Verkeer en Vervoer “een duurzame-, innovatieve en economisch gezonde haven in een gezonde leefomgeving”
2 februari 2016
ADVIES
Samenvatting Het havengebied van Schiedam wordt ontwikkeld om de economische kracht te versterken en te zorgen voor een gezond een aantrekkelijk omliggend woongebied. Een intensieve aanpak van het havengebied biedt Schiedam veel voordelen. Onder andere: minder milieuoverlast, meer werkgelegenheid, meer mobiliteit, versterking economische vitaliteit, kennisontwikkeling, duurzame initiatieven en verhoging van de kwaliteit van de leefomgeving. De komende maanden wordt onderzocht welke ambities haalbaar zijn en welke niet. In dit document wordt ingegaan op het bereikbaarheidsvraagstuk, welke middels netwerkversterkende maatregelen kan worden aangepakt. Maar zonder bijpassend gedrag zullen dergelijke maatregelen niet leiden tot het gewenste resultaat. Er zullen dus ook acties worden voorgesteld, welke met samenwerkingspartners dienen te worden ingevuld. Zowel bewoners, ondernemers als overheden zullen hun bijdrage leveren. Door een koppeling te zoeken met andere thema ’s kunnen inspanningen in het havengebied op meerdere vlakken effect sorteren.
3
INHOUD SAMENVATTING................................................................................................................................................ 3 1
OPGAVE EN PROBLEEMSTELLING .................................................................................................... 5 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5
2
ONDERBOUWING ADVIES EN AANBEVELINGEN ......................................................................... 10 2.1
3
OPDRACHTGEVERSCHAP/SAMENWERKING ........................................................................................... 11 PRIORITERING ...................................................................................................................................... 11
FINANCIËN ............................................................................................................................................... 12 4.1 4.2 4.3
5
AANBEVELINGEN EN BEOOGD EFFECT .................................................................................................. 10
UITVOERING ............................................................................................................................................ 11 3.1 3.2
4
OPGAVE ................................................................................................................................................. 5 CONTEXT................................................................................................................................................ 5 PROBLEEMSTELLING .............................................................................................................................. 5 DRAAGVLAK .......................................................................................................................................... 6 INTEGRALITEIT ....................................................................................................................................... 9
KOSTENRAMING VERDER ONDERZOEK ................................................................................................. 12 DOORKIJK NAAR BENODIGDE INVESTERINGEN ..................................................................................... 12 SUBSIDIES, DERDENGELDEN, WERK MET WERK .................................................................................... 12
RISICO ’S EN KANSEN ........................................................................................................................... 13 5.1 5.2
RISICO ‘S .............................................................................................................................................. 13 KANSEN ............................................................................................................................................... 13
BIJLAGE 1: MAATREGELEN ........................................................................................................................ 14
