudigt een aantal procedures enz… De wet heeft daarenboven verschillende nieuwe bevoegdheden in het leven geroepen, in hoofde van de Voorzitter van de rechtbank van koophandel. Voortaan legt de curator bij de inschrijving op de lijst, éénmaal de eed af ten overstaan van de Voorzitter van de rechtbank. Daarenboven dient de curator schriftelijk aan de Voorzitter van de rechtbank elke vorm van tegenstrijdigheid van belangen of schijn van partijdigheid te melden die tijdens zijn opdracht mocht blijken. De wet bepaalt dat indien, tijdens de 18 maanden die zijn aanstelling voorafgaan, de curator, één van zijn vennoten of rechtstreekse medewerkers prestaties hebben verricht voor de gefailleerde of de bestuurders en zaakvoerders van de gefailleerde vennootschap of voor één van de schuldeisers, er een mogelijk belangenconflict bestaat dat dient te worden gemeld en onderzocht28. De Voorzitter oordeelt of de verklaring van de curator hem belet zijn opdracht uit te voeren. Indien dit het geval is, zal een kamer van de rechtbank, samengesteld uit drie rechters, in volle onafhankelijkheid, de nodige schikkingen treffen, o.a. de curator vervangen door een andere curator, of een curator ad hoc aanstellen die de curator zal vervangen voor een welbepaalde handeling … De wetgever legt voortaan aan de curator op de balans te verifiëren en te verbeteren of op te maken, bij gebrek aan enige balans 29. De curator kan zich hiertoe wenden tot de hulp van een accountant30, voor zover het actief toereikend is om de kosten ervan te dekken. Hij kan tevens de hoofdelijke veroordeling vragen van de bestuurders en zaakvoerders van de failliet verklaarde rechtspersoon tot betaling van de kosten voor de opmaak van de balans. Met het oog op een betere informatie van de gefailleerde en diens schuldeisers, zal de aldus verbeterde, nagekeken of opgemaakte balans neergelegd worden in het faillissementsdossier waar zij ter beschikking zal zijn van iedere belanghebbende 31. In 26

Zie art. 3.1 Reglement: “De rechters van de Lid-Staat waar het centrum van de voornaamste belangen van de schuldenaar gelegen is, zijn bevoegd de insolventieprocedure te openen. Bij vennootschappen en rechtspersonen wordt, zolang het tegendeel niet is bewezen, het centrum van de voornaamste belangen vermoed de plaats van de statutaire zetel te zijn.” 27 Wet van 4 september 2002 (B.S. 21 september 2002). 28 Zie art. 30 faillissementswet, gewijzigd door art.8,2° van de wet van 4/09/02. 29 Art. 54 van de faillissementswet, gewijzigd door art. 19 van de wet van 4/09/02. Zie Anne Spiritus-Dassesse, Vz. Rb. Kh. te Brussel – E. Dursin, rechter Rb. Kh. Kortrijk, in IAB – Studienamiddag 14 november 2003 : Nieuwe opdracht voor de accountant in het kader van de gewijzigde faillissementswet. 30 De wet stelt uitdrukkelijk” accountant”, met uitsluiting dus van de boekhouders en de bedrijfsrevisoren. 31 Art. 39 laatste al. Faillissementswet.

.. .. .. .

20

dezelfde geest, heeft de wetgever expliciet vermeld dat een kopij van de gedetailleerde jaarlijkse staten, opgemaakt door de curator, met hierin ondermeer de stand van de betwistingen van de schuldvorderingen, de ontvangsten, de uitgaven, de uitkeringen, en alles wat nog dient te worden vereffend, neergelegd wordt in het faillissementsdossier. Het is eveneens met het oog op een grotere transparantie, ditmaal in het beheer van de fondsen die toekomen aan de schuldeisers, die de wetgever ertoe heeft genoopt aan de curator de verplichting op te leggen de bedragen die worden gerecupereerd te storten op de Deposito- en Consignatiekas. Deze storting dient tussen te komen binnen de maand na de ontvangst van de fondsen en de curator mag slechts een beperkt bedrag bewaren op een geïndividualiseerde bankrekening, onder toezicht van de rechter-commissaris die er het maximumbedrag32 van bepaalt. De voorwaarden tot verschoonbaarheid van de gefailleerde werden grondig herzien. Vooreerst sluit de wet bepaalde schulden uit de verschoonbaarheid, in het bijzonder de alimentatieschulden. Anderzijds worden door het mechanisme van de verschoonbaarheid de natuurlijke personen die zich kosteloos borg hebben gesteld voor een verbintenis van de gefailleerde volledig ontslaan van hun verplichtingen en strekt deze verschoonbaarheid zich uit tot de echtgenoot van de gefailleerde die zich persoonlijk aansprakelijk heeft gesteld voor de schuld van deze laatste. De wet preciseert tenslotte de voorwaarden tot het toekennen van de verschoonbaarheid. Dit betreft slechts de gefailleerde natuurlijke personen. De wet kent hen een recht tot verschoonbaarheid toe indien zij ongelukkig zijn 33 en te goeder trouw 34 handelen. Alleen in geval van gewichtige omstandigheden die met bijzondere redenen dienen te worden omkleed door de rechtbank of het bestaan van

32

Art. 51 van de faillissementswet gewijzigd door art. 17 van de wet van 4/09/02 Zie Doc 50 1132/001, p. 12 tot 14: zet uiteen dat het element” ongelukkige omstandigheden” inhoudt “dat de gefailleerde het slachtoffer is geworden van omstandigheden die buiten zijn wil hebben plaatsgevonden. Derhalve is het gegeven dat de gefaillleerde in zijn beheer zware fouten heeft begaan geen reden om de verschoonbaarheid te weigeren, zelfs indien die fouten tot het faillissement hebben bijgedragen. Wanneer het evenwel gaat om kennelijk grove fouten, kunnen zij verzwarende omstandigheden vormen die de weigering van de verschoonbaarheid rechtvaardigen. Zo kan aan handelaars die niet regelmatig een boekhouding hebben gevoerd en zichzelf zodoende een instrument hebben ontzegd dat onontbeerlijk is voor het beheer van hun onderneming, alsook aan handelaars die lichtzinnige handelsactiviteiten hebben verricht waarvan zij, gelet op hun ongeschiktheid en op het gebrek aan financiële middelen, de goede afloop redelijkerwijs konden betwijfelen, de verschoonbaarheid worden geweigerd”. 34 Inzake “ goede trouw” , blijkt uit wat hierboven werd vermeld voorreerst dat de voorbeelden van foutieve gedragingen, vermeld inzake de voorwaarde van het ongelukkig zijn, van die aard zijn aan de gefailleerde de goede trouw te ontnemen indien de handelingen nadeel hebben berokkend aan de schuldeisers van de gefailleerde. Voor het overige, moet het begrip “ te goeder trouw handelen” worden verstaan als “correct handelen voor en tijdens het faillissement. Hierbij wordt inzonderheid de handelaar bedoeld die tijdens zijn handelsactiviteiten op een eerlijke wijze en met voorzichtigheid en voorzorg winst heeft nagestreefd en die de onrechtmatig nadelige gevolgen die daaruit rechtstreeks of onrechtstreeks kunnen voortvloeien voor anderen , zelfs concurrenten, niet heeft miskend. In dit verband kan een veroordeling wegens andere inbreuken dan die omschreven in artikel 81 van de faillissementswet of een kennelijk laattijdige aangifte van staking van betaling de weigering van de verschoonbaarheid rechtvaardigen op grond van een gebrek aan goede trouw. Later heeft die handelaar zich dan weer eerlijk gedragen tijdens de procedure, heeft hij zonder terughoudendheid meegewerkt met de curator en heeft hij door zijn daad de waarborgen van de schuldeisers niet verminderd.” 33

.. .. .. .

