Vergelijkende studie onderdakoplossingen voor hellende daken

DEPARTEMENT INDUSTRIELE WETENSCHAPPEN EN TECHNOLOGIE $VVRFLDWLH.8/HXYHQ

Basisopleiding van 2 cycli

Academiejaar : 2005 - 2006 Opleiding :

BOUWKUNDE

Optie :

BOUWKUNDE

Eindwerk

Vergelijkende studie onderdakoplossingen voor hellende daken

door

Frederik Depuydt

onder leiding van Ing. M. Van Thienen, KHBO

Eindwerk aangeboden tot het behalen van het diploma

INDUSTRIEEL INGENIEUR IN BOUWKUNDE Katholieke Hogeschool Brugge - Oostende Zeedijk 101 , 8400 Oostende tel +32 59 56 90 00 - fax +32 59 56 90 01

Deze eindverhandeling was een examen; de tijdens de verdediging vastgestelde fouten werden niet gecorrigeerd. Gebruik als referentie in publicaties is toegelaten na gunstig advies van de KHBO - promotor, vermeld op het titelblad

KHBO 2006

2 / 158

1. Een woord vooraf Graag stel ik mezelf even voor. Ik ben Frederik Depuydt. Na een lange omzwerving ben ik in de Katholieke Hogeschool Brugge – Oostende belandt. Ik ben gestart in het ASO waar ik twee jaar voltooide. Vervolgens heb ik vier jaar TSO gevolgd. Na twee jaar hout – bouw ben ik overgestapt naar de richting bouwkundig tekenen die aansloot op de richting hout – bouw. Na mijn humaniora volgde ik de opleiding graduaat bouw aan de Katholieke Hogeschool Sint Lieven te Aalst. Ik volgde onder meer een stage bij wegenwerken “Verkinderen NV” die gespecialiseerd is in betonverhardingen. In het laatste jaar voltooide ik mijn eindwerk dat handelde over: “Aanleg van een vrijliggend fietspad en rotonde, N 308 Poperinge – Proven”. Na de opleiding graduaat bouw werkte ik thuis mee in de zaak van mijn vader (timmerman). Tijdens dat jaar kreeg ik de mogelijkheid om enkele opleidingen te volgen. Ik behaalde mijn C - rijbewijs, attest bouwplaatsmachines en attest voor het solderen van zinken dakgoten. Voor het behalen van het attest “solderen van zink” volgde ik eerst een initiatie solderen en daarna een cursus zinken hang – en bakgoten. In september 2004 startte ik het brugprogramma naar industrieel ingenieur.

KHBO 2006

3 / 158

2. Dankwoord Bij het uitwerken van mijn eindwerk kreeg ik de steun van meerdere personen, graag richt ik mij tot hen om ze te bedanken voor de morele, technische of financiële hulp die ze mij boden. Graag bedank ik mijn ouders, broer en zus alsook familie en vrienden. Zij waren een stimulans voor het afwerken van de studie tot industrieel ingenieur. Graag bedank ik alle docenten waarvan ik les kreeg en de Katholieke Hogeschool in het algemeen. Ik heb veel respect voor de gedrevenheid waarmee docenten de leerstof overbrengen naar de studenten. Het brugjaar, de overgang waarin de vakken van de kandidatuur gegeven worden, is een aanpassing maar met de hulp van de docenten en medestudenten werd dit een geslaagd jaar. Graag bedank ik alle firma’s die een bijdrage geleverd hebben door het verstrekken van technische bijstand en documentatie omtrent de materie. In het bijzonder wil ik de firma Builddesk uit Nederland bedanken. Zij stelden het programma Builddesk U ter beschikking voor het berekenen van oppervlakte – en inwendige condensatie.

KHBO 2006

4 / 158

3. Samenvatting Bij het bestuderen van de bestaande markt, mag toch wel opgemerkt worden dat het gamma aan onderdakmaterialen zeer uitgebreid is. Er bestaan zeer vele merken. Ieder merk bezit een reeks van platen, folies of vliezen geschikt als onderdak. We mogen toch wel opmerken dat de capillariteit belangrijk is om tijdelijk een hoeveelheid condensatiewater op te vangen. Een ander belangrijk criteria voor het kiezen van een onderdak is de dampdiffusieweerstand. Deze verschilt namelijk nogal afhankelijk van het basismateriaal gebruikt voor de vervaardiging. Bij een goed geïsoleerd dak (volgens de regels van goed vakmanschap) is het gevaar op oppervlaktecondensatie in de leefruimte klein. De kans op inwendige condensatie ter hoogte van het onderdakvlak is zeer reëel, zeker als we een minder dampopen onderdak kiezen in combinatie met een slecht geplaatst of ontbrekend dampscherm. De keuze voor een bepaald onderdakmateriaal is daarenboven afhankelijk van meerdere factoren. Er is de bekendheid van een bepaald product waardoor de klant kiest voor een bepaald onderdak. De klant heeft een vooropgesteld budget en wenst dit om te zetten in een woning die voldoet aan zijn eisen. De kostprijs hierbij is een belangrijke factor. We hebben enerzijds de kostprijs van het product en anderzijds dit van de plaatsing. Het totaal is van belang. De aannemer of uitvoerder heeft een voorkeur en ervaring met bepaalde materialen. Als hij mee betrokken wordt in de keuze zal dit zijn stempel drukken in de uiteindelijke keuze. De bedoeling van dit eindwerk is in eerste instantie een overzichtelijk schema op te stellen van de bestaande materialen. Hiertoe werden verschillende categorieën en onderverdelingen opgesteld waar de materialen in ondergebracht worden. Verder werden de materialen vergeleken naar hun bouwfysische eigenschappen. In laatste instantie wordt rekening houdend met de eerder aangehaalde belangrijke factor kostprijs een poging gedaan tot kostprijsvergelijking gekoppeld aan de technische kwaliteiten van de verschillende onderdak – oplossingen.

KHBO 2006

5 / 158

4. Inhoudsopgave

1.

Een woord vooraf .......................................................................................................... 3

2.

Dankwoord .................................................................................................................... 4

3.

Samenvatting................................................................................................................. 5

4.

Inhoudsopgave .............................................................................................................. 6

5.

Illustraties ................................................................................................................... 10

6.

Afkortingen ................................................................................................................. 12

I.

Hoofdstuk 1 inleiding.................................................................................................. 13 1.

Onderwerp.............................................................................................................. 13 Technologische studie .................................................................................................. 13 Controle condensatie .................................................................................................... 13 Financiële vergelijking ................................................................................................. 13

2.

Dampdiffusie - waterdichtheid .............................................................................. 14 Polypropyleen folies..................................................................................................... 14 Polyurethaan folies....................................................................................................... 14

3.

Luchtdichtheid ....................................................................................................... 15 1. Belang van de luchtdichtheid.................................................................................... 15 2. Mogelijke ontwerp - en uitvoeringsprincipes voor het luchtscherm........................... 16

4.

Eisen van het onderdak.......................................................................................... 18 Belastingen tijdens de bouwfase ............................................................................... 18 Belastingen na de bouwfase...................................................................................... 18 Waterdichtheid............................................................................................................. 19 Dampremming ............................................................................................................. 19 Bescherming ................................................................................................................ 20 Stormvastheid .............................................................................................................. 20

5.

Normeringen........................................................................................................... 21 NBN EN 13859 – 1...................................................................................................... 21 Karakteristieken van flexibele banen ........................................................................ 21

6.

Vaste platen als onderdak ...................................................................................... 23 Mogelijke problemen ............................................................................................... 23 Kenmerken............................................................................................................... 23

7.

Half stijve platen als onderdak .............................................................................. 25 Mogelijke gevaren.................................................................................................... 25

8.

Soepel scherm als onderdak................................................................................... 26 Aspecten ...................................................................................................................... 26 Mogelijke problemen ............................................................................................... 26 Dakdetails: uitwerking met soepele schermen........................................................... 26

9.

Dakbedekking in functie dakhelling ...................................................................... 27

II.

Hoofdstuk 2 Indeling materialen............................................................................. 29

KHBO 2006

6 / 158

1.

Inleiding .................................................................................................................. 29 Vast of soepel? ..................................................................................................... 29 Dampopen, dampdoorlatend of dampdicht?.......................................................... 29 Geperforeerd?....................................................................................................... 29 Versterkt?............................................................................................................. 29 Kritische noot!...................................................................................................... 30

2.

Groeperen onderdakmaterialen ............................................................................ 31

3.

Indelen onderdakmaterialen.................................................................................. 32 Plaatmaterialen......................................................................................................... 33 Vezelcementplaten ............................................................................................... 33 Geperforeerde half stijve kunststofplaten.............................................................. 34 Platen uit natuurlijke vezels .................................................................................. 35 Plaat uit houtvezels zonder toevoeging van bitumen ............................................. 36 Soepele folies ........................................................................................................... 37 Niet geperforeerd.................................................................................................. 37 Dampopen membraan uit HDPE dampopen ................................................. 37 Folie uit polyethyleen en / of polypropyleen dampopen ................................ 38 Geweven folie uit polypropyleen dampdoorlatend / dampdicht ....................... 39 Gebitumineerd onderdak Dampdicht........................................................... 40 Geperforeerd ........................................................................................................ 41 Transparante folie uit LDPE dampdoorlatend .............................................. 41 Folie uit LDPE met aluminium bekleding dampdoorlatend ............................ 42 Soepele vliezen ........................................................................................................ 43 Vlies uit polypropyleen zonder toplaag ........................................................ 43 Vlies uit polyester met toplaag ................................................................... 44

4.

Overzicht kenmerken onderdakmaterialen .......................................................... 45

III.

Hoofdstuk 3 Condensatie ........................................................................................ 47

1.

Principe................................................................................................................... 47 Inleiding....................................................................................................................... 47 Oppervlaktecondensatie........................................................................................ 48 Inwendige condensatie ......................................................................................... 48 De methode van Gläser ................................................................................................ 48 Hypothesen .................................................................................................................. 49 Theoretische grondslag............................................................................................. 49 Grafische benadering................................................................................................ 49

2.

Berekening.............................................................................................................. 52 Enkele rekenprogramma’s:........................................................................................... 52 1 Berekenen van condensatie in bouwelementen volgens de Gläser – methode, fortran implementatie ........................................................................................... 52 2 Builddesk U.................................................................................................. 52 3 Bink software ............................................................................................... 52 4 Glasta ........................................................................................................... 52

3.

Voorbeelden............................................................................................................ 53 Opbouw zonder dakbeschot.......................................................................................... 53 Opbouw met dakbeschot .............................................................................................. 53 Opbouw hellend dak boven zwembad .......................................................................... 53 Uitgewerkte voorbeelden zonder dakbeschot ............................................................ 54

KHBO 2006

7 / 158

1 Modern dak, geen dakbeschot, dampopen onderdak (vlies) ........................... 54 2 Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (vezelcement) ...... 55 3 Modern dak, geen dakbeschot, dampopen capillaire folie.............................. 56 4.A Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (half stijf) ........ 57 4.B Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (half stijf) ........ 58 5.A Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak (bitumineus) ............. 59 5.B Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak, met dampscherm ..... 60 5.C Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak, met dampscherm ..... 61 5.D Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak, met dampscherm ..... 62 5.E Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak, met dampscherm ..... 63 Uitgewerkte voorbeelden met dakbeschot................................................................. 64 6.A Dak met houten beschot, dampopen onderdak........................................... 64 6.B Dak met beschot, dampopen onderdak, dampscherm................................. 65 7.A Dak met beschot, zonder onderdak............................................................ 66 7.B Dak met beschot, zonder onderdak, dampscherm ...................................... 67 8 Dak met beschot, dampopen folie ................................................................. 68 Uitgewerkte voorbeelden, zwembadconstructie ........................................................ 69 Z1 Dakopbouw zwembad, isolatie tussen de spanten...................................... 69 Z2 Dakopbouw zwembad, isolatie op het dakbeschot ..................................... 70 4. IV.

Samenvatting .......................................................................................................... 71 Hoofdstuk 4 Kostprijsvergelijking ........................................................................... 73

1.

Inleiding .................................................................................................................. 73 Individuele prijsvergelijking......................................................................................... 73 Globale kostprijsvergelijking ....................................................................................... 74

2.

Plannen dakconstructie.......................................................................................... 75

3.

Meetstaat ................................................................................................................ 78 Uitvoering in vezelcementplaten .................................................................................. 79 Meetstaat: ingave gegevens ..................................................................................... 79 Inschrijvingsblad ...................................................................................................... 82 Raming .................................................................................................................... 83 Uitvoering in soepel onderdakscherm........................................................................... 84 Meetstaat: ingave gegevens ..................................................................................... 84 Inschrijvingsblad ...................................................................................................... 85 Raming .................................................................................................................... 86

4.

Basisbibliotheek...................................................................................................... 87 Materiaallijst ............................................................................................................ 88 Opmerkingen........................................................................................................ 89 Bewerkingslijst ........................................................................................................ 90 Enkele termen ...................................................................................................... 90 Voorbeeld bewerking ........................................................................................... 90 Directe kost per eenheid ....................................................................................... 91 Steekkaarten............................................................................................................. 93

5.

Kostprijsberekening ............................................................................................... 96 Dakconstructie met vezelcementplaten......................................................................... 98 Directe kostprijs ....................................................................................................... 98 Offerte.................................................................................................................... 103 Werkvoorbereiding per bewerking ......................................................................... 104

KHBO 2006

8 / 158

Dakconstructie met dampopen vlies ........................................................................... 105 Directe kosten ........................................................................................................ 105 Offerte.................................................................................................................... 108 Werkvoorbereiding per bewerking ......................................................................... 109 Dakconstructie met capillair vlies............................................................................... 110 Directe kosten ........................................................................................................ 110 Offerte.................................................................................................................... 113 Werkvoorbereiding per bewerking ......................................................................... 114 Kostprijsvergelijking.................................................................................................. 115 Samenvatting...................................................................................................... 116 Spreiding directe kosten ..................................................................................... 116 V.

Besluit ....................................................................................................................... 117 Materialen .......................................................................................................... 117 Condensatie........................................................................................................ 117 Kostprijsvergelijking .......................................................................................... 117 Conclusie! .......................................................................................................... 117

1.

Bijlagen ..................................................................................................................... 118 Dampopen folie: Polytex 400 .................................................................................... 119 Dampopen folie: Tyvek Roofliner 2480 .................................................................... 120 Dampopen folie: Delta Vent ...................................................................................... 121 Dampopen folie: Permo Forte ................................................................................... 122 Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 125 VG....................................................... 123 Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 210 AG....................................................... 124 Gebitumineerd onderdak: Pol’X ................................................................................ 125 Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - top.................................................................... 126 Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - b....................................................................... 126 Onderdakplaat: GUTEX Ultratherm .......................................................................... 127 ATG – certificaat: Delta Maxx .................................................................................. 128 ATG – certificaat: Biplex + ....................................................................................... 133 Infofiche 5, WTCB .................................................................................................... 137 Infofiche 11, WTCB................................................................................................... 140 Infofiche 12, WTCB................................................................................................... 143 Vocht - en warmtehuishouding in gebouwen .............................................................. 154

2.

Literatuurlijst ............................................................................................................ 157 Raadplegen van boeken, cursussen en tijdschriften..................................................... 157 Raadplegen van websites............................................................................................ 158 Raadplegen van andere bronnen ................................................................................. 158

KHBO 2006

9 / 158

5. Illustraties

1)

Folie op basis van PP ............................................................................................................................ 14

2)

Folie met toplaag in PU ......................................................................................................................... 14

3)

Regen en damp inwerkend op de dakconstructie ..................................................................................... 18

4)

Waterdichtheid....................................................................................................................................... 19

5)

Aantonen dampdoorlatendheid............................................................................................................... 20

6)

Fabriekscontrole folies........................................................................................................................... 22

7)

Overlapping bij vaste platen................................................................................................................... 23

8)

Waterafvoer bij openingen ..................................................................................................................... 24

9)

Kanaalvormige structuur........................................................................................................................ 25

10)

Soepele folie; detail dakvlakvenster ................................................................................................... 26

11)

Richtlijn dakhelling bij leien .............................................................................................................. 27

12)

Richtlijn dakhelling bij metalen dak en dakpannen............................................................................. 28

13)

Microperforaties ............................................................................................................................... 29

14)

Wapeningsraster ............................................................................................................................... 30

15)

Indeling onderdaken.......................................................................................................................... 31

16)

Houtvezelplaten, dakstructuur zonder beschot.................................................................................... 35

17)

Houtvezelplaten, dakstructuur met beschot......................................................................................... 35

18)

Inlage en bestrijken met bitumen........................................................................................................ 40

19)

Overzicht Sd - waarde ........................................................................................................................ 45

20)

Overzicht oppervlaktemassa .............................................................................................................. 46

21)

Woonvocht ........................................................................................................................................ 47

22)

Stap 1, Gläser.................................................................................................................................... 50

23)

Stap 2, Gläser.................................................................................................................................... 50

24)

Stap 3, Gläser.................................................................................................................................... 50

25)

Het correcte dampdrukverloop in een constructie............................................................................... 51

26)

Plaatsen dakbeschot .......................................................................................................................... 53

27)

Samenvatting condensatie.................................................................................................................. 71

28)

Tabel met materiaalprijzen ................................................................................................................ 73

29)

Overzicht Innocalc ............................................................................................................................ 74

30)

Algemene plannen, zolderplan ........................................................................................................... 75

31)

Algemene plannen, voorgevel ............................................................................................................ 76

32)

Algemene plannen, achtergevel.......................................................................................................... 76

33)

Algemene plannen, linker zijgevel ...................................................................................................... 77

34)

Algemene plannen, doorsnede............................................................................................................ 77

35)

Inputzone, ingave meetstaatpost......................................................................................................... 78

36)

Onderdak in vezelcement, ingave gegevens ........................................................................................ 81

KHBO 2006

10 / 158

37)

Onderdak in vezelcement, inschrijvingsblad....................................................................................... 82

38)

Onderdak in vezelcement, raming ...................................................................................................... 83

39)

Onderdakscherm, ingave gegevens .................................................................................................... 84

40)

Onderdakscherm, inschrijvingsblad ................................................................................................... 85

41)

Onderdakscherm, raming .................................................................................................................. 86

42)

Gemiddeld uurloon............................................................................................................................ 87

43)

Hoofding materiaallijst...................................................................................................................... 88

44)

Basisbibliotheek, Materiaallijst.......................................................................................................... 89

45)

Voorbeeld, directe kosten van een bewerking ..................................................................................... 91

46)

Basisbibliotheek, Bewerkingslijst ....................................................................................................... 92

47)

Basisbibliotheek, steekkaarten ........................................................................................................... 94

48)

Basisbibliotheek, lijst met steekkaarten .............................................................................................. 95

49)

Gekoppelde bestanden met kostprijsberekening.................................................................................. 96

50)

Indirecte kosten ................................................................................................................................. 97

51)

Onderdak in vezelcement, kostprijsberekening ................................................................................. 101

52)

Onderdak in vezelcement, overzicht offerte ...................................................................................... 102

53)

Onderdak in vezelcement, offerte ..................................................................................................... 103

54)

Onderdak in vezelcement, werkvoorbereiding .................................................................................. 104

55)

Onderdakvlies, kostprijsberekening.................................................................................................. 106

56)

Onderdakvlies, overzicht offerte....................................................................................................... 107

57)

Onderdakvlies, offerte ..................................................................................................................... 108

58)

Onderdakvlies, werkvoorbereiding................................................................................................... 109

59)

Capillair onderdakvlies, kostprijsberekening.................................................................................... 111

60)

Capillair onderdakvlies, overzicht offerte......................................................................................... 112

61)

Capillair onderdakvlies, offerte........................................................................................................ 113

62)

Capillair onderdakvlies, werkvoorbereiding..................................................................................... 114

KHBO 2006

11 / 158

6. Afkortingen Z................................................... dampdiffusieweerstand, meter / seconde µ ................................................... dampdiffusieweerstandsgetal Sd – waarde................................... diffusieweerstand, meter G– waarde .................................. diffusieweerstand, meter d ................................................... dikte, meter EPDM .......................................... ethyleen propyleen dieen monomeer EPS .............................................. geëxpandeerd polystyreen KU Leuven ................................... Katholieke Universiteit Leuven Pa ................................................. Pascal, Newton / meter² PES .............................................. polyester PE................................................. polyethyleen PP................................................. polypropyleen PU / PUR...................................... polyurethaan PVC.............................................. polyvinylchloride uv - straling................................... ultra violet straling WTCB .......................................... Wetenschappelijk Technisch Centrum Bouwnijverheid

KHBO 2006

12 / 158

I.

Hoofdstuk 1 inleiding 1. Onderwerp

Het onderdak is het scherm dat geplaatst wordt onder de dakbedekking en op de spanten of het dakbeschot. Het zorgt voor de waterdichtheid en vergroot de luchtdichtheid. Het onderdak wordt geplaatst om doorslagwater en stofsneeuw op te vangen.

Technologische studie

Het doel van de technologische studie is het opstellen van een onderverdeling van de verschillende materialen die zich op de markt bevinden. We zullen de materialen onderverdelen in enkele categorieën. In deze categorieën maken we een onderscheid naar verschillende klassen. We zullen steekkaarten opstellen die de voornaamste kenmerken aangeven van de opgestelde klassen.

Controle condensatie

Bij een afgesloten ruimte ontstaat er een dampdrukverschil die aanleiding geeft tot damptransport. Als de damp in contact komt met een koude laag treed er condensatie op. Voor enkele dwarsdoorsneden zullen we de controle uitvoeren met behulp van de methode van Gläser.

Financiële vergelijking

Na het technisch aspect en de controle op condensatie zullen we in het kort het financieel aspect aanhalen. Het is niet aan te bevelen om de verschillende producten naar hun prijs per vierkante meter te beoordelen. We moeten alles in de juiste context plaatsen. Verschillende producten hebben namelijk een verschillende methode van verwerken. Om de kostprijsvergelijkingen te kunnen beoordelen, zullen we de kostprijs bepalen voor een volledige dakconstructie.

KHBO 2006

13 / 158

2. Dampdiffusie - waterdichtheid

Bij de productie van een onderdakfolie wil men twee ogenschijnlijk onverenigbare eigenschappen combineren. De folie moet waterdicht zijn maar tevens dampopen, dampdoorlatend. Dat dit in de praktijk mogelijk is, is als volgt aan te tonen. Een watermolecule heeft een diameter van ongeveer 0.15 à 0.3 nanometer. Stel dat we poriën voorzien van 0.3 micrometer dan kunnen er 1000 à 2000 watermoleculen tegelijkertijd door de porie. Dit “gaatje” of porie laat geen water door in vloeibare toestand. Het houdt het water tegen doordat de oppervlaktespanning (cohesie) belet dat de watermoleculen zich splitsen.

Polypropyleen folies Polypropyleen - films bezitten een hoge diffusieweerstand. Door de toevoeging van additieven of het uitrekken van de film bekomt men een folie met poreuze structuur. Kleine poriën staan in verbinding met elkaar en vormen “kanaaltjes”.

)ROLHRSEDVLVYDQ33

Polyurethaan folies Onder de polyurethaan - folies worden verstaan de folies die opgebouwd zijn met een toplaag uit PU. De waterdampdoorlatendheid wordt niet bekomen door poriën of een open structuur. Het werkingsprincipe is totaal verschillend van een folie uit PP. De waterdamp wordt geabsorbeerd, glijdt vervolgens doorheen de interne moleculaire structuur om daarna aan de oppervlakte te worden vrijgegeven. Omdat dit fenomeen zou plaatsvinden is er een dampdrukverschil noodzakelijk tussen beide zijden.