4
1 1.1
Opgave en probleemstelling Opgave
De Vereniging van Wiltonhavengebruikers (VWG: Damen Shiprepair, Huisman en Mammoet) gaf in mei 2014 aan dat zij hun bedrijfsactiviteiten willen intensiveren en herstructureren. Zij ervaart een aantal knelpunten bij de realisatie van haar ambities: de verkeersafwikkeling bij knooppunt Vijfsluizen, fysiek ruimtegebrek, milieuklachten en -procedures en de staat van onderhoud van de kades. Verbetering van de verkeersafwikkeling bij Vijfsluizen, alternatieve mobiliteit, nieuwe opstapplaatsen voor watertaxi’s, pendeldiensten/openbaar vervoer. 1.2
Context
Het havengebied van Schiedam wordt ontwikkeld om de economische kracht te versterken en te zorgen voor een gezond een aantrekkelijk omliggend woongebied. Een intensieve aanpak van het havengebied biedt Schiedam veel voordelen. Onder andere: minder milieuoverlast, meer werkgelegenheid, meer mobiliteit, versterking economische vitaliteit, kennisontwikkeling, duurzame initiatieven en verhoging van de kwaliteit van de leefomgeving. De komende maanden wordt onderzocht welke ambities haalbaar zijn en welke niet. 1.3
Probleemstelling
Ten aanzien van verkeer en vervoer is er tijdens de brede kennisdag een discussie gevoerd met bewoners, ondernemers en overheid. Deze discussie werd geleid door Lex Boersma, namens gemeente Schiedam, Lara Severin, Quirijn Oudshoorn en Boyd Bartels, namens de Verkeersonderneming. De Verkeersonderneming heeft zich ten doel gesteld om deze regio bereikbaar te houden. Dat doet zij door samen met werkgevers, bewoners en overheden slim om te gaan met asfalt, autogebruik en alternatieve modaliteiten. Een verbetering van de huidige situatie biedt immers kansen voor een ieder die het gebied gebruikt en maakt het aantrekkelijker voor anderen die er graag een bestemming zouden hebben. Als uitvoeringsorganisatie voor het Beter Benutten-programma van het ministerie voor Infrastructuur en Milieu heeft dat inmiddels al geresulteerd in ruim 14.000 spitsmijdingen in deze regio. Maar daarmee is de koek nog niet op. De komende jaren streven we naar nogmaals 7.000, waarmee de doorstroming in dit gebied voor eind 2017 aanzienlijk verbeterd zal zijn. Daarin heeft ook Schiedam een rol. Met name rondom de Beneluxtunnel en knelpunt Vijfsluizen is veel winst te behalen. Of het nu gaat om het verhogen van fietsgebruik, meer mensen met de metro of de realisatie van een watertaxi-dienst, de Verkeersonderneming draagt graag haar steentje bij aan de totstandkoming van initiatieven die zorgen voor een verbeterde verkeerssituatie. Met alle bijkomende voordelen van dien. Op 29 oktober 2015 kijken we naar de Zeehavens van Schiedam en de bereikbaarheid daarvan in het bijzonder. Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat men aldaar veilig en tijdig ter plaatse kan komen? Vandaag en morgen. Aan de hand van de inspiratiekaart focussen de stakeholders gezamenlijk op de vervoerstromen en de congestiepunten. Daarnaast kunnen ze de modaliteiten benoemen, zoals ze thans aanwezig zijn en waarvoor er ruimte moet komen. De afstanden van A naar B aanhalen, alsmede de aanverwante reistijd. In het gebied zijn een aantal onveranderlijke elementen aanwezig, welke maatgevend zijn voor de oplossingen die vandaag bedacht kunnen worden. Zo is de ruimte beperkt, maar wordt deze wel intensief gebruikt.
5
Anders kijken naar de opgave; hoe doe je dat? Welke potentie ziet men voor deze gebieden? Welke karakteristieken ziet men? Welke kracht heeft het gebied? Welke zwaktes zijn er? Kunnen we in debat over stellingen die je op het gebied van toepassing kunt laten zijn? Vragen De openstaande vragen zijn: Is er een parkeerprobleem? Welke overwegingen spelen mee bij de keuze voor de reiswijze? Welke faciliteiten ontbreken er in het gebied? Welke drempels ervaart men bij het kiezen voor een andere modaliteit? Welke winst is er te behalen op logistiek gebied? Wanneer ervaart men overlast? 1.4
Draagvlak