21

bepaalde strafrechtelijke veroordelingen35 kunnen toekenning tot de verschoonbaarheid beletten36. Een laatste belangrijke wijziging, is de georganiseerde fiscale fraude, in de zin van de wet met betrekking tot de voorkoming van het gebruik van het financiële stelsel voor het witwassen van geld die voortaan wordt beschouwd als kennelijk grove fout in de context van een vordering tot betaling van het geheel of een gedeelte van de schulden van de vennootschap tot het beloop van het tekort. Temeer, staat deze vordering voortaan open zowel voor de schuldeisers van de gefailleerde , deze laatsten echter ten belope van het door hen geleden nadeel, als voor de curator 37. Dit soort vorderingen zal derhalve in de toekomst in aantal vermeerderen, zelfs indien de praktische uitkomst van dergelijke vorderingen, helaas, onzeker blijft, gelet op het feit dat degene die de verzwaring van het passief heeft veroorzaakt vaak insolvabel is.

2. VONNISSEN EN VERZOEKSCHRIFTEN

2.1 Enkele cijfers In 2002 werden er 11.322 definitieve vonnissen uitgesproken, waarvan 381 op betwiste schuldvorderingen, 131 doorhalingen of afstand van geding, 17 vonnissen van weglating van de rol. Hierbij komen nog 7.683 vonnissen alvorens recht te spreken, 370 beschikkingen in kortgeding, 482 beschikkingen, gewezen op eenzijdig verzoekschrift, 477 beschikkingen inzake pro deo, 1.538 beschikkingen, gewezen op grond van de artikelen 747 en 750 van het gerechtelijk wetboek alsook 1.016 dossiers die werden behandeld in het kader van de handelsonderzoeken. Dit cijfer omvat niet de weigeringen op eenzijdig verzoekschrift. Bij deze vonnissen waren er in 2002 : 1.533 faillissementsuitspraken, 243 vonnissen inzake handelspraktijken, werden er 8 beroepen tegen uitspraken van de vrederechter geveld. Op dit ogenblik bestaan er geen statistieken over andere vonnissen ten gronde die werden uitgesproken in de verschillende zaken die tot de bevoegdheid van de rechtbank behoren (zoals bijvoorbeeld concessies, agenturen, andere tussenpersonen in het handelsverkeer, merken, vervoer, verkoop, aanneming, roerende en onroerende leasing, vennootschapsrecht, verzekeringen, bankwezen, mededinging, informatica, bouwzaken, E-commerce ...).

35

Op de prejudiciële vragen, gesteld in 2002 door verschillende rechtbanken, waaronder de rechtbank van koophandel te Brussel (vonnis R. nr K/02/01900 van 11/12/2002), heeft het Arbitragehof nochthans benadrukt dat artikel 81 2° van de faillissementswet de artikelen 10 en 11 van de Grondwet schendt daar waar dit een uitsluiting bepaalt, onbeperkt in de tijd (Arrest van 22 januari 2003 nr 11/2003) of de rechter de mogelijkheid ontneemt na te gaan of de opgelopen veroordeling een band heeft met de commerciële activiteit en rekening te houden met het ogenblik van de veroordeling, die de uitoefening van elke commerciële activiteit kan voorafgaan (zie Arrest van 3 april 2003 39/2003) - Nederlandstalige vrije vertaling 36 Art. 81, 2° faillissementswet. 37 Een belangrijke rem tot uitoefening van deze vordering, vaak ingeroepen door de curators, was de afwezigheid van voldoende activa om de kosten van dergelijke vorderingen te dekken.

.. .. .. .

22

2.2 Cijfers, verspreid op INTERNET De cijfers, verspreid door de F.O.D. Justitie in diens brochure, beschikbaar op Internet, geven 11.463 behandelde zaken door de rechtbank van koophandel te Brussel aan in 2002. Dit cijfer is samengesteld uit de som van de 11.322 zaken, behandeld ten gronde en de 131 vonnissen van doorhaling en afstand van geding, alsook de 17 vonnissen van weglating van de rol.

2.3 Enige opmerkingen aangaande de zogenaamd “ aanhangige zaken” De cijfers die verspreid werden via internet kunnen een verkeerde interpretatie 38 teweegbrengen voor wat betreft het aantal zaken dat te behandelen blijft door de rechtbank. Inderdaad, het naast elkaar plaatsen, zonder enige nadere uitleg, van de 31.288 nieuwe zaken in 2002 (cf. supra 1.2) en de 11.463 zaken die behandeld werden in 2002, leidt tot de conclusie dat, van de in 2002 bij de rechtbank ingeleide zaken, er nog 19.825 zaken te behandelen zouden blijven op 31december 2002, dossiers die te behandelen zijn in 2003 en gedurende de jaren daarna. Dit is onjuist. Een nieuwe zaak, opgenomen in de statistieken van een jaar, dient niet noodzakelijk opgenomen te zijn in de statistieken van de tijdens dat lopende jaar of de daaropvolgende jaren behandelde zaken. Een nieuwe zaak komt niet automatisch neer op een behandelde zaak gedurende datzelfde jaar. Daarenboven monden talrijke zaken die, in de statistieken, “ aanhangig” zijn voor de rechtbank, niet uit in een definitief vonnis dat opgenomen wordt als dusdanig in de statistieken. Talrijke zaken blijven door toedoen van de partijen gedurende lange tijd, soms zelfs voor altijd, onbehandeld. 2.3.1 De samenhangende zaken Wanneer nieuwe zaken worden samengevoegd wegens samenhang na de op rol stelling, hebben deze zaken elk afzonderlijk een rolnummer dat afzonderlijk in aanmerking wordt genomen in het aantal nieuwe zaken. Zij zijn echter niet terug te vinden in het cijfer van de behandelde zaken, indien één enkel vonnis wordt uitgesproken waarin zowel de samenhang wordt uitgesproken alsook de beslechting van het geschil ten gronde (slechts één zaak zal boekhoudkundig worden opgenomen terwijl zij in werkelijkheid het resultaat is van de inleiding van meerdere nieuwe zaken…)

38

Zie uitspraak Minister Landuyt in “De Standaard” 19/08/2003 ; “Het Nieuwsblad” 19/08/2003 en antwoord Minister van Justitie in “De Standaard” 29/08/2003 (en brief uitgaande van de Vz. Rb. Kh. Brussel aan de Minister van Justitie van 01/09/2003).

.. .. .. .

