Verslag Belangen Ouderen Binnenstad OAR Amsterdam Centrum Minisymposium 4 juni 2009 “Consultatiebureau voor Ouderen” (Tuinzaal Keizersgrachtkerk) (aanvang 14.00 uur)
Opening Itzchak Jacobsen, voorzitter van de Ouderen Advies Raad Amsterdam Centrum, opent het minisymposium. Hij introduceert Dries Willems (Vilans), die deze middag als programmaleider zal optreden en die meteen de zaal actief bij het programma betrekt. Hij stelt 2 vragen: - Wie kent het Consultatiebureau voor zuigelingen ? 97% van de bezoekers aan het symposium beantwoordt de vraag bevestigend; 80% van hen heeft ooit ook daadwerkelijk zo’n consultatiebureau bezocht. - Wie heeft het Consultatiebureau voor Ouderen bezocht ? 8 van de bezoekers aan het symposium hebben ooit zo’n consultatiebureau bezocht; de ervaringen met het consultatiebureau in De Baarsjes zijn goed; OSIRA beaamt dat. Vervolgens vraagt Dries Willems aan de zaal om de zin “Bij een Consultatiebureau voor Ouderen denk ik aan …….” af te maken. Er worden circa 50 kaartjes ingeleverd welke vervolgens worden besproken. De antwoorden betreffen ondermeer: - preventie - voorlichting / aandacht - raad en daad (ook indien zich nog geen problemen voordoen) - laagdrempeligheid / toegankelijkheid - luisterend oor voor hulp - hoe kan ik waardig verder leven - eetgewoonten / gewicht - medische zorg Het programma vóór de pauze wordt besloten met een PowerPoint presentatie door Riki van Overbeek (eveneens van Vilans). Zij geeft een schets van de achtergrond en de ontwikkelingen van de Consultatie Bureaus voor Ouderen (CbO's):
1
BOB mini-symposium
Een bijdrage aan gezond ouder worden door Riki van Overbeek, projectleider Vilans Inhoud presentatie •Waarom meer aandacht voor integrale en periodieke preventie bij ouderen? ••Wat is een consultatiebureau voor ouderen? Functie & groeimodel ••Ontwikkelingen rond het Consultatiebureau voor Ouderen (CbO) Recente beleidsontwikkelingen •Overheid zet meer in op preventie: kiezen voor gezond leven 2007-2010, met als speerpunten: roken, schadelijk alcoholgebruik, overgewicht, diabetes en depressie •Meer eigen verantwoordelijkheid: Wmo, zelfmanagement in zorgstandaarden •Wet collectieve preventie volksgezondheid (WCPV)→ Wet publieke gezondheid (Wpg) Wet publieke gezondheid Gemeente krijgt regie bij uitvoering van de ouderengezondheidszorg (artikel 5a) Artikel 5a nader ingevuld De gemeente moet: •de gezondheidstoestand van ouderen volgen en veranderingen signaleren •de behoeften van ouderen aan zorg ramen •aandacht besteden aan vroegtijdige opsporing en preventie van specifieke stoornissen •zorgen voor voorlichting, advies, instructie en begeleiding •en, tot slot, maatregelen formuleren ter beïnvloeding van gezondheidsbedreigingen ••Hoe de gemeente dit beleid moet vormgeven is nog niet bekend; een dezer dagen volgt een beleidsbrief van het Ministerie van VWS
Aantal ouderen neemt toe
(absoluut)
2.500.000 2.000.000 65-74 jr
1.500.000
75-84 jr 1.000.000
> 85 jr
500.000 0 1970
1980
1990
2000
2010 2
2020
2030
BOB mini-symposium
Trends •Toename psychische problemen •Meer eenzaamheid bij ouderen •Meer overbelasting voor mantelzorg •Meer visuele beperkingen •Meer chronische ziekten •Toename co- of multimorbiditeit (bij meerdere specialisten: slechte communicatie tussen de diverse specialisten) Meest voorkomende ziekten bij 65 plussers •Gewrichtsaandoeningen 28% •Psychische aandoeningen 15% •Hartziekten 10% •Chronische longziekten 10% •Diabetes mellitus 11% Onderzoek laat zien: •Gemiddelde levensverwachting stagneert •55-plussers van nu leven ongezonder •Onderbehandeling (in relatie tot jongeren) ••Gezondere leefstijl loont, ook op oudere leeftijd (stoppen met roken, voldoende bewegen, gezonde voeding, vochtinname, minder alcohol) Ouderen zijn nodig •Arbeidsmarkt: langer doorwerken •(Meer) mantelzorg •Vrijwillige inzet •Oppas kleinkinderen Consultatiebureaus voor ouderen Nieuwe ontwikkeling