KHBO 2006

)ROLHPHWWRSODDJLQ38

14 / 158

3. Luchtdichtheid WTCB contact Nr. 8 – 2de jaargang – 4de trimester 2005 Het belang van het verzekeren van de luchtdichtheid bij het ontwerp en de uitvoering van hellende daken blijkt duidelijk uit het onderzoek 'Vocht in gebouwen', dat onlangs uitgevoerd werd door het WTCB, in samenwerking met de K.U.Leuven, de Universiteit Gent en de WenK, evenals uit de interventiestatistieken van de afdeling Technisch Advies van het WTCB. Aangezien zolders steeds vaker als woonruimten ingericht worden en door de nieuwe gewestelijke reglementeringen op het vlak van de energieprestaties van gebouwen, neemt de nood aan informatie hieromtrent almaar toe. 1. Belang van de luchtdichtheid De luchtdichtheid van gebouwen is in meer dan een opzicht essentieel:

ze draagt bij tot de beperking van het energieverbruik en tot de verzekering van het gebruikscomfort (geen tocht). In deze context maakt ze een belangrijk deel uit van de parameters die in aanmerking genomen worden in de reglementeringen op het vlak van de energieprestaties die weldra van kracht zullen worden in de verschillende gewesten van ons land (zie kader)

ze waarborgt een goede kwaliteit van de binnenlucht, omdat ze vermijdt dat de goede werking en het beheerssysteem van de ventilatie zouden verstoord worden door ongecontroleerde luchtlekken. In de Belgische norm NBN D 50-001 'Ventilatievoorzieningen in woongebouwen' worden daarom maximale lekdebieten bij een drukverschil van 50 Pa tussen de binnen- en de buitenomgeving aanbevolen. Indien het gebouw geventileerd wordt met een mechanisch systeem met dubbele flux, moet dit debiet (in verhouding tot het binnenvolume van het gebouw) idealiter beperkt blijven tot 3 m³/h.m³, of zelfs tot 1 m³/h.m³ wanneer het systeem uitgerust is met warmteterugwinning

tenslotte draagt ze rechtstreeks bij tot het verkrijgen van een goede akoestische isolatie ten opzichte van luchtgeluid

We willen erop wijzen dat de binnenlucht die door de dakopbouw naar buiten stroomt als gevolg van drukverschillen (door de wind en temperatuurverschillen) in contact kan komen met elementen waarvan de temperatuur lager is dan zijn dauwpunt (onderdak, dakbedekking, …). Dit kan leiden tot inwendige condensatie en eventuele vocht -, schimmel - en/of corrosieproblemen. Condensatie tengevolge van convectie (door luchtcirculatie) treedt bijna ogenblikkelijk op in de dakopbouw en kan aanleiding geven tot een veel grotere hoeveelheid condensaat dan wanneer het damptransport gebeurt door diffusie (doorheen dampdoorlatende materialen). Om schade als gevolg van inwendige condensatie door dampdiffusie te voorkomen, dient men een dampscherm te voorzien aan de warme zijde van de isolatie (binnenkant). Als men daarentegen het risico op condensatie door de convectie van binnenlucht wil beperken, wordt de luchtdichtheid van de dakopbouw doorslaggevend. Omwille van de praktische

KHBO 2006

15 / 158

uitvoeringsmoeilijkheden, voorziet men de luchtdichte barrière doorgaans aan de binnenkant (vooral wanneer de isolatie zich tussen de kepers bevindt), in het bijzonder omdat de lucht en dampdichtheid dikwijls door hetzelfde scherm verzekerd worden. In het algemeen is ook de aard van het onderdak een belangrijke factor voor het risico op inwendige condensatie (zie Infofiche nr. 12).

Het goede ontwerp en de zorgvuldige uitvoering van de luchtdichte barrière zijn onontbeerlijk om het energieverbruik te beperken en om het gebruikscomfort te waarborgen. Afhankelijk van de samenstelling van de dakopbouw, kan de luchtdichtheid ook noodzakelijk zijn om het risico op inwendige condensatie door convectie te vermijden.

2. Mogelijke ontwerp - en uitvoeringsprincipes voor het luchtscherm Het is niet eenvoudig om de perfecte luchtdichtheid van skeletconstructies (zoals de meeste hellende daken) te waarborgen:

de gebruikte materialen zijn vaak gekarakteriseerd door een zekere luchtdoorlatendheid. Bovendien kunnen de plaatsingstechniek (bvb. nieten, verlijmen van de dakbanen) en de uitvoeringsmoeilijkheden (bvb. geen ononderbroken ondergrond) de kwaliteit van de luchtdichtheid na de plaatsing erg in het gedrang brengen. Uit bepaalde naslagwerken en uit metingen, die uitgevoerd werden op de bouwplaats, blijkt dat de luchtdoorlatendheid in bepaalde gevallen tot 50.000 keer hoger is dan deze van het niet-geplaatste materiaal

in tegenstelling tot platte daken, waar de waterdichte membranen eveneens dienst doen als luchtscherm (bvb. bitumen, PVC, EPDM), vertoont de dakbedekking van hellende daken doorgaans een redelijk grote luchtdoorlatendheid. Dit geldt vooral voor daken met pannen, omdat ze veel voegen bevatten. De dakvoet en de dakranden blijken vaak ook niet luchtdicht te zijn

de bijdrage van de isolatielaag tot de algemene luchtdichtheid is erg afhankelijk van de aard van het isolatiemateriaal en zijn positie in de dakopbouw. Wanneer de isolatie zich tussen de kepers bevindt, zal het grote aantal aansluitingen (bvb. isolatie/keper) nadelig zijn, en dan vooral indien de isolatie luchtdoorlatend en niet bekleed is (bvb. minerale wol zonder luchtdichte oppervlaktelaag). Bij gebrek aan een ononderbroken ondergrond is de plaatsing van de luchtdichte (en dampdichte) barrière vaak erg moeilijk (bvb. uitvoering van dichte aansluitingen aan de gordingen, de gevel of de puntgevel). De intrinsieke luchtdichtheid van de isolatie zal beter zijn mits deze ononderbroken op de kepers of rechtstreeks op de gordingen (sandwichplaten) geplaatst wordt. Door de bijzondere behandeling van de voegen (bvb. injectie) kan de luchtdichtheid nog verbeteren, waardoor het mogelijk wordt de vereiste prestaties te bereiken indien de isolatie zelf luchtdicht is (bvb. kunststofschuim, cellenglas, minerale wol met oppervlaktelaag, …). Zoniet, en in de wetenschap dat het afdichten van de voegen in de praktijk erg delicaat kan zijn, is het dikwijls makkelijker de luchtdichtheid te waarborgen met behulp van bijkomende middelen (bvb. membraan op een ononderbroken ondergrond, …)

KHBO 2006

16 / 158

de doorboringen van de luchtdichte barrière (bvb. schoorstenen, kabels, leidingen, …) vormen zwakke plekken die doorgaans moeilijk te behandelen zijn. Hoewel men ernaar moet streven het aantal doorboringen tot een minimum te beperken (bvb. door de kabels onder de luchtdichte barrière te laten lopen), zijn ze in sommige gevallen onvermijdelijk (schoorstenen of ventilatiekokers, ...)

In de praktijk zal het verkrijgen van een goede luchtdichtheid bij een lichte constructie dus steeds afhankelijk zijn van de kwaliteit van de uitvoering van de voegen en de aansluitingen, evenals van de afwezigheid van doorboringen en beschadigingen van het scherm. Het ontwerp van het gebouw is in dit kader doorslaggevend, aangezien het bij bepaalde constructies haast onmogelijk is luchtlekken te vermijden. Door het hanteren van het algemene principe, waarbij gesteld wordt dat de vermindering van het aantal aansluitingen rechtstreeks leidt tot een beperking van het risico op luchtlekken, kan men de keuze van het toe te passen constructiesysteem reeds in zekere mate oriënteren. De plaatsing van een luchtdichte barrière en een dampscherm op een ononderbroken ondergrond biedt in deze context de beste waarborg voor een bevredigend resultaat, en dan vooral wanneer het te behalen prestatieniveau hoog is. In voorkomend geval dient men voldoende aandacht te schenken aan de zorgvuldige uitvoering van bepaalde onvermijdelijke details en aansluitingen, zoals de voet van het dakschild. F. Dobbels, ir.-arch., technologisch adviseur TD 'Duurzame uitvoeringstechnieken voor daken en lichte buitenwanden' (www.wtcb.be/go/td-daken/) gesubsidieerd door het IWT In samenwerking met O. Vandooren, ing., afdeling 'Communicatie', WTCB

KHBO 2006

17 / 158

4. Eisen van het onderdak

Een onderdak is onderhevig aan verscheidene belastingen. Er is een onderscheid tussen tijdelijke en permanente belastingen. Bij de plaatsing heeft men tijdelijke belastingen waaraan het onderdak moet kunnen weerstaan. Daarna heeft men de belastingen waaraan gedurende de volledige levensduur voldaan moet zijn.

Belastingen tijdens de bouwfase

regen, sneeuw, hagel windbelasting: op de buitenkant en overdruk binnen zon: uv - straling persoonsbelasting tijdelijk steunen pannen mechanische belasting: Belastingen na de bouwfase

stofsneeuw windbelasting druk van binnen: aangebrachte isolatie occasionele persoonsbelasting: herstellingen, veranderingen

KHBO 2006

5HJHQHQGDPSLQZHUNHQGRSGHGDNFRQVWUXFWLH

18 / 158

Waterdichtheid

:DWHUGLFKWKHLG

De waterdichtheid van het onderdak is van essentieel belang. We onderscheiden in het gebruik twee fazen. Eerst en vooral de bouwfase waar de folie of plaat rechtstreeks wordt blootgesteld aan de weersomstandigheden. Na het plaatsen van de dakbedekking komt de tweede fase namelijk de normale gebruiksfase. De belasting zijn dan meestal indirect van aard. Bij het normale gebruik wordt het onderdak slechts matig belast met regen en stofsneeuw. Het type pannen dat gebruikt wordt is hier een belangrijke factor alsook de dakhelling. De waterdichtheid kan beproefd worden met een statische test. Hierbij wordt het onderdak onderworpen aan een waterkolom waarvan de hoogte niet varieert in de tijd. Men meet de hoeveelheid water die door het scherm gaat. Hierbij kan een scherm op laboschaal perfect waterdicht zijn doch in de praktijk waterdoorlatend. De waterbelasting op een onderdak is geen statische belasting. Ze is van een totaal andere aard. Er zijn meerdere factoren die hiermede bepalend zijn. Zoals onder meer: winddruk, regendruppels in plaats van waterkolom, hagelbuien enz. Hierbij spreken we van de dynamische waterdruk.

Dampremming Om inwendige condensatie te voorkomen, dienen waterkerende folies dampdoorlatend te zijn. Dampdoorlatende folie kan in combinatie met een dampremmende folie gebruikt worden. In de praktijk wordt de dampremmende folie op vele plaatsen doorbroken, bijvoorbeeld bij ramen, dakdoorvoeren en elektriciteitsaansluitingen. Hierdoor ontstaan luchtlekken en zal er, ondanks de aanwezigheid van de dampremmende folie toch vochtige lucht in de constructie kunnen binnendringen. Wanneer deze relatief warme vochtige lucht in de constructie afkoelt, vormt zich condens. Indien deze condens niet uit de constructie kan verdwijnen, ontstaat er schade door schimmelvorming en houtrot. Om vocht naar de buitenlucht te kunnen afvoeren, wordt de buitenzijde van de binnenste dak - of gevelconstructie daarom voorzien van een dampdoorlatende folie.

KHBO 2006

19 / 158

$DQWRQHQGDPSGRRUODWHQGKHLG

Om de dampdoorlatendheid aan te duiden van een materiaal, wordt dit gekenmerkt met een µ - waarde. Deze is functie van druk, temperatuur en vochtgehalte, maar wordt als constante beschouwd/verondersteld. De µ - waarde geeft aan hoeveel maal moeilijker het waterdamptransport door diffusie in het betreffende materiaal verloopt dan in een laag stilstaande lucht met dezelfde dikte, bij een zelfde totale druk en temperatuur. We baseren ons op richtwaarden. Een materiaal gebruikt in een constructie heeft een gekende dikte. We kunnen de diffusieweerstand berekenen. Z = 5.4 × 10 9 × µ × d Z 5.4 x 109 d µ

diffusieweerstand diffusieconstante van waterdamp in lucht dikte van het materiaal diffusieweerstandsgetal

m/s s-1 m

Hoe lager de diffusieweerstand hoe beter de beter de damp doorheen het materiaal getransporteerd wordt. Het omgekeerde geld eveneens, hoe hoger de diffusieweerstand hoe beter de laag geschikt is als dampremmende laag.

Bescherming Het onderdak dient als bescherming van de isolatie en helpt mee de luchtdichtheid te vergroten.

Stormvastheid Het onderdak vergroot de stormvastheid door de overdruk te verkleinen onder de dakbedekking.

KHBO 2006

20 / 158

5. Normeringen NBN EN 13859 – 1 De NBN EN 13859 – is een geregistreerde Belgische norm. Titel: Flexibele banen voor waterafdichtingen, definities en eigenschappen van onderlagen, deel 1: onderlagen voor schubvormig gelegde dakbedekkingen. De Europese norm EN 13859 – 1 werd overgenomen en heeft de status van Belgische norm. In de norm vinden we alle referenties terug waarnaar verwezen wordt. Onder meer worden de proeven in aparte normen beschreven. Hieronder vinden we enkele voorbeelden. Voor de volledige lijst verwijs ik graag naar de desbetreffende norm.

EN 13111, Détermination de la résistance à la pénétration de l’eau EN ISO 12572, Détermination des propriétés de transmission de la vapeur d’eau EN 1928, Détermination de l’étanchéité a l’eau EN 1849, Détermination de l’épaisseur et de la masse surfacique

Karakteristieken van flexibele banen In de norm staat een lijst met karakteristieke kenmerken of testen die men kan gebruiken om een folie aan te duiden wat kwaliteit betreft.

Afmetingen Brandreactie Weerstand tegen waterindringing, waterdichtheid De waterdichtheid wordt aangeduid met klassen: W1, W2 en W3 Waterdampdoorlatendheid Treksterkte Scheurweerstand (nagel) Dimensionale stabiliteit Plooibaarheid of soepelheid bij lage temperaturen Gedrag bij kunstmatige veroudering Luchtdichtheid Agressieve vloeistoffen

In de bijlagen van deze norm vinden we de proeven die moeten uitgevoerd worden bij de productie van flexibele banen. Eveneens is de frequentie vermeld van de proeven.

KHBO 2006

21 / 158

KHBO 2006

)DEULHNVFRQWUROHIROLHV

22 / 158

6. Vaste platen als onderdak Voor het onderdak hebben we twee hoofdgroepen van materialen: de vaste, stijve platen en de soepele schermen. De platen kunnen uit sterk uiteenlopende materialen bestaan. Het meest gekende plaatmateriaal als onderdak is de vezelcementplaat. Daarnaast hebben we ecologische plaatmaterialen opgebouwd uit natuurlijke vezels.

Mogelijke problemen

onvoldoende dwarse overlapping van de platen onvoldoende langse overlapping van de platen driedubbel of vierdubbele dikte van een normale plaat ter plaatse van de overlapping, kan opgelost worden door de dwarse naden te schranken en twee verschillende diktes van tengellatten te gebruiken Bij het onoordeelkundig plaatsen van de platen kunnen er vierdubbele overlappingen ontstaan. Om dit te vermijden worden de dwarse naden niet in een zelfde lijn geplaatst of slijpt men van twee platen een schuine hoek af. (zie figuur) Bij de dwarse overlapping kan men een dunnere tengellat gebruiken

2YHUODSSLQJELMYDVWHSODWHQ

Kenmerken Vaste platen hebben andere eigenschappen dan soepele of halfstijve folies of schermen. Een belangrijke eigenschap is de buigstijfheid: de plaat moet kunnen weerstaan aan de belasting die tussen de dakspanten aangrijpt. Meestal zijn dat tijdelijke belastingen die enkel plaatsvinden bij de plaatsing. Andere belangrijke kenmerken zijn de capillariteit van het materiaal vezelcement, de waterdampdoorlatendheid.

KHBO 2006

23 / 158

Boven openingen zoals een dakvlakraam zal de aannemer een afvoerstuk (nummer 2) plaatsen zoals aangegeven op de figuur. Meestal wordt dit afvoerstuk voorzien door de fabrikant van de dakvlakvensters.

KHBO 2006

:DWHUDIYRHUELMRSHQLQJHQ

24 / 158

7. Half stijve platen als onderdak Onder de half stijve platen verstaan we de platen bestaande uit kunststof die plooibaar zijn maar toch enige vorm van buigsterkte hebben. Tegenwoordig vinden we deze materialen hoofdzakelijk in geperforeerde versies.

.DQDDOYRUPLJHVWUXFWXXU

Mogelijke gevaren De geperforeerde platen die gefabriceerd worden bevatten microperforaties. Deze openingen kunnen doorheen de tijd dichtslibben of toesmelten. De platen worden namelijk blootgesteld aan hoge temperaturen in de zomer. Eveneens kunnen de openingen dichtslibben door stof, mogelijks al bij de plaatsing waarbij fijn slijpstof van de dakpannen onder de pannen blijft liggen. Bij kunststofplaten of folies die geperforeerd werden, is het niet aangetoond dat deze openingen gedurende de levensduur voldoende dampdoorlatend blijven.

KHBO 2006

25 / 158

8. Soepel scherm als onderdak

Tegenwoordig zijn zeer vele soepele onderdaken te verkrijgen. Niettegenstaande ze er meestal gelijkaardig uitzien, kunnen de eigenschappen nogal uiteen lopen. Soepele schermen hebben als voordeel dat ze gemakkelijk te plaatsen zijn. Om de onderdakmaterialen te beoordelen moeten we alle aspecten aanhalen. Aspecten

eenvoud van plaatsing duurzaamheid van de materialen kostprijs sterkte van het onderdak uitwerken van aansluitingsdetails

Mogelijke problemen

doorbuiging tussen de kepers of spanten scheuren van de folie trillen of zogenaamd “flapperen” van de folie door de wind niet winddichte, luchtdichte aansluiting tussen de verschillende stroken veroudering van het onderdakscherm waterophoping bij aansluitingen (bvb. onderaan bij de overgang van onderdak naar dakgoot omhoog drukken van het scherm door plaatsing isolatie

Dakdetails: uitwerking met soepele schermen

KHBO 2006

6RHSHOHIROLHGHWDLOGDNYODNYHQVWHU

26 / 158

9. Dakbedekking in functie dakhelling Het bepalen van de minimale dakhelling bij een bepaalde afwerking gebeurt aan de hand van onderstaande grafieken. Aan de hand van de dakbedekking kunnen we aflezen voor welke dakhelling we het materiaal kunnen gebruiken en waar het niet kan toegepast worden. Voor de afwerking met dakpannen heeft het onderdak zijn invloed op de minimale dakhelling.

KHBO 2006

5LFKWOLMQGDNKHOOLQJELMOHLHQ

27 / 158

5LFKWOLMQGDNKHOOLQJELMPHWDOHQGDNHQGDNSDQQHQ

Tabellenboek voor hout/bouwtechniek, uitgeverij Plantyn

KHBO 2006

28 / 158

II.

Hoofdstuk 2 Indeling materialen 1. Inleiding

Voor het indelen van de onderdakmaterialen maken we onderscheid op het gebied van enkele kenmerken. Vast of soepel? We splitsen de onderdaken in plaatmaterialen en de onderdakschermen. Bij de plaatmaterialen hebben we deze opgebouwd uit vezels alsook deze uit kunststof. Een verdere onderverdeling kunnen we doen aan de hand van de materie waaruit de plaat bestaat. Zoals reeds vermeld hebben we onderdaken in minerale vezels en een samenstelling van kunststof. Naast de meest gekende producten hebben we materialen die hun opgang maken in de sector. Deze materialen zijn beter gekend en reeds in toepassing in het buitenland. Ze bestaan bijvoorbeeld uit houtvezels. Dampopen, dampdoorlatend of dampdicht? We kunnen in bepaalde groepen een verschil maken naargelang de diffusieweerstand, die overeenkomst met een equivalente dikte aan lucht. De zogenaamde Sd of µd – waarde uitgedrukt in meter. We hebben drie groepen.

dampopen dampdoorlatend dampdicht

0.2 m < 3m <

Sd Sd Sd

0.2 m 3m

Geperforeerd? Bij de kunststoffolies hebben we geperforeerde en niet geperforeerde folies. Bij de geperforeerde folies worden microperforaties voorzien.

0LFURSHUIRUDWLHV

Versterkt? Sommige folies worden gewapend of versterkt met een raster ( draden ) van een sterker of gelijk materiaal.

KHBO 2006

29 / 158

:DSHQLQJVUDVWHU

Kritische noot! Naar mijn mening is er geen eenduidigheid over de dampdoorlatendheid. De fabrikanten nemen de voor hun gunstige waarden op voor de diffusieweerstand. De dikte van de onderdakmaterialen wordt veelal niet vermeld. Het diffusiegetal varieert sterk van producent tot producent. Afhankelijk van de geldende normeringen per land worden verschillende proeven uitgevoerd. Voor een eenduidige aanduiding van de dampdoorlatendheid kan men de diffusieweerstand gebruiken. Deze moet dan wel volgens een aangeduide norm worden bepaald in een erkend proefstation. Beter ware misschien dat de producent de diffusieweerstand laat bepalen volgens de proeven en normeringen per land waar het product verkocht zal worden. Zodoende de materialen te kunnen vergelijken met waarden die onder dezelfde proefomstandigheden gebeurden.