23

2.3.2 De betwiste schuldvorderingen en de vonnissen aangaande deze vorderingen Het cijfer van 11.322 vonnissen bevat slechts 381 vonnissen inzake betwiste schuldvorderingen in het kader van het faillissement, terwijl het aantal betwiste schuldvorderingen (dat boekhoudkundig verwerkt wordt in het aantal nieuwe zaken (31.128 cf. supra 1.2) 14.864 bedraagt. Dit cijfer ligt zeer hoog daar de curatoren te Brussel systematisch alle schuldvorderingen betwisten wanneer de gefailleerde vennootschap een vereenvoudigde boekhouding heeft. Ook de vorige jaren kan een zeer belangrijk verschil tussen het aantal betwiste schuldvorderingen en het aantal vonnissen, gewezen na deze betwistingen, worden vastgesteld (in 2001: 14.813 betwiste schuldvorderingen en 692 vonnissen en in 2000: 13.253 betwiste schuldvorderingen en 997 vonnissen). Wanneer de curatoren te Brussel vaststellen dat de activa van het faillissement ontoereikend zijn om de schuldeisers te voldoen, overhandigen zij in het algemeen, aan de schuldeisers die dit vragen, een getuigschrift in die zin, hetgeen een voortzetting van de procedure om de betwisting van deze schuldvorderingen te beslechten zinloos maakt. Wanneer het faillissement afgesloten wordt, zullen de betwiste schuldvorderingen die overblijven nooit het voorwerp uitmaken van een vonnis. 2.3.3 De gemengde vonnissen De rechtbank wijst een groot aantal gemengde vonnissen, ’t is te zeggen vonnissen die over bepaalde punten definitief uitspraak doen en die op andere punten worden gewezen alvorens recht te doen en waar, bijvoorbeeld, onderzoeksmaatregelen noodzakelijk blijken (deskundigenonderzoek, getuigenverhoor, verschijning der partijen, afstapping ter plaatse) of die bijkomende uitleg vergen. De partijen komen soms, op grond van deze vonnissen, tot een akkoord of berusten in deze vonnissen en zetten de procedure niet meer verder. Zij doen niet noodzakelijkerwijze afstand van geding of laten de zaak niet systematisch doorhalen. Deze gemengde vonnissen worden opgenomen in de vonnissen alvorens recht te doen, hetzij 7.683 in 2002 en worden niet verwerkt in het cijfer van de 11.463 behandelde zaken door de rechtbank. 2.3.4 De vonnissen van afstand van geding, van doorhaling of van weglating Nog andere zaken worden door de partijen niet voortgezet, en dit afgezien van elk vonnis alvorens recht te doen (omdat de partijen tot een akkoord konden komen, omdat zij niet meer over voldoende financiële middelen beschikken, omdat het geschil geen belang meer vertoont…) en zonder dat een vonnis van doorhaling of van afstand van geding wordt uitgesproken (het zijn de partijen die het initiatief tot dergelijke doorhaling of afstand dienen te nemen). De weglating van een zaak van de rol impliceert dat een zaak wordt weggelaten van de rol zonder dat de betrokken partijen dit vroegen (artikel 730 § 2 van het gerechtelijk wetboek).

.. .. .. .

24

Het artikel 730 § 2 a) van het gerechtelijk wetboek bepaalt immers: ” Elk jaar wordt, binnen de eerste vijftien dagen van de maand december, door de voorzitters van de hoven en de rechtbanken een oproeping gehouden van alle zaken die sinds meer dan drie jaar op de rol zijn ingeschreven en waarvan de debatten geen aanvang hebben genomen of die sinds meer dan drie jaar niet zijn voortgezet. De lijst van de aldus opgeroepen zaken, wordt een maand tevoren aangeplakt aan de deur van de zittingszaal of ter inzage van de partijen en hun advocaten, neergelegd ter griffie. Alle zaken waarvoor geen verzoek tot handhaving op de algemene rol is gedaan, worden ambtshalve weggelaten. …” Een ambtshalve weggelaten zaak kan nochtans op rol worden gezet door middel van een eenvoudig verzoekschrift vanwege de meest gerede partij. Er moet dan een nieuw rolrecht worden betaald. Te Brussel, heeft deze procedure van ambtshalve weglating van de rol voor het eerst plaatsgevonden in december 2002 tijdens een bijzondere zitting, voorgezeten door de Voorzitter van de rechtbank. De rechtbank heeft slechts rekening gehouden met de zaken die niet werden voortgezet sedert 3 jaar en die op rol werden gezet sedert 1 november 1999, te weten vanaf het ogenblik dat de voortzetting in de zaken kon worden vastgesteld en verwerkt door de informatica. Het is onmogelijk manueel de inhoud van de duizenden dossiers van de daarvoor op rol gestelde zaken te onderzoeken teneinde na te gaan of ze eventueel aan de wettelijke voorwaarden voldoen om van de rol te worden weggelaten.

2.2 Uitspraken van vonnissen Talrijke vonnissen worden uitgesproken op de inleidingszitting. Het betreft verstekvonnissen, aanduiding van deskundigen, korte debatten of akkoordvonnissen.

.. .. .. .

25

2.3 Het naleven van artikel 770 van het Gerechtelijk Wetboek39 De wettelijke termijn van één maand tussen het sluiten van de debatten en de uitspraak wordt meestal nageleefd. Soms worden langere termijnen van twee tot drie maanden vastgesteld omwille van de complexiteit van bepaalde zaken. Voor sommige vonnissen zijn er echter wel nog termijnen van meer dan drie maanden vast te stellen, in het algemeen te wijten aan moeilijkheden die optreden tijdens het beraad. Er werd nochtans een onaanvaardbare achterstand vastgesteld in de uitspraak van vonnissen van bepaalde plaatsvervangende rechters.

3. TERMIJN VAN VASTSTELLING Wanneer een zaak wordt vastgesteld, betekent dit dat de pleitdatum werd vastgesteld. De zaken worden vastgesteld op grond van de artikelen 747 § 2 van het gerechtelijk wetboek (termijnen om besluiten op te stellen worden vastgesteld door de rechter op verzoek van tenminste één partij en vaststelling door de rechter van de pleitdatum), 750 § 1 (gezamenlijke aanvraag tot vaststelling door de partijen) en 750 § 240 (vaststelling door de rechter van de datum waarop de zaak gepleit zal worden bij afwezigheid van enig akkoord tussen de partijen na het neerleggen van de besluiten). De termijn tussen de aanvraag tot vaststelling en de vaststelling zelf bedraagt 4 maanden voor de zaken van de Franstalige rol en 6 maanden voor de zaken van de Nederlandstalige rol). Wanneer de vaststelling gevraagd wordt in toepassing van artikel 747 § 2, kan deze termijn langer zijn in functie van de datum van neerlegging van de besluiten, datum die uitsluitend wordt overgelaten aan de keuze van de partijen, en niet aan de rechtbank. Deze termijnen betreffen niet de gerechtelijke akkoorden, faillissementen, vorderingen tot staking en kortgeding waar de termijnen bijzonder kort zijn. Het verlengen van de vaststellingstermijn ten opzichte van de vorige jaren is te wijten aan een tijdelijke afwezigheid van effectieve magistraten ten opzichte van het kader. Een Nederlandstalige rechter werd benoemd bij een andere jurisdictie en werd nog niet vervangen. Een ander Nederlandstalig rechter vervult voltijds andere activiteiten buiten de rechtbank. Een Franstalig rechter werd in april 2003 benoemd teneinde een sedert 24 oktober 2002 vacante plaats te betrekken. Bovendien waren verschillende rechters afwezig voor langere periodes wegens een bevallingsverlof of wegens ziekte.