Preventieve zorg voor ouderen. Functie ‘consultatiebureau voor ouderen’ Stand van zaken •Op meer dan 70 plaatsen zijn CbO’s •Regie en uitvoering vaak bij thuiszorg en/of GGD •Ook andere organisaties betrokken (SWO, huisarts, GGZ, ouderenorganisaties, gemeente etc.) •Bureauvorm/ambulant/huisbezoek •Veel CbO’s in ontwikkeling Wat is een consultatiebureau voor ouderen ? •Periodieke vorm van preventieve zorg voor ouderen •Laagdrempelig •Uitgaande van een integrale benadering: fysiek, psychisch en sociaal •Kenmerken CbO •Positieve benadering
3
BOB mini-symposium
•CbO behandelt niet maar signaleert, informeert, adviseert en wijst de weg •Functie, geen vaste vorm Wat betekent actief ouder worden Gezondheid is meer dan de afwezigheid van ziekten. Het is een situatie van fysiek, psychisch én sociaal welbevinden
Sekse Zorg & dienstverl ening Gedrags factoren
Economische factoren Actief ouder worden Sociale factoren
Persoonlijke factoren Fysieke omgeving
Cultuur
Wat wil het Consultatiebureau voor ouderen bereiken? •Zo gezond mogelijk ouder worden •Behoud van kwaliteit van leven •Stimuleren eigen regie en eigen verantwoordelijkheid •Maatschappelijke participatie •Vroegsignalering •Stimuleren tot compensatie •Reduceren van zorgconsumptie
4
BOB mini-symposium
Wat is belangrijk te weten? •Beschermende factoren: –Goed inkomens-, beroeps- en opleidingsniveau –Goed sociaal netwerk –Mobiliteit –Maatschappelijk actief zijn –Goed zelfzorgvermogen –Mantelzorg beschikbaar •Risicofactoren: –Ongezonde leefstijl –Fysiek functioneren: bvb. chronische ziekte, hoge bloeddruk, valrisico –Psychisch functioneren: bvb. angst, depressie, verslaving –Cognitief functioneren: geheugenproblemen –Sociaal functioneren: klein sociaal netwerk, mantelzorgproblemen Doelgroep •Alle ouderen –Vitale, draagkrachtige senioren –Maar ook risicogroepen: •Lage Sociaal Economische Status (SES) •Allochtone ouderen Enkele uitkomsten van evaluatieonderzoek •De toeloop is groter dan ingeschat •Ouderen zijn tevreden; vooral met de tijd die uitgetrokken wordt voor een consult (gemiddeld één uur per consult) •Adviezen worden vaak opgevolgd •Er worden gezondheidsproblemen opgespoord, zoals verhoogde bloeddruk, overgewicht, depressieve symptomen en eenzaamheid •Terugkomfrequentie is hoog. Landelijk Platform CbO Visiedocument en Werkmethodiek •Niet opnieuw wiel uitvinden •Kwaliteit stimuleren •Eenduidigheid •Onderzoek Meer informatie •www.vilans.nl ••www.kenniscentrum-ouderen.nl
Vervolgens coördineert Dries Willems de vragen, waaronder: Op de vraag van Daniël Sajet (gemeenteraadslid PvdA) wordt uitgelegd dat het CbO de voorlichting verzorgt terwijl het loket Zorg en Samenleving algemene informatie verzorgt en de cliënt desgewenst kan doorverwijzen. Nel Langhout (ANBO), mede-initiatiefneemster van het CbO De Baarsjes, wil graag kennis verkrijgen inzake het verouderingsproces. Daarom is het goed dat het CbO zo vroeg mogelijk geconsulteerd kan worden (dus op jongere leeftijd dan 70+). Hein Hoefnagels (BOJ) vraagt wie het CbO bemensen. Dit blijken meestal verpleegkundigen (met bijscholing inz. Welzijn) en soms fysiotherapeuten te zijn.
5
BOB mini-symposium
Reina de Vries vraagt zich af hoe het met de financiering is gesteld. Helaas is het hiermede droevig gesteld. M.u.v de pilot’s is de financiering vanaf het begin een probleem. De financiering is doorgaans tijdelijk en dus niet structureel geregeld. Dit blijkt een gevolg van het feit dat de gemeenten voor deze bestemming nog geen geld van het Rijk krijgen. Saar Boerlage (WOUW) beklaagt zich over gezondheidsproblemen als gevolg van vuile lucht dan wel sociaal isolement. Hendrikje Houting klaagt over voedingsmiddelen in de supermarkt waarin giftige stoffen verwerkt zitten.
