Verslag Duurzaam ondernemen 2006 Stepping-stones voor duurzame groei. Getting you there

Getting you there.

Over dit verslag Dit verslag wil een volledig en evenwichtig beeld schetsen van de prestaties van Fortis op diverse onderdelen van duurzaam ondernemen in 2006. Het verslag, dat tegelijkertijd met het Fortis Jaarverslag 2006 wordt gepubliceerd, is opgebouwd rond verschillende groepen stakeholders. Op die manier kunnen stakeholders snel en makkelijk de informatie terugvinden die voor hen relevant is en kunnen wij een compleet overzicht bieden van de duurzaamheidskwesties waarvoor wij ons bij Fortis gesteld zien. Bijkomend voordeel is dat het verslag hierdoor makkelijk vergelijkbaar is met de duurzaamheidsverslagen uit voorgaande jaren. Fortis wil zich richten op onderwerpen die van materieel belang zijn. De opbouw van dit verslag op basis van stakeholders is daarom gekoppeld aan de drie hoofdthema’s van Agenda 2009: Duurzaam ketenbeheer, Klimaatverandering en Sociale inclusie. Om één en ander concreet te maken hebben wij elk thema voorzien van een overzicht van onze prestaties op het betreffende gebied. De inhoud van dit verslag is tot stand gekomen door toepassing van de nieuwe G3-richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI), waarvan Fortis niveau B+ toepast. Behalve de vereiste profielinformatie verzorgen wij een overzicht van de managementbenadering en ten minste 20 prestatie-indicatoren. De informatie is bovendien extern geverifieerd. Nadere informatie over ons toepassingsniveau van de G3richtlijnen vindt u onder ‘Grondslagen voor de verslaggeving’ en de GRI-index. Bij Fortis streven wij naar een voortdurende verbetering van onze groeistrategie, onze duurzaamheidsprestaties en de manier waarop wij over onze vorderingen verslag uitbrengen. Behalve dat wij de G3-indicatoren toepassen, maken wij bij de samenstelling van dit verslag gebruik van vragenlijsten aan derden en feedback uit externe gesprekken en interne discussies.

Fortis Koningsstraat 20 1000 Brussel, België Telefoon +32 (0)2 565 11 11 Fax +32 (0)2 565 42 22

U kunt dit verslag downloaden van onze website www.fortis.com, waar u meer achtergrondinformatie vindt. Gedrukte exemplaren zijn eveneens beschikbaar.

Verslag Duurzaam ondernemen 2006 ‘Stepping-stones’ voor duurzame groei

Archimedeslaan 6 3584 BA Utrecht, Nederland Telefoon +31 (0)30 226 62 22 Fax +31 (0)30 226 98 38 E-mail: [email protected]

Reikwijdte van het verslag Onderdelen in blauw komen in het verslag aan de orde, over de ‘groene stukken’ wordt ten dele gerapporteerd.

VS Azië

32406011-3 WT DV 2006_NL_Cover_185 85

Rest van Europa 990728/IN8944

www.fortis.com

Benelux

Retail Banking

Merchant & Private Banking

Insurance

Foundations

19-04-2007 17:46:27

Getting you there.







VS Azië

32406011-3 WT DV 2006_NL_Cover_185 85


www.fortis.com

Benelux

Retail Banking


Insurance

Foundations

19-04-2007 17:46:27

Fortis in een oogopslag

Onze visie

Profiel

groeimarkten in Europa en Azië. Op

en tegelijk almaar kleiner wordt, zijn

Fortis is een internationale financiële

het Iberisch schiereiland en in Maleisië is

innovatie, snelheid en alertheid van

dienstverlener in bankieren en verzekeren.

Fortis marktleider in bankverzekeren.

even groot belang als schaal, staat

Indicatoren

In een wereld die steeds complexer

Rendement op eigen vermogen 22% (in %)

Nettowinst per aandeel 10% hoger (in EUR)

internationale financiële dienst-

eigen kanalen, in samenwerking met het

twintig grootste financiële instellingen

verlener en staan bekend om ons

intermediair of via andere partners.

van Europa. De sterke solvabiliteit, de

vermogen om duurzame waarde te

aanwezigheid in meer dan vijftig landen en

creëren voor onze stakeholders.

2

In de Benelux – een van de welvarendste

de gedrevenheid en het professionalisme

Dat doen wij door in te spelen op

1

regio’s van Europa – is Fortis marktleider in

van onze 60.000 medewerkers stellen ons

de behoeften van onze klanten,

0

bankieren en verzekeren. Voortbouwend op

in staat om mondiale kracht te combineren

beleggers, medewerkers, partners

die vooraanstaande positie hebben wij een

met lokale flexibiliteit.

en de gemeenschappen waarin

5

30

4

25 20

3,38

3,07

2,35

1,70

0,41

3

15 10 5

22,0

miljard eind 2006 behoort Fortis tot de

23,0

scheiden ons als professionele,

van financiële producten en diensten via

19,3

Met een marktkapitalisatie van EUR 43

4,3

institutionele klanten een breed aanbod

21,6

van dienst en bereik. Wij onder-

Wij bieden particuliere, zakelijke en

0 2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS

wij actief zijn en door hun

sterke aanwezigheid opgebouwd op de

verwachtingen zelfs te overtreffen.

wij gebruik van meerdere distributiekanalen.

Getting you there. Fortis.

Wij bieden ondernemingen, institutionele

Hoe bieden wij onze stakeholders duurzame

klanten en vermogende particulieren ge-

waarde? Kortweg door het verder ontwik-

Onze missie

specialiseerde financiële diensten en hebben

kelen van onze kerncompetenties en

Fortis biedt haar klanten aan-

geïntegreerde oplossingen ontwikkeld voor

deskundigheid in de Benelux en deze

trekkelijke en originele oplossingen.

ondernemers en ondernemingen. Dankzij

internationaal te exporteren. Maar de

haar unieke deskundigheid is Fortis

werkelijke sleutel tot ons succes is dat wij

Wij willen een van de meest

60

uitgegroeid tot een speler van formaat in

de klant tevreden stellen. Alles staat of valt

dynamische en duurzame

40

nichemarkten, zoals energie in Noord-

met ons vermogen om klanten daar te

financiële dienstverleners van

Mondialisering personeelsbestand Toenemend dividend (in EUR) (in FTE’s, x1.000) 80

0,6

1,40

1,16

1,04

0,9

0,92

1,2 0,88

30%

20%

19%

33%

1,5 19%

Europese retail banking-markt en maken

Amerika, en fondsenadministratie,

brengen waar ze heen willen. Dat doen

Europa zijn, door het bieden van

20

grondstoffen en transport wereldwijd.

wij door effectieve financiële oplossingen

gespecialiseerde, innovatieve en

0

Wij hebben met succes de banken

te bieden en een sterke relatie met hen

pragmatische oplossingen via een

2002* 2003* 2004 2005 2006

2002 2003 2004 2005 2006*

verzekeringsexpertise gebundeld in

op te bouwen.

netwerk van kanalen en door het

*exclusief Assurant in de VS

*voorgesteld dividend

inzetten van onze operationele

Waar u ons kunt vinden Retail Banking

Business Centres, Specialised

Fortis Investments

Financial Services kantoren en

0,3 0

In de Benelux

Insurance

Adviseur Triple Value Strategy Consulting, Den Haag

Buiten Benelux in % van totaal

Concept en design Dart Design, Amsterdam

kennis en zakelijke expertise.

▲ Merchant Banking

Productie Fortis Corporate Social Responsibility Postbus 2049 3500 GA Utrecht E-mail: [email protected]

Verbeterde financiële ratio’s (in %)

Voor een meer gedetailleerde kaart, zie www.fortis.com/worldmap

Fotografi e Niels Stomps

Solide solvabiliteit (in miljarden EUR)

Private Banking kantoren Japan

Canada

120

30

Algerije

Malaysia British West Indies

40

Verenigde Arabische Emiraten

Cura ao Curaçao Indonesia

Phillipines Vietnam

Rusland

▲

Ierland

Polen

Nederland

▲ ▲

België

▲

Luxemburg

▲

Afrika

Duitsland

Amerika

Zuid Afrika

Tsjechië

Ukraïne

▲ Oostenrijk

Frankrijk

Brazilië

2004

2005

2006

Indonesia

27,1

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS

Dit Fortis Verslag Duurzaam Ondernemen is verkrijgbaar in het Nederlands, Frans en Engels. In geval van verschillen tussen deze versies, heeft de Engelse versie voorrang. This Fortis Corporate Social Responsibility Report is published in English, Dutch and French. In case of any discrepancy between these versions, the English version shall prevail.

▲

Guernsey

▲

0

0

▲

▲

Verenigd Koninkrijk

Zuid-Korea

Hongarije

Zwitserland

Japan

Europa

China

Iran

Roemenië

Kosten-batenverhouding Bankbedrijf

Netto kernkapitaal

Combined ratio Niet-leven

Door Fortis gehanteerd minimum

Ce Fortis Rapport de Développement Durable est publié en français, en néerlandais et en anglais. En cas de divergence entre ces versions, la version anglaise fera foi.

Bahrein Bahamas Cayman Islands


British West Indies

Italië

Taiwan India

Vietnam

▲

▲

Phillipines Filippijnen

Thailand

Curaçao

Portugal

5

Malaysia

Eiland Man

▲

23,1

96,1

Taiwan

10 Thailand

20,1

Bahamas Cayman Islands Kaaimaneilanden

Japan

18,5

Mexico

15

17,6

Vietnam

20

61,2

Phillipines

Thailand

Denemarken

25 96,0

British West Indies Curaçao

80

62,3

Cayman Islands

Zweden

Taiwan

Verenigde Verenigde Staten Arabische Emiraten

69,5

Bahamas

99,3

Noorwegen

Maleisië Malaysia

Griekenland

Spanje

Turkije

▲ ▲ Algerije

32406011-3 WT DV 2006_NL_Cover_186 86

Indonesië Indonesia

Azië

▲

Malta

Australië

19-04-2007 17:46:58

1

Inhoudsopgave Bericht van de CEO

2

Duurzaam ondernemen bij Fortis Agenda 2006 uitgevoerd Op weg naar Agenda 2009 Duurzaam ketenbeheer Klimaatverandering Sociale inclusie CSR Governance Lidmaatschappen Externe erkenning

4 4 5 6 8 10 12 12 13

Focus op onze klanten Beheer van sociale en milieurisico’s Equator Principles Sectorbeleid Duurzame en verantwoorde producten en diensten Duurzaam beleggen Carbon Banking Financiering duurzame energie Duurzame producten Productkwaliteit en verantwoordelijkheid Toegang tot financiële diensten

15 15 16 17 21 21 23 26 27 29 30

Medewerkers maken Fortis Personeelsbestand Aantrekken en ontwikkelen van talent Diversiteit Medewerkertevredenheid Gezondheid Sociaal overleg

31 31 32 33 34 34 35

Interne milieuzorg CO2-neutraliteit Corporate Environmental Management System Central Purchasing Organisation

36 36 37 39

Actief in de maatschappij Maatschappelijke betrokkenheid Dialoog met NGO’s Publieke sector Sponsoring

40 40 42 43 43

Duurzame aandeelhouderswaarde Het Fortis-aandeel Corporate governance Fortis als aandeelhouder

44 44 45 45

Grondslagen voor de verslaglegging

46

Assurance rapport

47

GRI-index

49

“De uitdagingen waarvoor de wereld nu staat, gaan veel verder dan cijfers en balansen alleen – ondernemingen dragen de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan het oplossen van vraagstukken die de samenleving als geheel aangaan.”

Bericht van de CEO Het succes van elke onderneming staat of valt met de wens om goede resultaten te boeken en om de verwachtingen van de markt te overtreffen. Maar daar blijft het niet bij. De uitdagingen waarvoor de wereld nu staat, gaan veel verder dan cijfers en balansen alleen – ondernemingen dragen de verantwoordelijkheid om bij te dragen aan het oplossen van vraagstukken die de samenleving als geheel aangaan. Klimaatverandering, armoede en de invloed van globalisering zijn belangrijke vraagstukken die niet vanzelf oplossen. Het is in het langetermijn belang van onze samenleving dat wij manieren vinden om deze uitdagingen effectief het hoofd te bieden, niet alleen om de kwaliteit van leven in stand te houden maar ook om deze voor toekomstige generaties veilig te stellen. Daarom hechten wij er bij Fortis zo sterk aan om “het goed te doen” – niet alleen als bedrijf maar ook in het belang van onze medewerkers en klanten. De duurzaamheidsagenda van Fortis weerspiegelt onze ambitie om goede prestaties te leveren. Om het effect van onze inspanningen te vergroten, hebben wij besloten om versneld te handelen en om ons te richten op drie centrale thema’s: duurzaam ketenbeheer, klimaatverandering en sociale inclusie. Wij doen dit niet uit liefdadigheid. Integendeel – wij zijn zelfs van mening dat wij onze positie op de markt kunnen verbeteren en de potentiële waarde van ons bedrijf in de toekomst kunnen vergroten door inzicht te krijgen in de dynamiek van deze vraagstukken en door oplossingen aan te dragen die er toe doen. Bedrijven kunnen een sterke positie op de markten waarin zij actief zijn niet handhaven als zij niet inspelen op ontwikkelingen in de samenleving als geheel.

Bericht van de CEO

In dit rapport willen wij een compleet en evenwichtig overzicht geven van de vooruitgang die wij in 2006 op dit gebied hebben geboekt. Ik noem hier een aantal hoogtepunten: • De verdere integratie van duurzaamheid in de waardeketens waarbij we betrokken zijn, zoals de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsmodellen voor de sectoren agri-commodities en scheepvaart in samenwerking met relevante stakeholders zoals NGO’s. • Wij hebben een ambitieus programma voor CO2-neutraliteit, dat gebaseerd is op onze doelstelling om in 2007 CO2-neutraal te zijn. Wij zijn van plan onze activiteiten in carbon banking en producten en diensten die verband houden met klimaatverandering uit te breiden. • Het Fortis Foundations-concept wordt internationaal uitgerold. Maar onze belangrijkste langetermijninvestering is misschien wel de investering in onze mensen. Deze keuze ligt voor de hand omdat onze mensen bepalend zijn voor de kwaliteit van onze organisatie en de tevredenheid van onze klanten. Door onze groei en internationale expansie wordt ons personeelsbestand steeds diverser. Wij zijn van mening dat onze betrokkenheid bij duurzaam ondernemen onze medewerkers inspireert en een belangrijke bindende factor is bij onze wereldwijde activiteiten. Ik ben zeer trots op het werk dat door alle Fortismedewerkers is geleverd. Dankzij hun toewijding en prestatiegerichtheid behoort Fortis nu tot de meest vooraanstaande spelers op de markt. Ik ben ervan overtuigd dat onze motivatie om duurzaam te ondernemen alleen zal worden gewaardeerd als wij ook vanuit financieel en strategisch oogpunt goed blijven presteren. Daarom ben ik ook zeer verheugd te kunnen melden dat 2006 voor Fortis weer een uitstekend jaar was. Wij hebben wederom een sterk resultaat weten te behalen en hebben onze activiteiten op onze thuismarkt en daarbuiten verder uitgebreid, door autonome groei en door selectieve overnames. Het succes van de afgelopen twee jaar heeft ons het vertrouwen gegeven om onze groei te versnellen en om onze doelstellingen voor 2011 te verhogen. Wij zijn bij Fortis van nature optimistisch. Wij zijn ons bewust van de vele uitdagingen waarvoor de wereld nu staat, maar wij geloven in de creativiteit en de kracht van individuen en van ondernemingen om manieren te vinden om deze uitdagingen het hoofd te bieden. Deze verantwoordelijkheid grijpen wij bij Fortis met beide handen aan. Fortis is een bedrijf met sterke groeiambities en wij streven er voortdurend naar om onze prestaties te verbeteren. Wij zijn van mening dat er alleen sprake kan zijn van werkelijke waardecreatie als ondernemingen tegelijkertijd een positieve invloed uitoefenen op de samenleving. Wij hebben er bij Fortis bewust voor gekozen om deze weg te bewandelen en we kijken ernaar uit om ook in de toekomst met u te blijven samenwerken. Wij hopen dat dit rapport u een goed beeld geeft van onze prestaties en de vooruitgang die wij boeken en dat het als inspiratiebron zal dienen in uw dagelijkse leven.

Jean-Paul Votron Chief Executive Officer

“Wij zijn van mening dat waardecreatie hand in hand gaat met een positief effect op de samenleving.”

3

Duurzaam ondernemen bij Fortis De ambitie van Fortis om steeds beter te presteren op het gebied van duurzaam ondernemen komt voort uit de overtuiging dat dit alleen kan worden bereikt door de essentie van duurzaamheid in te bedden in onze organisatie en bedrijfsprocessen. Wij hebben ons hier in 2006 op toegelegd en zullen dat ook in de toekomst blijven doen.

Of het nu om de relatie met onze klanten gaat, om de ontwikkeling van producten en diensten of zelfs om het ontwikkelen van bedrijfsmodellen of het betreden van nieuwe markten op nieuwe manieren, wij hebben geleerd dat er een wereld van mogelijkheden opengaat als wij onze klanten vanuit een duurzaam perspectief benaderen. Daarom stellen wij de relatie met onze klanten in dit rapport centraal, zonder overigens het belang van onze andere stakeholders uit het oog te verliezen. Wij zijn succesvol dankzij onze klanten en de gemeenschappen waarin wij actief zijn. Onze maatschappelijke betrokkenheid komt tot uitdrukking in de visie die aan de Fortis Foundations ten grondslag ligt, namelijk om bij te dragen aan sociale inclusie. Dit houdt in dat kwetsbare groepen in staat worden gesteld om te participeren in de maatschappij en om zich aan te sluiten bij de economische en maatschappelijke dynamiek van de samenleving. Wij hechten er bij Fortis aan dat onze inspanningen op maatschappelijk vlak hand in hand gaan met commercieel succes. Succesvolle ondernemingen kunnen niet zonder een gezonde samenleving en een gezonde samenleving kan op haar beurt niet zonder succesvolle ondernemingen. Het is dan ook vanuit onze betrokkenheid bij de gemeenschappen waarin wij actief zijn dat wij ons inspannen om onze bedrijfsactiviteiten op duurzame wijze uit te breiden.

Agenda 2006 uitgevoerd In eerdere rapporten lichtten wij toe hoe we Agenda 2006 hadden opgesteld en uitgevoerd. Deze routekaart

Fortis onderscheidt twee dimensies van duurzaam ondernemen Duurzame ontwikkeling Voor Fortis betekent duurzame ontwikkeling op een verantwoordelijke manier zakendoen, bijdragen aan duurzame economische groei zonder daarbij de legitieme belangen van onze stakeholders uit het oog te verliezen, en verantwoordelijkheid nemen voor mens en milieu. Maatschappelijke betrokkenheid Bij Fortis werken wij actief mee aan de realisatie van de doelstellingen van lokale gemeenschappen en nemen daarvoor verantwoordelijkheid. Dat doen wij door een combinatie van vrijwilligerswerk en donaties aan goede doelen. De Fortis Foundations spelen hierbij een centrale rol.

beschreef onze ambities, prioriteiten en acties voor de periode 2004-2006. Het werken met een dergelijke agenda is heel effectief gebleken. De actiepunten die erin werden vastgelegd hebben onze eigen medewerkers en externe stakeholders bewust gemaakt van onze prioriteiten. Dankzij Agenda 2006 konden wij doelgericht opereren en op veel terreinen tastbare resultaten boeken. Alle in de routekaart vastgelegde actiepunten zijn uitgevoerd, zoals uit de tabel “Routekaarten voor duurzaam ondernemen” blijkt.

Duurzaam ondernemen bij Fortis

Hoogtepunten Duurzaam Ondernemen 2006 • Implementatie van de Equator Principles • Ontwikkeling van specifiek sectorbeleid en instrumenten voor de scheepvaart en agri-commodities • Ontwikkeling van duurzame producten zoals de Fortis Footprint Calculator, het Start Green Fund en Energiekrediet • Onderschrijving van het Global Compact en lidmaatschap van UNEP FI • Besluit om een CO2-neutraliteitsprogramma te starten (CO2-neutraal vanaf 2007) • Opname in Climate Leadership Index • Ontwikkeling van een milieubeheersysteem • Integriteitstraining voor medewerkers • Start Fortis Foundations in Luxemburg, Frankrijk en Polen • Verbetering positie in de Dow Jones Sustainability Index

Klimaatverandering. Fortis wil bijdragen aan een oplossing voor klimaatverandering door onze “voetafdruk” op het milieu te verminderen, op een proactieve manier te werken aan de ontwikkeling van producten en diensten die verband houden met klimaatverandering, door onze indirecte invloed op het milieu te analyseren en door business gedreven beleid te ontwikkelen. Sociale inclusie. Dankzij het werk van de Fortis Foundations bevorderen wij de participatie van kwetsbare groepen in de maatschappij. Daarnaast streven wij ernaar onze financiële diensten en producten toegankelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek middels speciaal daartoe ontwikkelde applicaties. Duurzaam ketenbeheer

Klimaatverandering

Sociale inclusie

Op weg naar Agenda 2009 Gezien het succes van Agenda 2006 hebben wij besloten om een soortgelijke routekaart op te stellen voor de volgende stap op weg naar duurzaamheid. Aan de hand van Agenda 2009 zullen wij erin slagen om uit te groeien tot een toonaangevende financiële instelling op het gebied van duurzaam ondernemen. Agenda 2009 is gebaseerd op drie centrale thema’s: Duurzaam ketenbeheer. Door beter inzicht te krijgen in de waardeketens waarin wij en onze klanten opereren, kunnen wij duurzame ontwikkeling binnen deze ketens bevorderen. Hiermee versterken wij de relatie met onze klanten en bouwen wij aan nieuwe, innovatieve samenwerkingsverbanden.

In onze ogen bestrijken deze drie thema’s de belangrijkste en meest relevante uitdagingen die ons de komende jaren te wachten staan. Ze zijn het resultaat van diepgaand onderzoek waarbij onze interne en externe stakeholders betrokken waren. Deze thema’s staan centraal bij de verdere inbedding van duur zaamheid in onze organisatie. Wij hebben al een aantal specifieke actiepunten opgesteld en zullen blijven werken aan het definiëren van andere meetbare prioriteiten en maatregelen gericht op het verbeteren van onze prestaties op het gebied van duurzaam ondernemen.

Routekaarten voor duurzaam ondernemen Agenda 2006 (2004-2006)

Agenda 2009 (2007-2009)

Ontwikkeling en implementatie

Focus en acceleratie

• • • • • • • • • •

• Voortbouwen op centrale thema’s • Duurzaam ketenbeheer • Klimaatverandering • Sociale inclusie • Verdere inbedding duurzaamheid in hele organisatie • Implementatie van CO2-neutraliteitsprogramma • Ontwikkeling en toepassing specifiek beleid • Verdere uitbreiding van Fortis Foundations • Formulering en toepassing Fortis Human Rights Statement • Versterking dialoog en communicatie met stakeholders • Ontwikkeling van duurzame producten en diensten • Actieve deelname aan internationaal debat over duurzaam ondernemen

Eerste duurzaamheidsverslag Intranetsite over duurzaamheid Centraal duurzaam kredietbeleid Defence Industry Policy Prestatieindicatoren opgenomen in bedrijfsplannen Intensivering dialoog met stakeholders Ontwikkeling inkoopbeleid Verder onderzoek naar Fortis-breed beleggingsbeleid Fortis-brede milieuverklaring Afstemming op internationale standaarden; ondertekening Equator Principles • Ontwikkeling sectorbeleid • Uitbreiding Fortis Foundations

5

6

Fortis Verslag Duurzaam Ondernemen 2006

Duurzaam ketenbeheer


Door beter inzicht te krijgen in de ketens waarin wij en onze klanten opereren, kunnen wij duurzame ontwikkeling binnen deze ketens bevorderen. Hiermee versterken wij de relatie met onze klanten en bouwen wij aan nieuwe, innovatieve samenwerkingsverbanden. Fortis heeft als financiële instelling een indirecte invloed op het bevorderen van duurzaam ondernemen, door diensten die wij leveren aan andere ondernemingen via de verschillende onderdelen van ons bedrijf. Deze ondernemingen maken vaak zelf deel uit van een lange waardeketen en de meeste duurzaamheidskwesties blijven niet beperkt tot een enkel onderdeel hiervan. Bedrijven worden zich steeds bewuster van deze kwesties binnen hun eigen waardeketen en ze worden hiervoor ook steeds vaker verantwoordelijk gesteld.