40

Zie in bijlage 3 MEMO uitgaande van de Voorzitter van de Rechtbank van koophandel te Brussel aan de Minister van Justitie omtrent deze vraag (meegedeeld aan de Hoge Raad voor de Justitie).

.. .. .. .

26

De rechtbank werd derhalve geconfronteerd met gelijktijdige afwezigheden van verschillende van haar leden, hetgeen een weerslag heeft gehad op de vaststellingstermijnen van de zaken. Deze toestand is thans geregeld en zou een gunstige weerslag dienen te hebben op de vaststellingstermijn.

4. ONDERZOEKSDADEN

4.1 Enkele cijfers In 2002 vonden 1.180 eedafleggingen plaats (van curators, commissarissen inzake opschorting, belastingconsulenten41, accountants en bedrijfsrevisoren), werden 173 deskundigenverslagen neergelegd, waren er 17 processen-verbaal van getuigenverhoor, 10 persoonlijke verschijningen, 4 processen verbaal van afstapping ter plaatse en 4.541 andere onderzoeksdaden (zoals bij afstappingen inzake faillissementen, afsluiting van de rekeningen, nazicht van schuldvorderingen enz...).

4.2. Deskundigenonderzoek De deskundigen kunnen door de partijen worden gekozen in onderling overleg. Bij gebrek aan akkoord, gebeurt de aanstelling door de rechters waarvoor het geschil werd gepleit. Met het oog op een betere controle van het verloop van de deskundigenonderzoeken, wonen deze magistraten hetzij ambtshalve, hetzij op gewone aanvraag van één van de partijen of van de deskundige - en dit op grond van artikel 973 Gerechtelijk Wetboek - de deskundigenvergaderingen bij.

5. DE ADMINISTRATIEVE HANDELINGEN Er werden op de griffie van de rechtbank 40.993 akten, uittreksels of meldingen van uittreksels van vennootschapsakten neergelegd en ter publicatie overgemaakt aan het Belgisch Staatsblad. Er waren 8.311 inschrijvingen, 11.844 wijzigingen en 5.178 doorhalingen in het handelsregister van natuurlijke- en rechtspersonen, 1 inschrijving, 8 wijzigingen en 9 doorhalingen uit het register van ambacht en 626 inschrijvingen en 239 wijzigingen in het register van de burgerlijke vennootschappen. 9.056 handelsboeken werden van een visum voorzien. 11.312 facturen en 241 huwelijkscontracten werden neergelegd. 7.918 gerechtsbrieven werden verstuurd. 41

Zie artikel 19-6° van de Wet van 22 april 1999 inzake de boekhoudkundige en fiscale beroepen (B.S. 11 mei 1999).

.. .. .. . De afdeling handelsonderzoeken heeft 1.016 dossiers geopend.

27

.. .. .. .

28

DE WERKING VAN DE 42 RECHTBANK De rechtbank werkt het hele jaar door. Hoewel het economisch leven enigszins vertraagt tijdens de zomermaanden, blijft het onverminderd doorlopen. Het is dan ook niet denkbaar dat de activiteiten van de rechtbank tijdens deze periode zouden stilvallen. Tijdens het gerechtelijk verlof, worden alle diensten verder verzekerd. (inleiding, kortgeding, verzoekschriften, vorderingen tot staking, faillissementen, gerechtelijke akkoorden, handelsregister, handelsonderzoek). Aldus werd gedurende de maanden juli en augustus 2002, buiten een wachtdienst voor de dringende zaken, 9 faillissements- en gerechtelijke concordaat-zittingen gehouden, 8 inleidingszittingen, 9 zittingen in kortgeding voor elke taalrol en 4 zittingen van stakingsvorderingen voor elke taalrol. De vonnissen worden verder uitgesproken. Alleen de niet dringende zaken ten gronde worden opgeschort. De rechtbank van koophandel streeft er naar op een soepele wijze te werken, en haar beschikbaarheid en bekwaamheid om in dringende zaken snelle beslissingen te treffen te vrijwaren.

42

Zie bijlage 4 Dienstregeling van de rechtbank van koophandel te Brussel voor het gerechtelijk jaar 2002-2003.

.. .. .. .

29

PERSONEEL 1. DE MAGISTRATEN

1.1. Enkele cijfers Het kader omvat 24 magistraten, waarvan 19 rechters, 4 ondervoorzitters en een voorzitter. In december 2002 bedroeg het effectief 22 magistraten (waarvan aan één magistraat verlof werd toegekend krachtens artikel 308 van het Gerechtelijk Wetboek voor een tijdelijke functie bij de Europese Commissie), waarvan 16 wettelijk tweetaligen. De bezetting van de rechtbank stemt zelden overeen met het kader wegens de termijnen die verlopen tussen een vertrek (op ruststelling of andere functies) en de benoemingen en de bevallingsverloven.

1.2 De Vorming Gedurende het jaar 2002 werden de interne vormingscycli, gegeven aan de rechters in handelszaken, verdergezet (zie verslag 2001 p. 23) en vonden 2 cycli plaats.

1.3 De plaatsvervangende magistraten In 2002 waren er 21 plaatsvervangende magistraten. Er wordt op hen een beroep gedaan bijvoorbeeld bij langdurige ziekte van een beroepsmagistraat of bij een vacature van een plaats van beroepsrechter. De Voorzitter van de rechtbank onderstreept nogmaals de toewijding van de plaatsvervangende rechters bij het volledig belangeloos uitoefenen van deze functie. Er wordt echter geen beroep gedaan op plaatsvervangende rechters voor afwezigheden voor bijzondere aangelegenheden, die in overleg met hun korpsoverste worden geprogrammeerd. De betrokken magistraten laten zich op dat ogenblik vervangen door collega’s op basis van wederkerigheid.

.. .. .. .

30

Indien een beroepsmagistraat daarentegen langdurig afwezig blijft wegens ziekte, of wegens opleiding in het buitenland, of om voltijds andere activiteiten buiten de rechtbank43 uit te oefenen, zijn de oplossingen om de continuïteit van de dienst te verzekeren beperkt. Immers, § Ofwel worden de kamers, voorgezeten door deze magistraten, op een laag pitje gezet, waarbij de zaken toegewezen worden aan andere kamers, wat dan weer voor deze laatste een bijkomend werk vertegenwoordigt en voor de rechtzoekende een verlenging van de termijnen voor vaststelling voor uitspraak. • ofwel worden ze vervangen door plaatsvervangende rechters. Het beroep doen op plaatsvervangende rechters mag echter maar een tijdelijke oplossing zijn44. Bovendien worden de plaatsvervangende rechters niet bezoldigd, noch vergoed voor hun verplaatsingen en hebben zij ook nog andere beroepsactiviteiten waarvoor ze moeten instaan. Indien de rechtbank echter het hoofd moet bieden aan gelijktijdige afwezigheden van verschillende van haar leden, dan komt de organisatie en de doeltreffende behandeling van de dossiers onvermijdelijk in het gedrang. Indien naast het bijzonder geval van artikel 379 van het Gerechtelijk Wetboek, de plaatsvervangende rechters ook vergoed zouden worden voor hun vervanging, zouden zij waarschijnlijk beter het uitoefenen van hun beroepsactiviteiten kunnen verzoenen met hun taak in de rechtbank.