Donderdag 29 oktober 2015 organiseerde de gemeente in het havengebied een brede kennisdag op partyschip Marlina. Doel hiervan was het organiseren van draagvlak, kennis, netwerk en hulp bij het zoeken van middelen om onze gezamenlijke ambities waar te maken. Ook vond de ondertekening van de intentieovereenkomst plaats waarin diverse partijen verklaren samen te gaan werken aan een duurzame en op de toekomst toegeruste Schiedamse Zeehaven met een sterk maritiem cluster en een gezonde leefomgeving. Ten aanzien van het thema Verkeer en Mobiliteit waren Parkeren, Last Mile en Logisitek de hoofdthema ‘s, welke in drie aparte sessies verder werden behandeld. Deelthematafels Deelthema Parkeren Het is geen hoofdzaak voor wat betreft het productieproces, dus wordt enig parkeerprobleem in de praktijk al snel bij de reiziger gelegd. Maar wanneer klanten en leveranciers niet meer op een normale, veilige manier tot bij uw vestiging kan komen, dan wordt het absoluut een uitdaging, welke ook door de gevestigde ondernemer gevoeld wordt. In de nabijgelegen woonwijk ondervindt men overlast van parkerende medewerkers en op het bedrijventerrein zelf wordt dubbel geparkeerd. Men zou daar dus direct uit kunnen concluderen dat er een structureel tekort aan parkeerplaatsen is: “De tijd van ’noodverbanden’ is voorbij, er is behoefte aan een structurele oplossing." Maar, zo voegden de tafelheren er wel aan toe: “Moet iedereen per se met de auto komen? Wanneer dit niet noodzakelijk is, kan dat een hoop ruimte geven.” Het zou dan ook de moeite lonen te achterhalen welke medewerkers onnodig met de auto reizen en welke alternatieven voor hen opportuun en voordelig zouden kunnen zijn; onderzoek de noodzaak van autoritten. Wanneer daaruit blijkt dat er absoluut parkeerruimte op het bedrijventerrein gewenst is, dan is het doorrekenen van zo ’n ontwikkeling wel handig. Let op: dit leidt mogelijk wel weer tot toename van autoritten, hetgeen een negatief effect zal hebben op de bereikbaarheid, welke toch ook een issue is. De alternatieven voor autoverkeer dienen echter ook van goede kwaliteit te zijn, waarbij veiligheid en comfort als meest voornaam worden genoemd. Verbetering van OV-bereikbaarheid betekent niet alleen dat er gekeken wordt naar de verblijfskwaliteit op het station of de frequentie van ritten, maar ook invulling van de lastmile-verbinding naar de bestemming (het bedrijf). Door de verkeersveiligheid te verbeteren en de kwaliteit van de fietspaden te verhogen wordt ook deze modaliteit aantrekkelijker. Wellicht ligt de oplossing niet op het bedrijventerrein zelf, maar in de nabije omgeving. Een uitbreiding van een (gratis) parkeergelegenheid rond een metrostation behoort tot de mogelijkheden, mits daar op metrostation Vijfsluizen op aangesloten wordt met een last-fileverbinding, zoals een shuttledienst.
6
Deelthema LastMile De last mile van een reis van personen en goederen van een transporthub naar de eindbestemming. Tussen huis en de hub wordt aangeduid als first mile. Zo ’n last mile verbinding is vaak een bottleneck in de keuze voor bus, metro of trein. Wanneer een medewerker echter nabij een metrostation woont, dan zijn winst in tijd en geld zeer aannemelijk. Aan tafel is gebrainstormd over mogelijke oplossingen voor de last mile. Met een fietskluis of leenfiets zijn de laatste meters vanaf het metrostation prima te overbruggen. Maar ook verderaf parkeren en vervolgens met de fiets verder is een idee (Park + Bike). Het uitbreiden van bestaande shuttlediensten zou tevens een oplossing kunnen zijn. Wartsila en Jumbo hebben het initiatief genomen om een shuttle te laten rijden vanaf treinstation Schiedam Centraal. Harding Safety is ook een van de deelnemers. Ook de Watertaxi biedt voor mogelijkheden: zowel voor de last mile als voor een haakse oversteek vanaf bijvoorbeeld Pernis. Goed en wel vragen alle idee n om een goede afstemming tussen overheid, aanbieders van diensten en ondernemers in het gebied. De Watertaxi en concrete oplossingen voor de last mile zullen binnen deze driehoek onderzocht worden. Deelthema Logistiek Vrachtverkeer heeft zijn effect op de omgeving. Bewoners noemen overlast door drukte en benadrukken de veiligheidssituatie. Zij zouden het dan ook toejuichen wanneer vrachtverkeer de woonwijken gaat vermijden. Vrachtverkeer meldt op haar beurt dat zij