Duurzaam ketenbeheer stelt ons voor een groot aantal uitdagingen. Waar begint en eindigt onze verantwoordelijkheid? Waar liggen de grenzen van onze invloedssfeer? Hoe kunnen wij deze invloed gebruiken om de ketens duurzamer te maken, en in welke mate en tegen welke prijs? Het debat over deze fundamentele kwesties is nog maar net op gang gekomen. Wij zijn bij Fortis echter van mening dat we nu al actie moeten ondernemen in plaats van te wachten tot er internationaal consensus is bereikt. Wij zijn actief bezig beleid te ontwikkelen om duurzaamheid te bevorderen in de verschillende waardeketens waarin wij opereren.

Onze prestaties Indicator

Prestatie

Business relevantie

Doelstelling

Equator

Herziene Equator Principles geïmplementeerd

Verbeterde

Implementatie uitbreiden naar andere

Principles

in onze projectfinanciering

kredietverlening

relevante bedrijfsactiviteiten

Aantal geëvalueerde projecten:

97

Sector-

Duurzaamheidsbeleid voor palmolie ontwikkeld,

Verbeterde

Implementatie palmoliebeleid en uitbreiden

beleid

waaronder kernwaarden voor agri-commodities

kredietverlening

naar andere agri productgebieden

Sustainable shipping assessment tool ontwikkeld

Doorlichten scheepvaartportefeuille

Duurzaam

Duurzaam vermogen onder beheer (VoB):

Bedrijfskansen

VoB Private Banking: EUR 1 miljard in 2010

beleggen

Private Banking

Winst

VoB Asset Management: EUR 5 miljard op

Asset Management

EUR 531 miljoen EUR 950,5 miljoen

de middellange termijn

Grondstoffen in Indonesië Het was voor mij een bijzonder waardevolle ervaring om lid te zijn van de interne taskforce voor de ontwikkeling van beleid voor duurzame palmolie. Het heeft mij meer inzicht verschaft in de invloed van de productie van palmolie op het milieu en op de maatschappij. Wij weten nu meer over de plantages van onze klanten, en onze klanten zijn op hun beurt, door de kernwaarden die wij hebben opgesteld voor agri-commodities, bewuster geworden van de grote gevolgen van hun activiteiten op mens en milieu. Tegelijkertijd beseffen wij ook dat het voor onze klanten uit praktisch oogpunt moeilijk is om aan deze waarden te voldoen, vooral omdat de palmoliesector zo versplinterd is en omdat er in de sector en in de waardeketen vele honderd duizenden partijen betrokken zijn. De gesprekken die wij met verschillende NGO’s hebben gevoerd waren interessant en leerzaam. Zij waren zeer kritisch over sommige palmolieproducenten in onze portefeuille.

Angeline Tang, Relationship Manager

Met deze kennis konden wij bepaalde zaken met onze klanten bespreken en een eventueel

Agri-commodities Singapore

reputatierisico voor Fortis verkleinen. Ik ben van mening dat ons beleid niet alleen zal bijdragen tot een duurzamere toeleveringsketen, maar ook commercieel voordeel zal brengen. Het versterkt onze relatie met de klant, en daar wij onze klanten ook aanmoedigen om alleen van leveranciers af te nemen die milieuvriendelijk en sociaal ondernemen, kunnen wij gebruik maken van de leveranciers van onze klanten en daarmee ons eigen netwerk uitbreiden. Onze klanten zijn zich over het algemeen bewust van het belang van duurzaamheid en de noodzaak om hun activiteiten op dit gebied te verbeteren, te meer daar dit hun verkoopnetwerk op de Europese en Amerikaanse markten vergroot.

7

8


Klimaatverandering


Door een kleinere voetafdruk achter te laten op het milieu, op een proactieve manier te werken aan de ontwikkeling van producten en diensten die verband houden met klimaatverandering, door onze indirecte invloed op het milieu te analyseren en door business gedreven beleid te ontwikkelen, willen wij bijdragen aan een oplossing voor klimaatverandering. Klimaatverandering is waarschijnlijk één van de grootste uitdagingen waarvoor de wereld nu staat en gaat in elke samenleving gepaard met hoge risico’s voor de toekomst. Fortis accepteert dat zij hierin een rol te vervullen heeft. Wij spelen proactief in op deze risico’s en zijn ons bewust van de bedrijfskansen die deze uitdagingen met zich meebrengen. Daarom hebben wij klimaatverandering gekozen als een van de drie centrale duurzaamheidsthema’s voor de komende jaren.

Klimaatverandering

Fortis speelt nu al in op deze nieuwe bedrijfskansen door het aanbieden van een scala van diensten op het gebied van carbon banking en de financiering van duurzame energie. Wij zullen ons ervoor inzetten om deze activiteiten op korte termijn uit te bouwen. Daarnaast is Fortis gestart met een uitgebreid programma voor CO2-neutraliteit gericht op het bereiken van volledige CO2-neutraliteit vanaf begin 2007.


Prestatie

Carbon Banking

Handelsresultaat

EUR 15 miljoen

Business relevantie

Doelstelling

Bedrijfskansen

Ons succesvolle bedrijfsplan voor carbon

Winst

banking uitbreiden naar de VS en Azië

Financiering van

Uitstaande faciliteiten jaar ultimo EUR 425 miljoen

Bedrijfskansen

Vooraanstaande rol blijven spelen bij de

duurzame energie

Aantal projecten

Winst

financiering van duurzame energie

Voetafdruk Fortis

Totale CO2-uitstoot (in tonnen)

Efficiënt gebruik

Vanaf begin 2007 CO2-neutraal zijn

van energie-

Ons wereldwijde energieverbruik tegen

bronnen

eind 2010 met 10% per FTE verminderen

23 220.000

Waste-to-Energy Fortis Bank Milaan heeft een projectfinanciering ter waarde van EUR 215 miljoen voor Lomellina Energia S.r.l. (LE) begeleid. LE is in 1995 opgericht voor de ontwikkeling, bouw en in bedrijfstelling van een 19MW Waste-to-Energy installatie met een afvalverwerkingscapaciteit van 200.000 ton per jaar. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de CFBvergassingstechnologie van Foster Wheeler. De projectfinanciering wordt gebruikt om de capaciteit te verhogen naar 44MW en 380.000 ton per jaar en voor herfinanciering van de bestaande kredietfaciliteit. Het project wordt gesponsord door COGEME S.p.A., Foster Wheeler Italiana S.p.A. en ASM Vigevano e Lomellina S.p.A. Lomellina Energia is het eerste afvalverwerkings- en energiewinningsproject (WtE) waarbij Fortis Bank in Italië betrokken is. Het belang van Fortis Bank in LE zet de bank op de kaart van de Italiaanse WtE-markt en draagt bij aan de verdere profilering van Fortis op de markt voor duurzame energie

9

10


Sociale inclusie


Middels het werk van de Fortis Foundations bevorderen wij de participatie van kwetsbare groepen in de maatschappij. Daarnaast streven wij ernaar onze financiële diensten toegankelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek middels speciaal daartoe ontwikkelde producten en applicaties. Bij Fortis hechten wij eraan om een tastbare bijdrage te leveren aan de gemeenschappen waarin wij actief zijn en om de sociale inclusie van achtergestelde groepen te bevorderen. Deze betrokkenheid komt al jaren tot uitdrukking in het werk van de Fortis Foundations. Wij streven ernaar om de toegankelijkheid van onze financiële diensten te vergroten om kwetsbare groepen in staat te stellen zich aan te sluiten bij de economische en sociale dynamiek van de samenleving.

11

Sociale inclusie

Naast het bevorderen van sociale inclusie op het niveau van verschillende sociale groepen, zet Fortis zich ervoor in om haar medewerkers een werkomgeving te bieden waarin verschillen in sociale en culturele achtergrond worden geaccepteerd, gerespecteerd en gewaardeerd, en waarin talent wordt herkend en ontwikkeld. Elke individuele medewerker moet in staat worden gesteld zich optimaal te ontplooien.


Prestatie

Maat-

Budget voor donaties

schappelijke

Aantal projecten

betrokkenheid

Medewerkers betrokken

EUR 3.728.000

bij projecten Diversiteit

Vrouwen in topmanagement (in %)

398

Business relevantie

Doelstelling

Betrokkenheid medewerkers

Verdere uitbreiding van de Fortis

Verbetering reputatie

Foundations naar de landen waarin wij actief zijn, te beginnen met het VK,

3.766 8,2

Turkije en Ierland Ons personeelsbestand

Vrouwen in topmanagement:

afstemmen op de markt

9% in 2007 Het diversiteitsbegrip uitbreiden naar andere terreinen (niet alleen gender)

Training en

Gemiddeld aantal trainingsdagen

ontwikkeling

(per FTE)

4,57

Ontwikkeling menselijk

Ontwikkelingsmogelijkheden voor

kapitaal

onze mensen blijven vergroten

Maatschappelijke betrokkenheid Voortbouwend op hun eerdere ervaringen zijn Fortis Insurance Netherlands en Jeugdzorg Nederland in 2006 een structureel samenwerkingsverband aangegaan onder de naam ‘Verzekerd van Jeugdzorg’. Jeugdzorg Nederland is een overkoepelende organisatie die kinderen en jongeren helpt zich te ontwikkelen tot gezonde, evenwichtige volwassenen en die steun biedt aan ouders die problemen ondervinden bij het opvoeden van hun kinderen. Zeven bestuursleden van Fortis en de aangesloten organisaties hebben gezamenlijk initiatieven ontplooid bij de welzijnsinstellingen waarbij Fortis-medewerkers betrokken zijn. De samenwerking richt zich op drie thema’s: jeugd en sport, onderwijs en ontwikkeling en reputatiemanagement.

“Wij hebben er bewust voor gekozen om met Jeugdzorg Nederland een langdurige relatie aan te gaan waarbij beide partijen baat hebben. Het is geweldig om te zien dat dit initiatief bij alle Fortismedewerkers weerklank vindt. Wij zijn tenslotte allemaal ooit jong geweest en velen onder ons hebben zelf kinderen of zelfs kleinkinderen. Daardoor hechten ze vaak nog sterker aan dit soort initiatieven. Ik hoor regelmatig hoe trots ze zijn dat ons bedrijf zich op deze manier inzet. Kort gezegd hebben Jeugdzorg en Fortis Insurance elkaar veel te bieden.” Johan van der Schoot, Directeur Communicatie en Intermediaire Zaken

12


CSR Governance De benoeming van Lex Kloosterman tot Chief Strategy Officer (CSO) in het Executive Committee op 1 oktober 2006 onderstreept het belang van duurzaam ondernemen als integraal onderdeel van de strategie van Fortis. De CSO, die de leiding heeft over Investor Relations, Economic Research & Public Affairs, Corporate Social Responsibility, Global Branding & Communications en External Affairs, is primair verantwoordelijk voor het ontwikkelen van een strategisch kader dat de toekomstige koers van de organisatie aangeeft. De dagelijkse leiding van de afdeling Corporate Social Responsibility (CSR) berust bij de General Manager die rechtstreeks rapporteert aan de CSO. De belangrijkste taak van de afdeling is het ontwikkelen, coördineren en toepassen van een duurzaamheidsbeleid dat in lijn is met de groepsstrategie van Fortis. Daarnaast heeft de afdeling tot taak om bedrijfskansen te signaleren en vraagstukken ter tafel te brengen, om de interne dialoog te stimuleren, de duurzaamheidsagenda vast te stellen en verantwoordelijkheden toe te wijzen. Het behoort bovendien tot de taken van de afdeling CSR om de organisatie uit te dagen de lat steeds hoger te leggen en de prestaties te verbeteren en om Fortis te vertegenwoordigen bij de dialoog met externe stakeholders. Om de integratie van duurzaam ondernemen in de bedrijfsactiviteiten te bevorderen, zijn binnen de verschillende businesses van Fortis speciale CSR-managers benoemd. Bij Retail Banking, Merchant & Private Banking en Fortis Insurance, hebben deze managers tot taak de verankering van duurzaam ondernemen in de bedrijfsvoering te versnellen. Zij stellen binnen het kader van de groepsstrategie voor duurzaam ondernemen bedrijfsplannen op voor hun eigen businesses. Begin 2007 besloten wij een CSR Advisory Board in het leven te roepen. Deze adviesraad fungeert als klankbord voor duurzaamheid en voor het beleid en de activiteiten van Fortis op dit gebied. Fortis hoopt met deze adviesraad, waarin toonaangevende en internationaal erkende deskundigen zitting hebben, een breed, internationaal perspectief te krijgen op duurzaam ondernemen en daarmee een strategisch voordeel te behalen. De leden van de adviesraad vertegenwoordigen de wetenschap, NGO’s, duurzaamheidsonderzoek en het bedrijfsleven. Alle activiteiten en besluitvormingsprocessen bij Fortis gaan uit van een specifiek kader van principes, beleidsrichtlijnen en regels. De Algemene Gedragsregels spelen hierbij een centrale rol. In 2007 zal de afdeling CSR samen met Fortis Human Resources en Compliance deze gedragsregels herzien en herschrijven met het oog op de verdere integratie van de principes van duurzaam ondernemen in de gedragscode.

Raad van Bestuur

Executive Committee

CSR Manager Retail Banking

CSR Afdeling

Andere staffafdelingen, zoals HR, Facilities, Compliance

CSR Manager Merchant & Private Banking

CSR Manager Insurance

Verantwoorde groei houdt in dat de regels en richtlijnen te allen tijde strikt worden nageleefd. Fortis Compliance ziet toe op de naleving van weten regelgeving en standaarden door de onderneming als geheel en door individuele medewerkers en draagt daarmee bij aan de bescherming van onze reputatie als betrouwbare partner. Compliance telt 218 FTE’s en is in elke business vertegenwoordigd.

Lidmaatschappen Duurzaam ondernemen is een complex terrein waarbij een groot aantal spelers met verschillende achtergronden betrokken zijn. Als internationale financiële instelling treedt Fortis op als intermediair in een waardeketen die vaak lang en complex is. Daarom hechten wij er belang aan om in internationale netwerken vertegenwoordigd te zijn. Door aan dergelijke netwerken deel te nemen kan Fortis niet alleen haar prestaties vergelijken met die van andere ondernemingen in de financiële sector, maar tevens bijdragen aan de ontwikkeling van internationaal erkende richtlijnen aan de hand waarvan het beleid en de prestaties kunnen worden bewaakt. Binnen deze netwerken kan Fortis bovendien ideeën en ervaringen uitwisselen met een veelzijdige groep stakeholders.


UNEP FI UNEP FI is een internationaal samenwerkingsverband tussen het United Nations Environment Programme (UNEP) en meer dan 160 financiële instellingen die de UNEP FI-verklaringen hebben ondertekend. Door het ondertekenen van de verklaringen verbinden financiële instellingen zich tot het opnemen van milieuoverwegingen in al hun activiteiten. Belangrijke aspecten van UNEP FI zijn de mogelijkheid om te netwerken met andere vooraanstaande financiële instellingen, samen te werken met spelers in de publieke en private sector en om best practices uit te wisselen. Dit alles helpt ons bij de verwezenlijking van milieuvriendelijke, duurzame groei. Global Compact Global Compact is een internationaal initiatief dat het bedrijfsleven samenbrengt met VN-organisaties en vertegenwoordigers van arbeidsorganisaties en maatschappelijke instellingen ter ondersteuning van tien universele beginselen. Door ondertekening van het Global Compact en door actief deel te nemen aan dit initiatief onderstreept Fortis haar streven om een duurzaam en maatschappelijk verantwoorde onderneming te zijn. De richtlijnen en het internationale netwerk van het Global Compact dragen bij aan de uitvoering van de eigen agenda voor duurzaam ondernemen. Dit levert op zijn beurt een bijdrage aan de verwezenlijking van onze groeistrategie zonder dat dit ten koste gaat van duurzaamheid.

CSR Europe CSR Europe is een toonaangevend Europees netwerk voor duurzaam ondernemen. Ruim 60 belangrijke multinationals zijn lid van het netwerk. Het lidmaatschap van CSR Europe stelt ons in staat om ideeën uit te wisselen met andere organisaties over de integratie van duurzaam ondernemen in hun dagelijkse bedrijfsvoering.

Externe erkenning Onze prestaties op het gebied van duurzaam ondernemen zijn de afgelopen paar jaar erkend door verschillende organisaties en instellingen. Deze erkenning verschaft Fortis richtlijnen voor verdere verbetering en draagt bij aan de versterking van onze reputatie. DJSI In 2006 is Fortis wederom opgenomen in de Dow Jones Sustainability Index. Zoals uit de tabellen blijkt, was er in 2006 sprake van een verbetering ten opzichte van 2005. FTSE4 Good Volgens de 2006 FTSE Group review voldoet Fortis nog steeds aan de criteria voor duurzaam ondernemen en is daarmee opgenomen in de FTSE4Good Index. Opname in deze index geeft een duidelijk signaal aan onze investeerders en andere stakeholders over de waarde die wij hechten aan duurzaam ondernemen.

Fortis’ positie in de Dow Jones Sustainability Index Totale score

62

90

79

60

48

48

40 20

20

0

0 Sector gemiddelde

Fortis

2005

2006

60 40

34

32

47

47

60

84

47

80

82

80

77

100 85

Sociale dimensie

100

20

Beste score

2006

46

Milieu dimensie

Sector gemiddelde

62

2005

Beste score

56

Fortis

40

77

60

64

61

40

84

80

84

100

80

92

Economische dimensie

100

60

20

0

0 Fortis

2005

Sector gemiddelde

2006

Beste score

13

Fortis

2005

Sector gemiddelde

2006

Beste score

14


“De positie van Fortis in de Dow Jones Sustainability Index is in 2006 licht verbeterd ten opzichte van vorig jaar. Gezien de gewijzigde methodologie onderstreept deze prestatie dat Fortis haar duurzaamheidstrategie verder heeft toegepast en economische, sociale en milieukwesties in de kernactiviteiten van de onderneming heeft ingebed.” Marion Swoboda, Senior Aandelenanalist SAM Research AG

Genomineerd als beste duurzaamheidsverslag Het Duurzaamheidsverslag 2005 van Fortis werd zowel in Nederland als in België genomineerd als beste duurzaamheidsverslag. In Nederland wordt de ACC Award jaarlijks toegekend door de Vereniging voor Milieu-Accountancy (VMA) en het Nederlands Instituut van Registeraccountants (NIVRA) en in België door het Instituut der Bedrijfsrevisoren en Business & Society. Fortis is trots op deze erkenning en beschouwt de nominaties als een extra motivatie om het duurzaamheidsverslag dit jaar verder te verbeteren.

SiRi In het jaarlijkse duurzaamheidsonderzoek dat door SiRi Company wordt verricht, is de score van Fortis verbeterd van 65,1 in 2005 naar 74,9 in 2006. Met deze goede score doet Fortis het aanzienlijk beter dan het gemiddelde voor de financiële sector (47,4).

Fortis uitgeroepen tot ‘Best in Class’. In het onderzoeksrapport is Fortis opgenomen in de Climate Leadership Index, een prestigieuze lijst van 50 beursgenoteerde bedrijven uit de FT 500 die initiatieven nemen om klimaatverandering het hoofd te bieden. Het CDP wordt gesteund door 225 institutionele beleggers, waaronder het duurzaam beleggingsteam (SRI) van Fortis Investments, met een totaal beheerd vermogen van USD 31.000 miljard.

Carbon Disclosure Project en Climate Leadership Index In onderzoek dat door het Carbon Disclosure Project (CDP) is verricht naar de manier waarop de grootste ondernemingen ter wereld met klimaatverandering omgaan, is

Transparantie Benchmark Volgens de Transparantie Benchmark, een initiatief van PricewaterhouseCoopers in opdracht van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken, behoort Fortis tot de tien meest transparante Nederlandse ondernemingen.

Fortis sponsort leerstoel Sustainable Finance Fortis sponsort vanaf 1 januari 2007 voor een periode van twee jaar een leerstoel in Sustainable Finance aan de RSM Erasmus University in Rotterdam. De leerstoel wordt bekleed door Prof. dr. Kees Koedijk, hoogleraar Financial Management aan dezelfde universiteit en een vooraanstaand deskundige in duurzaam beleggen. De leerstoel valt onder het European Centre for Corporate Engagement (ECCE), dat binnenkort van start gaat. Fortis hoopt met deze leerstoel de kloof te dichten met de wetenschap en met de studenten zelf. Wij zien de leerstoel als een investering in toekomstige generaties duurzame leiders en als waardevolle bron van informatie die goed van pas zal komen in al onze klantcontacten.

“Wij zijn zeer verheugd dat Fortis bereid is onze universiteit te steunen op het belangrijke terrein van duurzaam financieren. De RSM wil graag nauwer samenwerken met het bedrijfsleven bij het aanpakken van vraagstukken die te maken hebben met duurzaam ondernemen in Nederland en daarbuiten.” Professor Han van Dissel, Decaan RSM Erasmus University

Focus op onze klanten Klantgerichtheid is een cruciaal onderdeel van de groeistrategie van Fortis. “Getting you there” is het fundament onder ons succes. Wij zijn voortdurend bezig de precieze behoeften van onze klanten in kaart te brengen om daar direct en heel gericht op te kunnen inspelen. De relatie met onze klanten heeft een centrale plaats in onze duurzaamheidstrategie.

Binnen die relatie zijn twee terreinen die speciale aandacht verdienen: de integratie van duurzaamheidaspecten in onze risicobeheerprocedures ter verbetering van onze kredietprestaties en de ontwikkeling van uitstekende duurzame producten en diensten voor onze klanten.

Beheer van sociale en milieurisico’s Voor verantwoorde groei moet je kunnen vertrouwen op goed doordachte, effectieve processen voor risicobeheer, corporate governance en compliance. Een professionele,

proactieve aanpak van deze processen zorgt naar onze overtuiging voor een echte verbetering van de kwaliteit van onze activiteiten en een evenwichtige, goed gefundeerde besluitvorming. Onze risicobeheerprocedures, evenals onze juridische activiteiten en compliance-activiteiten, worden uitvoerig toegelicht in het Fortis Jaarverslag 2006. Binnen het kader van onze risicobeheerprocedures hebben wij verschillende beleidsmaatregelen ontwikkeld voor het beheer van de sociale en milieurisico’s die wij lopen in de relatie met onze klanten.

Raamwerk van richtlijnen en beleid (niet limitatief) Business specifieke toepassingen

Algemene principes • Algemene Gedragsregels Fortis

• Fortis verklaring Duurzaam Ondernemen • Fortis Milieubeleidsverklaring • Fortis Human Rights Statement1 Internationale standaarden en overeenkomsten zoals UNEP FI, Global Compact

1 Afronding in 2007

• Equator Principles • Fortis Sustainable Shipping Assessment Tool • Fortis Agri-commodities beleid • Fortis Defensie-industrie beleid

16


in België, Nederland en Hongkong. Ook hieraan namen nog circa 90 mensen deel.

Equator Principles


In 2006 hebben we aangegeven duurzaamheid een centrale plaats in onze strategie voor de opkomende markten te willen geven door het onderschrijven en implementeren van de Equator Principles. Deze richtlijnen zorgen voor een sociaal en milieutechnisch verantwoorde uitvoering van door banken gefinancierde projecten, met name in de opkomende markten. Wij hebben de Equator Principles in februari 2006 ondertekend en hebben toen een Environmental & Social Unit (ESU) opgezet om ervoor te zorgen dat we onze verplichtingen ook nakomen. Wij hebben ons in eerste instantie vooral gericht op onze projectfinancieringsactiviteiten. Hiervoor hebben wij in samenwerking met onze projectfinanciers eigen richtlijnen ontwikkeld en zijn wij gestart met een nieuw kredietbeleid. Alle projectfinancieringstransacties moeten voortaan worden getoetst op naleving van de Equator Principles. Naleving van de Equator Principles is sindsdien voorwaardelijk voor alle projectfinancieringskredieten van Fortis. Op 16 juli heeft Fortis als een van de eerste financiële instellingen de herziene Equator Principles ondertekend.