1.4 De rechters in handelszaken Activiteitsverslag van de Voorzitter in Handelszaken – Nederlandstalige rol. « Met een verminderd effectief, teruggebracht van 65 tot 60 Rechters in handelszaken, waarvan drie plaatsvervangenden, werd gezorgd voor een bijna vlekkeloze werking van: 1. 1 inleidingskamer, 13 pleitkamers en 1 faillissementskamer. 2. de kamer belast met de taxatie van de erelonen van de curatoren, de vorderingen tot ontbinding, de handelsonderzoeken en de gerechtelijke akkoorden. De gewijzigde algemene beurtrol in de inleidingskamer werkte niet bevredigend. Dankzij hun ervaring inzake bedrijfsbeheer vervullen de rechters in handelszaken een zeer gewaardeerde rol zowel in het kader van de handelsonderzoek, waarbij zij tot rechter-verslaggever worden aangesteld, die met betrokken vennootschap of

43 44

Zie verslag 2001 p. 22 en 23. Zie verslag 2000 p. 30, noot 40

.. .. .. .

31

handelaar in moeilijkheden de kans tot duurzame leefbaarheid onderzoekt, als in hun hoedanigheid van rechter-commissaris van een faillissement. Inzake handelsonderzoeken werden tijdens het afgelopen jaar 612 nieuwe dossiers aangelegd. De kennis van het zakenleven die de rechters in handelszaken eigen is, meer bepaald van de gewoonten en geplogenheden in het handelsverkeer, heeft eveneens bijgedragen tot de goede werking van de pleitkamers, die meer en meer geconfronteerd worden met geschillen in steeds evoluerende economische, financiële en handelsrelaties. De tendens in de zakenwereld om de rendabiliteit steeds maar te verhogen heeft zich evenwel vertaald in een al maar grotere inzet van de bedrijfsleiding en hun hoger kaderpersoneel, met als gevolg een geringere beschikbaarheid t.b.v. de rechtbank van koophandel. Een bezetting van 4 rechters in handelszaken per kamer is derhalve ook een minimum, dat gedurende het afgelopen gerechtelijk jaar moeilijk werd behaald; te meer gezien onverwachte ontslagen de rolregeling in de war sturen. Dit noopt tot de vaststelling dat de procedure inzake de benoeming van nieuwe rechters in handelszaken moet worden herzien. De betrachtingen om een evenwichtige taakverdeling tussen de rechters in handelszaken te bewerkstelligen stuit eveneens op de beperkte beschikbaarheid van een aantal rechters in handelszaken. Dit blijkt voornamelijk inzake de aanstellingen tot rechter-commissaris, waar een minderheid rechters in handelszaken een meerderheid van faillissementen voor zijn rekening neemt. Dit is des te meer te betreuren daar de inbreng van de rechters in handelszaken op het gebied van faillissementen bijzonder belangrijk is. Om een éénvormig en efficiënt optreden van de rechters-commissarissen t.o.v. de curatoren te bevorderen, moet werk gemaakt worden van het opstellen van modelbrieven en –verslagen45. Alle Nederlandstalige rechters in handelszaken van onze rechtbank werden, vrijblijvend, door de voorzitter in handelszaken, in het bezit gesteld van een gids met modelbrieven die gehanteerd wordt in de rechtbank van koophandel te Gent.

45

Zowel Mevrouw de Voorzitter van de rechtbank van koophandel te Brussel als de voorzitters van de Franstalige en Nederlandstalige faillissementskamer van deze rechtbank zijn het hiermee niet eens: een “modelverslag” leidt al te vlug tot automatismen waarbij de specificiteit van elk faillissement uit het oog dreigt te worden verloren en de aansprakelijkheid van de rechter-commissaris al te makkelijk wordt miskend. De verslagen van de rechter-commissaris kaderen in de algemene bevoegdheid van toezicht op het beheer en de vereffening van het faillissement en laten de rechtbank toe zich een oordeel te vormen over de toestand en vooruitgang van de vereffening in de meer globale zienswijze van de rechter-commissaris. (zie ook : E. Van Camp: De nieuwe faillissementswet, Kluwer rechtswetenschappen, p. 106, Kamer, verslag van minister Wathelet , 631/1-91/92 p. 9)

.. .. .. .

32

De nieuw benoemde rechters in handelszaken hebben een lovenswaardige inspanning geleverd om zich in te werken in hun ambt. Zij worden daarbij geholpen door oudere collega’s. Niettemin is op de vraag naar een gerechtelijke opleiding onvoldoende ingegaan, behalve door de rechter, voorzitter van de faillissemententskamer (zie dit verslag “de vorming” nr. 1.2) en de Unie van consulaire rechters.” "Rapport d’activités du Président Consulaire - rôle francophone". « En fin d’année judiciaire nous avons été surpris et étonnés par la décision du Ministre de la Justice de mettre fin aux ordonnances permettant aux juges consulaires de siéger en tant que juge suppléant au-delà de l’âge de 67 ans. Cette mesure a été difficilement acceptée par les juges suppléants qui sine die ont dû interrompre leur fonction de juge consulaire. Cela a également perturbé le rôle des chambres, quatre juges ayant dû être remplacés. Nous ne pouvons que regretter cette décision tant pour son caractère rétroactif que pour ses effets négatifs. Il nous semble en effet qu’il serait opportun de rétablir la fonction de juge suppléant pour les juges consulaires au-delà de 67 ans, étant donné que ceux-ci tant pour leur expérience que pour leurs connaissances apportent une contribution largement positive au bon fonctionnement du tribunal de commerce. Cette décision aurait été inspirée par le souhait de ne pas faire de différence entre le statut de juge consulaire et celui de juge professionnel. Dès lors, il me semblerait opportun de nommer les juges consulaires à vie au lieu de mandats de cinq ans, après un stage probatoire de 6 mois. D’autre part, il faut constater le faible nombre de requêtes en concordat. Une des raisons est le coût des honoraires du commissaire au sursis. Je pense qu’afin de stimuler cette procédure, il serait équitable de rétablir la fonction de juge délégué conformément à la loi précédente. Celui-ci pourrait avoir comme mission de surveiller et contrôler la gestion de l’entreprise en concordat et d’en faire le rapport au tribunal. Il nous paraît également étant donné que les jugements du tribunal de commerce sont prononcés par un tribunal composé en échevinage d’un juge professionnel et de deux juges consulaires, il faudrait qu’en degré appel cette composition soit reproduite avec des conseillers consulaires plutôt qu’un juge unique qui statue seul sur des décisions collégiales. La mission la plus complexe pour les juges consulaires est celle de juge commissaire. Dans le cadre de cette mission de surveillance, il faudrait accroître les pouvoirs du juge commissaire afin de lui permettre de remplir cette mission conformément à la loi.

.. .. .. .