KHBO 2006

30 / 158

2. Groeperen onderdakmaterialen

We verdelen de materialen in hoofdgroepen die we onderverdelen in kleinere groepen. Deze kleinere groepen kunnen we dan nog splitsen volgens hygrothermische eigenschappen. O n d e rd a k m a te riale n

P la atm a te ria len

K la s s iek e m ate riale n

H alfstijve p la atm a te ria len V a s te p laa tm a teria le n A n d ere m ateria le n S o e p e le folies

N ie t g ep e rfo ree rd

d am p o p e n d am p d oo rlaten d d am p d ic h t G e p e rfo re erd

d am p o p e n d am p d oo rlaten d S o e p e le vliez e n

m e t top laa g z on d e r to p la ag

KHBO 2006

,QGHOLQJRQGHUGDNHQ

31 / 158

3. Indelen onderdakmaterialen

2NCC CCVVOCVGTKCNGP Klassieke materialen Ö vezelcementplaten Ö geperforeerde half stijve kunststofplaten Andere materialen Ö platen uit natuurlijke vezels (bijvoorbeeld houtvezels)

5QGRGNG GHHQNKGU Niet geperforeerd Ö Ö Ö Ö

Membraan uit HDPE Folie uit PE en / of PP Geweven folie uit PP Gebitumineerd onderdak

dampopen dampopen dampdoorlatend / dampdicht dampdicht

Geperforeerd Ö Transparante folie uit LDPE dampdoorlatend Ö Transparante folie uit LDPE, aluminium bekleding dampdoorlatend

5QGRGNG GXXNKG\GP Zonder toplaag Ö Vlies uit polypropyleen Met toplaag Ö Vlies uit polyester

KHBO 2006

32 / 158

Plaatmaterialen Vezelcementplaten Omschrijving: platen bekomen door persing van een homogeen mengsel van portlandcement en versterkt met natuurlijke en synthetische vezels. De platen kunnen enkel of dubbel geperst worden. Hierdoor bekomt men een andere massadichtheid en capillariteit. Producten: Novex (SVK), Menuiserite (Eternit) P roduct:

Novex Dubbel Geperst

Materiaal Lengte B reedte Dikte Mas s a Mas s a totaal B uigtreks terkte

PP 2.5 1.2 3

meter meter milimeter

Gebruik op dis continue ondergronden (s panten)

5900 17.7

gram / m² kilogram

langs richting 27 N / mm² dwars richting nieuw 16 N / mm² nieuw

Capillariteit maximaal

Waterdichtheid volgens fabrikant Waterdampdoorlatendheid µ µd

18 0.054 m

26 %

B randreactie NB N S 21-203

A1

Voordelen: + grote buigsterkte + beloopbaarheid, steunen op de onderdakplaat tijdens de uitvoering + capillariteit Nadelen: - grote oppervlaktemassa (verwerking) - dikte van de overlappingen - veroudering, brosheid

KHBO 2006

33 / 158

Geperforeerde half stijve kunststofplaten Omschrijving: halfstijve micro – geperforeerde dubbelwandige plaat vervaardigt uit copolymeer van polypropyleen en polyethyleen. De kunststofplaat wordt bekomen door extrusie. De plaat is dubbelwandig en is kanaalvormig uitgevoerd (gelijkaardig met golfkarton). Producten: Biplex + P roduct:

B iplex +

Materiaal Lengte B reedte Dikte Mas s a Mas s a totaal

P P en P E 2.5 meter 1.2 meter 2.5 milimeter 450 1.35

gram / m² kilogram

T rekweers tandDIN 53455 langs richting nieuw 4 N / mm² 56 dagen 60°C 3 N / mm² 7 dagen water 60°C 3 N / mm² dwars richting nieuw 2 N / mm² 56 dagen 60°C 1.6 N / mm² 7 dagen water 60°C 1.6 N / mm² T rekweers tand E N 12311 langs richting dwars richting


Waterdichtheid 100 mm waterkolom

OK na 24 uur

Waterdampdoorlatendheid DIN 52615 µd 1m

519 N / 50 mm 322 N / 50 mm

B reukrek DIN 53455

langs richting 496 % 405 % 384 % dwars richting nieuw 21 % 56 dagen 60°C 17 % 7 dagen water 60°C 10 % nieuw 56 dagen 60°C 7 dagen water 60°C

B reukrek E N 12311 langs richting dwars richting

500 % 22 %

Voordelen: + buigzame plaat voor renovatie + zeer stijf ten opzichte van het lage gewicht Nadelen: - dichtgaan van de micro – perforaties in de tijd - diffusieweerstand Zie bijlage: ATG Biplex +

KHBO 2006

34 / 158

Platen uit natuurlijke vezels Op voorgaande pagina’s bespraken we onderdakplaten in vezelcement en kunststof. Naast deze gekende types van platen bestaan er ook vaste platen uit houtvezels. Een van de kenmerken is het thermisch isolerend karakter van deze platen. De poreuze structuur komt de dampdiffusie ten goede. Voordelen: + isolerend vermogen + dampopen, “ademend” + absorptie van het geluid + ecologisch karakter Nadelen: - vergroten van de dakdikte - minimale dakhelling 20°, bij plaatsing zonder onderdakscherm

+RXWYH]HOSODWHQGDNVWUXFWXXU]RQGHUEHVFKRW

+RXWYH]HOSODWHQGDNVWUXFWXXUPHWEHVFKRW

De houtvezelplaten kunnen we plaatsen zonder dakbeschot, rechtstreeks op de kepers of spanten. Zie bovenstaande figuur. Om dampinfiltratie te voorkomen wordt een dampscherm geplaatst. Bij een dakconstructie met beschot wordt de onderdakplaat geplaatst boven op de isolatielaag. Hiervoor dient men een best een weinig samendrukbare isolatie te voorzien.

Zie bijlagen: GUTEX, Multiplex – top, Multiplex – b en Ultratherm KHBO 2006

35 / 158

Plaat uit houtvezels zonder toevoeging van bitumen Omschrijving: plaat opgebouwd uit houtvezels waarbij geen gebruik gemaakt wordt van bitumen. Producten: Multiplex – top (Gutex) P roduct:

Gutex Multiplex - top

Materiaal Lengte B reedte Dikte

Houtvez els 2.5 meter 0.75 meter 18/22/36 milimeter

P laatdikte B uigs tijfheid Warmteweers tand Mas s a Mas s a plaat µd



18

Gebruik op dis continue ondergronden (op de s panten)

mm 1.5 N / mm² 0.36 m²K / W 4.7 kg / m² 8.8 kg 0.09 m

Warmtegeleidings coëfficient S Waterdampdoorlatendheid µ

0.046 W/m.K

5

22 mm 1.5 N / mm² 0.44 m²K / W 5.7 kg / m² 10.7 kg 0.11 m

36 mm 1.5 N / mm² 0.72 m²K / W 9.4 kg / m² 17.6 kg 0.18 m

Bij de platen samengesteld uit natuurlijke houtvezels vinden we enkele varianten terug. Bij het aanmaken van de plaat kan bitumen toegevoegd worden ter verbetering van de waterbestendigheid.

KHBO 2006

36 / 158

Soepele folies Niet geperforeerd Dampopen membraan uit HDPE

dampopen

Omschrijving: folie bestaande uit één laag high density polyethyleen. Producten: Tyvek (Meuwissen) P roduct:

T yvek R oofliner 2460


HDPE 100 meter 1.5 of 2.8 meter 0.16 milimeter

Mas s a Mas s a totaal T reks terkte

max

60 16.8

gram / m² kilogram

langs richting 143 N / 50 mm 116 N / 50 mm dwars richting nieuw 150 N / 50 mm verouderd 124 N / 50 mm

nieuw verouderd

Nagels cheurweers tand langs richting dwars richting

Gebruik op continue ondergronden (dakbes chot)

Waterdichtheid NE N E N 1928

W1

Waterdampdoorlatendheid µ µd

125 0.02 m

70 N 65 N

UV - bloots telling open bouwfas e

4 maand

T emperatuurs bloots telling -73 tot 100 °C B randreactie DIN 4102

B2

Voordelen: + dampopen + dakhellingen tot 15° indien de horizontale naden worden afgeplakt Nadelen: - bij voorkeur te gebruiken bij dakbeschot Zie bijlagen: Tyvek Roofliner 2480

KHBO 2006

37 / 158

Folie uit polyethyleen en / of polypropyleen

dampopen

Omschrijving: enkelvoudige of samengestelde folie uit polyethyleen als basismateriaal en polypropyleen als eventueel versterkingslaag Producten: Polytex 400 (Meuwissen), Delta Foxx (Dörken) P roduct:

Delta F oxx


PE T 50 1.5 0.2


270 20.25

gram / m² kilogram

Mas s a Mas s a totaal S cheurweers tand nieuw

300 N / 50 mm

B randreactie DIN 4102

B2


beperkt

Gebruik op continue ondergronden (dakbes chot)

Waterdichtheid DIN E N 1928

OK

Waterdampdoorlatendheid µ µd

100 0.02 m

T emperatuurs bloots telling -40 tot 80 °C

Voordelen: + goede luchtdichtheid door verkleven van overlappingen + goede dampdoorlatendheid Nadelen: - beperkte uv – bestendigheid van bepaalde folies - geen capillaire laag als buffer Zie bijlagen: Polytex 400 (Meuwissen)

KHBO 2006

38 / 158

Geweven folie uit polypropyleen

dampdoorlatend / dampdicht

Omschrijving: Meerlagig opgebouwde folie met een bewapening van polypropyleen, een vochtabsorberend weefsel en dampdoorlatende bekleding aan de buitenzijden. Producten: Delta Fol PVE (Dörken) P roduct:

Delta F ol P VE

Materiaal Lengte B reedte Dikte Mas s a Mas s a totaal T reks terkte

max

PP 50 1.5 0.2


165 12.375

gram / m² kilogram

langs richting 400 N / 50 mm dwars richting nieuw 400 N / 50 mm

Gebruik op continue en dis continue ondergronden (s panten en dakbes chot)

Waterdichtheid

nieuw

DIN 456

DIN 4102

Waterdampdoorlatendheid µ µd waterdamptrans port

B randreactie B1

OK

15000 3m 40 gram / m² per dag


Voordelen: + vochtabsorberend weefsel Nadelen: - weinig dampdoorlatend

KHBO 2006

39 / 158

Gebitumineerd onderdak

Dampdicht

Omschrijving: inlage of vlies uit polyester of polypropyleen bestreken aan beide zijden met bitumen. Eventueel wordt de folie aan één of beide zijden bedekt met zand of talk.

,QODJHHQEHVWULMNHQPHWELWXPHQ

Producten: Fel’X (siplast), Star’X (asphaltco), Pol’X (atab) P roduct:

S tar'X


P E S en bitumen 30 of 60 meter 1 meter 0.7 milimeter

Mas s a Mas s a totaal T rekweers tand

500 15 of 30

gram / m² kilogram

langs richting 330 N / 50 mm dwars richting nieuw 280 N / 50 mm nieuw

B reukrek


langs richting 40 % dwars richting nieuw 50 % nieuw

Waterdichtheid geen waterinfiltratie bij direct contact Waterdampdoorlatendheid DIN 53122 µd 38.8 m µ 58595 waterdamptrans port 1.14 gram / m² per dag

Nagels cheurweers tand langs richting nieuw 150 N dwars richting nieuw 140 N

Voordelen: + waterdicht + sterk + aanduiding op de folie van de overlappinglengte Nadelen: - dampdicht - voorgeschreven luchtspouw onder de folie (fabrikant), luchtdichtheid van de onderdakfolie wordt tenietgedaan Zie bijlagen: Pol’X onderdakfolie KHBO 2006

40 / 158

Geperforeerd Transparante folie uit LDPE

dampdoorlatend

Omschrijving: Geperforeerde transparante folie, uv – gestabiliseerd, bestaande uit low density polyethyleen. De folie is versterkt met een weefsel van polypropeen of polyethyleen. Producten: Miofol 125 G/VG (Meuwissen), Delta fol SPF /LD(Dörken) P roduct:

Miofol 125 G


HDPE 50 meter 1.5 / 2 / 2.6 meter 0.15 milimeter

Mas s a Mas s a totaal T reks terkte

125 16.25

max


gram / m² kilogram


nieuw verouderd

Waterdichtheid NE N E N 13111 Waterdampdoorlatendheid µ µd waterdamptrans port

S cheurs terkte langs richting dwars richting Rek bij breuk

W2

3300 0.8 m 70 gram / m² per dag

135 N 135 N

langs richting 15 % 9% dwars richting nieuw 15 % verouderd 6% nieuw verouderd


6 maand


Voordelen: + uv – bestendigheid 6 maanden Nadelen: - enkel dakconstructies zonder beschot - geen capillaire laag - veroudering: mogelijks dichtgaan van de poriën Zie bijlagen: Miofol 125 VG

KHBO 2006

41 / 158

Folie uit LDPE met aluminium bekleding

dampdoorlatend

Omschrijving: Geperforeerde transparante folie, uv – gestabiliseerd, bestaande uit low density polyethyleen. De folie is versterkt met een weefsel van polypropyleen. Aan één of beide zijden is de folie bekleed met geperforeerde aluminium folie. Producten: Miofol 150 AG, 170 AG, 210 AG P roduct:

Miofol 150 AG

Materiaal Lengte B reedte Dikte Mas s a Mas s a totaal T reks terkte

max

HDPE 50 2.6 0.15


150 19.5

gram / m² kilogram


nieuw verouderd


Waterdichtheid NE N E N 13111 Waterdampdoorlatendheid µ µd waterdamptrans port

S cheurs terkte langs richting dwars richting Rek bij breuk

W2

3300 0.8 m 70 gram / m² per dag

150 N 150 N

langs richting 15 % 9% dwars richting nieuw 15 % verouderd 6% nieuw verouderd


6 maand


Voordelen: + uv – bestendigheid 6 maanden + extra warmte-isolatie Nadelen: - verwerking van rol met lengte 2.6 meter - geen capillaire laag - veroudering: mogelijks dichtgaan van de poriën Zie bijlagen: Miofol 210 AG

KHBO 2006

42 / 158

Soepele vliezen Vlies uit polypropyleen

zonder toplaag

Omschrijving: Vlies opgebouwd uit polypropyleen, meerlagig gedesoriënteerde draden Producten: Delta Vent (Dörken), Monarperm (Monarflex/Icopal) P roduct:

Monarperm 700

Materiaal Lengte B reedte Dikte Mas s a Mas s a totaal T rekweers tand

PP 50 1.5 0.6


140 10.5

gram / m² kilogram

langs richting 265 N / 50 mm dwars richting nieuw 170 N / 50 mm nieuw

B reukrek

langs richting nieuw 33 % dwars richting nieuw 38 %


Waterdichtheid E N 13859-1 Waterdampdoorlatendheid µd waterdamptrans port

W1

0.018 m 1196 gram / m² per dag

Nagels cheurweers tand langs richting nieuw 120 N dwars richting nieuw 140 N

Voordelen: + dampopen microporeuze film + grote verwerkingsbreedte Nadelen: - vervorming bij belopen (plaatsing over de spantbenen kapconstructie) Zie bijlagen: Delta Vent

KHBO 2006

43 / 158

Vlies uit polyester

met toplaag

Omschrijving: Vlies opgebouwd uit polyester, bekleed met een toplaagje polyurethaan aan de koude zijde van het dak. Producten: Delta Maxx (Dörken) P roduct:

Delta Maxx


P E S en P UR 50 meter 1.5 meter 0.2 milimeter

Mas s a Mas s a totaal

190 14.25


gram / m² kilogram

T rekweers tand NBN E N 12311 langs richting nieuw 390 N / 50 mm dwars richting nieuw 250 N / 50 mm

Waterdichtheid NB N E N 1928

OK

Waterdampdoorlatendheid µd

0.15 m

B reukrek NB N E N 12311 langs richting nieuw 50 % dwars richting nieuw 65 % Nagels cheurweers tand langs richting nieuw 250 N dwars richting nieuw 300 N Doors cheurweers tand langs richting nieuw 130 N dwars richting nieuw 170 N B randreactie NB N E N IS O 11925-2 NB N E N 13501-1 E uroclas s E

Voordelen: + dampopen + capillaire laag Nadelen: - vervorming bij belopen (plaatsing over de spantbenen kapconstructie) - hechting polyurethaanlaag op polyestervlies Zie bijlage: ATG Delta Maxx

KHBO 2006

44 / 158

4. Overzicht kenmerken onderdakmaterialen

9CVGTFC FCO ORFQQ FQQTTNCVGPFJGKF Een belangrijke eigenschap van het onderdak is de waterdampdoorlatendheid. Om deze aan te duiden, gebruikt men de Sd - of µd – waarde. In de volgende tabel is een overzicht te vinden van deze waarden. Afhankelijk van fabrikant en product kunnen deze waarden variëren.

Waterdampdoorlatendheid 100

1

Sd-waarde

logaritmische schaal

10

0.1

0.01 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

2YHU]LFKW6GZDDUGH

0WOO OOGGTKPI IXC XCP PF FG GO OCVGTKCNGP 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11.

vezelcementplaat half stijve kunststofplaat houtvezelplaat 22 mm dik membraan uit HDPE folie uit polyethyleen en / of polypropyleen geweven meerlaagse folie uit polypropyleen gebitumineerd onderdak geperforeerde folie uit LDPE geperforeerde folie uit LDPE met aluminium bekleding vlies zonder toplaag (polypropyleen) capillair vlies met toplaag (polyester)

KHBO 2006

45 / 158

1RR RRGGTXNCMVGOCUU UUCC

Oppervlaktemassa 6000

Oppervlaktemassa

gram/m²

5000

4000

3000

2000

1000

0 1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

10

11

Uit bovenstaande tabel nemen we een detail (tussen 0 en 500 gram / m²) Oppervlaktemassa 500

Oppervlaktemassa

gram/m²

400

300

200

100

0 1

2

3

KHBO 2006

4

5

6

7

8

9

2YHU]LFKWRSSHUYODNWHPDVVD

46 / 158

III.

Hoofdstuk 3 Condensatie 1. Principe

Inleiding Vocht in het algemeen is oorzaak van vele schadegevallen. Daarom is dit hoofdstuk zeker niet van ondergeschikt belang. Er zijn heel wat vochtbronnen: aanwezige personen woonactiviteit: koken, baden, douchen, wassen enz. kamerplanten vrije wateroppervlakken drogen van bouwvocht Er zijn diverse oorzaken voor vocht in gebouwen, de voornaamste zijn: regenopname en doorslag opstijgend vocht bouwvocht oppervlaktecondensatie inwendige condensatie hygroscopiciteit toevallige oorzaken, lekken

:RRQYRFKW

Wat ons interesseert, zijn de hygrothermische oorzaken: oppervlaktecondensatie en inwendige condensatie. Wanneer vocht aanwezig is dan weet men dat het zich kan verplaatsen doorheen materialen. De drijvende kracht achter het verplaatsen van vocht zijn:

KHBO 2006

47 / 158

diffusie convectie capillariteit zwaartekracht uitwendige drukken

We beschouwen enkel diffusie. De andere vormen van transport komen niet in aanmerking bij de berekeningsmethoden. Diffusie van waterdamp ontstaat zodra in het mengsel lucht – waterdamp concentratieverschillen voorkomen tussen beide elementen. Het natuurlijke proces die op gang komt, wil de beide concentraties op gelijk niveau brengen door migratie van waterdamp. Oppervlaktecondensatie Condensatie is de waterdamp in de lucht die overgaat van gasvormige toestand naar vloeibare toestand, het condensatiewater. Op zichzelf is condensatie op glas en metaal, in het algemeen niet gevaarlijk. Het is visueel hinderlijk. Condensatie op poreuze materialen zal men in eerste instantie minder opmerken daar het water opgezogen wordt in de poriën. De vochtige ondergrond is een voedingsbodem voor aantastingen. Inwendige condensatie Bekijken we het temperatuursverloop doorheen een wand dan zien we dat de temperatuur daalt naar buiten toe in winteromstandigheden. De waterdamp migreert van binnen naar buiten daar de dampdruk binnen hoger ligt dan buiten bij woningen in normale omstandigheden. In de constructie zal het condensatiewater worden opgezogen door het materiaal met de grootste waterabsorptiecoëfficiënt.

De methode van Gläser De rekenmethode van Gläser is een grafische methode waarmee kan nagegaan worden of er in een gegeven bouwelement inwendige condensatie optreedt en waar dat gebeurt. Het is een sterk vereenvoudigde vorm van het hygrothermisch rekenmodel. In dit model worden warmte -, vocht – en luchttransport aan elkaar gekoppeld, zoals dat in werkelijkheid ook het geval is. Het hygrothermisch rekenmodel resulteert echter in een stelsel van partiele differentiaalvergelijkingen, die niet exact op te lossen zijn, zodat vereenvoudiging noodzakelijk is. Voor een nadere beschrijving van dit rekenmodel verwijs ik naar de gespecialiseerde literatuur ter zake. De Gläsermethode vertrekt namelijk van een aantal ideale omstandigheden die in de praktijk niet aanwezig zijn. Deze methode werd oorspronkelijk ontwikkeld ter voorspelling en berekening van inwendige condensatie. Maar als rekentechniek is ze zeker bruikbaar ter behandeling van andere vochtproblemen. De methode steunt op het feit dat de aanwezige dampdruk niet hoger kan zijn dan de verzadigingsdampdruk bij de gegeven temperatuur. Wanneer beiden gelijk zijn treedt er condensatie op. De methode laat toe de condensatie – drogingbalans op te stellen.

KHBO 2006

48 / 158

Hypothesen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

de vochtverplaatsing gebeurt via damptransport er is geen luchttransport de materialen zijn niet hygroscopisch warmtetransport gebeurt via geleiding de situatie is stationair de constructie is droog

Theoretische grondslag

We bepalen de dampstroomdichtheid, vervolgens kunnen we de vergelijking voor de dampdrukrechte opstellen. q’m = ( pi - pe ) / =i

Zi = µ x d x N

q’m pi pe Z µ d N

kg / ( m² s ) Pa Pa m/s onbenoemd m 5.4 x 109 s-1

dampstroomdichtheid dampdruk binnen dampdruk buiten dampdiffusieweerstand diffusieweerstandsgetal dikte diffusieconstante lucht

px = pi – Zix x q’m px Zix

dampdruk op vlak x Pa totale diffusieweerstand m/s tussen binnenomgeving en vlak x

Grafische benadering

Volgende gegevens moeten vooraf gekend zijn: • buiten, de temperatuur en dampdruk • binnen, de droge temperatuur en dampdruk • materiaal en laageigenschappen, dikte, warmtegeleidingcoëfficiënt of warmteweerstand en diffusieweerstandsgetal • warmteovergang - coëfficiënten

KHBO 2006

49 / 158

Elke laag zullen we voorstellen door haar diffusieweerstand.

6WDS*OlVHU

Aan de hand van het gekende temperatuursverloop kunnen we het verzadigingsdampdrukverloop tekenen.

6WDS*OlVHU

Als laatste verbinden we de dampdruk aan de binnenzijde met de dampdruk aan de buitenzijde. De rechte met het dampdrukverloop in de constructie wordt getekend

KHBO 2006

6WDS*OlVHU

50 / 158

Als er zich op de figuur een of meerdere snijpunten voordoen dan is er condensatie. Het betreft de snijpunten tussen het verzadigingsdampdrukverloop en de dampdrukrechte. Hetgeen bekomen wordt is onmogelijk. We kunnen de raaklijnen bepalen aan de verzadigingscurve. De hoek tussen de verschillende raaklijnen is een maat voor de condensatie die optreedt.

+HWFRUUHFWHGDPSGUXNYHUORRSLQHHQFRQVWUXFWLH

1. condensatievlak 2. maximale diffusieweerstand aan de koude zijde 3. minimale diffusieweerstand aan de warme zijde

KHBO 2006

51 / 158

2. Berekening Voor het controleren of er al dan niet condensatie zal zijn, bestaan er programma’s waar we de gegevens in stoppen en onmiddellijk het resultaat verkrijgen. Al deze programma’s zijn gebaseerd op een zelfde methode. Namelijk de methode van Gläser.

Enkele rekenprogramma’s: 1 Berekenen van condensatie in bouwelementen volgens de Gläser – methode, fortran implementatie Eindwerkverhandeling uitgevoerd door Katia Vyncke 1991. 2

Builddesk U

Berekenen van warmteweerstand van constructie en controle op condensatiegevaar met de methode van Gläser. Builddesk Benelux BV 3

Industrieweg 15

6040 Roermond

Nederland

Bink software

Bink Advies Suite: Gläser statisch, thermisch hygrische berekeningen voor de bouwkundig adviseur. Met als uitbreiding Gläser dynamisch. Bink Software BV 4

Voorstraat 112

3311 Dordrecht

Nederland

Glasta

Glasta: diffusion – condensation – drying using an extended method of Gläser PHYSIBEL cv

KHBO 2006

Heirweg 21

9990 Maldegem

België

52 / 158

3. Voorbeelden Voor het nakijken van het risico op condensatie, zullen we enkele dakopbouwen beschouwen. Het is onbegonnen werk om voor een groot aantal dakopbouwen het nazicht uit te voeren voor de verschillende beschikbare onderdakmaterialen. Opbouw zonder dakbeschot Bij de hellende dakconstructie zonder dakbeschot beschouwen we een moderne dakopbouw met isolatie over de volledige keper of spanthoogte. We voorzien aan de binnenzijde een afwerking in gipsplaten en een achterliggende luchtspouw die dient om leidingen te plaatsen. Als isolatie voorzien we een minerale wol die beschikbaar is in flensdekens of in dekens die op maat gesneden worden. Het materiaal van het onderdak is de variabele factor. Als dakbedekking voorzien we een platte kleidakpan. Opbouw met dakbeschot Bij een hellende dakconstructie met dakbeschot beschouwen we de uitvoeringen met een dakbeschot in oriented standard board en een traditioneel beschot bestaand uit planken. Op het beschot wordt het onderdak geplaatst. Boven op het onderdak worden dan de tengellatten en pannenlatten geplaatst om in een laatste fase de dakpannen te plaatsen. Tussen de kepers of spanten plaatsen we over de volledige hoogte minerale wol. De binnenafwerking bestaat uit gipsplaten met een achterliggende leidingenspouw.