Sinds februari 2006, toen de Equator Principles van kracht werden bij Fortis, heeft de ESU in totaal 97 verzoeken en transacties geregistreerd. De ESU had in al deze transacties een adviserende rol ten aanzien van de sociale en milieu onderwerpen. Een aantal transacties is stopgezet. Enkele andere zijn nog onderwerp van discussie en worden in 2007 voortgezet. De meeste transacties (57) betroffen nieuwe projecten in OESO-landen. Het ging hierbij vooral om energiegerelateerde beleggingen en Private Finance Initiatives (PFI’s) voor de ontwikkeling en het onderhoud van infrastructuur. Volgens onze eigen op de Equator Principles gebaseerde richtlijnen hoeven deze projecten alleen te voldoen aan de lokale en nationale weten regelgeving, aangezien deze over het algemeen strenger zijn dan de benchmarks die in de Equator Principles zelf worden gehanteerd.

Training is een essentieel onderdeel van onze inspanningen voor de implementatie van de Equator Principles. De ESU organiseerde in 2006 drie workshops van een hele dag voor ruim 70 medewerkers uit de hele wereld die betrokken zijn bij onze projectfinancieringsactiviteiten. Daarnaast werden enkele kortere bewustwordingsevenementen georganiseerd

Daarnaast betroffen 40 verzoeken en transacties projecten in opkomende markten. Het ging hierbij om projecten in onder andere de energiesector, de mijnbouw en de petrochemische industrie en in 14 gevallen betrof het nieuwe projectfinancieringen. Voorafgaand aan de participatie door Fortis heeft de ESU, overeenkomstig het nieuwe, op 1 mei 2006 in werking getreden kredietbeleid van de Equator Principles, al deze projecten getoetst om te bepalen of ze voldeden aan de Equator Principles. De ESU heeft ook de andere 26 dossiers in de opkomende markten begeleid. In sommige gevallen zijn de projecten nog in ontwikkeling en kunnen in 2007 worden gefinancierd.

Project cyclus

Equator Principles in de praktijk

Fase I: Indicatief aanbod Fase II: Voorbereiden kredietbeslissing

Fase III: Kredietbeslissing

Fase IV: Monitoring

Fase V: Portfolio Management

Indicatief proces dat leidt tot compliance met Equator Principles (EP)

Screen project Coördinatie met andere EP banken, indien nodig

Bestuderen milieu en sociale assessments Categorisatie en registratie project Coördinatie met andere EP banken

Presentatie aan kredietcommissie Goedkeuring, onderworpen aan compliance met EP

Monitor voor compliance met EP Coördinatie met risk managers

Jaarlijkse reviews voor compliance met EP Rapportage Crisis management

OESO-landen Totaal aantal dossiers Waarvan: Goedgekeurde projectfinancieringstransacties Emerging markets Totaal aantal dossiers Waarvan: Goedgekeurde projectfinancieringstransacties Categorie A Categorie B Overleg en advies: Projectfinanciering-gerelateerd Niet-projectfinanciering

57 55

40

6 8 16 10

Focus op onze klanten

Dankzij de Equator Principles hebben we sociale en milieu overwegingen kunnen integreren in ons kredietbeleid voor projectfinanciering. Ze hebben tevens geleid tot een verbetering van de kwaliteit van onze kredietanalyse en een verhoging van het bewustzijn ten aanzien van duurzaamheid binnen Merchant Banking. Het gevolg hiervan is een groeiende vraag naar de diensten van de ESU, dat fungeert als klankbord en adviseur voor de commerciële mensen die betrokken zijn bij de mogelijke financiering van nieuwe projecten. In 2007 willen we deze overwegingen inbouwen in andere belangrijke activiteiten dan alleen projectfinanciering. In de loop van 2006 werd al steeds vaker een beroep gedaan op de ESU, onder andere door bedrijfsonderdelen die zich bezighouden met zakelijke kredietverlening en handelsfinanciering voor goederen. Dit werk zal worden voortgezet in 2007. Fortis wil immers uitgroeien tot een koploper onder de financiële instellingen op het gebied van duurzaam ondernemen.

Equator Principles in de praktijk Case study Grotere bewustwording bij onze businesslines De Equator Principles zijn vooral gericht op het beheren van milieutechnische en maatschappelijke risico’s bij projectfinanciering. Projectfinanciering vormt echter slechts een klein onderdeel van onze activiteiten in de opkomende markten. Onze oorspronkelijke bedoeling was om de Equator Principles alleen op dat terrein toe te passen, maar al vrij snel werd duidelijk dat ook bij andere onderdelen binnen onze organisatie die zich bezighouden met opkomende markten een sterke behoefte bestond aan ondersteuning op het gebied van duurzaamheid. Een goed voorbeeld hiervan is het verzoek om advies van een commercieel team dat betrokken was bij een krediet voor de financiering van een bestaande coke productie faciliteit in China. Het ging hierbij weliswaar in feite niet om echte ‘projectfinanciering’, maar toch werd het krediet getoetst aan de richtlijnen van de Equator Principles. Mede door dit soort projecten werden de Equator Principles steeds bekender onder de medewerkers van Merchant Banking, waardoor de ESU ook steeds vaker werd benaderd om advies. Dit sneeuwbaleffect toont aan dat de Equator Principles een belangrijk instrument vormen voor de integratie van duurzaamheid in andere activiteiten van Fortis.

17

Sectorbeleid Ons strategische doel van uitbreiding van ons sectorbeleid en onze instrumenten richt zich op twee specifieke terreinen: de scheepvaart en agri-commodities. Scheepvaart


In de scheepvaart is de laatste jaren sprake van een sterk groeiend bewustzijn ten aanzien van duurzaam ondernemen. Zo kwamen onderwerpen zoals oceaan- en luchtvervuiling, werving van bemanningsleden, arbeidsomstandigheden aan boord van schepen en verantwoording en transparantie van scheepvaartondernemingen geregeld in het nieuws. De sector reageerde met diverse duurzaamheidsinitiatieven. Ook Fortis, een toonaangevend financieel dienstverlener in de sector, reageerde en wel met de ontwikkeling van een eigen instrument voor het toetsen van duurzaamheid. Het doel van het instrument is het meten van het duurzaamheidsniveau van de eigen portefeuille, van potentiële klanten en van transacties op basis van een aantal belangrijke sociale en milieu criteria. Mede op basis van gesprekken met een aantal klanten, deskundigen en NGO’s is een prototype instrument ontwikkeld waarmee alle duurzaamheidsaspecten bij onze klanten in kaart kunnen worden gebracht en hun prestaties ten aanzien hiervan kunnen worden gemeten. In 2007 zullen we onze huidige scheepvaartportefeuille met behulp van dit nieuwe instrument gaan doorlichten. Het is een eerste stap naar een verankering van duurzaamheidsaspecten in onze risicobeheer- en kredietverleningsprocessen. Bovendien leveren de metingen voldoende gegevens op voor het kalibreren van ons beoordelingsysteem. Duurzaamheid speelt een steeds prominentere rol in de scheepvaartsector. Dit leidt op lokaal en mondiaal niveau tot meer weten regelgeving en zelfopgelegde initiatieven, een ontwikkeling die in onze ogen de komende jaren een positieve invloed zal hebben op de duurzaamheidsprestaties van de hele sector. Het instrument van Fortis zal hierbij een belangrijke rol spelen. Het instrument bestaat uit 23 duurzaamheidsindicatoren. Samen leveren die één score op voor elke klant. De totale score kan worden onderverdeeld in drie subcategorieën: een globale score met algemene zaken, zoals scheepsklasse, beleid, bewaking en ongevallen; een bemanningsscore voor de arbeids- en leefomstandigheden aan boord; en een milieuscore, met indicatoren voor onder andere milieucertificering en (bewaking van) de uitstoot van broeikasgassen. De eerste testresultaten zijn veelbelovend. Met dit instrument kunnen we niet alleen betere (krediet)besluiten nemen, het stelt ons ook in staat de relatie met onze klanten te verstevigen. Het biedt ons de mogelijkheid een beter inzicht te

18


De materialiteit van de scheepvaart Fortis en de scheepvaartsector • Toonaangevende aanbieder van financiële diensten voor de scheepvaartsector • Hoge zichtbaarheid zowel in de financiële dienstverleningssector als binnen Fortis zelf • Wereldwijd kantorennetwerk: Rotterdam, Athene, Oslo, Londen, New York, Singapore en Hongkong • Huidige portefeuille van ongeveer USD 7 miljard • Directe betrokkenheid bij de financiering van ongeveer 1000 schepen

krijgen in de diepere dynamiek van de activiteiten van onze klanten en verder te reiken dan de direct verantwoordelijke met wie we meestal om de tafel zitten, dat wil zeggen de CFO. Hierdoor komen we beter tot de kern van de activiteiten van de klant. In een toespraak tijdens de bekende Marine Money conferentie in Athene in oktober 2006 spiegelde de directeur van onze Global Shipping Group onze ideeën aan zowel klanten als andere banken. De toespraak werd heel goed ontvangen. Deelnemers aan de conferentie betitelden het initiatief als toonaangevend en prezen de timing. In het Marine Money Magazine stond het volgende: “Hij daagde het publiek uit en sprak over de manier waarop de bank zich aan duurzaam ondernemen heeft gecommitteerd. Verder sprak hij over de rol die de bank speelt bij het handhaven van de normen.”

Stakeholder consultatie scheepvaartsector Het Fortis Sustainable Shipping Assessment Tool, is ontwikkeld in overleg met een aantal externe stakeholders: • Det Norske Veritas: een van ’s werelds toonaangevende classificatie-organisaties voor de scheepvaartsector • Standard Club: gespecialiseerd in het verzekeren van de aansprakelijkheid van scheepseigenaren en –managers ten aanzien van derden • Intertanko: International Association of Independent Tanker Owners • Intercargo: International Association of Dry Cargo Ship Owners • Ministerie en Inspectie van Verkeer en Waterstaat • Koninklijke Vereniging van Nederlandse Reders • Green Award: onafhankelijke stichting voor de certificering van extra veilige en schone schepen • Federatie van Werknemers in de Zeevaart

Belangrijkste duurzaamheidskwesties in de sector • Vervuiling oceanen en biodiversiteit: het lozen van huishoudelijk afval en bilgewater, het dumpen van lading en het introduceren van ongewenste organismen via ballastwater • Luchtvervuiling en klimaatverandering • Werving bemanningsleden en arbeidsomstandigheden • Scheepsontmanteling (inclusief ontwerp en bouw) • Verantwoording en transparantie

Agri-commodities


De Commodities Groep van Fortis heeft flinke vooruitgang geboekt op het gebied van duurzaam ondernemen. Voor de agri-activiteiten binnen Commodities is een beleid ontwikkeld voor de financiering van klanten die betrokken zijn in alle fases van de palmolieproductie. Op dit moment wordt gewerkt aan de implementatie van dat beleid, dat – na goedkeuring begin 2007 – uiteindelijk moet leiden tot een nieuw bedrijfsmodel voor de gehele agrosector. De duurzaamheid van de palmoliesector kreeg de laatste jaren veel aandacht in de pers. Er is op dit moment sprake van een omvangrijke verticale integratie van de keten van toeleveranciers bij alle agri-commodities. Dat betekent dat financiers nu ook een beter beeld hebben van de kwesties die spelen in alle lagen van die keten. Daarnaast publiceerde Milieudefensie in 2006 het rapport “People, Planet, Palm Oil? A review of the Oil Palm and Forest Policies adopted by Dutch Banks”, waarin Fortis werd aanbevolen over te gaan tot de ontwikkeling van een sectorspecifiek beleid ten aanzien van palmolie. Fortis werd zich door deze ontwikkelingen bewuster van de zorgen die heersen omtrent de productie van palmolie en de daaraan verbonden duur zaamheidskwesties. Palmolie werd gezien als een goede testcase voor de ontwikkeling van een samenhangend duurzaamheidsbeleid, dat te zijner tijd ook zou kunnen worden vertaald naar andere delen van de grondstoffensector. Andere instanties, met name enkele bekende NGO’s en de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO), hebben al stappen in die richting gezet. Fortis ontwikkelde een serie kernwaarden voor haar agriactiviteiten met als uiteindelijke doel een uniforme gedragscode.


19

De materialiteit van palmolie Fortis en palmolie • Sterk gestegen belang van grondstoffen in wereldeconomie en een groeiende vraag naar palmolie • Focus op de klant en ondersteuning door integratie van de keten van toeleveranciers • Gebrek aan aansluiting tussen bestaande duurzaamheidsinitiatieven in de sector en de klantenportefeuille van Fortis • Huidige portefeuille bestaat vooral uit handelaren

Belangrijkste duurzaamheidskwesties in de sector Milieu • Ontbossing en bosfragmentatie: verlies van diversiteit, bodemerosie en uitstoot van broeikasgassen • Bosbranden: verdere ontbossing, smog en bodemdegradatie • Illegale houtkap • Agrochemische en industriële vervuiling Sociaal • Inbreuk op rechten landeigenaren: dwang en corruptie • Beperking van levensonderhoud: verlies van bosgerelateerde goederen en diensten, afhankelijkheid van onderbetaald werk op plantages • Invloed op de gezondheid van mensen: smog, pesticiden, werkuren • Arbeidsrechten: inkomensniveaus, vrijheid van vereniging, dwangarbeid

Onze Agri Core Values Economische verantwoordelijkheid en compliance • De klant respecteert zowel nationale en lokale weten regelgeving als geratificeerde internationale conventies • De klant erkent de behoefte aan transparantie • De klant doet op een professionele en verantwoorde manier zaken of boekt aantoonbare vooruitgang op dit gebied Sociale verantwoordelijkheid • De klant zorgt voor de veiligheid, de gezondheid en het welzijn van alle medewerkers • De klant respecteert mensenrechten in het algemeen en de rechten van inheemse bevolkingsgroepen in het bijzonder • De klant draagt met name zorg voor het welzijn van iedereen die wordt beïnvloed door de activiteiten van de onderneming Milieuverantwoordelijkheid • De klant toont respect voor biodiversiteit • De klant ondersteunt de integriteit van het ecosysteem • De klant pakt milieukwesties op een adequate en proactieve manier aan

De Agri Core Values zijn vertaald naar dertien specifieke best practice-criteria voor duurzaam ondernemen in de toeleveranciersketen van palmolie. De belangrijkste punten zijn: • Geen bosbranden of illegale boskap • Behoud van ‘hoogwaardige bossen’ • Respect voor mensenrechten, rechten van grondeigenaren en de woon- en werkomstandigheden van lokale bevolkingsgroepen • Naleving van nationale conventies en andere relevante (internationale) overeenkomsten, verdragen en verordeningen • Aandacht voor de herkomst van palmolie Deze criteria zijn omgezet naar indicatoren die zullen worden toegepast op de diverse productieprocessen van palmolie. We hebben voor de formulering van ons beleid gebruik kunnen maken van zowel onze eigen deskundigheid als die van NGO’s over de hele wereld. Mede door hun inbreng zijn enkele interessante punten toegevoegd. In de meeste gevallen gaat het hierbij om zorgen van direct belanghebbenden die beter over het voetlicht zijn gebracht. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van het verdelgingsmiddel Paraquat op plantages.

Overzicht van de palmolie waardeketen

Plantaardige chemicaliën Plantages

Malerijen

Raffinaderijen

Consumenten distributie Biofuel Diervoeding

Handel (en logisitek)

Eindproducten (verwerkende insdustrie en/of detailhandel)

20


De kernwaarden, criteria en indicatoren van Fortis verhouden zich als volgt tot elkaar:

Diverse stakeholders in de palmoliesector hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van ons palmoliebeleid. Wij hebben onze aanpak en indicatoren voor specifieke klanten besproken met de volgende NGO’s:

Kernwaarden agri-activiteiten

Criteria

Indicatoren per klantcategorie

Herkomst Zwaar


Stakeholder consultatie palmoliesector


Bestemming Licht

De indicatoren vormen een kader voor het toetsen van de prestaties en betrokkenheid van elke klant. Het zijn enerzijds ‘harde’ criteria en anderzijds gewenste praktijken. De aard van de harde criteria zijn zoals hierboven beschreven. Klanten die zich zonder goede redenen niet aan deze criteria voldoen, worden buiten beschouwing gelaten voor financiering door de bank. De gewenste praktijken hebben een ander doel. Deze indicatoren beschouwen wij als doelstellingen en klanten die hieraan voldoen komen wel in aanmerking voor financiering door de bank. De indicatoren per klantcategorie zijn verwerkt in vragenformulieren. Medewerkers die zakendoen met klanten uit alle geledingen van de palmoliesector kunnen deze formulieren gebruiken voor het bepalen van het duurzaamheidsniveau van de klant. Het beleid zal naar verwachting eind 2007 helemaal zijn geïmplementeerd. Een van de onderdelen is het trainen van de medewerkers die direct betrokken zijn bij contacten met klanten in de palmoliesector. Wij hopen met dit beleid een actieve bijdrage te leveren aan een duurzamer milieu in de palmoliesector en een beter beheer van onze risico´s en reputatie. Hierdoor creëren wij ook meer kansen voor klanten met steeds duurzamere projecten. Agri Commodities start in 2007 ook met het opstellen van nieuw beleid voor andere specifieke agriproducten.

• • • • •

Wereld Natuur Fonds Nederland Wereld Natuur Fonds Indonesië Wereld Natuur Fonds Maleisië Sawit Watch Tenaganita

De stakeholders erkennen dat Fortis zich sterk inzet voor en waardevolle bijdragen levert aan duurzame ontwikkeling.

Defensie-industrie


Fortis heeft in 2005 een beleid geformuleerd en geïmplementeerd voor de financiering van de defensie-industrie. Dit beleid bevat een beschrijving van de manier waarop wij omgaan met onze betrokkenheid bij deze industrie. Alle contacten met ondernemingen die op een of andere wijze actief zijn in de wapenindustrie evenals alle defensiegerelateerde transacties worden in een vroeg stadium voorgelegd aan en getoetst door onze afdeling Compliance. Defensiegerelateerde kredietaanvragen worden voor verdere besluitvorming doorverwezen naar het Central Credit Committee (CCC), het hoogste kredietorgaan binnen de bank. Fortis wenst niet betrokken te zijn bij financieringen van of beleggingen in de productie of handel van ‘controversiële wapens’ of welke andere daaraan gerelateerde activiteiten dan ook. Dit is een dynamisch concept dat wordt bepaald door enerzijds internationale wetgeving en consensus en anderzijds onze eigen voortschrijdende inzichten. Op dit moment beschouwen wij antipersoonsmijnen, clusterbommen, kernwapens en biologische en chemische wapens als controversieel. Sinds de invoering van ons defensiebeleid in oktober 2005 zijn geen nieuwe transacties inzake controversiële wapens meer goedgekeurd. Verder hebben we bepaalde bestaande klanten onze zorgen ten aanzien van controversiële wapens kenbaar gemaakt en duidelijk gemaakt dat onze financieringen niet ten behoeve van deze wapens kunnen worden aangewend. Fortis zal pas in allerlaatste instantie overgaan tot beëindiging van de relatie met klanten, met name als het gaat om relaties met conglomeraten met slechts geringe belangen in de productie en handel van controversiële wapens.


Het dilemma van de Defence Industry Policy In 2006 en begin 2007 zijn rapporten over de relatie tussen financiële instellingen en producenten van controversiële wapens gepubliceerd in België. Fortis heeft diverse bijeenkomsten met de betreffende Belgische nietgouvernementele organisatie gehad over onder andere de implementatie van onze Defence Industry Policy. Het belangrijkste kritiekpunt is dat we nog steeds enkele ondernemingen financieren die betrokken zouden zijn bij controversiële wapens. Het gaat hierbij om complexe materie. Het betreft namelijk grote conglomeraten die zich vooral bezighouden met algemene defensieproducten of de productie van vliegtuigen voor de burgerluchtvaart. In het geval van directe financiering bewaken we de bestemming van ons geld door middel van een projectfinancieringsconstructie of door het uitsluiten van controversiële activiteiten in onze overeenkomst. Bij vermogensbeheer hebben we minder of helemaal geen greep op het proces. Daarom investeren we geen eigen geld in deze ondernemingen. Indirecte financiering (voor derden) is uitgesloten in onze Defence Industry Policy. Wij kunnen onze klanten in principe niet voorschrijven om bovengenoemde conglomeraten uit hun portefeuille te schrappen. Wensen ze dat wel, dan bieden we ze een ‘negatieve screening’ van hun portefeuille of kunnen ze een keuze maken uit ons assortiment duurzame beleggingsfondsen.

21

Yadana-project (gaspijpleiding). Daarom zijn wij in gesprek gegaan met onze klant en hebben we, ter verduidelijking van onze positie, de kwestie Birma besproken. Eind 2005 kwam Birma opnieuw in het nieuws door de publicatie van “Waar ligt de grens?”, een rapport van Netwerk Vlaanderen. Dit heeft ons doen besluiten om, vanuit ons perspectief als financiële instelling, opnieuw een grondig onderzoek in te stellen naar de situatie in Birma en onze positie dienaangaande. Hiervoor zijn we opnieuw in gesprek gegaan met zowel Birma Centrum Nederland als onze klant. De conclusie van dit onderzoek is dat ons beleid ten aanzien van Birma onveranderd moet blijven. Verder zien wij op dit moment geen reden om de relatie met onze klant te herzien. We werken momenteel aan de ontwikkeling van een Fortis Human Rights Statement. Deze verklaring wordt in 2007 afgerond.

Duurzame en verantwoorde producten en diensten Duurzaam ondernemen is niet alleen van belang vanuit het oogpunt van risicobeheer, maar biedt ook concrete commerciële kansen. We hebben geleerd dat een duurzame kijk op onze klanten een wereld van kansen opent. Het ontwikkelen en aanbieden van duurzame producten en diensten is dan ook een belangrijke dimensie in de relatie met onze klanten. Duurzaam beleggen


Vanwege de complexiteit van de defensie-industrie en de vermeende betrokkenheid van ondernemingen bij controversiële wapens heeft Fortis in 2007 een onafhankelijk onderzoeksbureau ingeschakeld voor het opstellen van een lijst van ondernemingen die de uitvoering van ons beleid ondersteunt.

Duurzaam beleggen wordt, wat betreft strategische aandacht en prestaties, steeds belangrijker, zowel bij onze vermogensbeheerder Fortis Investments als bij Private Banking. Duurzaam beheerd vermogen (in miljoenen EUR)

Birma


Birma is al vele jaren een militaire dictatuur met ernstige schendingen van de mensenrechten. Fortis nam begin 2003 al publiekelijk afstand van het regime en verklaarde zich volledig bewust te zijn van de situatie in het land. Wij deelden de kritiek van Birma Centrum Nederland op het regime en bevestigden dat ons beleid is om geen projecten en activiteiten in Birma te financieren. Dit beleid is tot op heden onverkort en ongewijzigd van kracht. De gebeurtenissen in Birma zijn van belang voor Fortis vanwege de betrokkenheid van een van onze klanten bij het

Asset Management Private Banking Totaal

2006 950,5 531 1.481,5

2005 625,5 445 1.070,5

Asset Management Duurzaam beleggen (SRI) is niets nieuws voor Fortis Investments. Dat begon tien jaar geleden met de introductie van Capital Emploi in Frankrijk en kreeg verder gestalte in 1998 met Altervision in België en in 2002 met FLF SRI in Luxemburg. Verder verwierf Fortis Investments in 2005 een belang van 25 procent in Versiko, waarmee Fortis Investments het beheer van Versiko’s vlaggenschip Oekovision (ultimo 2006 een beheerd vermogen van EUR 401 miljoen) in handen kreeg.