33

En effet, celui-ci n’est pas toujours informé dans les délais adéquats à l’exercice de sa mission d’une part, et d’autre part de nombreux conflits se créent entre les curateurs et les juges commissaires à propos des experts gardiens et de l’imputation de leurs honoraires à charge de la masse. On constate que dans de nombreuses faillittes les actifs ont disparu. Il faudrait légiférer afin que la faillite ne devienne pas un moyen de se soustraire à ses créanciers en continuant ses activités par le biais de nouvelles sociétés et cela de manière récurrente. De plus en plus d’affaires importantes se plaident en référé, il faudrait dès lors étant donné cette nouvelle évolution de prévoir des juges consulaires également dans ces chambres comme dans les chambres de fond. »

1.5 De juristen, verbonden aan de rechtbank In de loop van de maand maart 2002 zijn twee juristen (Nederlandstalige en Franstalige) in feite tweetalig, in dienst getreden bij de Rechtbank van Koophandel te Brussel. Deze laatsten vervullen hoofdzakelijk de rol van directe medewerkers van de beroepsmagistraten, op het niveau van de presidentiële bevoegdheden (kortgedingen, vorderingen tot staking en de bijzondere bevoegdheden die hieruit voortvloeien: mededingingsrecht…), algemene bevoegdheden (pleitkamers), faillissementen (specifieke opdrachten in verband met het faillissementsrecht, administratieve opvolging van de procedures en de curators), en de rechtsleer en rechtspraak.

2. DE GRIFFIE EN HAAR PERSONEEL Activiteitsverslag van de hoofdgriffier: “Tijdens het burgerlijk jaar 2002 waren er 101 personeelsleden werkzaam op de griffie van de rechtbank van koophandel te Brussel: 16 griffiers, waaronder de hoofdgriffier en twee griffiers, hoofd van dienst en 85 opstellers, bedienden, administratieve agenten en technische assistenten, waaraan nog 2 boekhouders dienen te worden toegevoegd, verbonden aan de dienst voor handelsonderzoek (zie organigram in bijlage 5). Er weze opgemerkt: 1° dat 16 opstellers of bedienden afgevaardigd waren om de functie van adjunctgriffier waar te nemen ten einde het wettelijk kader van de griffiers voltallig te maken. 2° dat wat het administratief personeel betreft, zestig (60) bedienden in dienst waren op basis van een arbeidsovereenkomst.

.. .. .. .

34

Het Gerechtelijk Wetboek maakt in de artikelen 170 tot 176 een onderscheid tussen de griffiers die de leiding hebben van de diensten van de griffie (de griffietaken) en de zittingsgriffiers (bijstand van de rechter in de handelingen van zijn zending). Gelet op het groot aantal gewone en buitengewone zittingen en de talrijke andere taken waarbij de aanwezigheid van een griffier vereist wordt, staan alle griffiers van de centrale griffie in voor het waarnemen van de zittingen in de rechtbank van koophandel te Brussel. De secretariaten van het voorzitterschap, van het voorzitterschap in handelszaken en van de rechtbank, alsook de diensten van de rollen, de faillissementen en de gerechtelijke akkoorden, de boekhouding, de dienst voor handelsonderzoek en andere, koophandelsboeken enz… waren in het justitiepalieis gevestigd tot 15 oktober 2002. Op 17 oktober 2002 verliet de voltallige rechtbank en een decennium archieven de te kleine ruimtes van het gerechtsgebouw om te verhuizen naar een nieuwe bestemming, de Regentschaspstraat nr 4 te 1000 Brussel (zie verder in dit verslag).”

.. .. .. .

35

INFORMATICA UITRUSTING : 1. DE UITRUSTING VAN DE MAGISTRATEN

1.1 De individuele uitrusting De verhuis van de rechtbank heeft de mogelijkheid geboden de informatica uitrusting van de rechtbank te vernieuwen. Een vaste p.c. (desktop computer) werd aan iedere beroepsmagistraat toebedeeld. De nieuwe computer staat in verbinding met het netwerk van de rechtbank en werd geplaatst in de individuele burelen waarover elk rechter thans beschikt. Elk rechter beschikt aldus over een Internet adres en de mogelijkheid te communiceren met zijn collega’s of met de griffie via boodschappen. Elke magistraat beschikt tevens over een toegang tot intranet op de federale overheidsdienst (F.O.D.)46 en tot diens gegevensbanken (wetgeving, rechtspraak, catalogi van bibliotheken, gegevensbanken van het Belgisch Staatsblad). Hij beschikt tevens over een toegang tot Internet en diens veelzijdige informatie. De overgang naar de nieuwe uitrusting is zonder noemenswaardige problemen verlopen. De rechters hebben op hun nieuwe computer gelijkaardige programma’s gevonden als deze waarover zij beschikten op hun draagbare computer. Een optimaal gebruik van alle mogelijkheden die geboden worden door de nieuwe software en het netwerk veronderstelt echter een investering op gebied van vorming.

1.2 De uitrusting op de rechtbank De rechtbank beschikt over de gegevensbanken “ Judit” en “ RAJB”. Deze werden niet in het netwerk geïntegreerd en kunnen derhalve niet geraadpleegd worden vanuit de individuele computers van elke magistraat. Hun raadpleging veronderstelt dus een verplaatsing , met als gevolg tijdverlies, naar één van de computers die deze programma’s bevat. Hopelijk zal een oplossing kunnen gevonden worden voor dit probleem. De rechtbank ontvangt tevens CD Rom’s met de jaarrekeningen zoals uitgegeven door de Nationale Bank van België (NBB). Het algemeen op het netwerk pla atsen en de toegang tot Internet van de rechtbank zouden , op termijn, moeten toelaten een verbinding met de 46

Federale Overheidsdienst, benaming die volgde op deze van Ministerie.

.. .. .. .

36

Nationale Bank van België in de plaats te stellen. Dit zou de raadpleging van de jaarrekeningen vergemakkelijken. Het zou de rechtbank tevens toela ten de werktuigen van financiële analyse, uitgewerkt door de bank, te gebruiken. De rechtbank heeft geen toegang meer tot de gegevensbank “ Belfirst”, te wijten aan het feit dat de abonnementskosten niet ten laste worden genomen door de Federale Openbare Dienst van justitie. De rechters die belast zijn met het handelsonderzoek moeten jammer genoeg een nuttig en zeer goed werkinstrument ontberen. Het plaatsen op het netwerk van de rechtbank zou, op termijn, het idee van een toegang tot het nationaal register weer op gang moeten brengen. Een dergelijke toegang zou zeer nuttig zijn in het bijzonder voor de diensten van de rechtbank, en meer bepaald de Afdeling handelsonderzoek.

2. De uitrusting van de griffie In het vooruitzicht van de start van de Kruispuntbank der Ondernemingen (KBO)47, heeft de griffie van dezelfde vernieuwing van haar uitrusting genoten als de beroepsmagistraten. Voortaan gebruikt heel het personeel van de rechtbank- rechters, griffiers en administratief personeel, dezelfde uitrusting en werkt met Windows 2000. De integratie van het werk van eenieder wordt hierdoor vergemakkelijkt. Een UNIX emulator laat het griffiepersoneel toe de programma’s van het oude netwerk te gebruiken, dewelke onder Unix draaien. De overgang naar de nieuwe programma’s gebeurde zonder al te veel moeilijkheden. De opleiding is echter hoofdzakelijk “binnenshuis” gebeurd, hetgeen te betreuren is. Een grote aandacht werd besteed aan problemen in verband met de bekabeling, bij het inrichten van het nieuwe gebouw. De bekabeling werd aangelegd met het oog op latere ontwikkelingen. Voortaan kunnen elke zittingszaal en raadkamer uitgerust worden met informaticamateriaal. Sommige zittingszalen beschikken zelfs over de noodzakelijke bekabeling om een multimedia uitrusting te ontvangen. Elke zittingszaal is uitgerust met een computer , verbonden met het netwerk, en een printer, hetgeen het werk van de griffie vereenvoudigt. Het handelt hier om een duidelijke verdienste voor alle gebruikers van het gerecht. Het is echter jammer dat budgetaire beperkingen nog niet hebben toegelaten de verschillende zalen van handelsonderzoeken uit te rusten met informaticamateriaal.