3ODDWVHQGDNEHVFKRW

Opbouw hellend dak boven zwembad Een hellend dak boven een zwembad is sterk onderhevig aan vochtmigratie. Enkele varianten zullen worden beschouwd. De constructie is als volgt opgebouwd. Binnenafwerking in aluminium planchetten met bijbehorend latwerk. Luchtspouw tussen de planchetten en het dakbeschot. Dakbeschot uit eucalyptus platen van 3 millimeter dikte. Boven op het dakbeschot werden platen cellulair glas gekleefd. Hierop kwam een PE – folie met daarbovenop de tengellatten en pannenlatten. Als laatste werden platte dakpannen geplaatst. Een groot voordeel bij isolatie op het dakbeschot is dat we een continue isolatiescherm bekomen.

KHBO 2006

53 / 158

Uitgewerkte voorbeelden zonder dakbeschot 1

Modern dak, geen dakbeschot, dampopen onderdak (vlies)

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dampopen vlies, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

54 / 158

2

Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (vezelcement)

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dampdoorlatende vezelcementplaat, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

55 / 158

3

Modern dak, geen dakbeschot, dampopen capillaire folie

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dampopen folie met capillaire laag, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

56 / 158

4.A

Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (half stijf)

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, geperforeerde half stijve kunststofplaat, luchtspouw, dakpannen in klei

KHBO 2006

57 / 158

4.B

Modern dak, geen dakbeschot, dampdoorlatend onderdak (half stijf)

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, dampscherm in polyethyleen, minerale wol, geperforeerde half stijve kunststofplaat, luchtspouw, dakpannen in klei

KHBO 2006

58 / 158

5.A

Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak (bitumineus)

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dampdicht onderdak, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

59 / 158

5.B

Modern dak, geen dakbeschot, dampdicht onderdak, met dampscherm

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, dampscherm in polyethyleen, minerale wol, dampdicht onderdak, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

60 / 158

5.C


Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, dampscherm variante (Sd=25m), minerale wol, dampdicht onderdak, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

61 / 158

5.D



KHBO 2006

62 / 158

5.E



KHBO 2006

63 / 158

Uitgewerkte voorbeelden met dakbeschot 6.A

Dak met houten beschot, dampopen onderdak

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dakbeschot (oriented standard board ), dampopen folie, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

64 / 158

6.B

Dak met beschot, dampopen onderdak, dampscherm

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, dampscherm, minerale wol, dakbeschot (oriented standard board ), dampopen folie, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

65 / 158

7.A

Dak met beschot, zonder onderdak

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, houten dakbeschot, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

66 / 158

7.B

Dak met beschot, zonder onderdak, dampscherm

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, dampscherm in polyethyleen, minerale wol, houten dakbeschot, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

67 / 158

8

Dak met beschot, dampopen folie

Opbouw: gipsplaat, leidingenspouw, minerale wol, dakbeschot ( oriented standard board ), dampopen folie, dakpannen in klei.

KHBO 2006

68 / 158

Uitgewerkte voorbeelden, zwembadconstructie Z1

Dakopbouw zwembad, isolatie tussen de spanten

Opbouw: houtbekleding, dampscherm, polyurethaan, minerale wol, vezelcementplaat, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

69 / 158

Z2

Dakopbouw zwembad, isolatie op het dakbeschot

Opbouw: aluminium planchetten, luchtspouw, eucalyptus plaat, cellenglas, waterscherm in polyethyleen, luchtspouw, dakpannen in klei.

KHBO 2006

70 / 158

4. Samenvatting

nr

oppervlakte condens atie

inwendige condens atie

neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen neen

neen neen ja ja neen ja ja ja ja ja ja neen ja neen ja neen neen

1 2 3 4.A 4.B 5.A 5.B 5.C 5.D 5.E 6.A 6.B 7.A 7.B 8 Z1 Z2

neen

ja

probleem damps cherm bes chot onderdak op jaarbas is

neen ja ja ja neen neen neen neen neen neen

pe folie pe folie 25m 50m 100m pe folie pe folie ja -

6DPHQYDWWLQJFRQGHQVDWLH

neen

-

hout hout hout hout os b -

polytex vez elcement delta maxx biplex biplex s tar'x s tar'x s tar'x s tar'x s tar'x delta foxx delta foxx geen geen tyvek vez elcement pe folie

os b

delta foxx

Bij het optreden van condensatie hebben we zowel oppervlakte als inwendige condensatie. Inwendige condensatie kan zeer schadelijk zijn, daar het slechts in een laat stadium ontdekt wordt. Oppervlaktecondensatie wordt vlugger opgemerkt en is daarbij visueel storend. Voor de berekening hielden we rekening met een klimaat aan de kust en een lage bezettingsgraad. Omdat iedere situatie anders is, kunnen deze uitgewerkte voorbeelden enkel dienen als gids en niet als algemeen geldend. Bij een degelijk geïsoleerde dakstructuur is de kans op oppervlaktecondensatie nagenoeg nihil. Het optreden van inwendige condensatie is gevaarlijk omdat de isolatie en andere lagen van de dakopbouw nat worden. Hierdoor worden de thermische eigenschappen verminderd. Het optreden van schimmels behoort eveneens tot de mogelijkheden. Het gebruik van half stijve kunststofplaten “Biplex +” leidt tot inwendige condensatie. Enkel bij een doeltreffend dampscherm wordt dit vermeden. Daar de plaatsing van het dampscherm veelal minder correct uit te voeren is nabij aansluitingen en overlappingen mogen we stellen dat er kans bestaat op inwendige condensatie. Bij een bitumineus onderdak is het damptransport problematisch, in die zin dat een eenvoudig dampscherm niet voldoende is om inwendige condensatie te voorkomen. We moeten een zeer degelijk (dampdicht) dampscherm plaatsen en de aansluitingen en overlappingen dienen eveneens dampdicht te zijn. Bij een dampscherm met een Sd – waarde van 100 meter is er

KHBO 2006

71 / 158

nog steeds inwendige condensatie maar niet op jaarbasis. Het condensaat in de winter zal hoogstwaarschijnlijk verdampen in de zomer en verdwijnen uit de constructie. Of dit een voldoende garantie is om een bitumineus onderdak te plaatsen is een twijfelachtige vraag. We kunnen opmerken dat er geen condensatie optreedt bij de dakconstructie van het zwembad. Bij het eerste voorbeeld hebben we aan de warme zijde van het dak, polyurethaan isolatie voorzien. Het polyurethaan is voldoende dampdicht in vergelijking met de rest van de constructie om condensatie te voorkomen. Wel moeten we aandacht hebben dat deze geplaatst wordt zonder onderbrekingen. Misschien is het beter om voor een zwembad een dampscherm te voorzien. Mij lijkt het onontbeerlijk om luchtlekken te voorkomen en een eventueel gebrekkige uitvoering van de isolatie op te vangen. Bij het tweede voorbeeld hebben we cellenglas gebruikt, dit is een dampdichte isolatie. Vermits deze op de dakkepers aangebracht wordt, is de kans klein op luchtlekken. Het aanbrengen van een dampscherm heeft hier geen zin.

KHBO 2006

72 / 158

IV.

Hoofdstuk 4 Kostprijsvergelijking

1. Inleiding

De economische factor van een onderdakfolie is belangrijk. We hebben twee aspecten bij het financieel luik. Enerzijds hebben we de kostprijs van het product, namelijk het onderdakscherm en anderzijds de kostprijs van het onderdakscherm die geplaatst werd. Afhankelijk van het type onderdak varieert het aantal manuren voor de plaatsing. Met de huidige loonkost is het rendement van de uitvoering van groot belang. We kunnen eveneens spreken van de tijdsnorm in plaats van het rendement. We komen hierop uitvoerig terug bij het opstellen van de basisbibliotheek.

Individuele prijsvergelijking De prijzen van de verschillende materialen moeten vergelijkbaar zijn. We moeten ons baseren op hetzelfde soort prijzen. We kunnen de zogenaamde “particuliere” prijzen opvragen of de aankoopprijs als verwerker. In de tabel zijn de aankoopprijzen vermeld die een uitvoerder betaalt bij aankoop. De prijzen zijn exclusief “BTW” (belasting op toegevoegde waarde). Op de bouwmarkt zijn zeer veel producten beschikbaar. Er bestaan zeer vele merken. In de tabel werden enkel deze opgenomen die bij een groothandel van dakmaterialen verkrijgbaar zijn.

code

biplex biplex rol delta dragofol delta foxx delta maxx delta multi delta pve delta s pf delta vent fel'x monarperm 700 permo forte novex G novex DG

naam

eh lengte m

geperforeerde dubbelwandige kuns ts tofplaten geperforeerde dubbelwandige kuns ts tofplaten op rol onderdakfolie delta dragofol onderdakfolie delta foxx onderdakfolie delta maxx delta multiband onderdakfolie delta fol pve onderdakfolie delta fol s pf onderdakvlies delta vent onderdakfolie fel'x onderdakfolie monarperm 700 onderdakfolie permo forte vez elcementplaten enkel gepers t, novex vez elcementplaten dubbel gepers t, novex

KHBO 2006

m² m² m² m² m² m m² m² m² m² m² m² m² m²

breedte cm

2.5 25 50 50 50 25 50 50 50 40 50 50 2.5 2.5

120 120 150 150 150 6 150 150 150 125 150 150 120 120

prijs excl btw gewicht

2.237 2.237 0.873 2.336 2.271 0.825 1.308 1.308 1.397 1.142 1.339 2.146 2.281 3.074

kg

1.35 plaat 13.5 rol 10.5 rol 20.25 rol 14.25 rol - 12.5 rol 15.75 rol 10.5 rol 26 rol 10.5 rol 14 rol 15.6 plaat 17.7 plaat

7DEHOPHWPDWHULDDOSULM]HQ

73 / 158

Globale kostprijsvergelijking Het bepalen van de totale kostprijs gebeurt voor een specifiek gebouw. De plannen van de beschouwde constructie worden aangehaald in volgende hoofdstuk. De prijsofferte omvat niet enkel het plaatsen van het onderdak maar tevens het daktimmerwerk, het isoleren tussen de spanten, het nagelen van de pannenlatten en het plaatsen van de pannen. Voor het opstellen van een offerte kunnen we gebruik maken van software, bijvoorbeeld het innocalc pakket. Dit is een geautomatiseerd spreadsheet pakket. Voor het komen tot een offerte zullen we eerst de meetstaat opstellen van het project. In de basisbibliotheek vinden we een overzicht van de bewerkingen met bijgevoegde posten. Ten slotte wordt in het kostprijsbestand de koppeling gemaakt tussen de meetstaat die specifiek voor een project geldig is en de basisbibliotheek die gebruikt wordt intern in het bedrijf.

In n ocalc rek en b lad en

M eets taat

B asisb ib lioth eek

K os tp rijsb erek en en

O fferte

2YHU]LFKW,QQRFDOF

In de volgende hoofdstukken wordt verder ingegaan op de verschillende rekenbladen.

KHBO 2006

74 / 158

2. Plannen dakconstructie

Het betreft een eenvoudige woning. Onder meer volgende details zijn aanwezig.

dakvlakramen kilgoten zogenaamde “slapers” noordbomen rechte gevelaansluiting schoorsteen

KHBO 2006

$OJHPHQHSODQQHQ]ROGHUSODQ

75 / 158

KHBO 2006

$OJHPHQHSODQQHQYRRUJHYHO

$OJHPHQHSODQQHQDFKWHUJHYHO

76 / 158

KHBO 2006

$OJHPHQHSODQQHQOLQNHU]LMJHYHO

$OJHPHQHSODQQHQGRRUVQHGH

77 / 158

3. Meetstaat

De meetstaat wordt ingegeven in het bestand “gedetailleerde meetstaat”. Dit is een spreadsheet waarvoor we over het programma LOTUS 123 moeten beschikken. In het bestand vinden we meerdere werkbladen.

titelblad inputzone raming detailmeetstaat inschrijvingsblad basisgegevens In het tabblad “titelblad” vullen we de projectgegevens in. Het ingeven van de effectieve meetstaat gebeurt in de inputzone. Voor elke meetstaatpost vullen we volgende gegevens in: nummer of code, titel, meeteenheid, soort post en de hoeveelheid. Aan de hand van de afmetingen wordt de totale hoeveelheid berekend. Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten begin

2.1

plannr. voorkant opening achter achter zijkant einde

***

DETAILOPMETING - POST

Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails 2 dimensie 1

12 1 8 8 4 ***

***

***

VH

m²

VF 1 1 1 2 1 0.5 2 1

dim2.

dim3.

***

***

***

196.4 Deeltotaal

6.2 -1 6.2 6.2 6.2

74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600 ***

***

,QSXW]RQHLQJDYHPHHWVWDDWSRVW

Bij de algemene gegevens komen normaal de firmagegevens. Bij raming en inschrijvingsblad vinden we de samenvattende meetstaat terug.

KHBO 2006

78 / 158

Uitvoering in vezelcementplaten

We stellen de gedetailleerde meetstaat op voor de uitvoering met vezelcement onderdakplaten. We beschouwen de volledige opbouw van het dak.

daktimmerwerk het plaatsen van dakvlakramen plaatsen onderdak nagelen pannenlatten en plaatsen pannen isoleren en binnenafwerking

Meetstaat: ingave gegevens

GEDETAILLEERDE

ME E T S T AAT

B ouwheer : KAT HOL IE KE HOGE S CHOOL B RUGGE -OOS T ENDE - Oostende OMS CHRIJVING VAN WER KE N E N L E VE RINGEN

POST NR

MARKT T YPE

MEET EENH.

VOORZIENE HOEVEELH.

***

***

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk begin


Daktimmerwerk 2 dimensie 1 spant 6.2 trekker 3.2 stijl 2 trekker ond1.8 stempels 11.3 nok 11.3 stempels 11.3 trekker nok0.8 spant 6.2 trekker 3.2 stijl 2 trekker ond1.8 stempels 4 nok 4 stempels 4 trekker nok0.8 kilkeper 10 hoekkeper10 oversteek 0.6 oversteek 0.6 grond 11.3 4 muurplaat11.3 4

***

1.1

einde

1.2

***

Dakvlakraam 114x118 Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten

KHBO 2006

VF 26*2 26*2 26*2 26*2 4 1 2 26 10*2 10*2 10*2 10*2 2 1 4 10 2 2 26*2 10*2 2 2 2 2 ***

***

VH dim2. 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.18 0.18 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15 0.15

m³ dim3. 0.035 0.035 0.035 0.035 0.035 0.07 0.07 0.035 0.035 0.035 0.035 0.035 0.07 0.07 0.035 0.035 0.07 0.07 0.035 0.035 0.035 0.035 0.07 0.07

***

***

VH

stuk

7.16 Deeltotaal 1.693 0.874 0.546 0.491 0.237 0.119 0.237 0.109 0.651 0.336 0.210 0.189 0.084 0.042 0.084 0.042 0.252 0.252 0.164 0.063 0.119 0.042 0.237 0.084 ***

2

79 / 158

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten begin


***

2.1

Onderdakscherm en tengellatten met inbegrip van details 2 dimensie 1 voorkant 12 opening 1 achter 8 achter 8 zijkant 4 einde

2.2 begin

***

VF 1 2 1 0.5 2 ***

Plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten DETAILOPMETING - POST

***

3.1

Pannenlatten op een latafstand 24 cm 2 dimensie 1 voorkant 12 opening 1 achter 8 achter 8 zijkant 4 einde

***

VF 1 2 1 0.5 2 ***

***

***

VH dim2. 6.2 -1 6.2 6.2 6.2

m² dim3.

***

***

VH

m

***

***

VH dim2. 6.2 -1 6.2 6.2 6.2

m² dim3.

***

196.4 Deeltotaal 74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600 ***

20 ***

196.4 Deeltotaal 74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600

***

***

*** ***

Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot begin

4.1

einde


Hanggoot 2 dimensie 1 12 8.8 3.6 4.4 4 ***

***

VF 1 1 1 1 1 ***

***

***

VH dim2.

m dim3.

***

***

***

***

***

32.8 Deeltotaal 12.000 8.800 3.600 4.400 4.000

Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen begin


***

5.1

Dakpannen standaard platte pan 2 dimensie 1 voorkant 12 opening 1 achter 8 achter 8 zijkant 4 einde begin

5.2

einde begin

*** DETAILOPMETING - POST

Kantpannen 2 dimensie 1 6.3 *** DETAILOPMETING - POST

VF 1 2 1 0.5 2 *** ***

VF 1 *** ***

5.3

Nokpannen 2 dimensie 1 nok 12 nok 4 noordb 10 einde

5.4 5.5 5.6 5.7

***

Eindstukken horende bij nokpannen Broekstuk noordboom Uitwerken kilgoot Uitwerken schoorsteen Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte

KHBO 2006

VF 1 1 1 ***

***

VH dim2. 6.2 -1 6.2 6.2 6.2

m² dim3.

*** ***

*** ***

VH dim2.

m dim3. 4

*** ***

*** ***

VH dim2.

m dim3.

2 ***

***

VH VH VH FH

stuk stuk stuk stuk

196.4 Deeltotaal 74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600 *** ***

25.2 Deeltotaal 25.200 *** ***

36 Deeltotaal 12.000 4.000 20.000 ***

2 1 20 1

80 / 158

Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte begin

***


6.1

Minerale glaswol 2 dimensie 1 stijl 11.3 stijl 6.8 stijl 4.9 stijl 4 plafond 11.3 plafond 3.5 schuin 11.3 schuin 4.9 schuin 4 schuin 6.8 einde

VF 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 ***

***

***

VH dim2. 1.65 1.65 1.65 1.65 3.2 3.2 1.5 1.5 1.5 1.5 ***

***

m² dim3.

***

145.01 Deeltotaal 18.645 11.220 8.085 13.200 36.160 11.200 16.950 7.350 12.000 10.200

***

***

***

***

Hoofdstuk 7 Dampscherm begin

***


7.1

Dampscherm met minimale Sd-waarde = 100 m 2 dimensie 1 stijl 11.3 stijl 6.8 stijl 4.9 stijl 4 plafond 11.3 plafond 3.5 schuin 11.3 schuin 4.9 schuin 4 schuin 6.8 einde

VF 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 ***

***

***

VH dim2. 1.65 1.65 1.65 1.65 2.6 2.6 1.3 1.3 1.3 1.3 ***

m² dim3.

129.93 Deeltotaal 18.645 11.220 8.085 13.200 29.380 9.100 14.690 6.370 10.400 8.840

***

***

***

***

Hoofdstuk 8 Afwerking binnen begin


***

8.1

Dubbel lattenwerk 2 dimensie 1 stijl 11.3 stijl 6.8 stijl 4.9 stijl 4 plafond 11.3 plafond 3.5 schuin 11.3 schuin 4.9 schuin 4 schuin 6.8 einde begin

8.2 stijl stijl stijl stijl plafond plafond schuin schuin schuin schuin einde


Gipskartonplaten 10 mm 2 dimensie 1 11.3 6.8 4.9 4 11.3 3.5 11.3 4.9 4 6.8

*** ***

VF 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1 ***

***

KHBO 2006

VF 1 1 1 2 1 1 1 1 2 1

***

VH dim2. 1.65 1.65 1.65 1.65 2.6 2.6 1.3 1.3 1.3 1.3 *** ***

VH dim2. 1.65 1.65 1.65 1.65 2.6 2.6 1.3 1.3 1.3 1.3 ***

m² dim3.

*** ***

m² dim3.

***

129.93 Deeltotaal 18.645 11.220 8.085 13.200 29.380 9.100 14.690 6.370 10.400 8.840 *** ***

129.93 Deeltotaal 18.645 11.220 8.085 13.200 29.380 9.100 14.690 6.370 10.400 8.840 ***

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWLQJDYHJHJHYHQV

81 / 158

Inschrijvingsblad

OMS CHR IJVING VAN WER KEN EN L EVER INGEN

POS T NR

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 6.1 7.1 8.1 8.2

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk Daktimmerwerk Dakvlakraam 114x118 Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm en tengellatten met inbegrip van details Plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten Pannenlatten op een latafstand 24 cm Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot Hanggoot Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen Dakpannen standaard platte pan Kantpannen Nokpannen Eindstukken horende bij nokpannen Broekstuk noordboom Uitwerken kilgoot Uitwerken schoorsteen Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte Minerale glaswol Hoofdstuk 7 Dampscherm Dampscherm met minimale Sd-waarde = 100 m Hoofdstuk 8 Afwerking binnen Dubbel lattenwerk Gipskartonplaten 10 mm

KHBO 2006

VOORZ. HOEV.

MARKT T YPE

MEET EENH.

VH VH

m³ stuk

7.16 2

VH VH

m² m

196.4 20

VH

m²

196.4

VH

m

32.8

VH VH VH VH VH VH FH

m² m m stuk stuk stuk stuk

196.4 25.2 36 2 1 20 1

VH

m²

145.01

VH

m²

129.93

VH VH

m² m²

129.93 129.93

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWLQVFKULMYLQJVEODG

82 / 158

Raming

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN PRIJSOFFERTE Bouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL BRUGGE-OOS T ENDE - Oostende OMS CHRIJVING VAN WERKEN EN L EVERINGEN

POS T NR

MARKT T YPE

MEET EENH.

VOORZIENE HOEVEELH.

EENHEIDSPRIJS

TOTAAL BEDRAG munteenh.: EUR

1.1 1.2 2.1 2.2 3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 6.1 7.1 8.1 8.2


Frederik Depuydt Wolvengrachtstraat 9D 8920 LANGEMARK - POELKAPELLE telefoon: 057 / 48 94 46 telefax: 057 / 48 62 82 [email protected]

KHBO 2006

VH VH

m³ stuk

7.16 2

VH VH

m² m

196.4 20

VH

m²

196.4

VH

m

32.8



196.4 25.2 36 2 1 20 1

VH

m²

145.01

VH

m²

129.93

VH VH

m² m²

129.93 129.93

Netto-verkoopprijs (in EUR) B.T.W.-bedrag 21.00% Verkoopprijs incl. B.T.W. (in EUR) Totaal b edrag, uitgedruk t in BEF:

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWUDPLQJ

83 / 158

Uitvoering in soepel onderdakscherm

We stellen de gedetailleerde meetstaat op voor de uitvoering met een soepel onderdakscherm. We beschouwen de volledige opbouw van het dak.

daktimmerwerk het plaatsen van dakvlakramen plaatsen onderdak nagelen pannenlatten en plaatsen pannen isoleren en binnenafwerking

Meetstaat: ingave gegevens

Bij het ingeven van de gedetailleerde meetstaat hoeven we enkel de gewijzigde posten aan te passen of nieuwe posten in te voeren.

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten begin

***


2.1

Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails 2 dimensie 1 voorkant 12 opening 1 achter 8 achter 8 zijkant 4 einde begin

2.3

einde

VF 1 2 1 0.5 2 *** ***


Plaatsen kilgoot in zink 2 dimensie 1 10

VF 2 ***

***

***

***

VH

m²

dim2. 6.2 -1 6.2 6.2 6.2

dim3.

***

196.4 Deeltotaal 74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600

*** ***

*** ***

*** ***

VH dim2.

m dim3.

***

***

***

***

***

20 Deeltotaal 20.000

Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten begin

***


3.1

Pannenlatten op een latafstand 24 cm 2 dimensie 1 voorkant 12 opening 1 achter 8 achter 8 zijkant 4 einde

VF 1 2 1 0.5 2 ***

***

***

VH dim2. 6.2 -1 6.2 6.2 6.2 ***

m² dim3.