22


“Klanten vragen steeds vaker om een beleggingsbenadering die niet alleen rendement oplevert maar waarin ook rekening wordt gehouden met milieu, maatschappij en goed ondernemingsbestuur. Duurzaam beleggen gaat dan ook verder dan simpelweg uitsluiten: beheerders moeten op zoek gaan naar bedrijven die concurrentievoordeel halen met de manier waarop ze de duurzaamheidsuitdaging aangaan. Dit zijn bedrijven die hun bedrijfsmodel herover wegen en hun productportefeuille heroriënteren.” Stewart Armer, Hoofd SRI

Fortis Investments wil een toonaangevende aanbieder zijn op het gebied van oplossingen voor duurzame beleggingen voor particulieren en institutionele klanten in Europa. Met het oog hierop opende Fortis in 2006 een expertisecentrum voor SRI-beleggingen in Frankfurt. Het centrum telt zes gespecialiseerde SRI-medewerkers. Het besluit tot het opzetten van het centrum werd mede ingegeven door de relatie van Fortis met de Duitse strategische partner Versiko en het grote marktpotentieel voor duurzame beleggingen in Duitsland. In juni 2006 is een onafhankelijke internationale SRI Adviescommissie opgezet. Deze commissie bestaat uit vooraanstaande duurzaamheidsdeskundigen: • Prof Karl-Henrik Robert (Voorzitter), oprichter van The Natural Step • Raymond Van Ermen, directeur European Partners for the Environment • Dr Maritta Koch-Wester, CEO van The Global Exchange of Social Investment • Prof Ethan Kapstein, hoogleraar Sustainable Development INSEAD • Robert Rubinstein, CEO van Brooklyn Bridge

De SRI Adviescommissie adviseert het SRI-team over belangrijke trends in de wereld van duurzaam ondernemen die gevolgen kunnen hebben voor de SRI-fondsen en beoordeelt jaarlijks het SRI-proces van Fortis. Fortis L Funds zeer succesvol Fortis staat met twee SRI-fondsen in de top-5 van best presterende Nederlandse SRI-fondsen in 2006. Het Fortis L Fund Equity SRI Europe was de nummer twee met een rendement van 17,7 procent en het Fortis L Fund Strategy Growth SRI Europe was de nummer vier met een rendement van 12,9 procent.

In 2006 werden twee nieuwe SRI-producten geïntroduceerd. FLF Bond SRI Euro belegt in obligaties in landen met aantoonbaar hoge duurzaamheidsnormen. FLF Equity

Enkele duurzame beleggingsfondsen van Fortis (in miljoenen EUR)

Fortis L Fund Strategy Stability SRI Europe Fortis L Fund Strategy Balanced SRI Europe Fortis L Fund Strategy Growth SRI Europe Fortis L Fund Equity SRI Europe AlterVision Balanced Europe AlterVision Red Cross Europe Fortis L Fund Bond SRI Europe Fortis L Fund Equity Environmental Sustainability World Totaal

2006

2005

101,5

108

143

171

45,5

47

57 47 4,7 3,7

15,5 44 3,5 -

25 427,5

389

Environment Sustainability World belegt in ondernemingen met producten gericht op het oplossen van wereldwijde milieuproblemen: klimaatverandering, afvalproductie en watervervuiling. Tegelijkertijd startte Fortis Investments met een innovatieve aanpak voor het kwantificeren van het positieve milieueffect van elke euro die in bovenstaand fonds wordt belegd. Fortis Investments wil het stemrecht uitoefenen in alle in de klantenportefeuilles opgenomen ondernemingen. Dankzij een gedetailleerd volmachtbeleid kunnen Europese klanten optimaal profiteren van actief stemmen bij volmacht op Europese, Amerikaanse en Aziatische markten. Voor meer informatie: http://www.sri.fortis.com. Private Banking Fortis MeesPierson, de Nederlandse private bank van Fortis, en Triodos Bank hebben in 2005 een joint venture opgezet: Triodos MeesPierson Sustainable Investment Management (Triodos MeesPierson). De joint venture biedt klanten van beide banken kwalitatief hoogstaande diensten op het


gebied van vermogensbeheer. De kracht van Triodos MeesPierson is gelegen in de bundeling van de kennis van Fortis MeesPierson op het gebied van duurzaam vermogensbeheer en de expertise van Triodos op het terrein van duurzaamheid. Het duurzaamheidsonderzoek wordt uitgevoerd door Dutch Sustainability Research (DSR), een joint venture van Triodos Bank, pensioenfonds PGGM en Fortis MeesPierson. Het financiële onderzoek en de strategie zijn gekoppeld aan het mondiale beleggingsproces van Fortis MeesPierson.

23

De prestaties van de portefeuille duurzame aandelen stemden ook tot tevredenheid. Deze kende een waardestijging van 10,9 procent en presteerde daarmee beter dan zowel de FTSE4Good Index (+7,8%), de index voor duurzaam ondernemen, als de ‘gewone’ MSCI World Index. De laatste drie jaar had de portefeuille een gemiddeld rendement van 13,4 procent. Dit is nagenoeg hetzelfde als het rendement van de MSCI World Index (+13,5%), maar beter dan de FTSE4Good Index (+9,1%). Carbon Banking

De belangstelling van Nederlandse beleggers voor duurzaam beleggen is het afgelopen jaar verder gestegen. Uit een onlangs gehouden onderzoek blijkt dat 30 procent van alle charitatieve stichtingen duurzaam belegt en dat nog eens 30 procent op dit moment werkt aan de ontwikkeling van een beleid voor duurzaam beleggen. Er is ook sprake van een stijging van het aantal particulieren dat ervan over tuigd is dat duurzaam beleggen een rol kan spelen in het behoud van de economische welvaart en de bescherming van het milieu voor toekomstige generaties. Deze trend wordt bevestigd door de ontwikkeling van het beheerd vermogen van Triodos MeesPierson. Ultimo 2006 bedroeg het duurzaam belegd vermogen van Fortis MeesPierson EUR 411 miljoen, een stijging van 35 procent ten opzichte van 2005. Het aantal klanten van Fortis MeesPierson dat voor duurzaam vermogensbeheer heeft gekozen, steeg met 51 procent tot 157. Triodos MeesPierson telt in totaal 301 klanten (+25%) met een gezamenlijk beheerd vermogen van EUR 531 miljoen (+17%).

Klimaatverandering

De Europese Unie startte een paar jaar geleden een emissiehandelssysteem om de internationale doelstellingen voor de verlaging van de uitstoot van broeikasgassen te kunnen verwezenlijken: het EU Emissions Trading Scheme (EU ETS). Met dit systeem wordt een deel van de nationale verantwoordelijkheid voor de verlaging van de uitstoot van broeikasgassen verlegd naar individuele ondernemingen. Vanaf het moment dat het systeem in 2005 in werking trad was duidelijk dat deze nieuwe verlegde verantwoordelijkheid vergaande gevolgen zou hebben voor een groot aantal klanten van Fortis. Tegelijkertijd zagen we ook nieuwe kansen. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot Europees marktleider en pionier op het gebied van de emissiehandel. Wij onderscheiden ons van veel andere spelers in de markt door ons niet uitsluitend bezig te houden met de handel in emissierechten. Fortis beschikt over de deskundigheid en

Future Leaders-programma Landen als India en Gambia kunnen hun voordeel doen met de hulp van ervaren Nederlandse ondernemers. Dat is ten minste de visie van Fortis MeesPierson. Onze private bank trok samen met enkele klanten naar deze twee landen voor deelname aan een aantal ontwikkelingsprojecten en gaf daarmee een andere invulling aan haar relatiebeheer. Future Leaders is een programma dat wordt georganiseerd door Fortis MeesPierson. Tien toekomstige leiders uit Nederland (geselecteerde studenten) werken samen met tien toekomstige leiders uit een ontwikkelingsland en een aantal klanten van Fortis MeesPierson, de huidige leiders. Het doel van het project is tweeledig: investeren in de leiders van de toekomst en een brug slaan tussen getalenteerde studenten en ondernemers uit Europa en ontwikkelingslanden. Het programma is tot nu toe twee keer georganiseerd, in Gambia en in India. Het Future Leaders-programma heeft ook een bijdrage geleverd aan het project ‘Ieder kind leest’, een initiatief van Pratham Books, een stichting die tegen lage kosten boeken verspreidt onder Indiase kinderen maar tot nu toe slechts een klein deel van de markt bereikt. Future Leaders ontwikkelde het concept van een bibliotheekkist, zodat kinderen lid kunnen worden van een regionale dorpsbibliotheek. Klanten van MeesPierson hebben het Future Leaders-programma warm onthaald.

24


“Het emissiehandelssysteem is een bron van inspiratie voor de rest van de wereld. Het heeft gezorgd voor een liquide markt en een duidelijke plaats voor de feitelijke aansprakelijkheid voor de CO2-uitstoot in de besluitvorming rondom beleggingen. Maar het allerbelangrijkst is dat het systeem wereldwijd leidt tot een efficiënte en effectieve daling van de uitstoot van broeikasgassen, ondanks dat we officieel nog steeds in de oefenfase zitten. We kunnen slechts gissen naar wat er gebeurt op het moment dat landen zich volgend jaar echt gaan committeren aan het Kyoto Protocol en wat voor gevolgen dit heeft voor de wereldwijde emissiehandel en de uitstoot van CO2-gassen. Toch is nu al duidelijk dat het tij is gekeerd en ondernemingen in heel Europa hun verantwoordelijkheid nemen in de strijd tegen klimaatverandering en duurzame ontwikkeling.” Seb Walhain, directeur Environmental Markets

CO2-oplossingen waarmee we klanten toegevoegde waarde kunnen bieden door middel van onder andere trust-, handels-, financierings-, fund-, clearing- en escrowdiensten. Carbon Banking heeft meer dan 150 klanten uit diverse sectoren, zoals olie- en gasbedrijven, cementfabrieken, keramische bedrijven, ijzer- en staalondernemingen, raffinaderijen, pulp- en papierfabrieken en nutsbedrijven. De geografische nadruk ligt momenteel op West-Europa, maar er is sprake van uitbreiding via het business centre in Polen en wellicht ook in Turkije. In Turkije zijn de ontwikkelingen nog afhankelijk van verduidelijking van het standpunt van dit land ten aanzien van het Kyoto Protocol. Alle diensten van Carbon Banking worden geleverd door een interdisciplinair team dat inspeelt op de behoeften van de klanten in een wereld met een steeds beperktere mogelijkheid tot CO2-uitstoot. Fortis wil hoogwaardige diensten blijven verlenen voor een beter milieu en voortdurend innovatieve oplossingen blijven aanbieden om ondernemingen in de hele wereld in staat te stellen hun uitstoot op een kostenefficiënte manier te verlagen.

Fortis is co-sponsor van het European Carbon Fund (ECF). Het ECF, dat wordt bestuurd door financiers en geadviseerd door milieudeskundigen, levert een bijdrage aan de financiering van projecten gericht op de bestrijding van klimaatverandering door middel van een verlaging van de uitstoot van broeikasgassen over de hele wereld. Het ECF heeft als belangrijkste doel te investeren in CO2emissierechten. 2006 was een goed jaar voor Carbon Banking. Het team werd versterkt met vier nieuwe handelaren en er werden nieuwe kantoren geopend in Houston, Hongkong en Singapore. Dankzij deze uitbreiding is Fortis Carbon Banking nu als eerste 24 uur per dag actief. In het kader hieronder staat een overzicht van enkele mijlpalen in het jaar 2006. Voor 2007 voorzien we een aanzienlijke groei van Carbon Banking, met onder andere een uitbreiding van de activiteiten in Azië en de VS. Ondanks dat de VS het Kyoto Protocol niet heeft geratificeerd, hebben diverse staten al bindende emissiehandelssystemen, zoals het Regional Greenhouse Gas Initiative en de vrijwillige Chicago Climate Exchange. Fortis wil de voor de Europese markt ontwikkelde succesformule voor de emissierechtenhandel ook gaan hanteren voor de VS en Azië. Op die manier behouden we onze leidende positie in deze opkomende markt.

Prestaties Carbon Banking in 2006 Januari

European Carbon Fund door Point Carbon uitgeroepen tot “Meest veelbelovende beleggingskans”.

Februari April Juli Augustus Augustus

Structurering en uitvoering allereerste CER-calloptietransactie Afronding eerste complete striptransactie tweede fase voor 2008-2012 Vier nieuwe klanten in één dag: 100-klantengrens doorbroken Eerste CER’s verhandeld en in eigendom genomen Geslaagde levering veelomvattende oplossing aan een van de grootste emissiefondsbeheerders van de wereld (trust, escrow, handel en financiering). Deze oplossing is de tot op heden grootste emissiereductietransactie ooit. Fortis uitgeroepen tot ‘Best in Class’ voor de aanpak van klimaatverandering in het Carbon Disclosure Project Eerste verhandeling spot CER’s Spot EUA’s verruild voor spot CER’s van grote beursgenoteerde industriële ondernemingen

September Oktober November


25

Het emissiehandelssysteem van de EU onder de loep Het emissiehandelssysteem van de EU (EU ETS) heeft de laatste paar

hoger zou zijn geweest dan wanneer CO2 geen expliciete monetaire

jaar voor de nodige commotie gezorgd. Diverse partijen met de meest

waarde had gehad. De conclusie is dus gerechtvaardigd dat dankzij de

uiteenlopende belangen hebben de ontwikkeling van het EU ETS

emissiehandel binnen de EU de uitstoot van CO2 met 100 miljoen ton is

met spanning gevolgd. EU-regeringen hopen dat de emissiehandel

verlaagd. En dat getal zou nog wel eens hoger kunnen uitvallen als ook

vruchten zal afwerpen. Regeringen buiten de EU houden het systeem

de industriële emissiereducties zouden worden meegerekend.

nauwlettend in de gaten om te zien of ook zij kunnen meedoen of een soortgelijk systeem kunnen invoeren. Marktspelers zien het ontstaan

De emissiehandel leidt niet alleen tot emissiereducties in het kader

van een nieuw product. Milieuorganisaties zetten beslissers onder

van het EU ETS. Ze leidt ook tot investeringen in projectmatige

druk voor nog strengere normen. En industriële ondernemingen maken

emissiereducties in het kader van de Clean Development Mechanisms

de waarde van hun CO2-uitstoot een integraal onderdeel van hun

en Joint Implementation. Tot dusverre (23 februari 2007) zijn deze

bedrijfsvoering en besluitvorming omtrent toekomstige investeringen.

projecten verantwoordelijk voor een verlaging van de CO2-uitstoot

Ruim twee jaar na de officiële start van het EU ETS kan iedereen

van 32 miljoen ton, met nog eens 700 miljoen ton in de pijplijn.

weer wat rustiger ademhalen. Het EU ETS heeft een actieve bijdrage

Marktanalisten verwachten dat projectmatige emissiereducties eind

geleverd aan emissiereductie en de waarde van de CO2-uitstoot is

2012 op een totaal van 2.000 miljoen ton zouden kunnen komen.

inmiddels vast verankerd in de Europese economie. Fortis hanteert de volgende criteria voor het meten van het succes van het EU ETS:

Niet meegenomen als criterium voor de evaluatie van het succes

marktliquiditeit, effecten voor de Europese economie en, waarschijnlijk

van het EU ETS is de marktprijs voor emissierechten. In een goed

het allerbelangrijkste criterium, de feitelijke verlaging van de uitstoot

functionerend en voldoende liquide handelssysteem beweegt de prijs

van broeikasgassen als gevolg van de toegewezen emissierechten.

met de waarde mee. De prijs van een ton CO2 kende spectaculaire schommelingen, variërend van EUR 30 per ton CO2 tot EUR 1 per

Marktliquiditeit

ton CO2. Die schommelingen werden door velen bekritiseerd, maar

Begin 2005 scoorde het EU ETS erg laag op het liquiditeitscriterium. In

tegelijkertijd vormen ze het bewijs van het succes van het systeem.

januari 2005 werden per dag gemiddeld 300.000 rechten verhandeld.

In 2005 waren de prijzen van CO2 hoog, waardoor de uitstoot van CO2

Maar de liquiditeit kende een geleidelijke stijging. In januari 2006

aanzienlijk werd verlaagd. Later werd geconcludeerd dat de in 2005

bedroeg het dagelijkse volume al 3,1 miljoen per dag en in januari 2007

gerealiseerde reducties voldoende waren tot zelfs 2007, zodat ook de

was de liquiditeit gestegen tot 4,9 miljoen per dag. De markt reikt in feite

prijzen werden verlaagd. Dat betekent dat de markt zelf heeft bepaald

veel verder dan alleen de overdracht van rechten van ondernemingen

dat de missie tot 2007 is voltooid, ook al was die niet al te ambitieus.

met een overschot naar ondernemingen met een tekort. Dat betekent

Die ambitie zou in de toekomst wel kunnen worden bijgesteld om te

dat de emissiehandel meer is dan alleen een compliance-instrument. Ze

voldoen aan de klimaatdoelstellingen op langere termijn. Hoe dan ook,

wordt ook gezien als een financieel instrument, waardoor ze gelijk wordt

het EU ETS is een succes.

gesteld met andere verhandelbare goederen. Dat is belangrijk voor een grootschalige economische verankering van deze handel.

Alleen maar zonneschijn? Het EU ETS is weliswaar een succes, maar toch kan de uitvoering

Effecten voor de Europese economie

op een aantal punten nog worden verbeterd. Een veelgehoord

Een van de doelstellingen van de emissiehandel is het invoeren en

kritiekpunt is dat het systeem een langetermijnvisie ontbeert.

internaliseren van de waarde van de uitstoot van broeikasgassen in de

Investeerders komen daardoor maar moeilijk in beweging omdat er

economie. Voor deelnemers aan het EU ETS is het optimaliseren van

nog geen concrete doelstellingen voor de periode na 2012 zijn

de dagelijkse activiteiten en tegelijkertijd rekening houden met de

geformuleerd. Het is daarom noodzakelijk om nu al langetermijndoelen

waarde van emissierechten een vanzelfsprekendheid. Uit onder zoek

te schetsen. Een ‘eenvoudige’ missieverklaring dat de emissiehandel

blijkt bovendien dat de emissierechten worden vertaald in energie-

of een andere vorm van economische waardering van de uitstoot

prijzen en de beurswaarde van ondernemingen. In die zin strekken de

van broeikasgassen niet meer weg te denken valt, biedt potentiële

effecten van de emissiehandel nu al verder dan het EU ETS.

investeerders al voldoende zekerheid om voor de langere termijn een CO2-prijs in hun besluitvorming mee te nemen.

Feitelijke verlaging van de CO2-uitstoot Veranderingen in de CO2-uitstoot als gevolg van de emissiehandel

Een tweede hindernis is harmonisatie van de toewijzingsprocedures.

kunnen in feite niet worden gemeten. Het is wel mogelijk om de

Er zijn momenteel geen gemeenschappelijke afspraken over de

wijzigingen ten opzichte van voorafgaande jaren te meten, maar die

manier waarop lidstaten hun nationale doelen vertalen naar

kunnen afhankelijk zijn van andere factoren. Daarom zal de relatie met

individuele installaties. Na 2012 moeten alle toewijzingsprocedures

de emissiehandel op een andere manier tegen het licht moeten worden

zijn geharmoniseerd. Vaak wordt het veilen van toewijzingen genoemd

gehouden. Voor een evaluatie van de effecten van de emissiehandel

als eenvoudige manier om dit te omzeilen, maar invoering van

op de feitelijke uitstoot van CO2 moet die uitstoot worden vergeleken

benchmarks lijkt een betere oplossing te zijn. Bij geharmoniseerde

met een hypothetische situatie waarin geen emissierechten worden

benchmarks krijgt een installatie emissierechten toegewezen op basis

verhandeld. Als we een dergelijke berekening loslaten op de energie-

van de uitstoot die de installatie zou produceren indien deze zou

sector zien we dat de CO2-uitstoot in 2005 ongeveer 100 miljoen ton

beantwoorden aan best practices.

26


Voorbeelden van duurzame energieprojecten door de jaren heen

Financiering duurzame energie

Klimaatverandering

In 2006 vierden we het tweede lustrum van de financiering van duurzame energie in Europa en Noord-Amerika. In die tien jaar financierde de Global Energy & Utilities Group van Fortis 37 projecten voor duurzame energie in tien landen voor een totaalbedrag van bijna EUR 2 miljard. Op dit moment zijn we een van de toonaangevende banken op het gebied van de financiering van duurzame projecten, met name windenergieprojecten. Wij financieren ook steeds meer projecten op het gebied van waterkrachtenergie en de productie van energie uit biomassa en afval.

1998

2000

2002

2004

2006 De Global Energy & Utilities Group presteerde in 2006 heel goed wat betreft activiteiten op het gebied van duurzame energie. Wij organiseerden of namen deel aan in totaal 23 nieuwe transacties (waarvan 20 werden afgesloten in 2006). Ultimo 2006 bedroeg het totaalbedrag voor de financiering van duurzame energieprojecten EUR 425 miljoen ten opzichte van EUR 349,8 miljoen ultimo 2005. De meeste transacties in 2006 hadden betrekking op windenergie. Toch blijven wij ons richten op alle aspecten van de financiering van duurzame energie. In Italië financierden we een project van EUR 14,8 miljoen voor de productie van energie uit afval. In 2006 hebben we de financiering toegezegd van nog eens vier van dergelijke projecten voor een totaalbedrag van EUR 100 miljoen. Die projecten zullen naar verwachting pas in de eerste helft van 2007 in de boeken komen. We hebben in 2006 ook een nieuw hoofdstuk toegevoegd aan onze financiering van duurzame energie door de aankoop van aandelen Airtricity’s Forest Creek, een windmolenpark met een vermogen van 125 megawatt in West-Texas, in de VS. Fortis investeerde USD 120 miljoen in 54 Siemensturbines van 2,3 megawatt. Andere investeerders in het project zijn GE Financial Services en Wells Fargo.

Lake Benton (US) Windmolenpark van 107 megawatt Arranger and Underwriter I.V.P.C. 4 (Italië) Windmolenparkportefeuille van 283,1 megawatt Arranger and Underwriter Eurovento (Spain) Windmolenproject van 201,2 megawatt Lead Arranger and Underwriter Three Wind Holdings (US) Windparkportefeuille van 152,4 megawatt Lead Arranger and Underwriter Beaufort Wind (UK) Windmolenportefeuille van 430 megawatt Mandated Lead Arranger and Technical Committee Member

Fortis heeft met het wereldwijde CO2-neutraliteitsprogramma haar betrokkenheid bij de financiering van duurzame energie in 2007 verder vergroot. Dit gebeurt in de vorm van een uitbreiding van de MLA-activiteiten (Mandated Lead Arranger), adviesdiensten, beleggingen en financieringen. Het zal duidelijk zijn dat het niveau van de transacties ook afhankelijk is van de activiteiten op de markt voor duurzame energie. Windenergie zal de dominante vorm van duurzame energie blijven en het aantal offshore windparken zal blijven groeien. Er wordt weliswaar gestreefd naar commerciële toepassing van zee- en zonne-energie, maar het zal nog wel enkele jaren duren voordat projectfinanciering voor dit soort projecten gemeengoed wordt. Fortis onderzoekt al wel actief mogelijkheden voor de financiering van projecten op het gebied van biodiesel, zonne-energie en energie uit afval. In 2006 hebben wij speciale energieteams opgezet in Singapore, Hongkong en Calgary. Door een bundeling van onze kennis van de sector, onze deskundigheid op het gebied van financiering en ons uitgekiende klantenbeheer

“De wereldwijde milieuproblematiek kan niet door één onderneming of één regering worden opgelost. Het is iets waar we gezamenlijk onze schouders onder moeten zetten. Wij zijn blij dat we met onze sterke focus op de financiering van duurzame energie een bescheiden bijdrage kunnen leveren aan een beter en schoner milieu.” David de Buck, directeur Global Energy & Utilities Group


Natsource LLC Een interessante transactie in 2006 betrof een van de grootste CO2-fondsbeheerders ter wereld. Fortis leverde namelijk een productoverschrijdende CO2-totaaloplossing aan Natsource LLC. Dit bedrijf, met hoofdkantoor in New York en vestigingen over de hele wereld, verzorgt vermogensbeheer, transactiediensten, advies en onderzoek in duurzame energie en CO2-uitstootmarkten. Zo koopt Natsource ‘carbon emission reduction certificates’ (CER’s) namens industriële ondernemingen en andere beleggers. Het bedrijf is daarin een van de grootste marktpartijen ter wereld. Met de aankoop van ruim 1,5 miljoen CER’s heeft de CO2handelsdesk van Fortis in 2006 gezorgd voor liquiditeit en risicobeheer. Fortis Intertrust regelde twee bewaarovereenkomsten voor de CER’s die Natsource namens meer dan 30 beleggers aankocht van de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD). Een van die overeenkomsten betrof de grootste transactie in broeikasgassenuitstoot in de geschiedenis: een deal ter waarde van USD 1 miljard die twee Chinese chemieconcerns moet helpen hun uitstoot te verlagen. Natsource LLC werd door Fortis Escrow bijgestaan met een complex afhandelingmechanisme voor meer dan 40 betalers in diverse regio’s. Fortis Global Energy & Utilities Group verzorgde de financiering (kredietbrief) voor de aankoop van de CER’s van de IBRD.

boren we in die regio’s een groot potentieel aan voor de ontwikkeling van duurzame energie. In 2007 breiden we ons bereik nog verder uit door het openen van kantoren in Sydney en Tokio.