overlast van personenverkeer ervaart, met een routering die de woonwijken ontziet is dit gedeeltelijk opgelost. Deze optie kan echter geen nadelige consequenties hebben voor de logistieke partijen, omdat zij in dat geval zullen terugvallen op de oorspronkelijke route. Er is gesproken over nachtbelading, maar deze optie zal zorgen voor geluidsoverlast, waardoor bewoners hier weinig voor voelen. Let op, het 'verbreden van de dag' voor personenverkeer, als ook het actief promoten van de beschikbaarheid en voordelen van andere modaliteiten zou kunnen bijdragen aan minder druk op het wegennet. De OV-verbindingen zijn thans te mager en de kwaliteit van de fietspaden zorgen ervoor dat veel mobilisten in de auto stappen. Een verbetering van die alternatieven verdient dan ook aanbeveling. Logistieke partijen zien kansen in beladingsoptimalisatie; wanneer er ook retourvrachten kunnen worden genoteerd leidt dat per saldo tot minder ritten en heeft een economisch voordeel bovendien. Ook zien deze logistieke partijen mogelijkheden voor vervoer over water. "Er ligt in ieder geval een snelweg voor de deur, die moet beter te benutten zijn.” aldus Aernout v/d Bend van de Verkeersonderneming. Deze bedrijven geven tevens aan dat zij graag over meer overslagfaciliteiten zouden willen beschikken. Daartoe zijn zij bereid te investeren, maar financiering blijkt in de huidige tijd erg moeilijk. Ondersteuning in die richting is dan ook wenselijk. Al met al kunnen we stellen dat de bijeenkomst groot resultaat gesorteerd heeft op onderling begrip, als ook dat er nog voldoende aanknopingspunten zijn om verbeterslagen te maken. Conclusies: - Geen noodverbanden meer aanleggen; werk aan structurele oplossingen. - Er is meer samenwerking tussen overheid en ondernemers gewenst. - Wellicht dat het verleggen van werktijden tot een oplossing kan leiden. Echter, service verlenende bedrijven hebben hun diensten alleen op de dag te verrichten, waardoor zij in deze oplossing niet zullen bijdragen. Daarnaast zijn er medewerkers die een uitrusting bij zich hebben, welke onmogelijk per openbaar vervoer kan worden meegenomen. - Bouwen in diepte en/of hoogte kan tot beter ruimtegebruik leiden. De kosten lijken vooralsnog te hoog en zullen niet leiden tot waarde verhoging van het bezit. Mogelijk zou een doorberekening dit kunnen onderbouwen.
7
-
-
Locatie is te goed en gewenst, daarnaast gaat er te weinig echt fout, waardoor bedrijven en ondernemers zich lijken te schikken in de situatie. Men handelt, zo goed en kwaad als het kan, naar de situatie, maar is er niet gelukkig mee. Echte noodzaak ontbreekt. Parkeren buiten het bedrijventerrein en per pendel van en naar de werkplek lijkt het meeste draagvlak te hebben, omdat daarmee het verkeer ook het knooppunt vermijdt. Dit kan een combinatie zijn van parkeren + metro + pendel of parkeren + watertaxi. Hierbij overheerst de gemakstrigger; wanneer men hier extra moeite voor moet doen, dan zal dit duidelijk effect hebben op het succes van de maatregel. Bij voorkeur is de maatregel dan ook gratis voor de reiziger, de kosten zullen moeten worden gedragen door de werkgever en overheid, het is immers een gezamenlijk probleem. - Wellicht is er een parkeermogelijkheid aan de Westfrankelandsedijk te realiseren, waarmee de druk op de woonwijk wordt weggenomen. - Pontonparkeren werd genoemd, waarbij de ruimte op het water wordt benut tbv het oplossen van het parkeerprobleem. - De aanleg van parkeerdekken op eigen terrein lijkt vooralsnog vooral kapitaalvernietiging te zijn. Wanneer aangetoond kan worden waar dit voordelig kan zijn, dan biedt ook dit mogelijkheden. - Handhaven is op zich prima, maar niet wanneer het probleem niet opgelost wordt. De ondernemer voelt zich hierdoor niet welkom in de eigen gemeente, alwaar zij de lokale economie maken en zodoende niet weggejaagd moet worden. - Ondernemers zijn bereid te investeren, maar de onzekerheid van enig toekomstperspectief weerhoudt hen daarvan. Wanneer men langlopende afspraken kan maken met partners, zoals de overheid, dan geeft dit wellicht meer mogelijkheden voor gezamenlijke investeringen. - Het faciliteren van