***

196.4 Deeltotaal 74.400 -2.000 49.600 24.800 49.600 ***

2QGHUGDNVFKHUPLQJDYHJHJHYHQV

Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot

KHBO 2006

84 / 158

Inschrijvingsblad


POS T NR

1.1 1.1 2.1 2.3 3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 6.1 7.1 8.1 8.2

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk Daktimmerwerk Dakvlakraam 114x118 Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails Plaatsen kilgoot in zink Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten Pannenlatten op een latafstand 24 cm Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot Hanggoot Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen Dakpannen standaard platte pan Kantpannen Nokpannen Eindstukken horende bij nokpannen Broekstuk noordboom Uitwerken kilgoot Uitwerken schoorsteen Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte Minerale glaswol Hoofdstuk 7 Dampscherm Dampscherm met minimale Sd-waarde = 100 m Hoofdstuk 8 Afwerking binnen Dubbel lattenwerk Gipskartonplaten 10 mm

KHBO 2006

VOORZ. HOEV.

MARKT T YPE

MEET EENH.

VH VH

m³ stuk

VH

m²

196.4

VH

m

20

VH

m²

196.4

VH

m

32.8



196.4 25.2 36 2 1 20 1

VH

m²

145.01

VH

m²

129.93

VH VH

m² m²

129.93 129.93

7.16 2

2QGHUGDNVFKHUPLQVFKULMYLQJVEODG

85 / 158

Raming

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN PRIJSOFFERTE Bouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL BRUGGE-OOS T ENDE - Oostende OMS CHRIJVING VAN WERKEN EN L EVERINGEN

POS T NR

MARKT T YPE

MEET EENH.

VOORZIENE HOEVEELH.

EENHEIDSPRIJS

TOTAAL BEDRAG munteenh.: EUR

1.1 1.1 2.1 2.3 3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 6.1 7.1 8.1 8.2


Frederik Depuydt Wolvengrachtstraat 9D 8920 LANGEMARK - POELKAPELLE

m³ stuk

7.16 2

VH

m²

196.4

VH

m

20

VH

m²

196.4

VH

m

32.8



196.4 25.2 36 2 1 20 1

VH

m²

145.01

VH

m²

129.93

VH VH

m² m²

129.93 129.93

Netto-verkoopprijs (in EUR) B.T.W.-bedrag 21.00% Verkoopprijs incl. B.T.W. (in EUR) Totaal b edrag, uitgedruk t in BEF:

telefoon: 057 / 48 94 46 telefax: 057 / 48 62 82 [email protected]

KHBO 2006

VH VH

2QGHUGDNVFKHUPUDPLQJ

86 / 158

4. Basisbibliotheek

Voor het calculeren van de directe kostprijs maken we een basisbibliotheek aan. Hierin komen alle uit te voeren bewerkingen die we kunnen groeperen in posten. In de spreadsheet vinden we volgende werkbladen terug.

bedrijfsgegevens materialen bewerkingen steekkaarten samengestelde posten uitvoeringsactiviteiten algemene gegevens Het werkblad “bedrijfsgegevens” bevat de berekening van het gemiddeld uurloon. We nemen aan dat we te maken hebben met een firma met 20 arbeiders. De gemiddelde uurloonkost is 25.20 ¼SHUXXU B erekening van het gemiddeld uurloon ges chooldheid

EUR/uur

aantal

uurkos t

2de graad

12.60

10

126.00

1ste graad

11.87

5

59.35

geoefende

11.16

5

55.80

totaal sociale lasten:

gem. uurloon gem. uurloon

KHBO 2006

241.15

1.09

25.20 EUR /uur 1 016.60 BEF/uur

*HPLGGHOGXXUORRQ

87 / 158

Materiaallijst

In het werkblad materialen worden alle materialen ingegeven met hun bijhorende eenheid, hoeveelheid per verpakking en de aankoopprijs. Het aanduiden van een winstpercentage is enkel van belang indien men materialen verkoopt zonder bijhorend werk. Als hulpmiddel voor de ingever, kunnen we de leverancier en de datum aanduiden.

M A T E R I A A L L I J S T Nr.

OMS CHR IJVING

Materiaal

P RODUKT

eenh.

Nr. Materiaal

inhoud verpakk.

aankooppr.

eenheids-

per inhoud aankooppr.

wins t-

verkooppr.

naam

datum

perc.

per eenh.

leverancier

ingave

+RRIGLQJPDWHULDDOOLMVW

OMS CHR IJVING

eenh.

inhoud verpakk.

P R ODUKT

A Materialen bad15 houten badding oregon 7x15 bad18 houten badding oregon 7x18 biplex geperforeerde dubbelwandige kunststofplaten biplexrol geperforeerde dubbelwandige kunststofplaten bolrooster roestvrijstalen bolrooster 80 mm dakvlak114 dakvlakraam 114 x 118 damppe0.2 dampscherm in pe 0.2mm sd>100m delenlat delen lat 25x50 deltadragofol onderdakfolie delta dragofol deltafoxx onderdakfolie delta foxx 1.5mx50m deltamaxx onderdakfolie delta maxx 1.5mx50m deltamulti delta multiband 60mmx25m deltapve onderdakfolie delta fol pve deltaspf onderdakfolie delta fol spf deltavent onderdakvlies delta vent 1.5mx50m dpc20 dpc folie 20 cm dpc30 dpc folie 30 cm felx onderdakfolie fel'x 1.25mx40m fermacell12 gipsvezelplaat 12mm gipskarton12.5gipskartonplaat 12.5mm gipskarton12.5waterwerende gipskartonplaat 12.5mm gipskarton9.5 gipskartonplaat 9.5mm gipsschroef snelbouwschroef 35mm gootstuk114 gootstuk dakvlakraam 114 x 118 haakvkinox roestvrijstalen goothaak vierkant met staart isogl150 glaswol zonder dampscherm 150mm isogl150alu flensdeken glaswol alu bekleding 150mm isogl180 glaswol zonder dampscherm 180mm isorots150 rotswol 150mm isorots180 rotswol 180mm

KHBO 2006

munteh: EUR

m m m² m² stuk st m² m m² m² m² m m² m² m² m m m² m² m² m² m² st stuk stuk m² m² m² m² m²

1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 25.00 1.00 1.00 1.00 50.00 50.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1 000.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00

aankooppr.

eenheids-

per inhoud aankooppr.

4.174 3.652 2.237 2.237 2.460 206.510 1.250 0.310 0.873 2.336 2.271 20.625 1.308 1.308 1.397 7.849 11.774 1.142 4.180 2.100 4.080 1.900 7.860 53.480 2.680 4.522 4.627 6.261 4.522 6.261

4.174 3.652 2.237 2.237 2.460 206.510 1.250 0.310 0.873 2.336 2.271 0.825 1.308 1.308 1.397 0.157 0.235 1.142 4.180 2.100 4.080 1.900 0.008 53.480 2.680 4.522 4.627 6.261 4.522 6.261

88 / 158

isorots180 rotswol 180mm kraal roestvrijstalen kraal met vijs lood100 lood van rol 100 cm lood30 lood van rol 30 cm monarperm700onderdakfolie monarperm 700 1.5mx50m nagels nagels 65x3 of 80x3.5 ondernok1 ondernok dichtingsband in alu - lood ondernok2 ondernok verluchtend alternatief osb18 osb platen 0.59mx2.44m panbroekstuk standaard platte pan type broekstuk panhaak1 roestvrijstalen panhaken platte pan panhaak2 roestvrijstalen panhaken boomse pan panlat1 gedrenkte pannenlatten grenenhout 25x32 panplat standaard platte pan panplatbeginnoo standaard platte pan type beginnoordboom panplateind standaard platte pan type eindstuk nok panplatlinks standaard platte pan type kantpan links panplatnok standaard platte pan type nokpan panplatnoord standaard platte pan type noordboom panplatrechts standaard platte pan type kantpan rechts paslode63 nagels impulse 63 mm paslode80 nagels impulse 80 mm permoforte onderdakfolie permo forte 1.5mx50m senco38 compressornagels 38mm senco38inox compressornagels 38mm roestvrij staal senco65 compressornagels 65mm senco80 compressornagels 80mm senconiet12 compressornieten 12mm senconiet16 compressornieten 16mm silineutraal neutrale silicone uit tubes spant15 houten spantbeen oregon 3.5x15 spant18 houten spantbeen oregon 3.5x18 strolat1 gedrenkte strolatten grenenhout 10x20 strolat2 gedrenkte strolatten grenenhout 15x30 tapstuk80rond ronde tapbuis dia 80 mm zink vijsinox70 roestvrijstalen schroef 70 mm vogel vogelschroten in zwarte pvc vzcem1 vezelcementplaten enkel geperst, novex vzcem2 vezelcementplaten dubbel geperst, novex zinkkilgroot zinken kilgoot met boorden 0.8 zinkkilklein zinken kilgoot effen boorden 0.8 zinkvk zinken hanggoot vierkant geen slab 0.8 zinkvkbinnen zinken hanggoot vierkant geen slab binnenhoek zinkvkbuiten zinken hanggoot vierkant geen slab buitenhoek zinkvkslab zinken hanggoot vierkant met slab 0.8 zinkvkslabbinnen zinken hanggoot vierkant met slab binnenhoek zinkvkslabbuiten zinken hanggoot vierkant met slab buitenhoek zinkvksluit zinken hanggoot vierkant sluitstuk zinkvkuitzet zinken hanggoot vierkant uitzetmof in rubber

m² stuk kg kg m² kg m m m² stuk st st m st st st st st st st stuk stuk m² st st st st st st tube m m m m stuk stuk m m² m² m m m stuk stuk m stuk stuk stuk stuk

1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 5.00 5.00 1.00 1.00 1.00 1 000.00 1.00 1 000.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 4 000.00 4 000.00 1.00 1 000.00 1 000.00 1 000.00 1 000.00 1 000.00 1 000.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00 1.00

6.261 0.440 1.435 1.652 1.339 0.950 20.590 30.550 5.741 48.800 0.055 42.957 0.217 803.000 9.550 12.740 5.000 6.220 4.860 5.000 84.850 101.810 2.146 8.246 24.290 15.316 19.999 0.756 1.050 3.043 1.490 1.590 0.087 0.104 1.080 0.087 0.775 2.281 3.074 7.100 5.430 4.530 11.000 11.000 5.430 11.720 11.720 1.070 8.600

6.261 0.440 1.435 1.652 1.339 0.950 4.118 6.110 5.741 48.800 0.055 0.043 0.217 0.803 9.550 12.740 5.000 6.220 4.860 5.000 0.021 0.025 2.146 0.008 0.024 0.015 0.020 0.001 0.001 3.043 1.490 1.590 0.087 0.104 1.080 0.087 0.775 2.281 3.074 7.100 5.430 4.530 11.000 11.000 5.430 11.720 11.720 1.070 8.600

%DVLVELEOLRWKHHN0DWHULDDOOLMVW

Opmerkingen Indien we een materiaallijst aanmaken voor een bedrijf is het noodzakelijk dat alle materialen een duidelijke omschrijving krijgen. De code moet eenduidig zijn. Best is een bepaalde structuur te gebruiken bij het opstellen van de code.

KHBO 2006

89 / 158

Bewerkingslijst

Om te komen tot een prijsofferte zullen we verschillende stappen doorlopen. We starten met het definiëren van bewerkingen. Later kunnen we deze bewerkingen bundelen in steekkaarten. De steekkaarten kunnen we laten overstemmen met meetstaatposten of met een hoofdtaak. De kleinste schakel zijn de bewerkingen. Per bewerkingen voeren we de kostengegevens in en een code + omschrijving.

Enkele termen tijdsnorm = benodigde tijd per bewerkingseenheid rendement = uitgevoerde hoeveelheid per tijdseenheid

Voorbeeld bewerking Het betreft het plaatsen van het dakvlakraam. De aanduiding 114 duidt erop dat het een dakvlakraam is met afmetingen 114 x 118 centimeter. Het plaatsen van dakvlakramen gebeurt per stuk. De tijdnorm wordt ingegeven via een omweg, namelijk het tijdsnorm per ploeg. tijdsnorm individueel = tijdsnorm ploeg x aantal arbeiders per ploeg Er wordt 2 uur en 45 minuten gewerkt voor het plaatsen van een dakvlakraam en dit door één persoon. Het ophalen van de materiaalgegevens gebeurt met volgende formules. Er worden twee materialen gebruikt: de dakvlakvenster en de bijhorende gootstukken. @DGET($FDMATERIAAL;6;NR.="dakvlak114") +@DGET($FDMATERIAAL;6;NR.="gootstuk114")

KHBO 2006

90 / 158

Nr. Bewerking

MEETEENH.

OMSCHRIJVING VAN DE BEWERKING

a1000 Bewerkingen dakvlak114 plaatsen dakvlakraam 114 dampscherm1plaatsen dampscherm en vastnieten tegen spantbenen tijdnorm uren/eh.

materiaal onderaan. machines dir. kost Richtprijs per eh. per eh. per eh. per eenh. per eh.

2.750 0.125

259.990 1.265

tijd / eh ploeg

aantal arbeiders

2.7500 0.1250

1 1

stuk m²

329.290 4.415

338.626 4.628

soort arbeiders

1 arbeider 1 arbeider

9RRUEHHOGGLUHFWHNRVWHQYDQHHQEHZHUNLQJ

Directe kost per eenheid manuren materiaal onderaannemers materieel

KHBO 2006

2.75 u x 25.20 ¼X dakvlakvenster + gootstuk geen geen

69.30 ¼ 259.99 ¼ 0¼ 0¼ ----------329.29 ¼

91 / 158

BIBLIOTHEEK MET BEWERKINGEN

KO ST ENG EGEVENS

EUR

per eenheid van bewerking Nr. Bewerking

OMSCHRIJVING VAN DE BEWERKING

Bewerkingen a1000 dakvlak114 plaatsen dakvlakraam 114 damps cherm1plaatsen dampscherm en vastnieten tegen spantbenen delenlatten plaatsen delen latten voor binnenafwerking dpc1 nagelen van strook kunsstoffolie over nok 30 cm dpc2 nagelen van strook kunststoffolie over noorboom 30 cm gipskartonplaaplaatsen gipskartonplaten tegen lattenwerk, geschroefd gipsvezelplaat plaatsen gipsvezelplaten tegen lattenwerk, genageld glaswol plaatsen glaswolisolatie tussen de spanten 150mm zonder bekleding en te versnijden glaswolalu plaatsen glaswolisolatie tussen de spanten 150mm met alu bekleding hulpplank1 bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen hulpplank2 verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen kantpan leggen en vastschroeven kantpan killood plaatsen loden slab in kilgoot voor onderdak kilzinkpan plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen kilzinkpandak plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen en onderdak lathoekkeper nagelen van pannenlatten op hoekkepers leggen.maxx uitrollen onderdakfolie type 2, dampopen folie met capillaire laag leggen.nok overplooien onderdakfolie aan nok leggen.vent uitrollen onderdakfolie type 1, dampopen vlies lood.muur Uitwerken pannen met lood tegen opgaande muren lood.s chouw Uitwerken schouw met lood nokeind plaatsen eindstuk nokpan met schroef nokpan leggen en vastschroeven van nokpannen oa.gootvkkoperonderaannemer zink en koperwerken, hanggoot koper vierkant oa.gootvkzink onderaannemer zink en koperwerken, hanggoot zink vierkant oa.timmer onderaannemer timmerwerken ondernok1 bevestigen ondernok type niet verlucht ondernok2 bevestigen ondernok type verlucht pan1 leggen platte pan latafstand 24 cm panbroek leggen broekstuk voor platte pannen panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm raveel versterking van dakconstructie met raveelhout slijpopening slijpen onderdak in vezelcement slijppan aanpassen en slijpen van platte pannen smetten uitsmetten van de pannenlatten snijdenfolie snijden soepele folie of vlies tengel1 plaatsen tengellatten op spanten type licht tengel2 plaatsen tengellatten op spanten type zwaar vezelcementdgplaatsen vezelcementplaten als onderdak, dubbel geperst

KHBO 2006

MEET EENH.

tijdnorm uren/eh.

materiaal onderaan. machines dir. kost Richtprijs per eenh. per eh. per eh. per eh. per eh.

stuk m² m m m m² m² m²

2.750 0.125 0.020 0.017 0.025 0.200 0.267 0.140

259.990 1.265 0.340 0.235 0.235 2.240 4.184 4.522

329.290 4.415 0.844 0.655 0.865 7.280 10.904 8.050

338.626 4.628 0.881 0.685 0.907 7.626 11.389 8.351

m²

0.136

4.657

8.084

8.382

m m stuk m m m m m²

0.017 0.013 0.025 0.167 0.183 0.217 0.050 0.160

5.087 7.175 5.430 7.100 0.217 2.271

0.420 0.336 5.717 11.375 10.050 12.560 1.477 6.303

0.445 0.356 5.856 11.769 10.434 13.028 1.557 6.589

m m² m stuk st st m

0.050 0.160 0.600 4.000 0.217 0.083

0.699 1.537 8.869 75.209 12.827 6.307 46.350

1.959 5.569 23.989 176.009 18.287 8.407 46.350

2.048 5.840 25.068 183.529 18.869 8.658 47.277

28.450

28.450

29.019

785.000

785.000 6.218 8.210 26.261 53.927 1.082 10.778 1.680 1.260 1.260 0.420 0.402 0.419 10.493

800.700 6.426 8.458 27.136 55.206 1.137 11.326 1.780 1.335 1.335 0.445 0.423 0.440 10.973

m m³ m m m² stuk m stuk m stuk stuk m m m m²

0.083 0.083 0.350 0.200 0.033 0.333 0.067 0.050 0.050 0.017 0.013 0.013 0.270

4.118 6.110 17.441 48.887 0.242 2.378

0.087 0.104 3.689

%DVLVELEOLRWKHHN%HZHUNLQJVOLMVW

92 / 158

Steekkaarten

pos t

omschrijving

tp.ondernok2 nagelen pannenlatten en bevestigen hoekkeperrol type verlucht nr. bw. deelbewerkingen van de post lathoekkeper nagelen van pannenlatten op hoekkepers ondernok2 bevestigen ondernok type verlucht einde pos t

tp.panlat nr. bw. smetten panlat1 einde pos t

********************************************* omschrijving

nagelen van pannenlatten op een latafstand 24 cm deelbewerkingen van de post uitsmetten van de pannenlatten slaan pannenlatten latafstand 24 cm ********************************************* omschrijving

tp.ondernok1 nagelen pannenlatten en bevestigen hoekkeperrol type niet verlucht nr. bw. deelbewerkingen van de post lathoekkeper nagelen van pannenlatten op hoekkepers ondernok1 bevestigen ondernok type niet verlucht einde pos t

tp.dakraam1 nr. bw. panlat1 dakvlak114 slijpopening raveel einde pos t

tp.dakraam2 nr. bw. panlat1 dakvlak114 raveel snijdenfolie einde pos t

tp.vent nr. bw. leggen.vent snijdenfolie tengel2 hulpplank1 hulpplank2 leggen.nok einde pos t

********************************************* omschrijving

monteren dakvlakraam 114x118 (vezelcement) deelbewerkingen van de post slaan pannenlatten latafstand 24 cm plaatsen dakvlakraam 114 slijpen onderdak in vezelcement versterking van dakconstructie met raveelhout ********************************************* omschrijving

monteren dakvlakraam 114x118 (folie) deelbewerkingen van de post slaan pannenlatten latafstand 24 cm plaatsen dakvlakraam 114 versterking van dakconstructie met raveelhout snijden soepele folie of vlies ********************************************* omschrijving omschrijving

m.t.

vh eh. bew. m m ***

***

***

eh. bew. m stuk m stuk ***

eh. bew. m stuk stuk m ***

uitrollen onderdak dampopen vlies en bevestigen met zware tengellatten eh. bew. deelbewerkingen van de post uitrollen onderdakfolie type 1, dampopen vlies m² snijden soepele folie of vlies m plaatsen tengellatten op spanten type zwaar m bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen m verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen m overplooien onderdakfolie aan nok m *********************************************

KHBO 2006

*** m.t.

***

1

***

1 3 1 ***

e.h. hoev. arch. /aann. m²

1

hoev. bw./ eh Aann.H.> 1 0.416666667 0.4166666667 4.166666667 4.1666666667 *** m.t.

vh eh. bew. m m

m

hoev. bw./ eh Aann.H.> 3 1

vh eh. bew. stuk m

e.h. hoev. arch. /aann.

***

***

e.h. hoev. arch. /aann. m

1

hoev. bw./ eh Aann.H.> 3 1 *** m.t.

***

1 3 1 ***


vh stuk hoev. bw./ eh Aann.H.> 2.5 1 4 2 *** m.t.

***

1 1 2.5 1 4 2 ***


vh stuk hoev. bw./ eh Aann.H.> 2.5 1 2 4 ***

1 1 2.5 1 2 4

*** m.t.

e.h.

*** hoev. arch. /aann.

vh

m²

1

hoev. bw./ eh Aann.H.> 1 1.1 1.1 0.1 0.1 2.222222222 2.2222222222 0.4 0.4 0.4 0.4 0.183299389 0.183299389 *** m.t.

***

***


93 / 158

pos t

omschrijving

m.t.

plaatsen onderdak vezelcement platen en bevestigen lichte tengellatten nr. bw. deelbewerkingen van de post vezelcementdgplaatsen vezelcementplaten als onderdak, dubbel geperst slijpopening slijpen onderdak in vezelcement tengel1 plaatsen tengellatten op spanten type licht hulpplank1 bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen hulpplank2 verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen dpc1 nagelen van strook kunsstoffolie over nok 30 cm dpc2 nagelen van strook kunststoffolie over noorboom 30 cm killood plaatsen loden slab in kilgoot voor onderdak tp.vezelcem

einde pos t

tp.pankil nr. bw. slijppan panplat einde pos t

tp.kantpan nr. bw. kantpan einde pos t

tp.nokpan nr. bw. nokpan einde pos t

********************************************* omschrijving

Bijwerken van pannen in de kilgoot deelbewerkingen van de post aanpassen en slijpen van platte pannen standaard platte pan ********************************************* omschrijving

Leggen kantpannen en vastschroeven met roestvrijstalen schroef deelbewerkingen van de post leggen en vastschroeven kantpan ********************************************* omschrijving

Plaatsen nokpannen en vastschroeven met roestvrijstalen schroef deelbewerkingen van de post leggen en vastschroeven van nokpannen ********************************************* omschrijving omschrijving

vh eh. bew. m²

0.1 2.222222222 0.4 0.4 0.183299389 0.101832994

m

0.101832994

***

*** m.t.

*** m.t.

vh

*** m.t.

vh

*** m.t.

tp.maxx

einde pos t

********************************************* omschrijving

tp.lattenwerk aanbrengen dubbel lattenwerk nr. bw. deelbewerkingen van de post delenlatten plaatsen delen latten voor binnenafwerking delenlatten plaatsen delen latten voor binnenafwerking einde pos t

tp.pan1 nr. bw. smetten pan1 einde

*********************************************

vh

*** m.t.

*********************************************

***

KHBO 2006

***

1 1 10 10 ***


1

***

***


1

***

1 2 ***

e.h. hoev. arch. /aann. m²

1 1 1.1 0.1 2.2222222222 0.183299389 0.4 0.4

***

e.h.