Naarmate fossiele brandstoffen een schaarser goed worden, is voor elektriciteit uit duurzame bronnen een steeds belangrijkere rol in de energiemix weggelegd. Duurzame energie blijft dan ook een sleutelmarkt voor Fortis. Met de ervaring die wij in duurzame energie hebben opgebouwd, willen wij ook in de toekomst weer een toonaangevende rol vervullen. Duurzame producten Tegemoetkomen aan de behoeften van onze klanten betekent het ontwikkelen van kwaliteitsproducten. Onze klanten raken steeds meer doordrongen van het belang van duurzaamheid. De vraag naar duurzame producten zal dan ook alleen maar toenemen. Fortis speelt op deze kansen in met een scala duurzame producten in de diverse businesses. In de tabel hieronder vindt u een overzicht. Start Green Sustainable Innovation Fund I

Klimaatverandering

Het Start Green Sustainable Innovation Fund I helpt vernieuwende ondernemers in Nederland met nieuwe en duurzame technologie-ideeën die een eigen bedrijf willen beginnen (duurzame technostarters). Het fonds is een joint venture van Fortis, DOEN Participaties en Triodos Innovation Fund en is ontstaan op initiatief van Fortis Venturing. Het doel is om duurzame technologie commercieel aantrekkelijk te maken. Fortis wil daarbij een maximaal rendement behalen, positief aan de samenleving bijdragen en duurzame ontwikkeling bevorderen. Veel duurzame technostarters vinden het lastig om de door hen ontwikkelde technologie in de praktijk toe te passen en

Overzicht duurzame producten Product Energiekrediet

27

Beschrijving Fortis geeft een steuntje in de rug aan klanten die energiezuinig willen bouwen of verbouwen en willen overstappen op energiebesparende apparaten. Het Energiekrediet is in januari 2006 in België geïntroduceerd en is een lening op afbetaling voor investeringen die de energierekening op de lange termijn verlagen. Met de unieke vaste rentevoet van 5,5 procent zit het Energiekrediet onder de rente op een traditionele lening. Sinds de introductie is 20 procent van de gewone (ver)bouwleningen omgezet in een Energiekrediet. Start Green-fonds Het Start Green Sustainable Innovation Fund I helpt innovatieve ondernemers in Nederland die duurzame technologie-ideeën hebben en hun eigen bedrijf willen beginnen. Footprint Calculator De Fortis Footprint Calculator is een innovatieve benadering voor kwantificering van de milieueffecten van duurzame beleggingsfondsen. Financiering schone auto Fortis wil de consument helpen energie te besparen. In België wordt daartoe een speciale autofinanciering aangeboden die automobilisten aanmoedigt hun CO2-uitstoot te verlagen en minder broeikasgassen te produceren. Verzekering schone auto Fortis geeft in België en Nederland 10 procent premiekorting op de verzekering van milieuvriendelijke auto’s, zoals hybride auto’s en auto’s die op biobrandstof rijden. Krekelsparen In België kan de spaarder via de ethische spaarrekening Krekelsparen een donatie laten toekomen aan twee partners: Netwerk Vlaanderen of Résau Financement Alternatif.

28


“In de marktsegmenten waarop wij ons richten is economische groei de komende jaren verzekerd. De hoge olieprijs, het gebrek aan water en de zware wissel die industrieel materiaal op het milieu trekt, betekent dat duurzame technologie, die deze problemen kan verlichten, een aanzienlijke economische waarde heeft, nu en in de toekomst.” Coenraad de Vries en Laura Rooseboom, beheerders Start Green

te vertalen naar een winstgevende onderneming. Voor een deel valt dit toe te schrijven aan te weinig financiering. Veel goede ideeën worden op die manier nooit werkelijkheid. De kans om aan een duurzame ontwikkeling bij te dragen gaat daarmee verloren. Start Green biedt hier de oplossing. Start Green richt zich op initiatieven rond duurzame technologie in de sectoren water, energie en “bio agri”. Behalve financieringen biedt Start Green deskundigheid op het gebied van duurzaamheid, commerciële ontwikkeling, managementadvies, werving en selectie, het genereren van afzetmogelijkheden, begeleiding bij internationale expansie en een internationaal netwerk van strategische samenwerkingsverbanden. Het fonds wil de komende vier jaar in ten minste tien duurzame technostarters investeren.

Fortis Venturing Binnen de organisatie valt een rijkdom aan creatieve en innovatieve ideeën te vinden die alleen een beetje steun nodig hebben om te worden ontwikkeld en uitgevoerd. Fortis Venturing wil die steun bieden omdat de combinatie van een innovatief idee met de juiste begeleiding en coaching het verschil kan maken. Voor Fortis en voor haar klanten. Fortis Venturing richt zich op medewerkers van Fortis die met een innovatief concept komen. Een concept dat kan worden vertaald naar een duurzaam business plan en uiteindelijk zijn beslag kan krijgen in een intern opgezet bedrijf.

“Start Green is een uniek initiatief dankzij de professionele benadering van de ontwikkeling van duurzame technologie. Dit is een doorbraak: voor het eerst benadert een gespecialiseerde partij starters in duurzame technologie vanuit een zakelijk perspectief. Die starters worden onder andere geholpen door te breken in het professionele circuit. Start Green verzorgt een commerciële oplossing voor milieuproblemen. Het fonds promoot het concrete economische potentieel van duurzame technologie onder beleggers en onderstreept het belang van technologieinvesteringen in een vroeg stadium. Een ideale combinatie van zaken doen en bijdragen aan duurzame ontwikkeling.” Martin Stutterheim,

Het Start Green Fund Is ontwikkeld in samenwerking met TechnoPartner, een gezamenlijk

Directeur TechnoPartner

initiatief van het Ministerie van Economische Zaken en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, waarmee de Nederlandse overheid ondernemerschap in technologie wil stimuleren. TechnoPartner stimuleert en ondersteunt innovatieve spelers die op basis van een technologische uitvinding een bedrijf willen starten. TechnoPartner wil het klimaat voor technostarters verbeteren met behulp van financiering, kennis en ervaring en door beleggers en kennisinstellingen aan te moedigen in deze pioniers van de toekomst te investeren.


29

Fortis Footprint Calculator

De Fortis Footprint Calculator

Klimaatverandering

Het Sustainable and Responsible Investment-team van Fortis Investments heeft een nieuwe aanpak ontwikkeld voor het kwantificeren van milieueffecten bij het beheer van duurzame milieufondsen: de Fortis Footprint Calculator. De ecologische voetafdruk van huishoudens kan hiermee voor het eerst in geldelijke waarde worden uitgedrukt. Met de calculator krijgen huishoudens inzicht in het milieueffect van het dagelijks leven. De gebruiker van de calculator krijgt een aantal vragen over het consumptiepatroon van zijn of haar huishouden voorgeschoteld. Uit de antwoorden komt de persoonlijke levensstijl en ecologische voetafdruk naar voren. Deze voetafdruk is de schade die het huishouden het milieu berokkent, uitgedrukt in euro’s. De vragen zijn toegespitst op de thema’s energie, vervoer, levensmiddelen, water en afval. Na beantwoording van de vragen krijgt de gebruiker oplossingen aangereikt waarmee de ecologische score kan worden verbeterd. Deze nieuwe benadering heeft Fortis Investments samen met Trucost uitgewerkt naar aanleiding van voortschrijdend inzicht dat beleggers milieueffecten als kosten beschouwen. Zo krijgt een initiatief als het Carbon Disclosure Project, een wereldwijde peiling over klimaatverandering onder ‘s werelds grootste ondernemingen, bijvoorbeeld steun van beleggers met meer dan USD 31.000 miljard onder beheer. Een dergelijk project maakt het noodzakelijk dat milieueffecten in geldelijke waarde kunnen worden uitgedrukt. Op die manier kan worden beoordeeld hoe ondernemingen omgaan met hun eigen ecologische voetafdruk.

Verhogen kennis duurzaam beleggen onder klanten en medewerkers In november 2006 heeft Fortis Retail Banking Belgium onze duurzame beleggingsfondsen onder de aandacht gebracht en nieuwe producten in de markt gezet. Voor deze actie is eerst onder klanten en medewerkers een uitgebreide enquête gehouden. Doel van de enquête was de kennis over duurzaam beleggen te verhogen en de behoeften en voorkeuren van klanten in kaart te brengen. De uitkomsten zijn vervolgens meegenomen in de marketing van de nieuwe producten. Deze methode voor nieuwe duurzame beleggingsproducten is zeer effectief gebleken. Alleen al in de eerste twee maanden na de introductie is er voor EUR 28 miljoen aan duurzame beleggingsfondsen en voor EUR 52,8 miljoen aan structurele SRI-producten aan de man gebracht. In 2007 wordt onder de Belgische jeugd een enquête over duurzaamheid gehouden en op basis van de uitkomsten zullen er producten worden ontwikkeld die op hun voorkeuren aansluiten.

De calculator richt zich op de drie grootste milieugerelateerde zorgpunten in een gemiddeld huishouden: uitstoot van broeikasgassen, waterverbruik en afvalverwerking. U vindt de Fortis Footprint Calculator op http://www.footprint.fortis.com. Productkwaliteit en verantwoordelijkheid


Bij Fortis hechten wij grote waarde aan productkwaliteit. Wij staan voor onze producten en kunnen altijd worden benaderd

30


over de inhoud van onze producten of voor verdere informatie. Vragen en klachten worden in de betreffende business behandeld. Het streven is om te allen tijde constructief en proactief met klachten om te gaan. Wij hanteren een streng beleid ten aanzien van het aangaan van relaties met personen of organisaties waarvan wij weten of vermoeden dat deze zich inlaten met illegale activiteiten. Acceptatie van nieuwe klanten gebeurt dan ook met de grootst mogelijke zorgvuldigheid. Wij beschermen onze onderneming tegen misbruik door criminele organisaties of personen en leven de regels op het gebied van witwassen na, zowel naar de letter als naar de geest. Wij voeren een actief antifraude- en antiwitwasbeleid. In 2006 heeft de afdeling Compliance voor alle Fortis-medewerkers een integriteitstraining ontwikkeld. Nadere informatie vindt u in het hoofdstuk ‘Medewerkers maken Fortis’. Toegang tot fi nanciële diensten

Bij dat streven om al onze klanten toegang tot onze producten te bieden, hebben wij vooral ook oog voor de kwetsbare groepen in de gemeenschappen waarin wij actief zijn. In onderzoek door de Belgische Confederatie voor Blinden en Slechtzienden (BCBS) zijn de behoeften van visueel gehandicapten in kaart gebracht. Bij de ontwikkeling van nieuwe producten houdt Fortis rekening met de uitkomsten van dat onderzoek. In september 2006 hebben wij de Digipass Comfort Voice geïntroduceerd waarmee ook blinden en slechtzienden toegang kregen tot internetbankieren bij Fortis. De Digipass wordt gratis verstrekt. Naast deze nieuwe technologie verzorgen wij natuurlijk ook nog steeds bankafschriften in braille. Fortis houdt daarnaast bij het ontwerp van alle Fortis-kantoren rekening met de behoeften van mindervaliden. Fortis is in Nederland begonnen met een proefproject in microfinanciering voor ondernemers die langs de normale weg niet in aanmerking zouden komen voor een lening om een eigen bedrijf te beginnen. Het proefproject is gebaseerd op de sociale inclusiegedachte, een van onze drie belangrijkste duurzaamheidsthema’s.

Sociale inclusie

Bij Fortis willen wij onze financiële diensten voor iedereen toegankelijk maken. Wij hanteren dan ook een multi-channel strategie voor de distributie van onze producten en diensten. Op die manier kan de klant zelf kiezen hoe het contact met Fortis verloopt. Via onze elektronische en telefonische bankdiensten bieden wij 24 uur per dag, zeven dagen per week snelle en makkelijke oplossingen. Daarnaast verzorgen wij natuurlijk persoonlijke adviezen over al onze producten en diensten via onze speciaal daartoe uitgeruste kantoren.

In november is onze Duitse dochteronderneming Fortis Credit4me onderscheiden met een MAPIC Award voor het retailconcept. MAPIC is een internationale handelsbeurs voor commercieel vastgoed waarvan de marktpartijen ieder jaar in Cannes bijeenkomen. Wij kregen de onderscheiding voor het eenvoudige en transparante dienstenaanbod en onze aandacht voor een duidelijk omschreven klantbehoefte.

In 2006 Is heel wat te doen geweest over een aantal van onze verzekeringsproducten. De discussie spitste zich daarbij vooral toe op de transparantie van de risico’s en de kosten. Zoals de benaming al doet vermoeden, moesten vooral de ‘woekerpolissen’ het ontgelden. Fortis erkent in het verleden minder transparant te zijn geweest over de kosten. Het is ons duidelijk dat volledige openheid geboden is over de producten die wij aanbieden. Wij gaan ons bedrijfsmodel veranderen en 2007 wordt het jaar van de ‘focus op onze klanten’. Alle nieuwe producten en processen worden getoetst vanuit het perspectief van de klant. In panels worden ideeën uitgewisseld met de klant. Ook wordt het concept van ‘mystery shopping’ toegepast, waarbij een externe marktpartij als klant wordt ingehuurd om onze procedures te ervaren. Bij Fortis zijn wij ons ervan bewust dat de maatschappij van vandaag openheid van ons verlangt en dat wij onze klanten anders zullen moeten informeren dan in het verleden het geval was. Het heeft echter geen zin om de huidige normen over het verleden heen te schuiven. Als blijkt dat wij niet hebben voldaan aan de verwachtingen, normen en weten regelgeving die op dat moment golden, zullen wij onze verantwoordelijkheid nemen. Wat de toekomst betreft streven wij naar een verlaging van de kosten, een grotere openheid en focus op onze klanten. En wij zullen alles in het werk Jos Baeten,

stellen om ervoor te zorgen dat de adviseurs die onze producten verkopen dat ook doen.

CEO, Insurance Netherlands Een ander onderwerp waarnaar de publieke aandacht in 2006 uitging was de tijd die er kan verstrijken tussen letselschade en de financiële afwikkeling. Bij Fortis zijn wij ervan doordrongen dat slachtoffers

“We have to open our windows!”

hun aandacht volledig op hun fysieke en mentale herstel moeten kunnen richten. Wij willen de noodzakelijke financiële procedures minder tijdrovend en zo effectief mogelijk maken en hebben in december onze handtekening gezet onder de Gedragscode Behandeling Letselschade. In deze gedragscode staat beschreven hoe letselschade zo soepel en snel mogelijk kan worden geregeld.

Focus on our Customers

31

Medewerkers maken Fortis Fortis streeft ernaar de meest aantrekkelijk werkgever binnen de financiële dienstverlening te worden en zo efficiënt mogelijk gebruik te maken van haar menselijk kapitaal. Onze ambitie is de concurrentiepositie van Fortis in de markt te versterken door de ontwikkeling en implementatie van een HR-strategie en een cultuur waarmee onze medewerkers de doelstelling van de onderneming kunnen realiseren.

Personeelsbestand Fortis telt wereldwijd 59.747 medewerkers (56.886 FTE’s). Daarvan werkt 53 procent binnen het bankbedrijf, 23 procent binnen het verzekeringsbedrijf en 24 procent in ondersteunende functies. In 2006 heeft Fortis 9.318 nieuwe medewerkers in dienst genomen en 6.219 hebben het bedrijf verlaten. Dit komt neer op netto 3.099 nieuwe medewerkers, waarmee ons streven naar autonome groei tot uiting wordt gebracht.

Fortis wil zich internationaal sterker profileren. De cijfers hieronder laten zien dat we deze doelstelling ook met succes implementeren. Eind 2006 was 33 procent van onze FTE’s werkzaam buiten de Benelux, vergeleken met 30 procent eind 2005. Het aantal expats nam toe van 185 in 2005 tot 282 in 2006. Het aantal senior managers met de nationaliteit van een niet-Benelux land steeg van 13 procent in 2005 naar 18 procent in 2006 en van de nieuw aangetrokken senior managers was 46 procent afkomstig van buiten de Benelux.

Totaal aantal medewerkers Land

België Nederland Turkije Verenigd Koninkrijk Frankrijk Luxemburg Polen Rest van de wereld Totaal wereldwijd

FTE’s

FTE’s

2006 23.056 12.382 4.775 3.826 2.811 2.730 1.424 5.882 56.886

2005 22.778 12.434 4.654 3.497 2.820 2.602 1.016 4.444 54.245

Aantal medewerkers 2006 24.225 13.487 4.775 4.095 2.850 2.905 1.445 5.965 59.747

Aantal medewerkers 2005 23.908 13.540 4.654 3.746 2.859 2.766 1.045 4.570 57.088

32


Aantrekken en ontwikkelen van talent

Personeelsbestand

Medewerkers per land (in personen) 10%

3%

40%

5%

België Nederland

5%

Turkije 7%

2006

Verenigd Koninkrijk Frankrijk

Aantrekken van talent Fortis werkt aan haar positie en reputatie in geselecteerde arbeidsmarkten over de hele wereld. Wij streven ernaar toptalent aan te trekken en op lokale markten onze uitstekende naamsbekendheid te behouden. Wij zijn niet alleen op zoek naar de slimste mensen maar ook naar mensen die passen binnen onze door diversiteit gekenmerkte cultuur. Door te werken aan een steeds mobieler en gevarieerder personeelsbestand, spelen we in op de diversiteit van onze klanten.

Luxemburg

8%

Polen

22%

Rest van de wereld

Medewerkers per leeftijdcategorie (in personen) 22%

18%

Opleiding en loopbaanontwikkeling Fortis streeft naar teams die topprestaties leveren. Door onze medewerkers aan te moedigen ‘Zichzelf te ontwikkelen’ en ‘Mobiel te zijn’, helpen we hen alles uit zichzelf te halen en motiveren we hen door ze voortdurend nieuwe uitdagingen te bieden. Aantal dagen training (gemiddeld per FTE) Kosten

4,57 EUR 121 miljoen

2006 < 30 jaar 31 - 40 jaar 32% 28%

41 - 50 jaar > 50 jaar

Vaste vs tijdelijke contracten (in personen) 4,3%

95,7%

2006 Vaste contracten Tijdelijke contracten

Part-time vs full-time (in personen) 83,4%

16,6%

2006

Full-time Part-time

Management development: Leadership for Growth Wij zijn van mening dat de Fortis-cultuur, gericht op prestaties, talent en mobiliteit, een onderscheidende factor is binnen de financiële sector. Belangrijke elementen van die cultuur zijn verantwoordelijk heid voor resultaten en erkenning van uitstekende prestaties. Het is een bijzonder jaar geweest voor Leadership for Growth (L4G), ons speciale ontwikkelingsprogramma gericht op het uitbouwen van onze cultuur van sterk leiderschap. De algehele score was 4,39 op een schaal van 5, een uitstekend resultaat voor een dergelijk intensief veranderingsprogramma. In 2006 deden in totaal 1.514 Fortis-managers mee aan de L4G-bijeenkomsten. In 2007 zijn er 49 bijeenkomsten gepland, gevolgd door 20 bijeenkomsten in 2008. Training bewustmaking duurzaam ondernemen Een van de manieren waarop Fortis duurzaamheid integreert in de organisatie is door aspecten van duurzaam ondernemen op te nemen in reguliere trainingsbijeenkomsten en in (highpotential) ontwikkelingsprogramma’s. Tijdens deze programma’s wordt een aanzienlijke hoeveelheid tijd besteed aan onderwerpen op het gebied van duurzaam ondernemen. Om nieuwe medewerkers bewust te maken van de opvattingen van Fortis op dit gebied, besteden we speciaal aandacht aan nieuwe medewerkers en jonge mensen binnen onze organisatie. Onderdeel van de introductieprogramma’s in Nederland en België is een bijeenkomst over duurzaamheid, en in de loop van 2006 hebben alle nieuwe managementtrainees deelgenomen aan een training gericht op duurzaam ondernemen.

Medewerkers maken Fortis

Fortis Integriteitstraining De Algemene Gedragsregels van Fortis bieden richtlijnen voor handelen en besluitvorming om onze reputatie als betrouwbare zakelijke partner te bewaken. Deze regels gelden voor al onze medewerkers, overal ter wereld. Fortis acht het van essentieel belang dat elke medewerker zich aan deze regels houdt. Fortis Compliance heeft de Fortis Integriteitstraining ontwikkeld om opnieuw de aandacht te vestigen op deze regels en om medewerkers beter bewust te maken van de risico’s op het gebied van compliance. Deze training werd tot nu toe gevolgd door 37.000 medewerkers in elf verschillende talen. De Fortis Integriteitstraining richt zich op vijf belangrijke onderwerpen op het gebied van compliance: vertrouwelijkheid, acceptatie van klanten, zorgplicht, belangenverstrengeling en handelen met voorkennis. De training is gebaseerd op herkenbare situaties in de dagelijkse praktijk van Fortis medewerkers uit verschillende onderdelen van de organisatie. De Fortis Integriteitstraining wordt medewerkers aangeboden via E-learning op zowel het Fortis Intranet als internet. Hierdoor kunnen zij deze training volgen wanneer het hen uitkomt. Met behulp van deze methode is een groot aantal medewerkers bereikt.

Diversiteit

Dit plan richtte zich in eerste instantie op gelijke kansen voor mannen en vrouwen; er werden ambitieuze doelstellingen geformuleerd ten aanzien van de verhouding mannen en vrouwen op managementniveau. De eerste initiatieven werden genomen op de gebieden bewustwording, net werken, communicatie en rapportage. In 2006 werden diversiteitsactieplannen op maat ontwikkeld voor de verschillende businesses: mentorprojecten, netwerkgroepen voor vrouwen, pilots op het gebied van flexibele inrichting van het werk, actieve werving van vrouwelijke kandidaten voor vacatures en het toetsen van het personeelsbeleid op genderdiversiteit. Ondertussen hebben we onze workshops op het gebied van bewustwording van diversiteit voortgezet. In 2006 ondertekende Fortis in België de “Chartre de Diversité” en organiseerde Fortis samen met vier andere vooraanstaande werkgevers de GenderMix Conference aan de Universiteit van Leuven. Best practices op het gebied van genderdiversiteit werden gedeeld met bijna 200 mannen en vrouwen. In 2006 hebben we onderzocht hoe we nog meer konden doen aan diversiteit. Wij streven ernaar een gemeenschap te zijn waarin iedereen zich thuisvoelt, die gebaseerd is op onderling begrip, die ruimte en waardering biedt voor de verschillen tussen mensen op alle niveaus binnen onze organisatie en in alle landen waar wij actief zijn. Fortis acht het van groot belang dat diversiteit en sociale inclusie in elk aspect van onze organisatie zijn ingebed en dat hier actief op Vrouwen

Sociale inclusie

Fortis waardeert de verschillende kwaliteiten van iedere medewerker en beschouwt deze verschillen als een voordeel. Wij moedigen onze medewerkers dan ook aan om anders te denken en te handelen, zichzelf te zijn en hun afzonderlijke kwaliteiten bij te dragen. Om de kracht van diversiteit binnen de organisatie ten volle te benutten, heeft Fortis een Actieplan Diversiteit 2005-2007 ontwikkeld.

Fortis Integriteitstraining

Hoger management Management Middenmanagement Lager management Medewerker Totaal

wil uitbreiden en zich op een nieuwe markt wil begeven. Als Send zijn plannen doorzet, zal dit grote gevolgen hebben voor de zaken van een andere klant van Fortis, het bedrijf Bricker. Zowel Bricker als Send zijn beursgenoteerde bedrijven.

Wat zou u doen? Ik meld dit aan de accountmanager voor Bricker. Hij is een betrouwbare collega van mij. Dit betreft klantspecifi eke informatie die ik niet met iemand anders kan delen.