47

Oorspronkelijk voorzien op 11 januari 2003 en uiteindelijk verdaagd tot 1 juli 2003.

.. .. .. .

37

3. De Site Internet van de rechtbank Tijdens het jaar 2002 werd tevens deze site (met als adres www.cass.be/rechtbank koophandel/Brussel of www.cass.be/tribunal commerce/bruxelles) geïntegreerd in “Juridatle portail du pouvoir judiciaire de Belgique”. In een eerste stadium, werd een beperkte site uitgewerkt, met als doel hoofdzakelijk nuttige informatie te verschaffen met het oog op de verhuis van de rechtbank (ogenblik van de verhuis, nieuw adres van de rechtbank, openingsuren, belangrijkste telefoonnummers,…). Dit doel is bereikt, zodat de uitwerking van een meer ambitieuze site is aangevat einde 200248.

48

Moeilijkheden die zich voordoen bij de Federale Overheidsdienst Justitie, hebben het tot nu toe onmogelijk gemaakt een verdere ontwikkeling van de website te verwezenlijken, alsmede een nederlandstalige versie.

.. .. .. .

38

DE HUISVESTING 1. DE GRIFFIE EN DE ZITTINGSZALEN De vorige jaarverslagen hebben het vetuste en onaangepaste karakter van de lokalen waarin de rechtbank gehuisvest was in het Justitiepaleis meermaals aangekaart. De opmerkingen die werden geformuleerd waren niet eigen aan de rechtbank van koophandel te Brussel. Alle jurisdicties die in het Justitiepaleis gevestigd zijn kennen dezelfde moeilijkheden. Sedert lang gaven zowel gerechtelijke overheden, personeel van wat toen nog het Ministerie van Justitie was als politici zich rekenschap van de noodzaak een oplossing te vinden. Het is in deze context dat de verhuisprojecten van de rechtbank werden overwogen. Het vertrek van de rechtbank van koophandel naar andere lokalen was inderdaad van aard lokalen vrij te maken waaraan andere jurisdicties nood hadden, waardoor tevens een verbetering van de werkomstandigheden in de schoot van de rechtbank van koophandel werd veroorloofd. Een van de noodwendigheden van de verhuis was de noodzaak lokalen te vinden in de nabijheid van het Justitiepaleis. De bestaande lokalen waarin geen verregaande renovatie noodzakelijk is zijn evenwel zeldzaam. Het vrijkomen in 2001 van de lokalen die de WestEuropese Unie huurde nabij de Kleine Zavel maakten dus een unieke kans uit. De Minister van Justitie en de Minister van telecommunicatie , publieke ondernemingen en participaties49 hebben deze kans weten te benutten. Een principiële beslissing kon worden genomen einde december 2001 en de aanpassingswerken van het gebouw konden worden uitgevoerd tijdens het eerste semester 2002. Gelijktijdig, was de rechtbank in staat zijn verhuis te overwegen daar zij kon rekenen op de hulp van de handelsrechters, overigens professionelen in onroerend goed. Deze laatsten hebben de rechtbank geholpen met professionalisme de “ big bang” van een verhuis aan te vatten. De rechtbank houdt eraan opnieuw meer in het bijzonder de Heren Pilette-Vlug en Denève te danken voor hun kostbare hulp 50. Reeds lang voor het huren van het nieuwe gebouw, had de rechtbank van koophandel een volledig dossier aangelegd met organigram van de diensten, het bepalen van de noden en de noodzakelijke ruimten,...- dit alles, met de wil de verhuis te benutten om het werk van rechters en verschillende diensten van de rechtbank te reorganiseren en te rationaliseren. De rechtbank kon ondermeer rekenen op een welwillend gehoor van de verschillende 49 50

Ministerie waarvan de Regie der gebouwen afhing. Zie verslag 1999 p. 16.

.. .. .. .

39

ambtenaren die belast waren met het dossier. De rechtbank werd nauw betrokken bij de genomen beslissingen en de realisatie van de aanpassingswerken. Onder leiding van Mevrouw de Voorzitter en de Heer hoofdgriffier, heeft een ploeg, samengesteld uit een beroepsmagistraat (de heer M.O. Paris) en juristen bij de rechtbank door en door de discussies gevolgd, deelgenomen aan de werfvergaderingen, hun opmerkingen gegeven en de verschillende stadia van de verhuis opgevolgd. Het wachtwoord dat de aanpassingswerken heeft beheerst was het zoeken naar besparingen - en de wil om een maximum aantal bestaande installaties te herbenuttenzonder evenwel nadeel toe te brengen aan een goede werking van de rechtbank naar de toekomst toe. Daarom dienden soms delicate belangen te worden afgewogen tussen de noodwendigheden van de rechtbank en financiële noodwendigheden. Het resultaat van de werken geeft echter volledige voldoening.

De zittingszalen bevinden zich op het gelijkvloers en de eerste verdieping. De organisatie van de zittingszalen heeft toegelaten op het gelijkvloers die zalen te verzamelen die het meeste publiek aantrekken. Bovendien werd er gedacht aan het onderbrengen van lokalen op het gelijkvloers voor nieuwe gerechtelijke opdrachten, zoals de gerechtelijke bemiddeling. Op de eerste verdieping zijn vooral de zittingszalen gevestigd voor de zittingen in kortgeding of zoals in kortgeding. In een discrete en uitnodigende vergaderzaal worden de zittingen van de gerechtelijke akkoorden gehouden. Hier komen de gesprekspartners samen, zodat een gunstig klimaat wordt geschapen voor de onderhandelingen tussen bedrijf en schuldeisers. Een bestaand auditorium kon worden behouden. Dit die nt voor permanente interne vormingen over het handelsonderzoek, het faillissement,... (één tot twee vormingen wekelijks) of kan uitgerust worden met multimedia, teneinde de advocaten toe te laten de meest moderne technische hulpmiddelen te gebruiken teneinde hun pleidooien te ondersteunen (bijvoorbeeld inzake vorderingen tot staking, reclame, merken...). Hierbij herinneren wij eraan dat de rechtbank van koophandel te Brussel exclusieve bevoegdheid heeft voor wat betreft het gemeenschapsmerk51. Een andere zaal die behouden bleef dient tot het houden van de algemene vergaderingen van de rechtbank (samengesteld uit meer dan 150 personen: handelsrechters, beroepsrechters, plaatsvervangende rechters) zoals voorzien door het gerechtelijk wetboek. De diensten van de griffie zijn gevestigd op de tweede en derde verdieping. De door het publiek drukst bezochte diensten (diensten van de rollen en diensten van de faillissementen) zijn gevestigd op de tweede verdieping. Het handelsonderzoek is gevestigd op de derde verdieping waar tevens de zittingszalen van het handelsonderzoek zijn gevestigd. Talrijke kleine wachtzaaltjes en kantoren ontvangen de ondernemingen in moeilijkheden, die thans van de nodige vertrouwelijkheid en discretie genieten. Een belangrijk gedeelte van de derde verdieping wordt in beslag genomen door de bibliotheek van de rechtbank.