*** hoev. arch. /aann.

vh m² 1 hoev. bw./ eh Aann.H.> 1 2.5 2.5 3.333333333 3.3333333333 *** m.t.

omschrijving

eh. bew. stuk m²

***


0.1 2.222222222 0.183299389 0.4 0.4

***

leggen platte pan, stormpan 44 deelbewerkingen van de post uitsmetten van de pannenlatten leggen platte pan latafstand 24 cm

0.1018329939 ***

hoev. bw./ eh Aann.H.> 1.1

***

eh. bew. m m

0.1 2.2222222222 0.4 0.4 0.183299389 0.1018329939

hoev. bw./ eh Aann.H.> 2

***

uitrollen onderdak dampopen folie met capillaire laag en bevestigen met zware tengellatten nr. bw. eh. bew. deelbewerkingen van de post leggen.maxx uitrollen onderdakfolie type 2, dampopen folie met m² capillaire laag snijdenfolie snijden soepele folie of vlies m tengel2 plaatsen tengellatten op spanten type zwaar m leggen.nok overplooien onderdakfolie aan nok m hulpplank1 bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen m hulpplank2 verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen m

1 1

hoev. bw./ eh Aann.H.> 1 4.166666667 4.1666666667

***

eh. bew. st

1

vh m hoev. bw./ eh Aann.H.> 10 10

***

eh. bew. stuk

m²

hoev. bw./ eh Aann.H.> 1

m m m m m m

eh. bew. stuk st


***

***


vh m² hoev. bw./ eh Aann.H.> 0.4 1 ***

***

1 1 0.4 1 ***

%DVLVELEOLRWKHHNVWHHNNDDUWHQ

94 / 158

SAMENVATTENDE LIJST VAN DE SAMENGESTELDE POSTEN Nr. s teekkaart

tp.ondernok2 tp.panlat tp.ondernok1 tp.dakraam1 tp.dakraam2 tp.vent tp.vezelcem tp.pankil tp.kantpan tp.nokpan tp.maxx tp.lattenwerk tp.pan1

OMS CHR IJVING VAN DE S AME NGE S T E L DE P OS T

nagelen pannenlatten en bevestigen hoekkeperrol type verlucht nagelen van pannenlatten op een latafstand 24 cm nagelen pannenlatten en bevestigen hoekkeperrol type niet verlucht monteren dakvlakraam 114x118 (vezelcement) monteren dakvlakraam 114x118 (folie) uitrollen onderdak dampopen vlies en bevestigen met zware tengellatten plaatsen onderdak vezelcement platen en bevestigen lichte tengellatten Bijwerken van pannen in de kilgoot Leggen kantpannen en vastschroeven met roestvrijstalen schroef Plaatsen nokpannen en vastschroeven met roestvrijstalen schroef uitrollen onderdak dampopen folie met capillaire laag en bevestigen met zware tengellatten aanbrengen dubbel lattenwerk leggen platte pan, stormpan 44

KHBO 2006

MEETEENH.

tijdnorm uren/eh.

materiaal per eh.

onderaan. per eh.

munteh: EUR

machines per eh.

dir. kost per eenh.

Richtprijs per eh.

m

0.23

6.76

12.641

13.127

m² m

0.16 0.23

1.01 4.77

5.033 10.649

5.294 11.095

stuk stuk m²

3.77 3.57 0.23

265.35 265.35 2.05

360.270 355.230 7.760

371.242 365.901 8.142

m²

0.34

4.68

13.223

13.827

m m

0.50 0.10

8.03 21.20

20.630 23.821

21.543 24.401

m

0.17

12.61

16.814

17.317

m²

0.23

2.86

8.568

8.966

m² m²

0.12 0.37

1.98 17.44

4.923 26.765

5.138 27.670

%DVLVELEOLRWKHHNOLMVWPHWVWHHNNDDUWHQ

95 / 158

5. Kostprijsberekening

Het opstellen van de offerte gebeurt in het kostprijsberekening - bestand. In dit bestand kunnen we de gegevens van de andere modules binnentrekken. We kunnen de meetstaat direct ingeven of laten binnenhalen indien we deze opgesteld hebben in het daarvoor voorziene rekenblad. Na het binnentrekken van de meetstaat zullen we kostengegevens inbrengen. Per meetstaatpost geven we de bijhorende code van de steekkaart of de bewerking in. Na het aanduiden waar onze basisbibliotheek zich bevindt, worden de directe kosten overgenomen. We kunnen aanpassingen verrichten of eventueel nog bewerkingen toevoegen. Na het opstellen van de offerte krijgen we een eerste idee van de kostprijs. We kunnen de directe kosten die gerelateerd worden aan één bepaalde werf ingeven in de spreadsheet “specifieke bouwplaatskosten”. De indirecte kosten worden binnengehaald uit de spreadsheet “beheer van algemene kosten”. We kunnen voor de indirecte kosten zelf waarden ingeven maar dit moet zeer oordeelkundig gebeuren.

K ostp rijsb ereken en op h alen m ee tstaat

op h alen d irecte k osten

g ed eta illeerd e m eetstaa t

b asisb ib lioth eek

b in n e n h alen in d irec te kosten

b eh eer alg em en e k oste n

*HNRSSHOGHEHVWDQGHQPHWNRVWSULMVEHUHNHQLQJ

Prijzen van materialen variëren in de tijd alsook het uurloon, de materieelkost en de onderaannemingskosten. Als we een offerte opstellen dan is deze slechts voor een bepaalde duur geldig. Meestal is dit 30 dagen. Om prijsschommelingen in te rekenen, kunnen we marges ingeven op de directe kosten alsook op het totaal.

KHBO 2006

96 / 158

Bouwheer : KATHOLIEKE HOGESCHOOL BRUGGE-OOSTENDE Oos tende T otale Dakcons tr uctie

B E DR IJ F S GE GE VE NS Gemiddeld uurloon

25.20 EUR/uur

Aantal uren per dag

8.00 Uren/dag

Ploegsamenstelling Toeslag alg.kosten/uur Toeslag % alg.k op dir.kosten

2 Arb./ploeg 1.00 EUR/uur 0.50%

Spec. bouwplaatskosten

Berekening van het gemiddeld uurloon geschooldheid

EUR/uur

aantal

uurkost

2de graad

12.60

10.00

126.00

1ste graad

11.87

5.00

59.35

geoefende

11.16

5.00

55.80

EUR

Toeslag% marge op lonen

0.50%

Toeslag% marge materialen

0.50%

Toeslag% marge ond.aann

0.50%

Toeslag% marge materieel

0.50%

soc. lasten

Toeslag% op dir. kosten

0.50%

gem. uurloon

25.20 EUR/uur

Risicoperc. op dir. kosten

0.50%

gem. uurloon

1 016.60 BEF/uur

1.09

totaal

241.15

Kostprijs van het project :

22 324.18

correctie-% op huidige eenheidsprijzen:

Bedrag van de basisofferte:

22 654.12

kortings-% op nieuwe eenheidsprijzen:

Bedrag van de aanbiedingsprijs:

22 654.12

P ER CENT AGES OP B AS IS -EE NHEIDS P R IJZEN:

T oe te pas s en vermenigvuldigings factor op de bas is -eenheids prijz en:

1.000000

munt.: E UR

,QGLUHFWHNRVWHQ

Voor een grondigere uitleg over de werking van het Innocalc pakket verwijs ik graag naar de verdeler.

Office – Line BVBA Soenenspark 1

KHBO 2006

9051 Sint - Denijs – Westrem

97 / 158

Dakconstructie met vezelcementplaten

Directe kostprijs

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN KOSTPRIJSBEREKENING B ouwheer : KAT HOL IE KE HOGES CHOOL BR UGGE -OOS T E NDE - Oostende OMS CHR IJVING VAN WE R KEN E N L E VER INGE N

POS T NR

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk 1.1 Daktimmerwerk 1.2 Dakvlakraam 114x118 nr. bw. deelbewerkingen van de post panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm dakvlak114plaatsen dakvlakraam 114 slijpopeninslijpen onderdak in vezelcement raveel versterking van dakconstructie met raveelhout einde

*********************************************

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten 2.1 Onderdakscherm en tengellatten met inbegrip van details nr. bw. deelbewerkingen van de post vezelcemeplaatsen vezelcementplaten als onderdak, dubbel geperst

MARKT T YPE

MEET EENH.

munteh.: EUR

VOORZIENE HOEVEELH.

VH m³ VH stuk eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m 2.5 stuk 1 m 4 stuk 2 ***

***

***

VH m² eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m² 1

7.16 2 2 5 2 8 4 ***

196.4 196.4 196.4

slijpopeninslijpen onderdak in vezelcement tengel1 plaatsen tengellatten op spanten type licht hulpplank1bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen

m m m

0.1 2.222222222 0.4

19.64 436.4444444 78.56

hulpplank2verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen

m

0.4

78.56

dpc1

nagelen van strook kunsstoffolie over nok 30 cm

m

0.183299389

36

dpc2

nagelen van strook kunststoffolie over noorboom 30 cm

m

0.101832994

20

killood

plaatsen loden slab in kilgoot voor onderdak

m

0.101832994

20

einde

2.2

*********************************************

Plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten

KHBO 2006

***

***

***

VH

m

***

20

98 / 158

Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten 3.1 Pannenlatten op een latafstand 24 cm nr. bw. deelbewerkingen van de post smetten uitsmetten van de pannenlatten panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm einde

VH m² 196.4 eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> 196.4 stuk 0.416666667 81.83333333 m 4.166666667 818.3333333 ***

*********************************************

Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot 4.1 Hanggoot Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen 5.1 Dakpannen standaard platte pan nr. bw. deelbewerkingen van de post smetten uitsmetten van de pannenlatten pan1 leggen platte pan latafstand 24 cm einde

***

*********************************************

********************************************* ***

mat. p.eh.

onderaan. machines p.eh. p.eh.

785.00 3.77 tijdn.

36 36 72

***

***

***

*********************************************

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk Daktimmerwerk Dakvlakraam 114x118 deelbewerkingen van de eh. bew. post slaan pannenlatten latafstand 24 m cm plaatsen dakvlakraam 114 stuk slijpen onderdak in vezelcement m versterking van dakconstructie met stuk raveelhout

***

***

***

***

o.aann./eh

***

***

VH

m²

dir.kost p.eh.

785.00 360.27

265.35 mat/eh.

2 1 20 20 200 200

FH stuk VH m² VH m² VH m² VH m² VH m² VH m² eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m 2.5 m 3.333333333

Gipskartonplaten 10 mm

geraamde tijdsn.

25.2 25.2 105

***

***

***

*********************************************

OMS CHR IJVING VAN WE RKEN E N L EVE RINGEN

***

VH stuk VH stuk VH stuk eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> stuk 10 st 10

Uitwerken schoorsteen Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte 6.1 Minerale glaswol Hoofdstuk 7 Dampscherm 7.1 Dampscherm met minimale Sd-waarde = 100 m Hoofdstuk 8 Afwerking binnen 8.1 Dubbel lattenwerk nr. bw. deelbewerkingen van de post delenlattenplaatsen delen latten voor binnenafwerking delenlattenplaatsen delen latten voor binnenafwerking einde

196.4 196.4 78.56 196.4

***

***

***

*********************************************

5.7

8.2

32.8

VH m eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> st 2

Eindstukken horende bij nokpannen Broekstuk noordboom Uitwerken kilgoot deelbewerkingen van de post aanpassen en slijpen van platte pannen standaard platte pan

einde

m

***

***

*********************************************

einde

VH

***

VH m eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> stuk 4.166666667

5.3 Nokpannen nr. bw. deelbewerkingen van de post nokpan leggen en vastschroeven van nokpannen 5.4 5.5 5.6 nr. bw. slijppan panplat

***

VH m² eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> stuk 0.4 m² 1

5.2 Kantpannen nr. bw. deelbewerkingen van de post kantpan leggen en vastschroeven kantpan einde

***

mach./eh

dir.kos t.

1 145.01 129.93 129.93 129.93 324.825 433.1 ***

129.93

totaal dir.kost

5 620.60 720.54 tot. dir. kos t

uurbegr.

7.53 uurbegr.

0.033

0.24

1.08

5.41

0.17

2.750 0.067 0.333

259.99

329.29 1.68 10.78

658.58 13.44 43.11

5.50 0.53 1.33

***

***

***

2.38 ***

***

***

***

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en

KHBO 2006

99 / 158

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm en tengellatten met inbegrip van details deelbewerkingen van de eh. bew. post plaatsen vezelcementplaten als m² onderdak, dubbel geperst slijpen onderdak in vezelcement m plaatsen tengellatten op spanten m type licht bevestigen delen plank om tijdelijk m op te lopen verwijderen delen plank om m tijdelijk op te lopen nagelen van strook kunsstoffolie m over nok 30 cm nagelen van strook kunststoffolie m over noorboom 30 cm plaatsen loden slab in kilgoot voor m onderdak ********************************************* ***

Plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten Pannenlatten op een latafstand 24 cm deelbewerkingen van de eh. bew. post uitsmetten van de pannenlatten stuk slaan pannenlatten latafstand 24 m cm ********************************************* ***

Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot Hanggoot Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen Dakpannen standaard platte pan deelbewerkingen van de post uitsmetten van de pannenlatten leggen platte pan latafstand 24 cm

eh. bew. stuk m²

eh. bew. stuk

KHBO 2006

mach./eh

eh. bew. st

eh. bew. stuk

dir.kos t.

tot. dir. kos t

66.58

uurbegr.

10.49

2 060.79

0.067 0.013

0.09

1.68 0.40

33.00 175.45

1.31 5.46

0.017

0.42

33.00

1.31

0.013

0.34

26.40

1.05

53.03 v

0.017

0.24

0.66

23.58

0.60

0.025

0.24

0.87

17.30

0.50

0.167

7.18

11.38

227.50

3.33

***

***

***

***

***

***

***

0.18

5.43

10.05

201.00

3.67

0.16

1.01

5.03

988.55

31.37

tijdn.

0.050 0.033 ***

tijdn.

0.050 0.350 ***

tijdn.

0.025 ***

0.17 tijdn.

0.083 ***

mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh

1.26 1.08

0.24 ***

***

***

17.44 mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh

***

***

21.20 mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh ***

12.61 mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh

***

5 256.55

dir.kos t.

***

dir.kos t. ***

dir.kos t.

8.41 ***

***

***

26.76

16.81

6.31

103.11 885.44

933.16

5.72 ***

tot. dir. kos t

28.45

23.82

5.09 ***

***

1.26 26.26

17.44 ***

dir.kos t.

***

tot. dir. kos t

98.99 5 157.56 ***

600.29 tot. dir. kos t

600.29 ***

605.30 tot. dir. kos t

605.30 ***

uurbegr.

4.09 27.28 ***

72.67 uurbegr.

3.93 68.74 ***

2.63 uurbegr.

2.63 ***

6.00 uurbegr.

6.00 ***

0.22

12.83

18.29

36.57

0.43

0.20 0.50

48.89 8.03

53.93 20.63

53.93 412.60

0.20 10.00

tijdn.

mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh

0.050

st

********************************************* ***

Uitwerken schoorsteen Hoofdstuk 6 Isoleren over de

o.aann./eh

2 597.00

3.69

0.10

********************************************* ***

Eindstukken horende bij nokpannen Broekstuk noordboom Uitwerken kilgoot deelbewerkingen van de post aanpassen en slijpen van platte pannen standaard platte pan

mat/eh.

13.22

0.270

0.37

********************************************* ***

Nokpannen deelbewerkingen van de post leggen en vastschroeven van nokpannen

tijdn.

4.68

28.45

********************************************* ***

Kantpannen deelbewerkingen van de post leggen en vastschroeven kantpan

0.34

0.80 ***

4.00

***

75.21

***

***

dir.kos t.

tot. dir. kos t

1.26

252.00

0.80

160.60

***

***

176.01

176.01

uurbegr.

10.00

***

4.00

100 / 158

Hoofdstuk 6 Isoleren over de volledige keperhoogte Minerale glaswol Hoofdstuk 7 Dampscherm Dampscherm met minimale Sdwaarde = 100 m Hoofdstuk 8 Afwerking binnen Dubbel lattenwerk deelbewerkingen van de post plaatsen delen latten voor binnenafwerking plaatsen delen latten voor binnenafwerking

eh. bew. m m

********************************************* ***

Gipskartonplaten 10 mm

4.52

8.05

1 167.33

20.30

0.13

1.27

4.42

573.64

16.24

0.12

1.98

4.92

639.69

15.16

tijdn.

mat/eh.

o.aann./eh

mach./eh

dir.kos t.

tot. dir. kos t

uurbegr.

0.020

0.34

0.84

274.15

6.50

0.020

0.34

0.84

365.54

8.66

***

0.20

KHBO 2006

0.14

***

***

***

***

2.24

7.28

***

945.89

***

25.99 g

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWNRVWSULMVEHUHNHQLQJ

101 / 158

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN PRIJSOFFERTE munteh.: EUR

B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T E NDE - Oostende POS T NR

1.1 1.2

2.1 2.2

3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

6.1 7.1

8.1 8.2



Depuydt Frederik Wolvengrachtstraat 9D 8920 LANGEMARK telefoon: 057 / 48 94 46 telefax: 057 / 48 62 82 frederik.depuydt@ s tudent.khbo.be

KHBO 2006

MARKT MEET - VOORZIENE EENHEIDSPRIJS T YPE EENH. HOEVEELH.

TOTAAL BEDRAG

VH VH

m³ stuk

7.16 2

800.70 371.24

5 733.01 742.48

VH

m²

196.4

13.83

2 716.21

VH

m

20

10.43

208.60

VH

m²

196.4

5.29

1 038.96

VH

m

32.8

29.02

951.86

VH VH VH VH VH VH FH VH

m² m m stuk stuk stuk stuk m²

196.4 25.2 36 2 1 20 1

27.67 24.40 17.32 18.87 55.21 21.54 183.53

5 434.39 614.88 623.52 37.74 55.21 430.80 183.53

VH VH VH

m² m² m²

145.01

8.35

1 210.83

129.93

4.63

601.58

VH VH VH

m² m² m²

129.93 129.93

5.14 7.63

667.84 991.37

Netto-verkoopprijs (in EUR 22 242.81 B.T.W.-bedrag 21.00% 4 670.99 Verkoopprijs incl. B.T.W. (i 26 913.80 Totaal b edrag, uitgedrukt in1 085 700.00

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWRYHU]LFKWRIIHUWH

102 / 158

Offerte

Depuydt Frederik S tudent K HB O Wolvengrachtstraat 9D - 8920 L ANGEMAR K Telefoon : 057 / 48 94 46

H.R. : - -

E-mail : [email protected]

Telefax : 057 / 48 62 82

B.T.W. -nr.: -

Registratienr. : -

07/04/06

- :-

Katholieke Hogeschool B rugge-Oostende Indus triële Wetens chappen en T echnologie Z eedijk 106 Oos tende

..

O/ref.

bouw plaats gegevens :

U/ref.

bouwpl.:Oostende Totale dakconstructie

-

-

P R I J S AANB I E DI NG

Geachte Mevrouw, Geachte Heer, Hierb ij vindt u onze aanb iedingsprijs voor de hogervermelde werken. B.T.W. is ten laste van de opdrachtgever. Water en electriciteit staan gratis ter onzer b eschikking. Betalingsvoorwaarden : 30 dagen factuurdatum. De gewone prijsherzieningsformule is van toepassing.

Algemene verkoopsvoorwaarden: zie keerzijde b lad.

Hopende op een gunstig gevolg, met de meeste hoogachting,

Marc Van Thienen interne coach

Aanbiedingsprijs excl. b.t.w. BTW-bedrag:

21.00%

Aanbiedingsprijs incl. b.t.w.

KHBO 2006

22 242.81 EUR

897 272.70 BEF

4 670.99 EUR

188 427.30 BEF

26 913.80 EUR

1 085 700.00 BEF

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWRIIHUWH

103 / 158

Werkvoorbereiding per bewerking

TOTALEN PER

KOSTENONDERDEEL

B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T ENDE - Oostende OMS CHR IJVING VAN HET KOS T ENONDER DEEL

code kos t

a1000 dakvlak114 dampscherm1 delenlatten dpc1 dpc2 gipskartonplaat glaswol hulpplank1 hulpplank2 killood kilzinkpan lood.schouw nokeind nokpan oa.gootvkzink oa.timmer pan1 panbroek panlat1 panplat raveel slijpopening slijppan smetten tengel1 vezelcementdg ***

xxx ? plaatsen dakvlakraam 114 stuk plaatsen dampscherm en vastnieten tegen spantbenen m² plaatsen delen latten voor binnenafwerking m nagelen van strook kunsstoffolie over nok 30 cm m nagelen van strook kunststoffolie over noorboom 30 cm m plaatsen gipskartonplaten tegen lattenwerk, geschroefd m² plaatsen glaswolisolatie tussen de spanten 150mm zonder bekled m² bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen m verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen m plaatsen loden slab in kilgoot voor onderdak m plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen m Uitwerken schouw met lood stuk plaatsen eindstuk nokpan met schroef st leggen en vastschroeven kantpan stuk onderaannemer zink en koperwerken, hanggoot zink vierkant m onderaannemer timmerwerken m³ leggen platte pan latafstand 24 cm m² leggen broekstuk voor platte pannen stuk slaan pannenlatten latafstand 24 cm m standaard platte pan st versterking van dakconstructie met raveelhout stuk slijpen onderdak in vezelcement m aanpassen en slijpen van platte pannen stuk uitsmetten van de pannenlatten stuk plaatsen tengellatten op spanten type licht m plaatsen vezelcementplaten als onderdak, dubbel geperst m² *** T OT AAL

KHBO 2006

TOTALE MEET HOEVEELH. EENH.

2.000 129.930 757.925 36.000 20.000 129.930 145.010 78.560 78.560 20.000 20.000 1.000 2.000 177.000 32.800 7.160 196.400 1.000 823.333 200.000 4.000 27.640 200.000 160.393 436.444 196.400 ***

2QGHUGDNLQYH]HOFHPHQWZHUNYRRUEHUHLGLQJ

104 / 158

Dakconstructie met dampopen vlies

Directe kosten

Voor het volledig overzicht van de directe kosten verwijs ik graag naar voorgaand onderdeel, namelijk de kostprijsberekening van een dakconstructie met een onderdak in vezelcement. Daar de opbouw gelijkaardig is, worden enkel de nieuwe of aangepaste posten overlopen.

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN KOSTPRIJSBEREKENING Bouwheer : KAT HOL IE KE HOGES CHOOL BRUGGE-OOS T E NDE - Oostende OMS CHR IJVING VAN WER KEN EN L EVE RINGEN

POST NR

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk 1.1 Daktimmerwerk 1.1 Dakvlakraam 114x118 nr. bw. deelbewerkingen van de post panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm dakvlak114plaatsen dakvlakraam 114 raveel versterking van dakconstructie met raveelhout snijdenfolie snijden soepele folie of vlies einde

*********************************************

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails nr. bw. deelbewerkingen van de post leggen.venuitrollen onderdakfolie type 1, dampopen vlies

MARKT T YPE

MEET EENH.

munteh.: EUR

VOORZIENE HOEVEELH.

VH m³ VH stuk eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m 2.5 stuk 1 stuk 2 m ***

2.1

7.16 2 2 5 2 4

4

8

***

***

VH

m²

eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m² 1.1

***

196.4 196.4 216.04

snijdenfolie snijden soepele folie of vlies tengel2 plaatsen tengellatten op spanten type zwaar

m m

0.1 2.222222222

19.64 436.44444444

hulpplank1bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen

m

0.4

78.56


m

0.4

78.56

m

0.183299389

***

***

***

VH

m

leggen.nokoverplooien onderdakfolie aan nok einde

2.3

*********************************************

Plaatsen kilgoot in zink Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten

KHBO 2006

36 ***

20

105 / 158

g

geraamde tijdsn.