Rebecca Rosen, zakenbankier, New York

22

Mannen

Vrouwen als % van geheel 245 8,2%

727 4.904

2.922 9.589

19,9% 33,8%

2.345

2.588

47,5%

20.123 28.121

16.282 31.626

55,3% 47,1%

Hay-schalen voor andere niveau’s dan senior management zijn nog niet volledig geïmplementeerd.

Het bedrijf Send is een goede klant van Rebecca. Ze verneemt dat Send zijn activiteiten

Daarom doe ik niets met deze informatie.

33

34


De zakelijke relevantie van diversiteit binnen Fortis “Bij Fortis zijn wij oprecht van mening dat een personeelsbestand dat aansluit op de diverse groepen klanten die wij bedienen en de gemeenschappen waarbinnen wij actief zijn, ons sterker maakt als bedrijf. De markt verandert continu en het is van groot belang dat wij ons personeelsbestand hieraan aanpassen. Wij stemmen onze diversiteitsstrategie af op de groeistrategie van Fortis en de mogelijkheden die de markt biedt.” Lynne Rutherford, Director Talent Management

wordt gestuurd. De Corporate Diversity Officer is fulltime met deze taak belast. Zij wordt hierbij ondersteund door het Diversity Steering Committee. Er zijn in de verschillende businesses van Fortis 22 diversiteitsambassadeurs aangewezen om te zorgen voor betrokkenheid binnen de gehele organisatie. Verder is “Diversiteit stimuleren” opgenomen in de criteria van de jaarlijkse beoordeling van alle managers, om te garanderen dat het daadwerkelijk onderdeel wordt van ieders dagelijkse activiteiten. Lokale mensen aannemen De groeistrategie van Fortis omvat een sterke focus op de klant en de ambitie om buiten de Benelux te groeien. Om een goed begrip te krijgen van en in te spelen op de behoeften van onze klanten buiten de traditionele thuismarkten, proberen wij de achtergrond van onze medewerkers af te stemmen op onze klantprofielen. Om dit te bereiken, streeft Fortis ernaar waar mogelijk lokale mensen aan te nemen.

2003*

2004

33%

20%

2002*

30%

19%

60

19%

Mondialisering personeelsbestand (in FTE’s, x1.000)

2005

2006

40 20

Elk jaar voert Fortis een tevredenheidsonderzoek uit onder alle medewerkers, het Employee Motivation Survey (EMS). Door deze regelmatige feedback is Fortis in staat te zorgen voor continuïteit in handelen en voortdurende afstemming op de bedrijfsstrategie en de behoeften van de medewerkers. In 2006 werd de derde jaarlijkse EMS afgerond, met een respons van 70 procent van ons personeelsbestand - bijna 39.000 medewerkers. Dit was de hoogste respons tot nu toe (EMS 2004: 55%; EMS 2005: 51%). Onze medewerkers bleken in 2006 aanzienlijk tevredener met bijna alle werkgerelateerde onderwerpen, met name op het gebied van samenwerking met directe collega’s, klantgerichtheid van de eigen afdeling en functiegerelateerde taken. Hun loyaliteit aan Fortis is nog steeds groot en ze zijn sterk betrokken bij de steeds veranderende zakelijke activiteiten van onze onderneming. De respondenten gaven aan minder tevreden te zijn wanneer vragen betrekking hadden op de Fortioma’s ‘Passie voor prestatie’ en ‘Act as One’. Met deze resultaten worden de businesses, de lokale entiteiten en HR in staat gesteld hun actieplannen op basis van de resultaten van vorig jaar verder te verfijnen en nieuwe prioriteiten te stellen. De resultaten van EMS 2006 werden in februari 2007 beschikbaar gesteld aan alle medewerkers. Elke business wordt aangespoord actie te ondernemen op die gebieden die vatbaar zijn voor verbetering en om de medewerkers hier actief bij te betrekken.

0 *exclusief Assurant in de VS

In de Benelux


Medewerkertevredenheid Uit onderzoek blijkt dat het succes van ondernemingen sterk verband houdt met de motivatie van hun medewerkers. Gemotiveerde en tevreden medewerkers presteren beter en laten betere resultaten zien. Ze verzuimen minder, blijven langer bij hun werkgever en hebben meer plezier in hun werk. Met andere woorden, Fortis bereikt haar succes met een groep gemotiveerde medewerkers die zich verbonden voelen met Fortis en trots zijn op hun bedrijf.

In een internationaal benchmarkonderzoek onder grote banken en verzekeringsmaatschappijen in zeven Europese landen, uitgevoerd voor Fortis door MarketResponse, blijkt dat medewerkers van Fortis zich in het algemeen gemotiveerder voelen dan hun collega’s bij andere bedrijven.

Gezondheid De ambitieuze groeidoelstellingen van Fortis kunnen alleen worden bereikt als onze medewerkers fit zijn. Wij hebben daarom drie belangrijke aandachtsgebieden aangewezen waarin verbeteringen nodig zijn willen we onze ambities ook daadwerkelijk kunnen realiseren: • We willen onze ouder wordende medewerkers betere

Medewerkers maken Fortis

35

Resultaten Employee Motivation Study

Takenpakket

8

Mate van vrijheid

34

10

Mogelijkheid om talenten en capaciteiten te ontplooien

Managementteam Uitstekend

Zeer goed

Goed

31

10 18

Matig

19

66%

62%

22

10

59%

54%

34

8 2

72%

69%

6

66%

63%

10 2

69%

67%

9

57%

53%

8

61%

61%

19

6

60%

56%

23

7

58%

53%

14

18

Slecht

Om deze uitdagingen te kunnen aangaan, is door Fortis Bank Nederland in de loop van 2006 een compleet gezondheidsprogramma ontwikkeld met de naam “BRAVO”. Het programma richt zich op vijf onderwerpen; Beweging, Roken, Alcohol, Voeding en Ontspanning. Er zijn verschillende activiteiten georganiseerd om bewustwording onder medewerkers te bevorderen en om echte verbeteringen op het gebied van gezondheid te bewerkstelligen. Een voorbeeld hiervan is het opzetten van fitnesscentra in de drie belangrijkste vestigingen van Fortis Insurance Nederland. Het programma is in Nederland ontwikkeld, maar als onderdeel van het plan worden er nu ook projecten opgezet binnen de gehele Fortis-organisatie. Via het BRAVO-programma beogen we ook het ziekteverzuim verder terug te dringen. Ziekteverzuim is een kostbaar probleem dat Fortis al een aantal jaren aanpakt. Tot op heden zijn goede resultaten bereikt. Ziekteverzuim hangt sterk samen met lokale definities en cultuur. Deze definities zijn niet geharmoniseerd voor de hele organisatie en worden derhalve apart weergegeven. Ziekteverzuim 2006 3,7% 3,3% 2,9% 1,5%

48 48

mogelijkheden bieden om te blijven werken. • We willen dat mensen gezonder gaan eten om het aantal medewerkers dat met zwaarlijvigheid kampt te verminderen. • We willen dat een groter aantal medewerkers gaat bewegen en sporten.

Nederland België Luxemburg Turkije

43

22

4

4

14

25

25

5

62%

40 45

7

67%

35 38

3

Werkplek Arbeidsvoorwaarden

39

14

Klantgerichtheid van de afdeling Interne informatievoorziening en communicatie

39

17

Direct leidinggevende

11 3

38

23

Samenwerking met directe collega’s

2005

44

34

6

2006

2005 4,1% 3,3% 2,4%

Sociaal overleg Wij hechten groot belang aan soepel en effectief overleg met de ondernemingsraden en de vakbonden. Wij streven ernaar om personeelsvertegenwoordigers uitgebreid en in een vroeg stadium te informeren, zodat deze hun rol naar behoren kunnen vervullen. In geval van grensoverschrijdende reorganisatieplannen of plannen die meerdere Fortis-ondernemingen betreffen, begint het overlegproces bij de Europese Ondernemingsraad. Topmanagers tot en met de CEO en COO informeerden deze raad over de strategie en de sociale gevolgen voor hun eigen aandachtsgebied. Van daaruit gaat het overleg naar de lokale personeelsvertegenwoordigers in de betrokken ondernemingen en landen. In 2006 zijn diverse presentaties gegeven aan de Europese Ondernemingsraad over uiteenlopende onderwerpen. De reorganisatie van de Fortis was een belangrijk onderwerp waarbij deze raad betrokken was. De eerste concrete plannen op het gebied van ‘smart-sourcing’ (de herinrichting van bepaalde vergelijkbare activiteiten in verschillende landen) zijn inmiddels gepresenteerd. De Europese Ondernemingsraad bestaat voor het merendeel uit leden uit de Benelux. Verder komen de vertegenwoordigers uit Frankrijk, Duitsland en Ierland, en zijn er in 2006 twee vertegenwoordigers uit Polen tot de raad toegetreden. De raad wil binnenkort ook vertegenwoordigers uit landen die nog geen ondernemingsraad hebben. In een land als Turkije is sociaal overleg nog niet zo gebruikelijk als in de meeste West-Europese landen. Het is onze intentie de Europese Ondernemingsraad open te stellen voor zoveel mogelijk landen waarin Fortis actief is.

Interne milieuzorg Onze focus op klimaatverandering heeft ons gebracht tot het besluit een wereldwijd programma voor CO2-neutraliteit te introduceren. Dit is een belangrijke en veelbelovende stap voor de organisatie. Fortis hecht veel waarde aan dit besluit en de maatregelen die zullen volgen.

Wij hebben toezeggingen op het gebied van milieu gedaan en in 2005 een Milieubeleidsverklaring opgesteld dat van toepassing is op de interne milieuzorg en zakelijke activiteiten van Fortis. De verklaring is te lezen op www.fortis.com.

CO2-neutraliteit Klimaatverandering

In december 2006 heeft het Executive Committee verklaard dat Fortis zich gaat inspannen voor CO2-neutraliteit op wereldwijde schaal, aan de hand van een alomvattend programma dat in januari 2007 werd geïntroduceerd. Met dit programma, dat meerdere jaren gaat duren en waarmee meerdere miljoenen euro’s zijn gemoeid, willen wij wederom benadrukken dat wij een financiële dienstverlener zijn met een op duurzaamheid gericht milieubeleid, zoals blijkt uit onze Milieubeleidsverklaring en het lidmaatschap van UNEP FI. Wij streven naar een vooraanstaande positie op het gebied van het klimaat en willen de voorkeursleverancier zijn van milieuverantwoorde financiële producten. Het concept van CO2-neutraliteit bestaat uit zes maatregelen en is weergegeven in de figuur op p. 37: • Om tot een CO2-neutrale uitstoot voor Fortis te komen, beginnen we met het terugdringen van onze interne CO2-

uitstoot (maatregelen 1-3). Het is van belang om zelf het goede voorbeeld te geven als wij anderen aanmoedigen bij te dragen aan de strijd tegen klimaatverandering. Om een reductie van 10 procent van ons energieverbruik per FTE te bewerkstelligen, combineren we een verhoogde bewustwording onder onze medewerkers wereldwijd met investeringen in technische oplossingen. • De tweede stap is het gebruik van klimaatvriendelijke energiebronnen (maatregel 4). Fortis wil volledig overgaan op hoogwaardige groene stroom, in België in 2007 en in Nederland en Luxemburg in 2008. • Fortis wil de overgebleven interne uitstoot compenseren met de aankoop van CO2-rechten, met behulp van onze interne Carbon Banking desk (maatregel 5). • Onze kernactiviteiten zijn een gebied waarop we natuurlijk belangrijke vooruitgang kunnen boeken in het terugdringen van CO2-uitstoot. De gevolgen voor de afzonderlijke businesses zijn daarom onderdeel van ons geïntegreerde programma (maatregel 6). Fortis zal haar toezeggingen op het gebied van Carbon Banking en het financieren van duurzame energie vanaf 2007 opvoeren. Naast uitbreiding van de activiteiten die rechtstreeks van invloed zijn op klimaatverandering, zal Fortis ook tot de eerste banken behoren die onderzoek doen naar de algehele gevolgen, risico’s en mogelijkheden op het gebied van CO2-uitstoot die verband houden met haar wereldwijde krediet-, verzekerings- en beleggingsactiviteiten.

Interne milieuzorg

37

CO2-neutraliteit bij Fortis Gedragsverandering

Reductie door veranderingen gedrag en houding mensen

Optimalisatie activiteiten

Reductie door optimalisatie installaties en processen

Investeringen

Substitutie

Reductie door investeringen in efficiëntere apparatuur, renovaties en nieuwe gebouwen

Inkoop van klimaatvriendelijke en duurzame energiebronnen, zoals groene stroom

Compensatie

Betrokkenheid bedrijfsonderdelen

Aankoop van CO2-rechten

Benutting bedrijfspositie: Carbon Banking, Renewable Energy Financing, onderzoek CO2impact, risico’s en kansen

Gebruik klimaatvriendelijke energiebronnen

Reductie eigen energieverbuik (maatregelen 1-3)

Reductie eigen CO2-uitstoot (maatregelen 1-4)

Compensatie resterende CO2-uitstoot

CO 2-neutraliteit (maatregelen 1-5, plus 6)

Corporate Environmental Management System Klimaatverandering

Onze toezeggingen op het gebied van een CO2-neutraliteit kunnen niet worden waargemaakt zonder voortdurende verbeteringen van onze milieuprestaties. Met dit uitgangspunt is in 2006 een Corporate Environmental Management System (CEMS) ontwikkeld, gebaseerd op ISO 14001, onder toezicht van onze grensoverschrijdende sustainability taskforce. De implementatie van het CEMS staat gepland voor 2007 in de Benelux en Turkije. In 2008 wordt CEMS verder uitgebreid naar Polen, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk.

Het CEMS is een alomvattend systeem gebaseerd op de ‘plandoe-controleer-handel’ methode, die Fortis in staat stelt een consistenter beleid te voeren ten aanzien van de interne milieuprogramma’s. Een belangrijk onderdeel van CEMS is het bewaken van onze milieuprestaties. In 2006 werd een aanvullend kwaliteitssysteem ingevoerd om de betrouwbaarheid en consistentie van gegevens te vergroten. Een efficiënt systeem is immers essentieel voor een goede basis, om zo de verbetering van onze milieuprestaties te kunnen meten. Energieverbruik Ons programma voor een CO2-neutraliteit levert ons meteen een belangrijke doelstelling op voor energieverbruik: het terugbrengen van het wereldwijde energieverbruik dat verband houdt met onze operationale activiteiten alsmede dat voor zakenreizen met 10 procent per FTE tegen het eind van 2010.

“Wij beschouwen klimaatverandering als waarschijnlijk de belangrijkste uitdaging waar de wereld en de top van het bedrijfsleven voor staan. Fortis is al uiterst actief in Carbon Banking en het financieren van duurzame energie. Wij willen deze ervaring verder uitbouwen tot een thematische aanpak, resulterend in een CO2-neutraliteit voor al onze activiteiten vanaf 2007.” Lex Kloosterman, Chief Strategy Officer

38


Wij zullen hiertoe in de komende jaren een aanzienlijke inspanning leveren. In 2006 hebben wij via verschillende communicatiekanalen (eco-mails, posters, intranet) en workshops wereldwijd acties uitgewisseld om de bewustwording te verhogen en om werknemers aan te sporen tot het nemen van praktische maatregelen. Voor 2007 staat een aantal bewustwordingscampagnes gepland. Voor een meetbaar effect en om te zorgen dat gedrag ten aanzien van een zuiniger gebruik van energie ook op de langere termijn wordt gegarandeerd, gaan we programma’s op maat maken op basis van de empowermentmethode. Het idee achter deze methode is dat mensen geloven in de eigen mogelijkheden om invloed uit te oefenen op wat er gebeurt. In 2006 werden drie lokale kantoren, twee in België en een in Luxemburg, en een hoofdkantoor aangewezen als “energietestlokaties”. Duurzaamheidscriteria voor de bouw zullen worden opgenomen bij openbare inschrijvingen. Daarnaast beginnen we in 2007 met het vaststellen van technische maatregelen op het gebied van energiebesparing, bij voorbeeld door audits van de bouwlocatie, om goedkopere investeringen in kaart te brengen. Van deze investeringen wordt een meetbare energiebesparing verwacht. Mobiliteit De eerste stap bij het terugdringen van de negatieve gevolgen van mobiliteit is het verminderen van de transportbehoefte door gebruik te maken van tele- en videoconferenties en telewerken vanuit huis en satellietkantoren. De tweede stap bestaat uit het zoeken naar alternatieven voor vervoer. Het gebruik van openbaar vervoer wordt door ons gestimuleerd. In 2006 organiseerde Fortis België een “mobiliteitsmarkt” in verschillende gebouwen, met informatie over de alternatieven die er zijn voor de eigen auto, waaronder de mogelijkheid van carpoolen. Het intranet biedt medewerkers regelmatig informatie over veranderingen op het gebeid van openbaar vervoer en andere verwante onderwerpen. Enkele fietsstallingen zijn opgeknapt en uitgebreid. Er is een multifunctionele plattegrond opgesteld voor de belangrijkste gebouwen in België en Luxemburg. Een aanzienlijk aantal medewerkers van Fortis werkt in Brussel. Fortis heeft “mobiliteitsmarkten” georganiseerd in de drie belangrijkste gebouwen om informatie te geven over alle beschikbare vervoersalternatieven om de hoofdstad van België te bereiken. Er werden 9000 mede werkers uitgenodigd. De belangrijkste ondernemingen in het openbaar vervoer stuurden vertegenwoordigers om vragen van medewerkers te beantwoorden en hen te helpen de beste oplossing te vinden. Vertegenwoordigers van een fietsorganisatie en de nationale organisatie voor carpoolen boden ook hun diensten aan. Naast documentatie en brochures kregen de medewerkers fietsjacks en gratis metrokaartjes.

Gebouwen Totaal energieverbruik¹ MWh MWh/FTE Electriciteit² MWh MWh/FTE CO 2 -uitstoot in tonnen CO 2 -uitstoot in kg/FTE Andere bronnen² MWh MWh/FTE CO 2 -uitstoot in tonnen CO 2 -uitstoot in kg/FTE

2006 690 12,1 273 6,3 92.000 2.150 248 5,8 52.500 1.220

Mobiliteit Leaseauto’s zakelijk 3 Miljoenen km CO 2 -uitstoot in tonnen CO 2 -uitstoot in kg/FTE Vliegreizen 3 Miljoenen km CO 2 -uitstoot in tonnen CO 2 -uitstoot in kg/FTE

2006 84,8 11.000 290 52,7 7.500 195

¹ De cijfers zijn geëxtrapoleerd op de totale Fortis-populatie (56.886 FTE’s) ² Elektriciteit en andere bronnen: Benelux en Turkije (42.943 FTE’s) ³ Benelux-landen (38.168 FTE’s)

Afval Het beleid van Fortis op het gebied van afvalbeheer richt zich op het voorkomen van afval. In de Benelux scheiden we in de meeste van onze kantoorgebouwen herbruikbaar afval van onbruikbaar restafval. We scheiden in ieder geval papier, karton, cartridges en toners. Bovendien worden in Luxemburg en Nederland koffiebekertjes, metaal en plastic flessen gerecycled en in de Belgische hoofdkantoren zullen deze zaken in 2007 ook worden gescheiden. Papierverbruik Tonnen Tonnen per FTE

2006 5.300 0,14

De cijfers hebben betrekking op de Benelux.

Waterverbruik (drinkwater) m3 m3 per FTE De cijfers hebben betrekking op de Benelux.

2006 736.700 19,3

Interne milieuzorg

39

“Milieudefensie is zeer verheugd over het besluit van Fortis volledig CO2-neutraal te werken bij alle wereldwijde activiteiten. Wij feliciteren Fortis met deze belangrijke eerste stap op weg naar van een klimaatvriendelijke bank. Fortis is de eerste Nederlandse bank die kiest voor een CO2-neutrale koers. Met dit besluit onderschrijft Fortis dat banken een belangrijke rol spelen in de strijd tegen klimaatverandering. Wij hopen dat andere Nederlandse banken het voorbeeld van Fortis zullen volgen.” Donald Pols, leider van de klimaatcampagne van Milieudefensie

Central Purchasing Organisation Duurzaam ketenbeheer

Onze inkoopactiviteiten worden beheerd door onze Central Purchasing Organisation (CPO). In 2005 ontwikkelde de CPO een duurzaam inkoopbeleid, dat op onze website staat. Dit beleid, dat een integraal onderdeel vormt van het inkoopbeleid van Fortis als geheel, is in 2006 geïmplementeerd. Alle nieuwe inkoopcontracten en contractverlengingen van meer dan EUR 125.000 bevatten eisen ten aanzien van milieunormen, kinderarbeid en andere schendingen van de mensenrechten. Wij behouden ons tevens het recht voor om bij onze toeleveranciers een audit te laten uitvoeren.

FSC-papier op onze kantoren Onze Central Purchasing Organisation heeft een belangrijke stap gezet in het terugdringen van de milieugevolgen van ons papierverbruik. In 2006 werd besloten één soort papier te gebruiken voor onze wereldwijde organisatie. Het is heel moeilijk de milieugevolgen van een bepaald soort papier te meten aangezien vele factoren hierbij een rol spelen. Na een intensieve procedure waarbij ook externe stakeholders waren betrokken, heeft Fortis een eigen methode ontwikkeld om de milieugevolgen van verschillende soorten papier te meten. Deze methode is toegepast bij het selecteren van toeleveranciers en vanaf 2007 is al ons kopieer- en briefpapier in Nederland en België gecertificeerd door de Forest Stewardship Council (FSC). Luxemburg volgt later in het jaar.

Fortis Bank Luxemburg kreeg in 2006 en 2007 het ‘Kwaliteitskeurmerk voor milieuverantwoord afvalbeheer’ Dankzij verschillende initiatieven om de bewustwording te vergroten ten aanzien van het voorkomen van afval, gescheiden afvalverzameling en het bewaken van afvalverwerkingsstromen in grotere kantoorgebouwen en lokale vestigingen, werd Fortis Bank Luxemburg in 2006 genomineerd voor dit keurmerk en is het verlengd voor 2007. SuperDrecksKëscht ® fi r Betriber is een initiatief van het Ministerie van Milieu en de Chambre des Métiers en ondersteunt bedrijven bij het opstellen van een gedetailleerd plan voor afvalbeheer. Dit heeft betrekking op de juiste manier van verzamelen, sorteren en opslag van afval, het zoeken naar geschikte manieren van hergebruik en recycling, het voorkomen van afval en het naleven van wettelijke regels. Hilde Monserez, Hoofd Logistics

“Wij zijn verheugd dat onze Fortis-collega’s in Luxemburg hun gedrag op het gebied van milieuaangelegenheden hebben veranderd. Dankzij de ontwikkeling van ons CEMS en de verbeterde meetinstrumenten, kunnen we de gevolgen inzichtelijker maken.”

Fortis Bank Luxembourg.

40

Actief in de maatschappij In onze optiek betekent duurzaam ondernemen meer dan alleen een verantwoordelijke en aantrekkelijke werkgever zijn en het leveren van voortreffelijke financiële producten aan tevreden klanten. De maatschappelijke betrokkenheid van Fortis blijkt onder meer uit het werk van de Fortis Foundations, onze dialoog met NGO’s, onze relatie met de publieke sector en onze sponsoractiviteiten.

Maatschappelijke betrokkenheid Sociale inclusie

Via onze Foundations willen we bijdragen aan het tegengaan van de sociale uitsluiting van achtergestelde groepen in de gemeenschappen waarin wij actief zijn, met een nadruk op de jeugd, door een combinatie van vrijwilligerswerk en donaties. De basisgedachte achter de Fortis Foundations is betrokkenheid bij de lokale gemeenschap. De Fortis Foundations werden formeel opgericht in België in 1996 en in Nederland in 2001. Wij zijn er bij Fortis van overtuigd dat we onze zakelijke doelstellingen alleen kunnen behalen als we onze betrokkenheid met succes kunnen uitbreiden naar de samenlevingen waarin we werken. Met deze gedachte in het achterhoofd werd in 2006 het concept van de Fortis Foundations ook buiten België en Nederland uitgerold. Er werden Foundations opgezet in Luxemburg en later in Frankrijk en Polen. Momenteel werken we aan het opzetten van Foundations in het Verenigd Koninkrijk, Turkije en Ierland.