doorberekening van mogelijke maatregelen kan wellicht bijdragen aan het aannemelijk maken van een dergelijke maatregel als zijnde oplossing. - Kijk ook eens naar splashtours, waarbij een touringcar via het water een rondleiding geeft aan toeristen. Misschien dat dit ook een forenzenoplossing zou kunnen bieden. - Reizigers gaan niet graag zwaar bepakt op reis, dus een fiets meenemen in de trein en/of metro stuit al snel op weerstand. Een faciliteit ter plaatse van eindstation, waarmee de lastmile kan worden afgelegd zou motiverend kunnen werken. Kijk naar Parijs, alwaar een witte fietsenplan nog altijd effectief blijkt. - Parkeren op afstand van de bestemming levert wederom een lastmile-probleem op. Wanneer ook hier een faciliteit kan worden gecreëerd, zal ook dat motiverend werken. - Inzicht in de huidige verkeerssituatie laat een medewerker besluiten om eerder of later van/naar te vertrekken. Voorheen was er een camera beschikbaar, welke realtime zicht gaf op het knelpunt. Dit werd veelvuldig gebruikt. - Een shuttledienst werkt zeer prettig. Maar onbekend maakt onbemind. Daarnaast is het vaak onrendabel wanneer afzonderlijke bedrijven hun eigen oplossingen bedenken en uitvoeren. Voor kleinere organisaties is een shuttledienst niet te realiseren. - De bestaande shuttlehaltes voor Wartsila en Jumbo zijn slecht zichtbaar en worden daardoor mogelijk onvoldoende gebruikt. - Bewonersorganisaties vinden het belangrijk dat vrachtverkeer woonwijken vermijdt. Dit zou kunnen door een aanpassing in de routering van vrachtverkeer.
Als vervolg op de kennisdag organiseerde de gemeente een terugkomavond op donderdag 14 januari 2016 op het gemeentehuis, Stadserf 1. Als voorbereiding hierop kwamen medio december de conceptadviezen online. Op 14 januari presenteerden de zes themagroepen de conceptadviezen. Vervolgens werden deze door de aanwezigen onder begeleiding van de themabegeleiders verder uitgewerkt. Op deze avond werden de conclusies andermaal bevestigd en er geen nieuwe inzichten toegevoegd aan het conceptadvies. Wel werden de eerder aangedragen conclusies en aanbevelingen genuanceerd en verdiept.
8
1.5
Integraliteit
In dit deel wordt de relatie gelegd met de andere adviezen.
9
2 2.1
Onderbouwing advies en aanbevelingen Aanbevelingen en beoogd effect
Aanbevelingen
Beoogd effect
Erken en bereken de economische waarde van de ondernemers en bedrijven voor de gemeente Schiedam.
Inzicht in de rol van het bedrijfsleven binnen de lokale economie en verbeterd begrip bij alle partijen t.a.v. de aanwezigheid van bedrijvigheid en bijbehorende overlastbeleving Inzicht in reisgedrag, waarmee werkgevers en medewerkers zelf de conclusie kunnen trekken dat zij beter een alternatief kunnen kiezen.
Onderzoek reiswijzen: waar komt men vandaan en hoe reist men van en naar de werkplek. Dit zal niet de oplossing zijn, maar wel een onderdeel zijn van de grotere oplossing. Reken door welke kosten/baten gemoeid zijn met de verschillende oplossingen. Blijf in gesprek met elkaar, blijf aangehaakt, behoudt wederzijds begrip. Er is immers niet een probleemeigenaar, het is een gedeelde verantwoordelijkheid. Zet OV fietskluizen neer bij Metro Vijfsluizen. Op deze manier kunnen forenzen de last mile overbruggen. Introduceer voor Rotterdam Rijnmond breed een witte fietsenplan, zoals in bv in Parijs. Leg een Park + Bike terrein aan of maak gebruik van bestaande parkeerterreinen. Parkeren aan de rand van de stad en met een e-bike naar je eindbestemming. Werkgevers/werknemers willen graag camera’s geplaatst hebben op de kruising die vanaf een computer of smartphone te bekijken zijn. Zo kun je besluiten later te vertrekken door de file of niet. Bestaande shuttlediensten zouden uitgebreid moeten worden. Door de meer werknemers hier gebruik van de laten maken kan de frequentie en de route uitgebreid worden. Het laden en lossen van vrachtwagens meer ’s avonds en ’s nachts plaats te laten vinden. Beladingsoptimalisatie: meer efficiency in retourvrachten. Optimaliseer routering van vrachtverkeer. Waarom altijd over de weg? Over water is vaak een prima alternatief! Maak de haltes van de bestaande shuttle beter zichtbaar.