OMS CHRIJVING VAN WE RKE N E N L EVE RINGEN

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk Daktimmerwerk Dakvlakraam 114x118 deelbewerkingen van de post slaan pannenlatten latafstand 24 cm plaatsen dakvlakraam 114 versterking van dakconstructie met raveelhout snijden soepele folie of vlies

eh. bew. m stuk stuk m

*********************************************

***

tijdn.

o.aann./eh

mach./eh

dir.kos t.

totaal dir.kost

5 620.60 710.46 tot. dir. kos t

uurbegr.

7.13 uurbegr.

0.033

0.24

1.08

5.41

0.17

2.750 0.333

259.99 2.38

329.29 10.78

658.58 43.11

5.50 1.33

***

0.23

tijdn.

0.42 ***

***

***

2.05

mat/eh.

***

7.76

o.aann./eh

mach./eh

dir.kos t.

3.36 ***

1 524.08

tot. dir. kos t

0.13 ***

44.51

uurbegr.

0.160

1.54

5.57

1 203.06

34.57

0.017 0.013

0.10

0.42 0.42

8.25 182.87

0.33 5.46

0.017

0.42

33.00

1.31

0.013

0.34

26.40

1.05

0.050 ***

0.18

mat/eh.

dir.kost p.eh.

785.00 355.23

265.35

0.017

***

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails deelbewerkingen van de eh. bew. post uitrollen onderdakfolie type 1, m² dampopen vlies snijden soepele folie of vlies m plaatsen tengellatten op spanten m type zwaar bevestigen delen plank om tijdelijk m op te lopen verwijderen delen plank om tijdelijk m op te lopen overplooien onderdakfolie aan nok m

KHBO 2006


785.00 3.57

*********************************************

Plaatsen kilgoot in zink Hoofdstuk 3 Plaatsen van de

mat. p.eh.

0.70 ***

1.96 ***

***

5.43

***

10.05

70.51 ***

201.00

1.80 ***

3.67

2QGHUGDNYOLHVNRVWSULMVEHUHNHQLQJ

106 / 158


B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T E NDE - Oostende POS T NR

1.1 1.1

2.1 2.3

3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

6.1 7.1

8.1 8.2




KHBO 2006


TOTAAL BEDRAG

VH VH

m³ stuk

7.16 2

800.70 365.90

5 733.01 731.80

VH

m²

196.4

8.14

1 598.70

VH

m

20

10.43

208.60

VH

m²

196.4

5.29

1 038.96

VH

m

32.8

29.02

951.86



196.4 25.2 36 2 1 20 1

27.67 24.40 17.32 18.87 55.21 21.54 183.53

5 434.39 614.88 623.52 37.74 55.21 430.80 183.53

VH VH VH

m² m² m²

145.01

8.35

1 210.83

129.93

4.63

601.58

VH VH VH

m² m² m²

129.93 129.93

5.14 7.63

667.84 991.37


2QGHUGDNYOLHVRYHU]LFKWRIIHUWH

107 / 158

Offerte


H.R. : - -


Telefax : 057 / 48 62 82

B.T.W. -nr.: -

Registratienr. : -

07/04/06

- :-


..

O/ref.


U/ref.


-

-







21.00%


KHBO 2006

21 114.62 EUR

851 761.70 BEF

4 434.07 EUR

178 870.00 BEF

25 548.69 EUR

1 030 631.70 BEF

2QGHUGDNYOLHVRIIHUWH

108 / 158


TOTALEN PER

KOSTENONDERDEEL

B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T ENDE - Oostende code kos t

a1000 dakvlak114 dampscherm1 delenlatten gipskartonplaat glaswol hulpplank1 hulpplank2 kilzinkpan leggen.nok leggen.vent lood.schouw nokeind nokpan oa.gootvkzink oa.timmer pan1 panbroek panlat1 panplat raveel slijppan smetten snijdenfolie tengel2 ***

OMS CHR IJVING VAN HET KOS T ENONDER DEEL

xxx ? plaatsen dakvlakraam 114 stuk plaatsen dampscherm en vastnieten tegen spantbenen m² plaatsen delen latten voor binnenafwerking m plaatsen gipskartonplaten tegen lattenwerk, geschroefd m² plaatsen glaswolisolatie tussen de spanten 150mm zonder bekled m² bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen m verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen m plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen m overplooien onderdakfolie aan nok m uitrollen onderdakfolie type 1, dampopen vlies m² Uitwerken schouw met lood stuk plaatsen eindstuk nokpan met schroef st leggen en vastschroeven kantpan stuk onderaannemer zink en koperwerken, hanggoot zink vierkant m onderaannemer timmerwerken m³ leggen platte pan latafstand 24 cm m² leggen broekstuk voor platte pannen stuk slaan pannenlatten latafstand 24 cm m standaard platte pan st versterking van dakconstructie met raveelhout stuk aanpassen en slijpen van platte pannen stuk uitsmetten van de pannenlatten stuk snijden soepele folie of vlies m plaatsen tengellatten op spanten type zwaar m *** T OT AAL

KHBO 2006

MEET EENH.

TOTALE HOEVEELH.

2.000 129.930 757.925 129.930 145.010 78.560 78.560 20.000 36.000 216.040 1.000 2.000 177.000 32.800 7.160 196.400 1.000 823.333 200.000 4.000 200.000 160.393 27.640 436.444 ***

2QGHUGDNYOLHVZHUNYRRUEHUHLGLQJ

109 / 158

Dakconstructie met capillair vlies

Directe kosten

Voor het volledig overzicht van de directe kosten verwijs ik graag naar het eerste onderdeel, namelijk de kostprijsberekening van een dakconstructie met een onderdak in vezelcement. Daar de opbouw gelijkaardig is, worden enkel de nieuwe of aangepaste posten overlopen.

SAMENVATTENDE MEETSTAAT EN KOSTPRIJSBEREKENING B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T ENDE - Oostende OMS CHR IJVING VAN WER KEN EN L EVE R INGEN

POS T NR

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk 1.1 Daktimmerwerk 1.1 Dakvlakraam 114x118 nr. bw. deelbewerkingen van de post panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm dakvlak114plaatsen dakvlakraam 114 raveel versterking van dakconstructie met raveelhout snijdenfolie snijden soepele folie of vlies einde

*********************************************

Hoofdstuk 2 Onderdakscherm en tengellatten Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails nr. bw. deelbewerkingen van de post leggen.mauitrollen onderdakfolie type 2, dampopen folie met capillaire laag snijdenfolie snijden soepele folie of vlies tengel2 plaatsen tengellatten op spanten type zwaar

MARKT T YPE

MEET EENH.

munteh.: EUR

VOORZIENE HOEVEELH.

VH m³ VH stuk eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m 2.5 stuk 1 stuk 2 m ***

2.1

7.16 2 2 5 2 4

4

8

***

***

VH

m²

***

196.4

eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> m² 1.1

196.4 216.04

m m

0.1 2.222222222

19.64 436.444444444

leggen.nokoverplooien onderdakfolie aan nok hulpplank1bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen

m m

0.183299389 0.4

36 78.56


m

0.4

78.56

einde

*********************************************

Plaatsen kilgoot in zink Hoofdstuk 3 Plaatsen van de pannenlatten 3.1 Pannenlatten op een latafstand 24 cm nr. bw. deelbewerkingen van de post smetten uitsmetten van de pannenlatten panlat1 slaan pannenlatten latafstand 24 cm

***

2.3

einde

4.1

*********************************************

Hoofdstuk 4 Plaatsen hanggoot Hanggoot Hoofdstuk 5 Plaatsen van de dakpannen

KHBO 2006

***

***

VH

m

***

20

VH m² 196.4 eh. bew. hoev. bw./ eh Aann.H.> 196.4 stuk 0.416666667 81.8333333333 m 4.166666667 818.333333333 ***

***

***

VH

m

***

32.8

110 / 158

geraamde tijdsn.

OMS CHR IJVING VAN WE R KE N E N L E VER INGE N

Hoofdstuk 1 Daktimmerwerk Daktimmerwerk Dakvlakraam 114x118 deelbewerkingen van de post slaan pannenlatten latafstand 24 cm plaatsen dakvlakraam 114 versterking van dakconstructie met raveelhout snijden soepele folie of vlies

eh. bew. m stuk stuk m

Hoofdstuk Hoofdstuk 2 2 Onderdakscherm Onderdakscherm en en tengellatten Onderdakscherm inbegrip tengellatten en aansluitingsdetails deelbewerkingen van de eh. bew. post uitrollen onderdakfolie type 2, m² dampopen folie met capillaire laag snijden soepele folie of vlies m plaatsen tengellatten op spanten m type zwaar overplooien onderdakfolie aan nok m bevestigen delen plank om tijdelijk m op te lopen verwijderen delen plank om tijdelijk m op te lopen ********************************************* ***

KHBO 2006


785.00 3.57

********************************************* ***

Plaatsen kilgoot in zink Hoofdstuk 3 Plaatsen van de

mat. p.eh.

tijdn.

785.00 355.23

265.35 mat/eh.

o.aann./eh

dir.kost p.eh.

mach./eh

dir.kos t.

totaal dir.kost

uurbegr.

5 620.60 710.46 tot. dir. kos t

7.13 uurbegr.

0.033

0.24

1.08

5.41

0.17

2.750 0.333

259.99 2.38

329.29 10.78

658.58 43.11

5.50 1.33

0.017 ***

0.23

tijdn.

0.42 ***

***

***

***

2.86

mat/eh.

8.57

o.aann./eh

mach./eh

3.36 ***

dir.kos t.

0.13 ***

1 682.72

tot. dir. kos t

44.51

uurbegr.

0.160

2.27

6.30

1 361.70

34.57

0.017 0.013

0.10

0.42 0.42

8.25 182.87

0.33 5.46

1.96 0.42

70.51 33.00

1.80 1.31

0.34

26.40

1.05

0.050 0.017

0.70

0.013 ***

0.18

***

***

***

***

5.43

10.05

***

***

201.00

3.67

&DSLOODLURQGHUGDNYOLHVNRVWSULMVEHUHNHQLQJ

111 / 158


B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T ENDE - Oostende POS T NR

1.1 1.1

2.1 2.3

3.1 4.1 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7

6.1 7.1

8.1 8.2




KHBO 2006


TOTAAL BEDRAG

VH VH

m³ stuk

7.16 2

800.70 365.90

5 733.01 731.80

VH

m²

196.4

8.97

1 761.71

VH

m

20

10.43

208.60

VH

m²

196.4

5.29

1 038.96

VH

m

32.8

29.02

951.86



196.4 25.2 36 2 1 20 1

27.67 24.40 17.32 18.87 55.21 21.54 183.53

5 434.39 614.88 623.52 37.74 55.21 430.80 183.53

VH VH VH

m² m² m²

145.01

8.35

1 210.83

129.93

4.63

601.58

VH VH VH

m² m² m²

129.93 129.93

5.14 7.63

667.84 991.37


&DSLOODLURQGHUGDNYOLHVRYHU]LFKWRIIHUWH

112 / 158

Offerte


H.R. : - -


Telefax : 057 / 48 62 82

B.T.W. -nr.: -

Registratienr. : -

10/04/06

- :-


..

O/ref.


U/ref.


-

-







21.00%


KHBO 2006

21 277.63 EUR

858 337.50 BEF

4 468.30 EUR

180 250.90 BEF

25 745.93 EUR

1 038 588.40 BEF

&DSLOODLURQGHUGDNYOLHVRIIHUWH

113 / 158


TOTALEN PER

KOSTENONDERDEEL

B ouwheer : KAT HOL IEKE HOGES CHOOL B R UGGE-OOS T ENDE - Oostende OMS CHR IJVING VAN HET KOS T ENONDER DEEL

code kos t

a1000 dakvlak114 dampscherm1 delenlatten gipskartonplaat glaswol hulpplank1 hulpplank2 kilzinkpan leggen.maxx leggen.nok lood.schouw nokeind nokpan oa.gootvkzink oa.timmer pan1 panbroek panlat1 panplat raveel slijppan smetten snijdenfolie tengel2 ***

xxx ? plaatsen dakvlakraam 114 stuk plaatsen dampscherm en vastnieten tegen spantbenen m² plaatsen delen latten voor binnenafwerking m plaatsen gipskartonplaten tegen lattenwerk, geschroefd m² plaatsen glaswolisolatie tussen de spanten 150mm zonder bekled m² bevestigen delen plank om tijdelijk op te lopen m verwijderen delen plank om tijdelijk op te lopen m plaatsen zinken kilgoot voor dakpannen m uitrollen onderdakfolie type 2, dampopen folie met capillaire laag m² overplooien onderdakfolie aan nok m Uitwerken schouw met lood stuk plaatsen eindstuk nokpan met schroef st leggen en vastschroeven kantpan stuk onderaannemer zink en koperwerken, hanggoot zink vierkant m onderaannemer timmerwerken m³ leggen platte pan latafstand 24 cm m² leggen broekstuk voor platte pannen stuk slaan pannenlatten latafstand 24 cm m standaard platte pan st versterking van dakconstructie met raveelhout stuk aanpassen en slijpen van platte pannen stuk uitsmetten van de pannenlatten stuk snijden soepele folie of vlies m plaatsen tengellatten op spanten type zwaar m *** T OT AAL

KHBO 2006

MEET EENH.

TOTALE HOEVEELH.

2.000 129.930 757.925 129.930 145.010 78.560 78.560 20.000 216.040 36.000 1.000 2.000 177.000 32.800 7.160 196.400 1.000 823.333 200.000 4.000 200.000 160.393 27.640 436.444 ***

&DSLOODLURQGHUGDNYOLHVZHUNYRRUEHUHLGLQJ

114 / 158

Kostprijsvergelijking

Dakcons tructie met onderdak in vez elcement

A. DIREKTE KOSTEN Loonkosten Materiaalkosten Onderaannemingskosten Materieelkosten

DIR EKT E KOS T P R IJS

7125.70 7849.19 6553.76 0.00

21528.65 EUR

Basis - gemiddeld uurloon voorkalk.

AANB IEDINGS P R IJS

EUR EUR EUR EUR

25.20 EUR/uur

22242.81 EUR

33% 36% 30% 0%

868463.5 B E F 1016.6 BEF/uur

897272.7 B E F

Dakcons tructie met onderdakvlies


DIR EKT E KOS T P R IJS

6559.28 7332.60 6553.76 0.00

20445.64 EUR

Basis - gemiddeld uurloon voorkalk.


EUR EUR EUR EUR

25.20 EUR/uur

21114.62 EUR

32% 36% 32% 0%

824775.2 B E F 1016.6 BEF/uur

851761.7 B E F

Dakcons tructie met capillair onderdakvlies


DIR EKT E KOS T P R IJS Basis - gemiddeld uurloon voorkalk.


KHBO 2006

6559.28 7491.24 6553.76 0.00

EUR EUR EUR EUR

20604.28 EUR 25.20 EUR/uur

21277.63 EUR

32% 36% 32% 0%

831174.6 B E F 1016.6 BEF/uur

858337.5 B E F

115 / 158

Samenvatting dakconstructie met een onderdak in vezelcement dakconstructie met een onderdakvlies dakconstructie met een capillair onderdakvlies

22 242.81 EURO 21 144.62 EURO 21 277.63 EURO

Het verschil in kostprijs tussen een dakconstructie opgebouwd met een vlies of een capillaire folie is minimaal. Het is te wijten aan de individuele kost van het materiaal. Qua opbouw van de offerte is dit gelijkaardig. De bewerkingen die voorkomen bij een dampopen vlies komen ook voor bij een capillaire folie. Het verschil in kostprijs tussen een dakconstructie met een onderdak in vezelcement of een folie is groter dan het voorgaande geval. De aanbiedingsprijs kent hier een verschil van om en bij 1100 Euro. Dit is een afwijking van §RSGHWRWDOHVRP$OVZHGLWRPUHNHQHQSHU eenheid, dan bekomen we een verschil §(XURSHUYLHUNDQWHPHWHUGDNRSSHUYODN 1100 EURO / 196 m² = 2.60 EURO / m²

Spreiding directe kosten We kunnen stellen dat de directe kosten evenredig verdeelt zijn over de drie verschillende soorten kosten. Namelijk loon, materiaal en onderaanneming. Er komen geen materieelkosten voor in de offerte. Dit komt omdat we ervoor gekozen hebben om deze te verrekenen in de indirecte kosten.

KHBO 2006

116 / 158

V.

Besluit

Materialen Wat het onderdak betreft is er een groot gamma aan beschikbare materialen. De eigenschappen liggen soms ver uiteen. Weinig of geen materialen scoren voor alle eigenschappen goed. Daardoor is het moeilijk om een voorkeur uit te drukken.

Condensatie In de gecontroleerde constructies is nergens gevaar voor oppervlaktecondensatie aan de binnenzijde van de dakconstructie. In veel gevallen is er inwendige condensatie maar veelal leidt dit niet tot problemen. Er is geen jaarlijks condensaat te verwachten. Is er kans op inwendige condensatie dan kan dit opgelost worden door het plaatsen van een doeltreffend dampscherm. Dampdichte onderdaken zijn af te raden wegens het grote gevaar dat er inwendige condensatie optreedt. Wordt een onderdak gebruikt dat capillair is dan kan tijdelijk een hoeveelheid condensatiewater opgeslagen worden.

Kostprijsvergelijking De individuele prijzen van de onderdaken schommelen, meestal hangt de kostprijs samen met de eigenschappen van het betreffende materiaal. Globaal voor de volledig uitgewerkte dakconstructie is het verschil beperkt. Er is geen duidelijke aanwijzing om een bepaald onderdak te verkiezen boven de andere materialen.

Conclusie! We mogen stellen dat het onmogelijk is om zomaar een materiaal aan te duiden als het beste. Ieder onderdak heeft zijn sterke en minder sterke kanten. Waar bepaalde materialen zeer goed op scoren daar scoren andere dan minder en omgekeerd. Veelal zal het onderdak bepaald worden door de ontwerper of uitvoerder die een persoonlijke voorkeur heeft. Niettegenstaande is het belangrijk rekening te houden met de kwaliteiten van het onderdak (bouwtechnisch, bouwfysisch).

KHBO 2006

117 / 158

1. Bijlagen

Dampopen folie: Polytex 400 ........................................................................................... 119 Dampopen folie: Tyvek Roofliner 2480 ........................................................................... 120 Dampopen folie: Delta Vent............................................................................................. 121 Dampopen folie: Permo Forte ......................................................................................... 122 Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 125 VG............................................................. 123 Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 210 AG............................................................. 124 Gebitumineerd onderdak: Pol’X ...................................................................................... 125 Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - top.......................................................................... 126 Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - b............................................................................. 126 Onderdakplaat: GUTEX Ultratherm................................................................................ 127 ATG – certificaat: Delta Maxx......................................................................................... 128 ATG – certificaat: Biplex +.............................................................................................. 133 Infofiche 5, WTCB............................................................................................................ 137 Infofiche 11, WTCB.......................................................................................................... 140 Infofiche 12, WTCB.......................................................................................................... 143 Vocht - en warmtehuishouding in gebouwen.................................................................... 154

KHBO 2006

118 / 158

Dampopen folie: Polytex 400

KHBO 2006

119 / 158

Dampopen folie: Tyvek Roofliner 2480

KHBO 2006

120 / 158

Dampopen folie: Delta Vent

KHBO 2006

121 / 158

Dampopen folie: Permo Forte

KHBO 2006

122 / 158

Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 125 VG

KHBO 2006

123 / 158

Geperforeerd onderdak (LDPE): Miofol 210 AG

KHBO 2006

124 / 158

Gebitumineerd onderdak: Pol’X

KHBO 2006

125 / 158

Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - top Technische gegevens Toepassingstype

Wh

Kant af-(be)werking

Tand en Groef

Lengte [mm]

2500

Breedte [mm]

750

Dikte [mm]

18/ 22/ 36

dekkende opp. per plaat (m²)

1,80/ 1,76/ 1,76

Gewicht per plaat [kg]

8,8/ 10,7/ 17,6

Gewicht per m² [kg]

4,7/ 5,7/ 9,4

Warmtegeleiding λD (W/mK)

0,046

Warmtdoorlaatweerstand R (m²K/W) 0,36/ 0,44/ 0,72 Dampdiffusiefactor Buigvastheid (N/mm²)

5 1,5

Dichtheid (kg/m³)

260

Platen per pallet

50/ 45/ 25

Vierkante meter per palet

93,75/ 84,37/ 46,88

Gewicht per pallet [kg]

450/ 500/ 450

Bouwmateriaal klasse

B 2

Onderdakplaat: GUTEX Multiplex - b Technische gegevens Toepassingstype

Wh

Kant af-(be)werking

Tand en Groef

Lengte [mm]

2500

Breedte [mm]

750

Dikte [mm]

18/ 22


1,80/ 1,76


9,1/ 11,1


4,9/ 5,9


0,047

Warmtdoorlaatweerstand R [m²K/W]

0,33/ 0,40

Dampdiffusiefactor

5

Buigvastheid [N/mm²]

1,5

Dichtheid [kg/m³]

270

Platen per pallet

50/ 45

Vierkante meter per pallet

93,75/ 84,37


480/ 510


B 2

KHBO 2006

126 / 158

Onderdakplaat: GUTEX Ultratherm Technische gegevens Toepassingstype

Wh

Kant af-(be)werking

Tand en Groef

Lengte [mm]

1780

Breedte [mm]

500

Dikte [mm]

50/ 60/ 80


0,81


10,3/ 12,3/ 16,4


11,5/ 13,8/ 18,4


0,046

Warmtdoorlaatweerstand R [m²K/W] 1,11/ 1,33/ 1,77 Dampdiffusiefactor Buigvastheid [N/mm²]

5 1,5

Dichtheid [kg/m³]

230

Platen per pallet

40/ 34/ 26

Vierkante meter per pallet

35,60/ 30,26/ 23,14


430/ 490/ 430


B 2

KHBO 2006

127 / 158

ATG – certificaat: Delta Maxx

KHBO 2006

128 / 158

KHBO 2006

129 / 158

KHBO 2006

130 / 158

KHBO 2006

131 / 158

KHBO 2006

132 / 158

ATG – certificaat: Biplex +

KHBO 2006

133 / 158

KHBO 2006

134 / 158

KHBO 2006

135 / 158

KHBO 2006

136 / 158

Infofiche 5, WTCB

1RR RRG GTXNCMVGE GEQ QPFGPUCVKG De lucht in een vertrek bevat steeds een zekere hoeveelheid waterdamp. Deze is onder meer afhankelijk van de weersomstandigheden en van de mate waarin er in de woning vocht geproduceerd wordt. Het vermogen van lucht om waterdamp te bevatten, verkleint naarmate ze kouder wordt. Indien de lucht afkoelt (bvb. door langs een koud oppervlak te strijken), zal de aanwezige waterdamp op een gegeven moment "condenseren": een deel van de in de lucht aanwezige waterdamp gaat dan over in de vloeibare fase, zodat er druppeltjes ontstaan. De temperatuur waarbij dit gebeurt, noemt men de dauwpunttemperatuur. De luchtvochtigheid bedraagt op dat ogenblik 100 % in de onmiddellijke omgeving van het koude oppervlak (wand, glasvlak,...). Indien deze condensatie optreedt tegen een oppervlak (muur, dak, glas,...), spreekt men van oppervlaktecondensatie.

Condensatie op een dubbele beglazing

Aan de hand van onderstaand principevoorbeeld wordt het fenomeen van oppervlaktecondensatie grafisch voorgesteld. We beschouwen een ruimte waarin de luchttemperatuur 20 °C en de relatieve luchtvochtigheid 60 % bedraagt. Deze lucht strijkt langs een glasoppervlak met een temperatuur van 10 °C. Uit onderstaande grafiek blijkt dat de dauwpunttemperatuur van de lucht 12 °C bedraagt (van punt A naar B; punt B bevindt zich op 12 °C). Koude lucht kan namelijk minder vocht bevatten dan warme lucht, waardoor de lucht vanaf 12 °C verzadigd zal zijn en zal condenseren op een oppervlak met een temperatuur van 12 °C of minder. Daar de temperatuur van het glasoppervlak lager is dan 12 °C, zal er oppervlaktecondensatie op het glasvlak ontstaan.