51

Wet van 10 februari 1998 houdende de aanduiding van de rechtbanken inzake gemeenschapsmerken (B.S. 30 juni 1998)

.. .. .. .

40

En tiental individuele kantoren, bestemd voor de beroepsmagistraten, zijn gevestigd rondom de bibliotheek. Iedereen heeft dus gemakkelijk toegang tot de noodzakelijke documentatie. Op de vierde verdieping zijn de burelen van de Voorzitter en van de hoofdgriffier gevestigd, alsook hun secretariaat. De burelen van de twee consulaire voorzitters en van de vier ondervoorzitters zijn hier eveneens gevestigd, evenals verschillende burelen van beroepsmagistraten en de burelen van de juristen, verbonden aan de rechtbank. Voortaan beschikt elke beroepsrechter dus over een individueel bureel, uitgerust met informaticamateriaal. Vier kleine lokalen laten bovendien toe op de vierde verdieping de stagiaires die een vorming volgen te ontvangen. De reeds bestaande vergaderzalen werden behouden. Ook de cafetaria werd behouden, mits enkele lichte aanpassingswerken. Vermits de rechtbank tijdens de voorgaande jaren slechts een zeer geringe vraag tot aankoop van kantoormeubelen of bureeluitrusting had geformuleerd heeft de verhuis toegelaten een volledige vernieuwing van het kantoormeubilair door te voeren. De rechtbank van koophandel te Brussel is derhalve in september 2002 niet alleen verhuisd naar nieuwe lokalen maar tevens naar een volledig nieuw werkkader. De verhuis is het voorwerp geweest van een nauwkeurige voorbereiding. Tijdens de volledige duur van de werken werden informatievergaderingen en bezoeken van de nieuwe lokalen georganiseerd. De systematische weergave van de vooruitgang der werken “ad valvas” liet iedereen toe hier zich rekenschap van te geven. Deze grondige voorbereiding liet de rechtbank toe zijn verhuis door te voeren in minder dan een week tijd. De mededeling van de verhuis had bij de balie wel wat ongerustheid veroorzaakt die, dankzij enig overleg verdween. Een ruim lokaal in de kelderverdieping, daartoe van bij het begin van de werken bestemd, werd ter beschikking gesteld van de balie. Deze laatste nam daarenboven het initiatief een pendeldienst te organiseren tussen het Justitiepaleis en de rechtbank van koophandel. Na ondervinding is gebleken dat de afstand “ te voet” tussen de twee gebouwen zo klein is dat de meeste advocaten verkiezen het traject te voet af te leggen. Een tiental gratis staanplaatsen zijn voorbehouden vooraan voor korte tijdsduur.

De balans van de verhuis van de rechtbank is volledig positief. De installatie in de nieuwe, aangename en functionele lokalen, heeft een nieuwe dynamiek in het werk van eenieder teweeg gebracht, rechter, griffier of lid van het administratief personeel en bevordert de collegialiteit en uitwisseling tussen beroepsrechters en handelsrechters. Er blijven echter nog enkele details te regelen. Op het ogenblik van de intrede in de nieuwe lokalen was het probleem van brandbeveiliging bijvoorbeeld, niet op bevredigende wijze opgelost. De regeling van de installaties van airconditioning en verwarming is moeilijker gebleken dan voorzien: sommige lokalen waren zelfs niet voorzien van enige ventilatie of verse luchtvoorziening. De draaideur die de toegang voorziet van het gebouw kon nooit in werking worden gesteld en zou dienen te worden vervangen. Daar de sleutels niet geordend werden bij het verlaten van het gebouw door de vorige huurder, is de sluiting van de lokalen buiten de kantooruren niet volledig verzekerd.

.. .. .. .

41

Door een gebrek aan personeel, is het niet mogelijk een permanente ontvangst van het publiek te organiseren. De rechtbank diende zelfs de openingsuren van de griffie voor het publiek na te volgen voor wat betreft de toegangsuren tot het gebouw. Deze situatie is vervelend, zowel voor het publiek als voor de rechtbank zelf. De werkuren van de rechters lopen inderdaad uit boven de openings- of sluitingsuren van de griffie. Aldus ontstaan er bijgevolg regelmatig moeilijkheden, wanneer gewone of buitengewone zittingen later uitlopen dan de sluitingsuren van de griffie of wanneer bezoekers (bijvoorbeeld in het kader van het handelsonderzoek) een afspraak hebben. Hierbij komt nog dat geen enkel definitief signalement van het gebouw aanwezig is. Slechts een gedeeltelijk of voorlopig signalement laat het publiek toe zijn weg te vinden in het gebouw. Besparingen op budgettair niveau zijn meestal een verklaring voor het voortduren52 van dergelijke problemen, die gelukkig gering van aard zijn.

2. HANDELSREGISTER EN VENNOOTSCHAPSAKTEN Het Handelsregister en de dienst van de vennootschapsakten zijn in 2002 nog steeds ondergebracht te 1190 Brussel, nr 148 in de Britse Tweedelegerla an. Deze beide diensten blijven het dagelijks werkinstrument van de dienst handelsonderzoeken vermits zij toelaten het levensparcours van de bedrijven te volgen op basis van de meest recente gegevens 53. De reeds jarenlang gewenste samenbrenging van deze twee diensten bij de andere diensten van de centrale griffie in de Regentschapsstraat werd niet verwezenlijkt. De startdatum , aanvankelijk voorzien op 1 januari 2003 van de Kruispuntbank der Ondernemingen en de belangrijke gevolgen van de wet van 16 januari 2003 in het bijzonder voor de dienst handelsregister, hebben de beslissing van deze vereniging uitgesteld.

52

Deze problemen zijn grotendeels nog niet opgelost op datum van de redactie van dit verslag. Het dossier van de vennootschapsakten bevat alle akten die verband houden met het leven van de vennootschap. Het bevat de meest recente wijzigingen die haar aanbelangen (bijvoorbeeld het verplaatsen van de maatschappelijke zetel) vermits dit dossier de gegevens bevat vooraleer ze zelfs gepubliceerd worden in het B.S. . 53

.. .. .. .

42

ONTVANGSTEN Het totaal van de gestorte rechten bijvoorbeeld (bij inschrijvingen en wijzigingen in het handelsregister of de griffierrechten ontvangen bij het inschrijven op de rol, de uitgiften en kopieën ) bedroeg in 2002, 2.696.874,02 EURO.

.. .. .. .

Bijlagen De bijlagen zijn genummerd van 1 tot …. 1. R 1.1. B 1.2. R 2. B

43

.. .. .. .

BIJLAGE 1

Bijlage 1 R 1. B 2. R

.. .. .. .

BIJLAGE 2

Bijlage 2 B

.. .. .. .

BIJLAGE 5

rapport annuel 2002 nl version 2.1 – 20/11/2003