Inzicht in kosteneffectiviteit. Onderling begrip en bereidheid.
OV als aantrekkelijker alternatief door verbetering last-mile verbinding OV als aantrekkelijker alternatief door verbetering last-mile verbinding Verlagen druk op knelpunt door verbetering last-mile verbinding
Verlagen druk op knelpunt door betere spreiding
OV als aantrekkelijker alternatief door verbetering last-mile verbinding
Verlagen druk op knelpunt door betere spreiding Verlagen druk op knelpunt door betere spreiding Verlagen druk op knelpunt door betere spreiding en wegnemen van overlast bij bewoners Verlagen druk op knelpunt door betere modal split OV als aantrekkelijker alternatief door verbetering (zichtbaarheid/bekendheid) last-mile verbinding
10
3
Uitvoering
De verkeerssituatie kent een gedeelde verantwoordelijkheid, zoveel werd duidelijk tijdens de brede kennisdag op 29 oktober 2015. Niet iedereen voelt deze verantwoordelijkheid en niet iedereen is ervan bewust dat zijn/haar bijdrage aan de oplssing van problemen enig verschil zou maken. In de huidige aanpak kiezen de partijen ervoor om in dat bewustzijn te investeren, zodat het bij alle partijen duidelijk zal worden dat de oplossing ligt in de samenwerking/gezamenlijk besef tussen/bij alle gebruikers. 3.1
Opdrachtgeverschap/samenwerking
Wegbeheerders zullen uiteindelijk de uitvoering van werken ter hand nemen en aansturen. Rondom die werken zijn acties gewenst, die het bewustzijn bij alle stakeholders bewaken. Daarin zijn gemeente Schiedam en Vlaardingen de aangewezen partijen om de spilfunctie binnen de eigen gemeentes te vervullen. Zij zullen ondersteund worden door partners, zoals (verenigde) ondernemers, bewoners(organisaties) en de Verkeersonderneming. 3.2
Prioritering
In dit deel wordt aangegeven welke resultaten en acties voorrang genieten boven andere.
11
4 4.1
Financiën Kostenraming verder onderzoek
Iom gemeente, in eerste instantie niet openbaar 4.2
Doorkijk naar benodigde investeringen
Hangt samen met 4.1 4.3
Subsidies, derdengelden, werk met werk
Zie voorgaande punten.
12
5 5.1
Risico ’s en kansen Risico ‘s
Wanneer thema ’s los van elkaar worden bezien en ingevuld, dan bestaat het risico dat dit ten koste van de samenhang gaat of dat er contraproductieve maatregelen worden uitgevoerd. In dit stuk worden ook relatie gelegd met de andere thema ‘s, zodat de totale gebiedsontwikkeling in balans blijft. 5.2
Kansen
Het koppelen van duurzaamheidsdoelstellingen aan het bereikbaarheidsvraagstuk is enerzijds kaderstellend, maar anderzijds voorwaardescheppend. Bijvoorbeeld in relatie tot de aanvraag van externe gelden, waarbij het creeren van meervoudige waarden zullen leiden tot hogere gunningskansen.
13
Bijlage 1: Aanbevelingen Effectbepaling aanbevelingen Om vast te stellen welke budgetaire effecten de diverse acties en maatregelen zullen hebben zijn deze in onderstaand overzicht opgesomd. Actie ’s Verkeer en Mobiliteit Maatregel
Effect
Rol
Actie
Budget
Totaal OVM
0,0
Tijd
14