Elke Fortis Foundation werkt binnen een internationaal kader dat wordt vastgelegd op groepsniveau. Hierin worden de reikwijdte, het bestuur en de algemene uitgangspunten voor de selectie van lokale partners en projecten nauw omschreven. De internationale doelstelling van het tegengaan van sociale uitsluiting door het steunen van goede doelen en vrijwilligerswerk door onze medewerkers kan lokaal worden aangescherpt en uitgewerkt. Voorts worden financiering en andere activiteiten lokaal bepaald en uitgevoerd. Om te zorgen voor afstemming met het internationale concept, organiseert en leidt de afdeling Corporate Social Responsibility regelmatig bijeenkomsten met vertegenwoordigers van alle Foundations, met als doel de uitwisseling van best practices en het ontwikkelen van nieuwe projecten. In 2006 is een nieuw logo ontworpen dat gebruikt zal worden door alle Foundations, zodat wereldwijd hetzelfde beeldmerk wordt gebruikt. De steun van lokale partners en projecten blijft niet beperkt tot geld, maar bestaat ook uit de tijd die vrijwilligers beschikbaar stellen en andere donaties in natura, zoals oude computers. Het is daarom moeilijk deze steun uit te drukken als percentage van de activa of baten van Fortis.

Actief in de maatschappij

41

Cijfers Fortis Foundations Budget voor donaties (exclusief salarissen, kantoorruimte en basiskosten) Vrijwilligers betrokken bij projecten Aantal projecten Aantal FTE’s in Foundations

EUR 3.731.000 3.766 398 17

De cijfers hebben betrekking op de Benelux.

Fortis Foundation Nederland Via Fortis Foundation Nederland is meer dan een vijfde van ons Nederlandse personeelsbestand betrokken bij maatschappelijke projecten, middels vrijwilligerswerk en investeringen in de samenleving. Bij deze projecten profiteren zowel individuen als maatschappelijke organisaties van de expertise en het enthousiasme van onze medewerkers. Op institutioneel niveau zet het management van Fortis Bank zich in voor middelbare scholen, en Fortis Insurance voor jeugdwelzijn (zie casus p.11). De projecten van Fortis Foundation Nederland zijn net zo divers als de Nederlandse samenleving zelf en variëren van kooklessen voor dakloze jongeren tot het aanbieden van deskundig advies en professionele ondersteuning aan maatschappelijke organisaties, van een dagje uit met geestelijk gehandicapte kinderen tot persoonlijke mentorprogramma’s voor leerlingen met leerproblemen. De nadruk ligt daarbij op jonge mensen die zich in een kwetsbare positie bevinden. Fortis Foundation Nederland vierde in 2006 haar vijfjarig bestaan. Er vonden verschillende activiteiten plaats om deze mijlpaal te vieren, te beginnen in april toen 350 medewerkers van Fortis zes honderd vmbo-leerlingen hebben bijgestaan bij de volgende stap in hun loopbaan. Gedurende het jaar werden meerdere ontbijtbijeenkomsten georganiseerd waarbij vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties, overheidsinstellingen en bedrijven bij elkaar werden gebracht. Door dit soort initiatieven zijn we in staat jonge mensen in moeilijke omstandigheden te helpen. Een andere opvallende gebeurtenis was de oprichting van Master Class Community Involvement, waarbij de MBO Monitor beschikbaar werd gesteld aan verschillende organisaties om het effect van hun maatschappelijke investeringen te meten. Fortis Foundation België Als pionier op het gebied van bedrijfsfilantropie blijft Fortis Foundation Belgium (FFB) haar inspanningen voortzetten op het terrein van maatschappelijke betrokkenheid, waarbij ernaar wordt gestreefd dit in het hele land zowel intern als extern te doen. Sinds haar oprichting is de Foundation gericht geweest op het bestrijden van sociale uitsluiting op drie gebieden: sociaal kwetsbare kinderen, jongeren die in moeilijke omstandigheden opgroeien en solidariteit tussen de generaties.

Impact: de MBO Monitor De Fortis Foundations bestaan niet alleen maar om onze goede bedoelingen te laten zien en onze reputatie te verbeteren. Wij willen bij Fortis echt bijdragen aan de samenlevingen waarin wij werken. Om deze bijdrage zo groot mogelijk te maken, is het belangrijk inzicht te krijgen in de impact van onze projecten. Hiertoe heeft Fortis Foundation Nederland de MBO Monitor ontwikkeld; een instrument waarmee de resultaten van de maatschappelijke activiteiten kunnen worden gemeten voor Fortis en voor de maatschappelijke organisaties waarmee Fortis samenwerkt. De MBO Monitor is ontwikkeld in samenwerking met Professor Lucas Meijs, hoogleraar Vrijwilligerswerk, Civil Society en Ondernemingen aan de Rotterdam School of Management/Erasmus Universiteit Rotterdam. Bij het werk van onze Foundations streven wij altijd naar een win-win situatie. Met dit instrument kunnen wij beter bepalen of we daarin geslaagd zijn. De MBO Monitor is ook beschikbaar gesteld aan andere organisaties die actief zijn op het terrein van investeren in de maatschappij.

Tegen deze achtergrond blijft FFB haar belangrijkste activiteiten – financiële ondersteuning en vrijwilligerswerk door Fortis-medewerkers – uitbreiden. In 2006 werd het budget verdeeld over verschillende soorten activiteiten: • Er werd financiële ondersteuning gegeven aan 216 instellingen die actief zijn op de drie beleidsterreinen van de Foundation • De non-profit stichting Clés pour la jeunesse/Leefsleutels, die activiteiten verzorgt op het terrein van preventie door het ontwikkelen van cursussen voor jonge mensen, kreeg een jaarlijkse bijdrage • Het uitbouwen van vrijwilligerswerk onder medewerkers middels de programma’s ‘Solidariteitsdagen’ en ‘Solidariteit Teambuilding’ Het opzetten van een nieuw ‘Hulpprogramma’ speciaal ontwikkeld om huidige en voormalige medewerkers die privé betrokken zijn bij goede doelen aan te moedigen en te ondersteunen. In 2006 introduceerde Fortis Foundation Belgium ook een voorlichtingscampagne gericht op het vergroten van de bewustwording ten aanzien van de Foundation en haar inspanningen. Op verzoek van FFB werd een landelijke enquête gehouden door Ipsos om een beeld te krijgen van bedrijfssponsoring in België.

42


Meeting for the Future Naast het geven van financiële steun aan de lokale gemeenschap en steun in natura door de betrokkenheid van medewerkers, stimuleert Fortis Foundation België het debat over bedrijfsfilantropie door het organiseren van de jaarlijkse bijeenkomst “Meeting for the Future”. Deze conferentie wordt bijgewoond door meer dan 300 deelnemers met verschillende achtergronden: politici, wetenschappers, topmensen uit het bedrijfsleven en vertegenwoordigers van instellingen. De bijeenkomst stond dit jaar in het teken van een vraag waar alle foundations mee te maken hebben: moeten bedrijven kenbaar maken wat ze doen voor de lokale gemeenschap, of niet? En waarom (niet)? Tijdens de bijeenkomst deed graaf Maurice Lippens, voorzitter van de Raad van Bestuur van Fortis, een beroep op de politiek in België om een wettelijk kader te formuleren voor bedrijfsdonaties.

Region’ en sluiten niet op voorhand projecten in andere landen uit. Fortis Foundation Polen en Frankrijk Fortis Foundation Polska werd opgericht in november 2006. Er is gekozen voor steun aan weeshuizen, jonge mensen die in moeilijke omstandigheden opgroeien en oudere mensen. Fortis France besloot eind 2006 tot oprichting van de Foundation na een enquête onder medewerkers om meer inzicht te krijgen in hun wensen en interesses. De resultaten van de enquête bevestigden dat er onder de werknemers belangstelling bestond voor de Fortis Foundation. Andere Fortis Foundations De oprichting van de Fortis Foundations in Turkije en het Verenigd Koninkrijk was gepland voor 2006, maar heeft vertraging opgelopen en is uitgesteld tot 2007. Juridische problemen in Turkije en een wijziging van het management in het Verenigd Koninkrijk waren redenen voor het uitstel.

Dialoog met NGO’s Fortis Foundation Luxemburg Fortis Foundation Luxembourg (FFL) werd opgericht in april 2006 en begon met het steunen van vijf projecten. FFL ondersteunt financieel of op een andere manier maatschappelijke projecten die worden voorgesteld door (gepensioneerde) medewerkers van Fortis. Een voorwaarde is dat de medewerkers of gepensioneerden vrijwilligers zijn binnen de instelling waarvoor ze steun vragen. De projecten hebben, mede gezien het aantal medewerkers dat over de grens woont, betrekking op het gebied van de ‘Grande

Fortis onderhoudt contacten met een brede groep stakeholders. Onze klanten, medewerkers en aandeelhouders krijgen als meest rechtstreeks betrokken stakeholders de meeste aandacht. Het bouwen van een relatie met deze groepen behoort tot de belangrijkste processen binnen onze organisatie en is bepalend voor ons succes. We hebben ook te maken met een brede groep maatschappelijke stakeholders. Hieronder vallen toezichthouders, overheidsinstanties, brancheorganisaties, vakbonden, NGO’s en lokale gemeenschappen.

Project Foundation Luxembourg De in 2002 opgerichte non-profit stichting ‘Vrienden van Gambia’ bouwt een weeshuis in Gambia voor 30 tot 50 kinderen. De stichting wordt hierbij actief gesteund door activiteiten die georganiseerd worden door een team medewerkers van Fortis Bank Luxembourg. De voornaamste doelstelling van de stichting is om aan de basisbehoeften van de lokale bevolking van Gambia te voldoen en om deze in staat te stellen in de toekomst in haar eigen behoeften te voorzien. FFL heeft het transport van een container met ingezamelde goederen (o.a. fietsen, kleding en matrassen) naar Gambia medegefinancierd en gaf een medewerker buitengewoon verlof om ter plaatse toe te zien op de coördinatie van het project. Voorbeelden van resultaten van de stichting: • Zeven containers zijn vanuit Luxemburg naar Gambia verstuurd met kleding, schoenen, schoolmeubilair, kantoorbenodigdheden, rugzakken, computers, fietsen, etc. • Goederen voor een kraamkliniek en verbandartikelen, medicijnen, operatietafels, krukken en rolstoelen voor verschillende ziekenhuizen in Gambia. • Organisatorische ondersteuning voor scholen + meubilair (bijvoorbeeld oude computers van FBL). • Onderwijs in informatica, Frans en Engels aan volwassenen. • Het openen van een aantal winkeltjes zodat de lokale bevolking in haar eigen behoeften kan voorzien. • Een sponsorprogramma ten behoeve van 210 leerlingen.

Actief in de maatschappij

In principe gaan we de dialoog aan met alle partijen die een oprechte interesse in onze organisatie tonen. Het is echter belangrijk om de grenzen van onze verantwoordelijkheid te onderzoeken en af te bakenen. Wij kunnen en willen niet optreden als plaatsvervanger voor de overheid of regulerende instanties of deze rol op ons nemen. Op deze basis stellen wij prioriteiten in ons contact met stakeholders. Door middel van dialoog zijn wij in staat om onze relaties te onderhouden en op te bouwen en hopen wij wederzijds respect te kweken. Dialogen met NGO’s worden vooral interessant wanneer zij gaan over kwesties die invloed hebben op onze kernactiviteiten. Hierdoor kunnen wij onze organisatie voortdurend blijven verbeteren en de diensten die wij leveren optimaliseren. Wij hebben regelmatig ontmoetingen met NGO’s over sociale problemen en milieukwesties. In 2006 benaderden we deze dialogen op een meer structurele wijze en voerden wij regelmatiger en beter op elkaar afgestemde discussies. Wij namen een meer proactieve houding aan in het benaderen van NGO’s, wat resulteerde in een oprechte interesse van beide kanten met betrekking tot leren en samenwerking. Wij bespraken de situatie in Birma op groepsniveau met het Birma Centrum Nederland. Verder hadden wij enkele vergaderingen met Milieudefensie over hun Banken en Klimaat-campagne. Met Netwerk Vlaanderen bespraken we hun benadering van de financiële sector en de ontwikkelingen met betrekking tot de defensie-industrie. Wij raadpleegden verscheidende NGO’s met expertise op specifieke terreinen met betrekking tot de ontwikkeling van sectorbeleid en -verklaringen. Voor meer informatie, zie de paragraaf over sectorbeleid (p.17-21).

De publieke sector Sociale inclusie

Ons bedrijf maakt gebruik van de economische, wettelijke en sociale infrastructuren van de landen waarin wij zaken doen. Terwijl we profiteren van deze infrastructuren, dragen wij tegelijkertijd bij aan hun bestaan. De belasting die wij betalen vormt duidelijk een concrete bijdrage. In 2006 betaalde Fortis een totaal aan inkomstenbelasting van EUR 1.030 miljoen. Het is belangrijk voor ons bedrijf om goede en constructieve relaties te onderhouden met de toezichthoudende instanties. Wederzijds vertrouwen en transparantie zijn cruciaal voor deze relaties. Wij delen een gemeenschappelijk belang met deze instanties, namelijk de kwaliteit en transparantie van sociale, financiële en economische structuren. Dit is van fundamenteel belang voor de voorspoedige en voortdurende ontwikkeling van de economie.

43

In een brief aan de Nederlandse regering, geschreven in december 2006, drongen voorzitters van grote Nederlandse multinationals er bij de regering op aan om meer aandacht te schenken aan milieubeleid. Graaf Maurice Lippens, voorzitter van de Raad van Bestuur van Fortis, ondertekende de brief. De captains of industry uitten hun bezorgdheid over het gebrek aan aandacht voor duurzaamheid in het nationale politieke debat.

Sponsoring Fortis maakt voornamelijk gebruik van sponsoring om haar naamsbekendheid en imago te ontwikkelen. In principe gaan wij alleen langdurige verbintenissen aan en sponsoren wij geen projecten met een uitgesproken politieke, religieuze of levensbeschouwelijke voorkeur of projecten die slechts een individueel belang dienen. In Nederland sponsoren wij activiteiten op het gebied van sport (voetbal en hardlopen) en entertainment (musicals). In België zijn wij betrokken bij teamsporten (voetbal, basketbal en volleybal) en diverse culturele evenementen (muziek, film en kunsten). Wij hebben een actief sponsorprogramma in Luxemburg op het gebied van sport en muziek. In Turkije is Fortis de hoofdsponsor van de Fortis Turkish Cup. Al deze activiteiten onderstrepen de waarden van Fortis, waaronder prestatiegerichtheid, teamspirit en toegankelijkheid. Buiten deze sponsoractiviteiten ontwikkelen we ook onze eigen evenementen, relatiemarketing en hospitality om onze businesses te ondersteunen en onze klanten te bedanken voor hun loyaliteit en vertrouwen in Fortis. Waar mogelijk combineren wij een sponsorprogramma met een goed doel. Zo biedt de Fortis Marathon Rotterdam een platform aan een scala van doelgerelateerde initiatieven die wij helpen ontwikkelen en ondersteunen. Eén voorbeeld is de Fortis Charity Challenge, waarbij vier organisaties elkaar uitdagen om zoveel mogelijk fondsen in te zamelen. Bij de Fortis Marathon Rotterdam van 2006 hebben het Nationaal Fonds Sport Gehandicapten, het World Cancer Research Fund, het Rode Kruis en de Dirk Kuyt Foundation ruim EUR 120.000 opgehaald. Wij streven er ook naar om onze sponsoractiviteiten te koppelen aan de doelstellingen van de Fortis Foundations, door het ontwikkelen van activiteiten voor getalenteerde jonge mensen die onder moeilijke sociale omstandigheden leven. Het Fortis Ambassadeurs-concept betrekt Fortis-medewerkers bij onze sponsoractiviteiten. Het biedt hen de gelegenheid om culturele uitvoeringen te zien of sportevenementen bij te wonen tegen gereduceerde prijzen of om als vrijwilliger of deelnemer actief deel te nemen aan gesponsorde evenementen. Hierdoor zijn onze medewerkers ware ambassadeurs voor Fortis terwijl zij voordeel genieten van gesponsorde activiteiten. Dit alles draagt ertoe bij dat zij trots zijn op het bedrijf waarvoor zij werken.

44


Duurzame aandeelhouderswaarde Onze belangrijkste verantwoordelijkheid is om een winstgevende onderneming te blijven en een goed rendement te bieden op het in Fortis geïnvesteerde vermogen.

Het Fortis-aandeel Fortis is in 1990 ontstaan uit de eerste grensoverschrijdende fusie in Europa tussen de Belgische verzekeraar AG Groep en de Nederlandse bankverzekeraar AMEV/VSB. In de daarop volgende jaren is de overkoepelende juridische structuur regelmatig aangepast. Ons streven daarbij is om onze grensoverschrijdende activiteiten efficiënt te ontplooien en tegelijkertijd particuliere aandeelhouders in België en Nederland in staat te stellen in Fortis te blijven investeren. Dit heeft geleid tot ons huidige, innovatieve bestuursmodel van twee moedermaatschappijen (een Belgische, Fortis SA/NV, en een Nederlandse, Fortis N.V.) en een verbonden Fortis-aandeel. Fortis-aandelen functioneren in elk opzicht als gewone aandelen, inclusief het daaraan verbonden stem- en dividendrecht. Per 31 december 2006 bedroeg het aantal uitgegeven stem- en dividendgerechtigde Fortis-aandelen 1.303.133.005. Elk Fortis-aandeel heeft één stem in de aandeelhoudersvergadering van zowel Fortis SA/NV als Fortis N.V. Aandeelhouders van Fortis mogen de algemene vergaderingen van aandeelhouders van beide vennootschappen bijwonen en daar hun stem uitbrengen. De beide aandeelhoudersvergaderingen behandelen in beginsel dezelfde onderwerpen. In de statuten is vastgelegd dat bepaalde beslissingen door beide vergaderingen moeten worden goedgekeurd om in werking te kunnen treden.

Investor Relations Investor Relations (IR) is verantwoordelijk voor de financiële communicatie met bestaande en potentiële aandeelhouders (zowel particulieren als institutionelen) en met ratingbureaus. Wij willen onze beleggers van goede en makkelijk toegankelijke informatie voorzien. Met het oog hierop publiceren wij kwartaalresultaten, organiseren wij ‘roadshows’ voor beleggers over de hele wereld en houden wij jaarlijks een Investor Day voor professionele beleggingsanalisten. In 2006 is Fortis opnieuw door IR Magazine bekroond voor ‘Best Investor Relations’ in België. Vanaf 2007 is de intentie van de afdeling CSR om in samenwerking met het IR-team ook analistenbijeenkomsten over duurzaam ondernemen te houden.

Duurzame aandeelhouderswaarde

Koersontwikkeling Koersontwikkeling Fortis-aandeel in vergelijking met Euronext-indices 38

33

28

23

18

13

8 01 03 05 07 09 11 01 03 05 07 09 11 01 03 05 07 09 11 01 04 04 04 04 04 04 05 05 05 05 05 05 06 06 06 06 06 06 07 Fortis

AEX Index

BEL20 Index

DJ EURO STOXX 50

Dividend Ons dividendbeleid is aangepast. Omdat de IFRS-regels wisselvallige resultaten opleveren, en als onderdeel van onze in 2005 geformuleerde financiële doelen voor de lange termijn, hebben wij gekozen voor een beleid dat voorziet in de uitkering van een stabiel en groeiend dividend, waarbij rekening wordt gehouden met onze solvabiliteit, winstgevendheid en groeidoelstellingen. De Raad van Bestuur zal op de Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders op 23 mei 2007 een dividend in contanten voorstellen van EUR 1,40 per aandeel. Op 15 september 2006 is een interimdividend uitgekeerd van EUR 0,58 per aandeel. Het slotdividend bedraagt derhalve EUR 0,82 per aandeel. In 2005 zijn wij begonnen met de uitkering van een interimdividend. De beleidsregel is een uitkering van 50 procent van het totale dividend van het voorgaande jaar. Bij de publicatie van de halfjaarresultaten wordt het interimdividend bekend gemaakt.

Corporate Governance Onder deugdelijk ondernemingsbestuur verstaat Fortis het vinden van een goed evenwicht tussen ondernemerschap, risicobeheer en controle. Dat betekent dat wij onze businesses en activiteiten organiseren vanuit een visie van groei en duurzaam succes op de lange termijn, waarbij de risico’s zorgvuldig in het oog worden gehouden en beheerd. Een belangrijke leiderschapsrol is hierin weggelegd voor de Raad van Bestuur, die door een verantwoordelijke en efficiënte besluitvorming Fortis naar het succes voert langs alle dilemma’s die de onderneming op haar weg vindt.

45

Het onderwerp deugdelijk ondernemingsbestuur ligt aan de basis van een voortdurende stroom nieuwe wetten, regels en best practice-standaarden in verschillende landen en op het niveau van internationale organisaties en instellingen. Fortis is een Belgisch-Nederlandse groep waarop zowel de Belgische als de Nederlandse corporate governance-codes van toepassing zijn. Goed ondernemingsbestuur betekent bij Fortis echter meer dan het voldoen aan een code. Als financiële dienstverlener geloven wij dat een sterke cultuur van deugdelijk ondernemingsbestuur en ethisch verantwoord gedrag en besluitvormingsprocedures fundamenteel zijn voor de manier waarop we zaken doen. Daarom zijn wij telkens op zoek naar best practices en ontwikkelen en verbeteren wij voortdurend ons kader voor deugdelijk ondernemingsbestuur in overeenstemming met die best practices. Meer informatie vindt u in ons Jaarverslag 2006 en in het Fortis Governance Statement (www.fortis.com/ governance).

Fortis als aandeelhouder Bij Fortis behoren de beleggingsactiviteiten tot de verantwoordelijkheid van een aantal entiteiten. Wij beleggen namens klanten en voor eigen rekening. Overeenkomstig de uitgangspunten van goed ondernemingsbestuur zijn die entiteiten verantwoording verschuldigd over hun beleggingsbeleid, met inbegrip van het (al dan niet) uitoefenen van stemrecht. Begin 2007 heeft een herstructurering van de organisatie plaatsgevonden, waarbij op het niveau van het Executive Committee de functie van Chief Investment Officer in het leven is geroepen. Met ingang van 2007 zal worden bezien hoe wij bij Fortis op groepsniveau van onze beleggingen kunnen profiteren. Als bank en verzekeraar verzorgen wij financiële diensten in beide sectoren. Dat vraagt om een sectoroverschrijdende visie op onze activa. Deze brede visie stelt ons in staat om beleggingspotentieel systematischer en dynamischer te analyseren, zonder negatieve risico’s. Gezien onze beleggingsportefeuille van EUR 190 miljard liggen hier sterke kansen. Een van die kansen is een mogelijke ondertekening van de Principles for Responsible Investment (PRI). Deze principes zijn ontwikkeld in nauwe samenwerking met de Verenigde Naties en vormen een kader waarin milieuaspecten, sociale vraagstukken en corporate governance kunnen worden geïntegreerd in ‘gewone’ beleggingsbeslissingen en de invulling van het aandeelhouderschap. Met een eventuele ondertekening zou een duidelijk signaal worden afgegeven dat de top van de beleggingsactiviteiten van Fortis de PRI als leidraad aanvaardt.

46


Grondslagen voor de verslaglegging Structuur van het verslag, criteria en keuze van onderwerpen Dit is ons derde verslag duurzaam ondernemen. Het verslag schetst de vooruitgang die wij hebben geboekt op het vlak van duurzaam ondernemen en de verslaglegging over 2006. Net als onze vorige verslagen is ook dit verslag opgebouwd rond verschillende groepen stakeholders – een manier voor ons om te laten zien hoe wij met onze interne en externe belanghebbenden omgaan. Fortis wil zich richten op onderwerpen die van materieel belang zijn. De opbouw van dit verslag op basis van stakeholders is daarom gekoppeld aan een presentatie van onze drie belangrijkste strategische thema’s: duurzaam ketenbeheer, klimaatverandering en sociale inclusie. Wij hebben de G3-richtlijnen als uitgangspunt voor de verslaglegging genomen. Daarnaast hebben wij bij de bepaling van de inhoud van dit verslag gebruik gemaakt van vragenlijsten die zijn voorgelegd aan derden, feedback uit interne en externe gesprekken en de strategie van Fortis. Voor de G3-richtlijnen zijn diverse toepassingsniveaus mogelijk. Ons toepassingsniveau is B+. Behalve de vereiste profielinformatie verzorgen wij een overzicht van de managementbenadering en ten minste 20 prestatieindicatoren. De informatie is extern geverifieerd. Meer informatie over de toepassing van de G3-richtlijnen vindt u in de GRI-index.