Na de pauze interviewt Dries Willems de specialiste op het terrein van CbO’s, Ludka Lyskawa van het CbO te Utrecht: Gezond ouder worden Ludka Lyskawa houdt kantoor in woonzorgcentrum Nieuw Bleyenburg in Utrecht N.O. In deze wijk in Utrecht wonen naast ondermeer allochtonen relatief veel hoger opgeleiden. Mensen vanaf een jaar of 55 kunnen er terecht. Er is geen wachtlijst. Zij is van mening dat een jarenlange praktijk als wijkverpleegkundige een goede basis vormt voor het werk bij het CbO. Zelf werkt zij 20 uur per week. Zij doet 6x consult per dag. Ze heeft een zekere voorkeur voor de kwetsbare ouderen (met name 80+),. Na een consult wordt de cliënt na één jaar terugverwacht. Samen met de cliënt vult zij een vertrouwelijk vragenformulier (zij heeft een beroepsgeheim) in over de diverse levensdomeinen (lichamelijk / sociaal / psychisch / dagelijks leven). Het blijkt dat door het geven van veel aandacht, de klacht beter kan worden geanalyseerd. Het contact met allochtonen verloopt moeizaam maar dankzij tussenkomst van de opbouwwerkster wordt toch een goede score bij deze bevolkingsgroep bereikt. In bijzondere gevallen gaat Ludka ook op huisbezoek en regelt zij vervolgens hulpverlening. Op een vraag uit het publiek, antwoordt zij dat het CbO veel meer laagdrempelig is dan een combinatie van huisarts + praktijkassistente (zoals in Haarlem). Namens het CbO De Baarsjes wordt aangegeven dat het CbO van het stadsdeel een lijst met 55-plussers heeft gekregen. Namens de Blankenberg Stichting wordt gemeld dat er een zekere overlap is met de ouderenadviseur. Het CbO waakt vooral over de gezondheid terwijl de ouderenadviseur zich bezig houdt met welzijn. Het is goed dat zij elkaar wederzijds inschakelen.
De middag wordt afgesloten met een interview van Dries Willens met Wil Codrington. Portefeuillehouder Welzijn van het stadsdeel Centrum: Wil Codrington is vroeger wijkverpleegkundige geweest. Op de vraag van Dries Willems, antwoordt zij dat in Suriname de combinatie van huisarts en verpleegkundige een functie heeft voor het gehele gezin. De portefeuillehouder verwijst naar het gebruik in de 70-er jaren waarin in ons land de wijkverpleegkundige bij de mensen thuis kwam.
6
BOB mini-symposium
Zij is van mening dat het CbO een toegevoegde waarde moet hebben en een aanvulling moet geven op wat we al hebben. Het CbO zou een onderdeel kunnen zijn van het Huis van de Buurt. Als de nieuwe wet wordt toegepast, dan moet het Rijk ook de middelen aan de gemeente en stadsdeel verschaffen. Anders zijn er geen financiële middelen beschikbaar voor het CbO. Het stadsdeel heeft onlangs € 5.000 beschikbaar gesteld voor een onderzoek in de Czaar Peter buurt. Wil Codrington is van mening dat we er uitsluitend aan moeten beginnen als de financiële middelen structureel beschikbaar kunnen worden gesteld. In dat geval wil zij in het centrum de CbO uitbouwen in een eigen vorm.
Vragen: Op vragen uit het publiek antwoordt Wil Codrington dat de Wmo een participatiewet is. Deze wet geldt voor alle ouderen, er bestaan geen financiële drempels, geen inkomenstoets, geen vermogenstoets. Zij staat daar, ondanks haar politieke achtergrond, volledig achter. Dit neemt niet weg dat het CbO nadruk zal moeten leggen op kwetsbare groepen die vaak de weg niet kunnen vinden. Het kan zelfs nodig zijn om vroegtijdig onderzoeksmogelijkheden te bieden aan jongeren (jonger dan 55+) omdat de huisarts het te druk heeft. Toch zijn er huisartsen die uit zich zelf een check-up doen. Op de vraag van Dries, geven enkele bezoekers aan het symposium aan dat zij onlangs zijn opgeroepen. De woon servicewijk Czaar Peter kan – met de Overheid als regisseur – zorgen voor samenwerking tussen diverse betrokken partijen. Het nieuw te bouwen dienstencentrum komt op de kop van Czaar Peter. Wittenberg levert desgewenst diensten aan zelfstandig wonende ouderen. Tot slot belooft Wil Codrington dat zij haar collega’s in het DB zal informeren dat het stadsdeel Centrum zo mogelijk het voortouw zal nemen bij het opzetten van CbO’s.
Slotwoord Frederika Gepken zegt dat de BOB enthousiast was over het concept CbO en om die reden dit als onderwerp voor het minisymposium heeft gekozen. Zij sluit het officiële gedeelte van het minisymposium af met de belofte dat de BOB adviezen inzake het CbO aan het stadsdeel zal geven. Zij bedankt de aanwezigen voor hun enthousiasme en overhandigt de sprekers onder dankzegging voor hun inzet een boeket bloemen.
Tot slot verwijst zij naar onze website: www.ouderenadviesraad-amsterdamcentrum.nl
7
BOB mini-symposium