B+

Management Approach Disclosures for each Indicator Category

Report on a minimum of 20 Performance Indicators, at least one from each of Economic, Environmental, Human rights, Labor, Society, Product Reponsibility.

A

A+

Same as requirement for Level B

Management Approach Disclosures for each Indicator Category

Report on each core G3 and Sector Supplement* Indicator with due regard to the Materiality Principle by either: a) reporting on the Indicator or b) explaining the reason for its omission.

Report Externally Assured

Report on a minimum of 10 Performance Indicators, including at least one from each of: Economic, Social and Environmental.

B Report on all criteria listed for Level C plus: 1.2 3.9, 3.13 4.5-4.13, 4.16-4.17


G3 Performance Indicators & Sector Supplement Performance Indicators

OUTPUT

G3 Management Approach Disclosures

C+


C Report on: 1.1 2.1-2.10 3.1-3.8, 3.10-3.12 4.1-4.4, 4.14-4.15

Not Required

OUTPUT

Standard Disclosures

G3 Profile Disclosures

OUTPUT

Report Application Level

Reikwijdte Dit verslag heeft betrekking op Fortis als geheel, tenzij anders vermeld. Het bevat kwantitatieve en kwalitatieve gegevens die betrekking hebben op het kalenderjaar 2006 en eventuele relevante acties die in het eerste deel van 2007 zijn ondernomen. Joint ventures zijn alleen in de niet-financiële informatie opgenomen bij zeggenschap en bij een belang van meer dan 50 procent. Informatiesystemen en kwaliteit van de gegevens Fortis heeft geen ondernemingsbreed informatiesysteem voor duurzaam ondernemen. Voor milieu-informatie hebben wij een nieuw systeem ontwikkeld voor de Benelux en Turkije, als onderdeel van ons milieubeheersysteem, het Corporate

Environmental Management System. Informatie over het wereldwijde energieverbruik in 2006 is gebaseerd op extrapolatie en wij streven naar preciezere verbruiksgegevens in ons verslag van volgend jaar. Voor overige informatie zijn onze voornaamste informatiebronnen bedrijfssystemen zoals het financiële rapportagesysteem en het Global Data Warehouse voor personeelsgegevens. Voor andere relevante indicatoren die niet in een bestaand systeem zijn terug te vinden, maken wij gebruik van lokale informatiesystemen en stellen wij gerichte vragen. Voor de meest relevante en recente informatie hebben wij diverse vertegenwoordigers van onze businesses gevraagd naar hun indrukken en laatste gegevens. Naast deze contacten hebben wij onze bevindingen voorgelegd aan een redactieraad. Hoewel bij de gegevensvergaring vooruitgang is geboekt, bijvoorbeeld in de vorm van de ontwikkeling van een Corporate Environmental Management System, onderkennen wij de noodzaak van meer standaardinformatiesystemen. Verder werken wij aan de wereldwijde dekking van systemen die op dit moment nog niet de hele organisatie in beeld brengen. Externe verificatie Wij hebben KPMG Sustainability gevraagd om beperkte zekerheid te verschaffen over de informatie in dit verslag. Het verslag zelf, inclusief de bepaling van de onderwerpen die van materieel belang zijn, behoren tot onze verantwoordelijkheid. KPMG is verantwoordelijk voor de ontwikkeling en uitvoering van werkzaamheden zoals in hun assurance-rapport wordt beschreven en voor het rapporteren van hun conclusies. De verklaring van KPMG vindt u op pagina’s 47-48. Disclaimer Dit verslag is louter als informatie bedoeld en wil alleen een overzicht geven van de huidige stand van zaken bij Fortis op het gebied van duurzaam ondernemen. Beleid, procedures, verwachtingen en ambities kunnen in de loop van de tijd veranderen. Beleid en procedures waarnaar in dit verslag wordt verwezen, zijn alleen bedoeld voor intern gebruik. Deze publicatie en ieder(e) hierin vermeld(e) beleid, procedure, verklaring, verwachting of ambitie is niet bedoeld om enig(e) onafhankelijk recht, vordering of handelwijze aan onze klanten, aandeelhouders, medewerkers of andere partijen toe te kennen, noch om enige verplichting onzerzijds te creëren. Naast onze eigen verklaringen is in dit verslag een aantal meningen van externe stakeholders verwoord over onze instelling en/of de samenwerking. Wij willen die stakeholders hier bedanken voor hun – zeer gewaardeerde – bijdragen, hoewel wij natuurlijk geen verantwoordelijkheid voor hun uitspraken aanvaarden. In dit verslag komen aspecten van Fortis slechts beperkt aan de orde. Voor een vollediger beeld van onze onderneming verwijzen wij naar ons Jaarverslag, overige bedrijfsinformatie over Fortis en naar onze website www.fortis.com.

47

Assurance rapport Aan de lezers van het Verslag Duurzaam ondernemen 2006 van Fortis Introductie Fortis heeft ons verzocht zekerheid te verschaffen bij de informatie in het Verslag Duurzaam ondernemen 2006 (verder: het Verslag). Het Executive Committee van Fortis is verantwoordelijk voor het opstellen van het Verslag, inclusief het bepalen van materiële onderwerpen. Het is onze verantwoordelijkheid een assurance rapport inzake de informatie in het Verslag te verstrekken. Context en reikwijdte In het Verslag beschrijft Fortis de inspanningen, resultaten en plannen op het gebied van duurzaam ondernemen. Onze werkzaamheden waren gericht op het verschaffen van een beperkte mate van zekerheid dat de informatie in het Verslag juist is weergegeven. De woorden “juist is weergegeven” betekenen dat de informatie in het Verslag op een adequate wijze is gebaseerd op de onderliggende broninformatie zodanig dat het Verslag met die broninformatie overeenkomt. We verstrekken geen zekerheid bij de haalbaarheid van de doelstellingen, verwachtingen en ambities van Fortis. Standaarden en criteria We hebben deze opdracht uitgevoerd in overeenstemming met de “International Standard for Assurance Engagements (ISAE) 3000: Assurance Engagements other than Audits or Reviews of Historical Financial Information” uitgevaardigd door de “International Auditing and Assurance Standards Board”. Op basis van deze standaard is het onder andere vereist dat: • de leden van het assurance team over de specifieke kennis, vaardigheden en vaktechnische bekwaamheden beschikken die nodig zijn om de informatie in het verslag te kunnen begrijpen en beoordelen, en dat die leden voldoen aan de vereisten van de Code of Ethics for Professional Accountants van de IFAC teneinde hun onafhankelijkheid te waarborgen; • bij het verstrekken van een beperkte mate van zekerheid, dat een lager niveau is dan een redelijke mate van zekerheid, de conclusie in een negatieve vorm wordt geformuleerd. Er bestaan geen algemeen aanvaarde richtlijnen voor rapportages op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Fortis past haar eigen interne rapportagecriteria voor de informatie in het verslag toe die zijn afgeleid van de GRI G3-richtlijnen zoals nader uiteengezet op pagina 46 van het verslag. Werkzaamheden Onze werkzaamheden bestonden uit: • De uitvoering van een risicoanalyse met gebruik van de “5-part Materiality Test” van AccountAbility om inzicht te krijgen in de relevante duurzaamheidsonderwerpen in de rapportageperiode, gebaseerd op de volgende bronnen: - een media- en internetanalyse in relatie tot Fortis over de verslagperiode; - een overzicht van de belangrijke toezeggingen van Fortis in het Duurzaamheidsverslag 2005; - het sector supplement voor de financiële sector van het Global Reporting Initiative;

48

• •

• •

• •


- een beoordeling van de inhoud ten opzichte van andere duurzaamheidsverslagen in de financiële sector. het beoordelen van de grondslagen van informatieverzorging en verslaggeving die bij het opstellen van het verslag zijn gebruikt; het afnemen van interviews op groepsniveau en bij business onderdelen met relevante medewerkers in Nederland en België voor de verschillende onderwerpen; het beoordelen van de informatie in het verslag aan de hand van interne en externe documenten, zoals notulen, rapporten en Internetbronnen; het beoordelen van de onderliggende systemen en processen van informatieverzameling en verwerking, waaronder de aggregatie van gegevens tot informatie zoals opgenomen in het verslag; het steekproefsgewijs beoordelen van de betrouwbaarheid van de gerapporteerde kwantitatieve en kwalitatieve informatie in het Verslag; het vaststellen dat het Verslag informatie bevat over de toezeggingen en doelstellingen uit het Duurzaamheidsverslag 2005.

Tijdens ons onderzoek hebben wij de noodzakelijke wijzigingen in het verslag besproken met Fortis en vastgesteld dat deze wijzigingen adequaat zijn verwerkt in de definitieve versie. Conclusies Op basis van onze werkzaamheden concluderen wij dat ons niet is gebleken dat de informatie in het Verslag onjuist is weergegeven. Commentaar Ons onderzoek heeft geleid tot enkele belangrijke bevindingen voor de verbetering van het Verslag. Zonder dat deze bevindingen de strekking van ons assurance rapport aantasten, verdienen de volgende zaken naar onze mening aandacht: • Wij adviseren om verdere aandacht te besteden aan volledige inbedding van de nieuwe aan duurzaamheid gerelateerde kredietrichtlijnen in procedures op alle niveaus in de organisatie en over alle geografische gebieden. Tevens bevelen wij aan om een monitoringssysteem te ontwikkelen om vast te stellen of de organisatie conform deze nieuwe richtlijnen opereert. Interne rapportage zou hiervan onderdeel uit moeten maken en externe rapportage zou op basis hiervan mogelijk moeten zijn. • De rapportage van de wereldwijde energie data over 2006 is gebaseerd op extrapolatie om ongeveer 30% van de FTE’s in de landen buiten de Benelux en Turkije te dekken. Om monitoring en rapportage van nauwkeurige gegevens mogelijk te maken met het oog op de nieuwe target van 10% reductie in energie per FTE in 2010, kan de kwaliteit van de data verbeteren door feitelijke data van de verschillende landen te verzamelen en door het verbeteren van data validatie processen op landen groepsniveau. • Fortis is in de afgelopen 12 maanden sterk uitgebreid en de strategie is gericht op verdergaande groei buiten de Benelux. Wij adviseren Fortis om aandacht te besteden aan management van duurzaamheid, inclusief richtlijnen en toezeggingen, voor nieuw overgenomen bedrijven, en om daarover te rapporteren. KPMG Sustainability B.V.

W.J. Bartels RA (Directeur) Amsterdam, 23 maart 2007

49

Global Reporting Initiative-index (G3) Strategie en analyses 1.1 Verklaring van de CEO 1.2 Belangrijkste effecten, risico’s en kansen Organisatieprofi el 2.1 Naam organisatie 2.2 Producten en diensten 2.3 Operationele structuur 2.4 Locatie hoofdkantoor 2.5 Landen van vestiging 2.6 Eigendomsstructuur en rechtsvorm 2.7 Markten 2.8 Organisatieomvang 2.9 Organisatorische wijzigingen 2.10 Onderscheidingen

2-3 4-11

Omslag Omslag JV Omslag Omslag 44 Omslag Omslag JV 13-14

Verslaglegging 3.1 Verslagperiode 46 3.2 Voorgaand verslag 4-5, 46 3.3 Verslaggevingscyclus 4-5, 46 3.4 Contactperso(o)n(en) Omslag 3.5 Procesinhoud verslag 46 3.6 Reikwijdte Omslag, 46 3.7 Beperkingen reikwijdte Omslag, 46 3.8 Basis verslaglegging joint ventures 46 3.9 Methodiek gegevensmeting 46 3.10 Herzieningen NR 3.11 Veranderingen in de verslaglegging 46 3.12 Standaardonderdelen van de informatievoorziening 49-52 3.13 Beleid externe verificatie 46-48

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid 4.1 Bestuursstructuur 12 4.2 Voorzitter hoogste bestuurslichaam JV 4.3 Onafhankelijke leden JV 4.4 Mechanismen voor aandeelhouders en medewerkers 44-45 4.5 Beloning hoogste bestuurslichaam JV 4.6 Processen die waarborgen dat tegenstrijdige belangen worden vermeden AG 4.7 Deskundigheid hoogste bestuurslichaam 12, JV 4.8 Intern ontwikkelde verklaringen 15 4.9 Procedures hoogste bestuurslichaam JV 4.10 Prestaties hoogste bestuurslichaam JV 4.11 Voorzorgsprincipe 15-21 4.12 Extern ontwikkelde principes 12-14 4.13 Lidmaatschap van verenigingen 12-14 4.14 Lijst groepen stakeholders 18, 20-21, 42-43, 46 4.15 Inventarisatie en selectie stakeholders 18, 20-21, 42-43, 46 4.16 Benadering actieve betrokkenheid stakeholders 18, 20-21, 42-43, 46 4.17 Belangrijkste onderwerpen betrokken stakeholders 18, 20-21, 42-43, 46

Dit verslag volgt de G3-richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI). Dit hoofdstuk geeft een overzicht van de vereiste profielinformatie, informatie over de managementbenadering en de prestatie-indicatoren. AG Algemene gedragsregels JV Jaarverslag N Niet gerapporteerd NR Niet relevant

50


Informatie managementbenadering

Materialiteit

Verantwoordelijkheid

Doelstellingen en prestaties

Beleid

Training

Monitoring

Economisch

Economische prestaties Marktpositie Indirecte economische effecten

Executive Committee

JV 4-14 31-32

JV

Niet vereist

Niet vereist

Milieu

Energie Transport

Facility Management

38-39

36-37

32-33

38

Arbeidsomstandigheden

Dienstverband Arbeidsverhoudingen Bedrijfszorg (Arbodienst) Training en opleiding Diversiteit en gelijke kansen

Human Resources

31-35

31-35

32-33

33

Mensenrechten

Investerings- en inkoopbeleid Non-discriminatie Vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen

Human Resources Facility Management

35 39

35 AG

32-33

35 39

Samenleving

Gemeenschap Corruptie Publiek beleid Anti-concurrentiegedrag Compliance

Fortis Foundations Compliance

40-43

40-43 AG

32-33

41

Productverantwoordelijkheid

Producten en diensten Marketingcommunicatie Privacy van de klant Compliance

Business Managers Compliance

30

30 AG

32-33

-

GRI-index

Economische indicatoren EC 1 Directe economische waarde JV EC 2 Financiële gevolgen klimaatverandering 8-9, 23-29, 36-37 EC 3 Dekking werknemersvoorzieningen JV EC 4 Van overheid ontvangen financiële steun N EC 6 Lokale leveranciers N EC 7 Lokale personeelswerving 34 EC 8 Investeringen in infrastructuur 9, 26-27 Milieu indicatoren EN 1 Totaal verbruik materialen NR EN 2 Recycling materialen NR EN 3 Direct energieverbruik 38 EN 4 Indirect energieverbruik N EN 6 (add) Initiatieven energiezuinig verbruik of duurzame energie 36-39 EN 8 Totaal waterverbruik 38 EN 11 Locatie grond in beschermde gebieden NR EN 12 Aanzienlijke effecten op biodiversiteit NR EN 16 Directe en indirecte uitstoot broeikasgassen 36-38 EN 17 Overige relevante indirecte uitstoot broeikasgassen NR EN 18 (add) Initiatieven verlagen uitstoot broeikasgassen 36-39 EN 19 Uitstoot stoffen die ozonlaag aantasten NR EN 20 NOx, SOx luchtemissies NR EN 21 Totale afvoer water NR EN 22 Totaalgewicht afval 38 EN 23 Totaal aantal lozingen NR EN 26 Initiatieven ter compensatie van milieugevolgen 8-9, 23-29, 36-37 EN 27 Teruggevorderde producten aan einde gebruiksduur NR EN 28 Monetaire waarde van significante boetes NR

Sociale indicatoren Arbeidsomstandigheden en volwaardig werk LA 1 Samenstelling totaal personeelsbestand 31-32 LA 2 Personeelsverloop 31-32 LA 4 Aantal medewerkers dat onder een collectieve arbeidsovereenkomst valt N LA 5 Minimale opzegtermijn(en) in verband met operationele veranderingen, inclusief of dit wordt gespecificeerd in collectieve overeenkomsten N LA 7 Letsel, beroepsziektes, uitvaldagen en verzuimcijfers 35 LA 8 Risicobeheersingsprogramma’s in verband met ernstige ziektes NR LA 10 Opleiding per werknemerscategorie 32 LA 13 Man-vrouwsamenstelling bestuurslichamen 33 LA 14 Verhouding basissalaris tussen mannen en vrouwen N Mensenrechten HR 1 Belangrijke investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen HR 2 Toetsing leveranciers op mensenrechten HR 4 Gevallen van discriminatie HR 5 Schendingen van vrijheid van vereniging en collectieve arbeidsonderhandelingen HR 6 Kinderarbeid HR 7 Gedwongen of verplichte arbeid

N 39 N N N N

Maatschappij SO 1 Effect op gemeenschappen 40-43 SO 2 Aantal bedrijfsonderdelen geanalyseerd op corruptiegerelateerde risico’s AG SO 3 Medewerkers die training in anti-corruptiebeleid en procedures van de organisatie hebben gevolgd 33 SO 4 Maatregelen die zijn getroffen naar aanleiding van gevallen van corruptie N SO 5 Standpunten publiek beleid en deelname ontwikkeling publiek beleid 43 SO 8 Monetaire waarde van significante boetes N Productverantwoordelijkheid PR 1 Verbetering gezondheids- en veiligheidseffecten gedurende levensduur NR PR 3 Verplichte productinformatie 27-30 PR 5 (extra) Klanttevredenheid 15-30 PR 6 Marketingcommunicatie AG PR 9 Monetaire waarde van significante boetes N

51

52


Aanvullende indicatoren fi nanciële sector (Sociaal) CSR 1 Duurzaamheidsbeleid 4-14 CSR 2 Duurzaamheidsorganisatie 12 CSR 3 Duurzaamheidsaudits 47-48 CSR 4 Beheer gevoelige kwesties AG CSR 5 Niet-naleving weten regelgeving N CSR 6 Dialoog met stakeholders 18, 20-21, 42-43, 46 INT 1 Intern duurzaamheidsbeleid 4-14 INT 2 Personeelsverloop en scheppen van werk 31-32 INT 3 Medewerkertevredenheid 35 INT 4 Bezoldiging topmanagement JV INT 5 Bonussen voor duurzaamheid N INT 6 Man-vrouw salarisverhouding N INT 7 Profiel personeelsbestand 31-32 SOC 1 Bijdragen goede doelen 40-43 SOC 2 Toegevoegde economische waarde JV SUP 1 Screening belangrijkste leveranciers 39 SUP 2 Tevredenheid leveranciers N RB 1 Beleid retailbanking N RB 2 Kredietverleningsprofiel N RB 3 Kredietverlening met hoge maatschappelijke waarde N IB 1 Beleggingsbeleid 21-23, 45 IB 2 Klantenbeleid 15-30 IB 3 Transacties met hoge maatschappelijke waarde 21-23 AM 1 Beleid vermogensbeheer 21-23, 45 AM 2 Beheerd vermogen met hoge maatschappelijke waarde 21-23 AM 3 Duurzame aandeelhoudersactiviteiten 45 INS 1 Acceptatiebeleid N INS 2 Klantprofiel N INS 3 Klachten van klanten 30 INS 4 Verzekeringen met hoge maatschappelijke waarde 27

Aanvullende indicatoren fi nanciële sector (Milieu) F1 Beleid kernactiviteiten 15-21 F2 Toetsing milieurisico’s 15-21 F3 Drempel(s) risicobeoordeling 15-21 F4 Bewaking uit risicoproces(sen) naar voren gekomen aspecten 15-21 F5 Aanpak risico’s en kansen 15-21 F6 Audits risicosystemen en -procedures N F7 Interactie met stakeholders over risico’s en kansen 17-21 F8 Actief aanspreken ondernemingen in portefeuille 17-21 F9 Aan screening onderhevig vermogen 21-23 F10 Stembeleid 45 F11 Beheerd vermogen met stemrecht 45 F12 Waarde producten en diensten 21-30 F13 Waarde portefeuille JV


Onze visie

Profiel









Indicatoren













2




1




0







5

30

4

25 20

3,38

3,07

2,35

1,70

0,41

3

15 10 5

22,0


23,0



19,3


4,3


21,6



0 2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS










Onze missie












60




40





0,6

1,40

1,16

1,04

0,9

0,92

1,2 0,88

30%

20%

19%

33%

1,5 19%





20




0




2002* 2003* 2004 2005 2006

2002 2003 2004 2005 2006*


op te bouwen.







Fortis Investments


0,3 0

In de Benelux

Insurance












Canada

120

30

Algerije


40


Cura ao Curaçao Indonesia

Phillipines Vietnam

Rusland

▲

Ierland

Polen

Nederland

▲ ▲

België

▲

Luxemburg

▲

Afrika

Duitsland

Amerika

Zuid Afrika

Tsjechië

Ukraïne

▲ Oostenrijk

Frankrijk

Brazilië

2004

2005

2006

Indonesia

27,1

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS


▲

Guernsey

▲

0

0

▲

▲

Verenigd Koninkrijk

Zuid-Korea

Hongarije

Zwitserland

Japan

Europa

China

Iran

Roemenië


Netto kernkapitaal




Bahrein Bahamas Cayman Islands


British West Indies

Italië

Taiwan India

Vietnam

▲

▲


Thailand

Curaçao

Portugal

5

Malaysia

Eiland Man

▲

23,1

96,1

Taiwan

10 Thailand

20,1


Japan

18,5

Mexico

15

17,6

Vietnam

20

61,2

Phillipines

Thailand

Denemarken

25 96,0


80

62,3

Cayman Islands

Zweden

Taiwan


69,5

Bahamas

99,3

Noorwegen

Maleisië Malaysia

Griekenland

Spanje

Turkije

▲ ▲ Algerije

32406011-3 WT DV 2006_NL_Cover_186 86


Azië

▲

Malta

Australië

19-04-2007 17:46:58


Onze visie

Indicatoren


Profiel





















2




1




0








5

30

4

25 20

3,38

3,07

2,35

1,70

0,41

3

15 10 5

22,0


23,0


19,3


4,3


21,6



0 2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS










Onze missie










0,6

1,40

1,16

1,04


0,9

0,92


1,2 0,88


33%

40

30%


20%



19%



19%


60

1,5




20




0




2002* 2003* 2004 2005 2006

2002 2003 2004 2005 2006*




op te bouwen.





Fortis Investments


0,3 0

In de Benelux

Insurance












Canada

120

30

Algerije


40


Curaçao ao Cura Indonesia

Phillipines Vietnam

Rusland

▲

Ierland

▲ ▲

België

▲

Afrika

Luxemburg

▲

Duitsland

Amerika

Zuid Afrika

Tsjechië

Ukraïne

▲ Oostenrijk

Frankrijk

Brazilië

Zuid-Korea

Hongarije

Zwitserland

Japan

Europa

China

Iran

Roemenië Bahrein Bahamas Cayman Islands


British West Indies

Italië

Taiwan India

Vietnam

▲

▲


Thailand

Curaçao

Malaysia Maleisië

Griekenland

Spanje

Turkije

▲ ▲ Algerije

2004

2005

2006

Indonesia

27,1

2002 2003 2004 2005 2006 IFRS IFRS IFRS


▲

Guernsey

▲

0

0

Polen

Nederland

▲

▲

Verenigd Koninkrijk

Portugal

5

Malaysia

Eiland Man

▲

23,1

Taiwan

10 Thailand

Japan

20,1


15

18,5

Mexico

Denemarken

20

17,6

Vietnam

96,1

Phillipines

Thailand

61,2

80

96,0


25

62,3

Cayman Islands

Zweden

Taiwan


69,5

Bahamas

99,3

Noorwegen


Azië

▲

Malta

Australië


Netto kernkapitaal




Getting you there.







VS Azië

32406011-3 WT DV 2006_NL_Cover_185 85


www.fortis.com

Benelux

Retail Banking


Insurance

Foundations

19-04-2007 17:46:27

Verslag Duurzaam ondernemen 2006 Stepping-stones voor duurzame groei. Getting you there

Recommend Documents