KHBO 2006

137 / 158

Hieruit blijkt dat het ontstaan van oppervlaktecondensatie gekoppeld kan worden aan: • • •

een te lage oppervlaktetemperatuur een te hoge relatieve luchtvochtigheid van de omgevingslucht een gebrekkige ventilatie

(QVQOCVGTKCC CCNN

Een gemene muur, waartegen niet volledig is aangebouwd, de bovenste driehoek is onbeschermd -> kouder oppervlak -> schimmelvorming

KHBO 2006

138 / 158

Schimmelvorming ter hoogte van een steeds op "kipstand" openstaand raam -> kouder oppervlak -> schimmelvorming

/GG GGT TKKPHQTOCVKG &QEWOGPVGP • • •

WTCB-Tijdschrift 4/2000,Schimmelvorming in woningen Technische Voorlichting 153, Vochthuishouding in gebouwen Bibliotheek "Diffudoc"

$QWYRTQF QFWWEVGP •

Bouwproducten databank "Techcom"

)GTGNCVGG GGTTFG GHHKEJGU • •

Schimmelvorming in woningen Hygroscopisch vochtgehalte van materialen

6GE GEJJPKUEJG GDDKLUV UVCCPF •

Afdeling Technisch Advies van het WTCB

#WVGWT Sven Eeckhout, ing., adviseur, Afdeling Technisch Advies, WTCB

KHBO 2006

139 / 158

Infofiche 11, WTCB

$KPP PPG GPMNKOCC CCVVMNCUU UUG GP De binnenklimaatklasse van een gebouw wordt in de eerste plaats bepaald door de dampdruk die heerst in het gebouw. Deze dampdruk is zowel afhankelijk van de relatieve luchtvochtigheid (d.w.z. de vochtproductie in het gebouw) als van de luchttemperatuur. Doorgaans onderscheidt men vier verschillende binnenklimaatklassen, aan de hand van de jaargemiddelde dampdruk binnen het gebouw. Afbeelding 1 geeft een overzicht van de beschouwde grenswaarden.

Afb. 1 Binnenklimaatklassen (jaargemiddelden). 2SGHDEVFLV JHPLGGHOGHWHPSHUDWXXULQKHWJHERXZ& Op de ordinaat, RV = gemiddelde relatieve vochtigheid in het gebouw (%) pi = dampdruk in het gebouw (Pa)

Binnenklimaatklasse I is representatief voor gebouwen met een zeer geringe vochtproductie, of waarin de relatieve luchtvochtigheid tot zeer lage waarden beperkt wordt door een ventilatiesysteem. Binnenklimaatklasse IV komt daarentegen voor in gebouwen die van nature uit erg vochtig zijn (of die bewust vochtig gehouden worden). Tabel 1 geeft een overzicht van enkele courante types gebouwen met hun overeenkomstige binnenklimaatklasse.

KHBO 2006

140 / 158

Tabel 1 Courante gebouwen en hun overeenkomstige binnenklimaatklasse.

Binnenklimaat klassen

Voorbeelden •

I Gebouwen met weinig tot geen permanente vochtproductie

II Gebouwen met beperkte vochtproductie per m³ en goede ventilatie

•

• • • • •

• • III Gebouwen met een belangrijke vochtproductie per m³ en matige tot voldoende ventilatie

• •

• • IV Gebouwen met hoge vochtproductie

• •

Jaargemiddelde dampdrukken binnen pi (Pa)

stapelplaatsen voor droge goederen 1100 Si < kerken, toonzalen, 1165 garages, werkplaatsen

Gemiddelde dampdrukverschillen gedurende vier weken (pi - pe) (Pa) < 159 -e (*)

grote woningen scholen winkels 1165 Si < niet-geklimatiseerde 1370 kantoren sportzalen en polyvalente hallen

< 436 -e

(kleine) woningen, flats ziekenhuizen, verzorgingstehuizen verbruikszalen, restaurants, feestzalen, theaters laaggeklimatiseerde gebouwen (RV

< 713 -e

1370 Si < 1500

hooggeklimatiseerde gebouwen (HR > 60 %) hydrotherapieruimten pi³ 1500, zwembaden (overdekt) beperkt tot vochtige industriële 3000 Pa ruimten zoals wasserijen, drukkerijen, brouwerijen, papierfabrieken, …

> 713 -e

Opmerking : gebouwen in overdruk, gebouwen met een sterk wisselend vochtgehalte (bv. dancings) of daken met een geïsoleerd verlaagd plafond vergen een speciale bouwfysische studie. e = de buitentemperatuur.

KHBO 2006

141 / 158

/GG GGT TKKPHQTOCVKG 0WVV VVKKIG GFQ FQEEWOGPVGP •

van het WTCB o TV 215 Het platte dak. Opbouw, materialen, uitvoering, onderhoud (maart 2000)

•

Bibliotheek 'Diffudoc'

)GCUU UUQ QEKGG GGTTFG+ G+PPHQHKEJGU • •

Nr. 9 Loskomen van en/of scheurvorming in binnenbetegelingen, blootgesteld aan rechtstreekse besproeiing met water Nr. 10 Hechtsterkte van muurbetegelingen


Bouwproductendatabank 'Techcom'

6GE GEJJPKUEJ JCFX CFXKKGU •

Afdeling Technisch advies, WTCB

#WVGWT Olivier Vandooren, ing., adjunct-afdelingshoofd, afdeling Communicatie, WTCB

KHBO 2006

142 / 158

Infofiche 12, WTCB

6JGTOKUEJ JI IGvUQNGG GGTTFG GJJGNNNNG GPFG GF FCMGP % %QPFGPUCVKG GCC CCP PF FG GQ QPFGTMCPV VXXCP PJJGV QPFGTFCM MDDGJGG GGTTUGP Aangezien zolders steeds vaker tot woonruimten omgevormd worden en het noodzakelijk is de dakopbouw thermisch te isoleren, merkt men tegenwoordig dat deze laatste niet zelden aangevuld wordt met een aanzienlijke laag thermische isolatie. Hoewel de vermindering van de warmteverliezen doorheen de dakopbouw zonder twijfel een ecologische en economische noodzaak is, kunnen deze wijzigingen soms leiden tot het ontstaan van schade. De aanwezigheid van een thermische-isolatielaag kan immers de temperatuurgradiënten in de dakopbouw doen toenemen, met een verhoogd risico op inwendige condensatie tot gevolg. Het onderdak is doorgaans het eerste koude oppervlak dat in contact komt met de lucht die door de dakopbouw stroomt. Het is dan ook logisch dat het condensatieverschijnsel voornamelijk op dit oppervlak optreedt.

Afb. 1 Sporen van condensatievocht, gevormd aan de onderkant van een soepel onderdak (PE-film met microperforaties). De luchtdichtheid moest verzekerd worden door de binnenafwerkingen. De luchtdichtheid van de aansluitingen tussen de gipskartonplaten en de nokbalk is zeer moeilijk uit te voeren, en dan vooral indien er differentiële bewegingen optreden tussen de structuur en de binnenafwerkingen.

++PNGKFKPI Het ontstaan van condensatie aan de onderkant van het onderdak is een verschijnsel dat vaak optreedt tijdens koudere perioden en vertegenwoordigt ongeveer twee derde van de problemen met hellende daken die door de afdeling Technisch Advies van het WTCB behandeld worden. De vochtsporen worden meestal vastgesteld in de buurt van de dwarsbalken, aan de voet van de dakschilden en/of ter hoogte van onderbrekingen in de dakopbouw (bvb. dakvensters, schoorsteen, …). Ze worden doorgaans duidelijker zichtbaar als de dakschilden na koude perioden of vorstperioden blootgesteld worden aan bezonning. Als de hoeveelheid condensaat zo groot is dat deze niet opgedroogd raakt, kan dit verschijnsel aanzienlijke schade teweegbrengen.

KHBO 2006

143 / 158

Het probleem is doorgaans het grootst in daken waarin de thermische isolatie aangebracht werd tussen de kepers of de spanten. Het kan echter ook optreden bij geprefabriceerde sandwichplaten, met isolatie die voorzien werd onder de kepers of zelfs in de vloer van zolderruimten. Het onderzoek van verschillende gevallen leert ons dat de aard van het onderdak, en dan voornamelijk zijn dampdoorlatendheid en capillariteit, een belangrijke rol speelt bij het optreden en de omvang van het probleem. De gevolgen zijn het grootst indien men een niet-capillair en weinig dampdoorlatend onderdak combineert met een lucht- en dampdichtheid die enkel verzekerd wordt door de binnenafwerkingen of door de laag aluminiumpapier van bepaalde thermische-isolatiedekens. De uitvoering van de aansluitingen is in zulke gevallen veel moeilijker, waardoor de luchtdichtheid van de dakopbouw vaak negatief beïnvloed wordt. De aard van de dakbedekking speelt geen doorslaggevende rol in het geval van dakpannen, leien of elementen van een gelijkaardig type.

1 1QT\CC CCM MXXCP PJJGV VXXGTUEJKLPUGN Inwendige condensatie treedt op wanneer vochtige lucht in contact komt met oppervlakken waarvan de oppervlaktetemperatuur lager is dan deze van het dauwpunt (definitie) van de lucht. Doorgaans moeten vier voorwaarden tegelijkertijd vervuld zijn opdat inwendige condensatie zou kunnen ontstaan, namelijk: •

Aanwezigheid van een vochtbron Vochtbronnen In het algemeen onderscheidt men drie vochtbronnen die kunnen leiden tot het ontstaan van inwendige condensatie : o Damp, aanwezig in de binnenlucht, waarvan de condensatie gewoonlijk optreedt tijdens een periode gaande van de maand oktober tot de maand april (voor meer informatie over de binnenklimaatklassen van gebouwen verwijzen wij naar Infofiche nr. 11 ‘Binnenklimaatklassen’) o Bouwvocht (definitie), vooral indien de binnenafwerkingen water bevatten (bvb. gipsbepleistering) en uitgevoerd worden tijdens koudere perioden o Buitenlucht, die onderkoelingscondensatie (definitie) kan veroorzaken. Hoewel metingen hebben aangetoond dat de oppervlaktetemperatuur van de dakbedekking (en in mindere mate ook van het onderdak) hierdoor beïnvloed wordt, blijven de gevolgen ervan beperkt. Deze vochtbron leidt doorgaans niet tot het ontstaan van vochtsporen op de binnenafwerkingen, tenzij de dakbedekking een zwakke thermische inertie en/of een beperkte (of zelfs geen) capillariteit (bvb. golfplaten van vezelcement of metalen dakbedekkingen) heeft.

•

Vochttransport (in de vorm van damp) naar het/de condensatievlak(ken) 1. Transport van waterdamp Het vocht dat in de lucht aanwezig is in de vorm van damp kan op twee verschillende manieren migreren in de dakopbouw: onder de invloed van luchtconvectiestromen doorheen materialen die niet luchtdicht zijn en/of ter hoogte van onderbrekingen in het

KHBO 2006

144 / 158

luchtscherm. Als de dakopbouw voorzien is van een perfect luchtdichte laag, komt deze vorm van vochttransport niet voor. Dit geldt onder andere voor platte daken die ontworpen en uitgevoerd werden volgens de aanbevelingen van TV 215. Het dichtingsmembraan doet immers dienst als luchtscherm en voorkomt aldus de migratie van waterdamp door convectie. In geval van hellende daken bevat de dakopbouw normaalgesproken geen enkele laag die perfect luchtdicht is (tengevolge van de aard of de uitvoering ervan) door diffusie doorheen materialen die dampdoorlatend zijn. Dit verschijnsel is toe te schrijven aan een dampdrukverschil aan weerszijden van wanden die omgevingen met een verschillende temperatuur en een verschillende relatieve vochtigheidsgraad van elkaar scheiden.

Afb. 2 Lekken tengevolge van convectie ter hoogte van de beweegbare spots, ingewerkt in de gipsplaat.

Afb. 3 Lekken tengevolge van convectie ter hoogte van scheuren tussen het plafond en de verticale wanden

Luchtconvectie In de binnenklimaatklassen I, II of III (zie Infofiche nr. 11 ‘Binnenklimaatklassen’) kan het ontstaan van condensatie aan de onderkant van het onderdak in grote mate toegeschreven worden aan luchtconvectie. Deze kan immers leiden tot een hoeveelheid condensaat die veel groter is dan

KHBO 2006

145 / 158

deze die teweeggebracht wordt door diffusie. Dit is de voornaamste reden waarom zogenaamde ‘koude’ daken (geventileerd en dus niet luchtdicht) vaak aanleiding gaven tot het ontstaan van een aanzienlijke inwendige condensatie. De migratie van lucht doorheen een wand (bvb. een dakopbouw) is het gevolg van een luchtdrukverschil aan weerszijden van de betreffende wand. In het geval van hellende daken is dit luchtdrukverschil doorgaans te wijten aan : de invloed van de wind (zie artikel uit WTCB-Tijdschrift 3/2003, p. 3-

17)

de thermische trek, die afhankelijk is van het verschil tussen de binnen-

en buitenluchttemperatuur, evenals van de vrije hoogte van de ruimten onder het dak het gebruik van bepaalde gedwongen ventilatiesystemen, waardoor er in de ruimten een overdruk kan ontstaan.

Recente metingen hebben echter aangetoond dat er ook belangrijke luchtdrukverschillen (van 3 tot 10 Pa) kunnen ontstaan indien de ruimten onder het dak een beperkte hoogte hebben en indien er geen ventilatiesysteem aanwezig is dat in de ruimten een overdruk kan teweegbrengen. Uit de metingen blijkt immers dat de hoogte van de ruimten onder het dak minder belangrijk is dan deze van het totale gebouw, indien de ruimten vaak met elkaar in contact staan. Een toereikende luchtdichtheid is dus de belangrijkste vereiste als men inwendige condensatie wil beperken, met andere woorden indien men wil vermijden dat deze aanleiding geeft tot vochtsporen op de binnenafwerking. Bepaalde binnenafwerkingen, zoals gipskartonplaten, kunnen als voldoende luchtdicht beschouwd worden, voor zover de ruimten waarin ze toegepast worden (of preciezer uitgedrukt de verschillende volumes die als een geheel kunnen beschouwd worden doordat ze vaak met elkaar in contact staan) een beperkte hoogte hebben (< 6 m). Men moet echter ook rekening houden met het feit dat de aanwezigheid van een groot aantal onderbrekingen in dit type binnenafwerkingen de luchtdichtheid van de dakopbouw gevoelig kan verminderen. De onderbrekingen die men in de praktijk het vaakst aantreft, zijn doorboringen bestemd voor de plaatsing van spots of elektrische kabels, evenals onderbrekingen ter hoogte van de randen en de aansluitingen tussen de wanden en/of het timmerwerk. Aangezien in deze laatste zones vaak lekken voorkomen tengevolge van convectie, is het niet aangewezen te rekenen op de binnenafwerkingen om de luchtdichtheid van de dakopbouw te verzekeren. 2. Dampdiffusie De beheersing van de dampdiffusie is slechts zinvol indien de luchtdichtheid voldoende gewaarborgd is. In de praktijk is de dampdiffusie groot bij een zeer streng binnenklimaat (klasse IV, zie Infofiche nr. 11 ‘Binnenklimaatklassen’), indien het onderdak weinig dampdoorlatend is (zie hierna) en/of wanneer de warme zijde van de isolatie beschermd wordt door luchtdichte lagen die zeer dampdoorlatend zijn. Vanuit een theoretisch standpunt zou een dampscherm van de klasse E1 of eventueel E2 (bvb. polyethyleenfilm met een dikte van 0,2 mm) moeten volstaan, voor zover het binnenklimaat niet van klasse IV is.

KHBO 2006

146 / 158

•

Aanwezigheid van een of meer condensatievlak(ken)

•

Ontoereikende evacuatie van het vocht ter hoogte van het/de condensatievlak(ken). Droging van het bouwvocht en het condensaat Het vocht in de dakopbouw zal gemakkelijker drogen indien het onderdak zeer dampdoorlatend en/of zeer capillair is. In deze omstandigheden hebben we kunnen vaststellen dat het merendeel van de dakopbouwen waarin condensatie ontstond aan de onderkant van het onderdak (die aanleiding gaf tot vochtsporen op de binnenafwerkingen), dakopbouwen waren met een onderdak, gekarakteriseerd door HHQKRJHHTXLYDOHQWHGDPSGLIIXVLHGLNWHG!P Hoewel er nog geen duidelijke aanbevelingen bestaan omtrent de dampdiffusieweerstand van onderdaken, zijn de fabrikanten zich bewust geworden van het belang van deze parameter. Daarom bieden ze sedert enkele jaren YHUVFKLOOHQGHSURGXFWHQDDQPHW]HHUODJHG-waarden (0,02 m GP 'H jongste Technische Voorlichtingen ( TV 202) stellen bovendien dat het materiaal waaruit het onderdak bestaat capillair en, bij voorkeur, zo dampdoorlatend mogelijk moet zijn.

KHBO 2006

147 / 158

Afb. 4 Onderbreking van de lucht- en dampdichtheid ter hoogte van de schoorbalk van een spant.

+HWVWDDWHFKWHURRNYDVWGDWRQGHUGDNHQJHNDUDNWHULVHHUGGRRUHHQKRJHG- waarde (bvb. 2,5 m) gevoeliger zullen zijn voor het ontstaan van vochtsporen, aangezien ze de drogingsmogelijkheden sterk beperken. De capillariteit (definitie) van het materiaal vervult dan weer een regelende functie, omdat het condensatievocht tijdelijk ter hoogte van het condensatievlak verzameld wordt, in afwachting van een gunstigere drogingsperiode. Wanneer de dakopbouw zeer luchtdicht is en de lagen aan de warme zijde van de isolatie erg dampdicht zijn, speelt de dampdoorlatendheid van het onderdak een minder belangrijke rol (het gedraagt zich dan zoals een plat dak). De luchtdichtheid – en meer nog de dampdichtheid – bereikt echter slechts zelden hoge waarden. Dit kan voornamelijk toegeschreven worden aan het feit dat de lagen die de lucht - en dampdichtheid zouden moeten verzekeren – in tegenstelling tot bij platte daken – bijna nooit uitgevoerd worden op een perfect ononderbroken ondergrond, waardoor het erg moeilijk wordt de dichtheid van de bevestigingen en de aansluitingen (aansluitingen met dakvensters, met schoorsteenkanalen, aan de voet van het dakschild, ...) te verzekeren. Er zijn bepaalde systemen in de handel verkrijgbaar, die speciaal ontworpen werden met het oog op de verzekering van de lucht - en dampdichtheid. De toepassing ervan is echter beperkt, aangezien ze redelijk duur zijn. Bovendien blijft de uitvoering van een aantal details problematisch, vooral indien ze moeilijk bereikbaar zijn (zie afbeelding 4).

2 2TGXGPVKGOQIGNKLMJGFGP Hierna volgt een kort overzicht van de mogelijke manieren waarop men het risico op inwendige condensatie in thermisch geïsoleerde hellende daken kan beperken. ' 'GP P\\GG GGT TFC FCO ORFQQ FQQTTNCVGPF F

FF O O G GP PDDKL LXQQ XQQTTMGWT TEECRKNNNNCCKT TQ QPFGTFC FCM M

\KG G Deze oplossing is aanbevolen wanneer de lucht - en dampdichtheid onvolkomenheden kan vertonen tengevolge van de details of moeilijkheden bij de uitvoering en/of indien het gebouw lichtjes in overdruk is. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de voornaamste karakteristieken van de verschillende onderdaken die het vaakst gebruikt worden in ons land en die het ontstaan van inwendige condensatie kunnen beïnvloeden. De tabel stelt eveneens een aantal aanbevolen maatregelen voor ter verzekering van de lucht - en dampdichtheid en om het ontstaan van inwendige condensatie te vermijden.

KHBO 2006

148 / 158

Vaak gebruikte onderdaktypes voor de binnenklimaatklassen I, II en III. Stijve onderdaken Type

Aanbevolen maatregelen µd (m)

(Capillair) vezelcement

0,25

(Capillaire) houtvezels

0,100,25

(Niet-capillair) stijf polyethyleen en/of polypropyleen

1

Gelieve met de cursor over het type onderdak te bewegen om de aanbevolen maatregelen weer te geven.

Soepele onderdaken (1) Ongeweven polyethyleenvezels

0,020,05

Geweven of ongeweven polypropyleenfilm

0,020,1

Meerlagig polyolefinemembraam

0,02

Met polyurethaan omhulde polyesterfilm (2)

0,15

Polyethyleen met microperforaties 2-3 PVC met microperforaties

2,5

Met bitumen omhulde kunststofvezels

4

Met bitumen omhuld ongeweven membraam

10-35

Ononderbroken (3) dichtingsmembraam

150

(1)

Soepele onderdaken zijn doorgaans niet-capillair. Dit type onderdak kan voorzien worden van een capillaire laag. (3) Dichtingsmembraan zoals gebruikt wordt bij platte daken (geval van een hellend dak met een zeer zwakke helling – zie ook WTCB-Tijdschrift 3/1992, p. 26-30). (2)

' 'GP P\\QQ QQPPQPFGTDTQMGP PO OQIGNKLM MNNWEJVÄ ÄGGP PFC FCO ORU RUEEJGTO Het gebruik van een brede polyethyleenfilm met een dikte van 0,2 mm lijkt een geschikte oplossing, voor zover er niet te veel delicate aansluitingen aanwezig zijn (tussen het lucht - en dampscherm en een rond schoorsteenkanaal, bij spots, ...). Het gebruik van thermische isolatiedekens, voorzien van een laag aluminiumpapier, is enkel nuttig bij een dakopbouw die weinig delicate aansluitingen bevat of als aanvulling op een lucht - en dampscherm, bestaande uit een polyethyleenfilm (het is immers moeilijk een performante luchtdichtheid te verzekeren met de laag aluminiumpapier alleen). Wanneer de binnenafwerkingen dienst doen als lucht - en dampscherm, moet men doorboringen door spots of elektrische kabels vermijden en de luchtdichtheid aan de aansluitingen met de aangrenzende wanden en het timmerwerk waarborgen. We willen signaleren dat de dampdichtheid van een gipskartonplaat die niet voorzien is van een

KHBO 2006

149 / 158

aluminiumlaag niet steeds toereikend is en dat de waterdamp kan diffunderen naar het onderdak, zelfs als er geen onderbrekingen aanwezig zijn. # #PFGTG GO OCPKGTGP P • • • • •

•

Verlijming van de aansluitingen tussen de stroken van het lucht - en dampscherm en verzorgde uitvoering van de details. Doorvoeringen in de dakopbouw vermijden. Vanaf de ontwerpfase een dakopbouw kiezen met een voldoende toegankelijkheid, zodat de aansluitingen gemakkelijk en zorgvuldig uitgevoerd kunnen worden. Zorgen voor een zo gunstig mogelijk binnenklimaat door de ruimten zachtjes en continu te verwarmen en te verluchten. Bij sandwichplaten die de structuur vormen en de thermische isolatie verzekeren, dient men de luchtdichtheid van de aansluitingen tussen de platen, ter hoogte van hun steunpunten en de aansluitingen met de andere wanden (bvb. randen) te waarborgen. ‘Warme’ dakopbouwen verkiezen waarvan het lucht - en dampscherm uitgevoerd wordt op een volledig ononderbroken ondergrond (bvb. platen op kepers). Deze oplossing is de veiligste indien het hellende dak ruimten herbergt waarin veel vocht geproduceerd wordt.

1 1RNQUU UUKKPIGP Als de binnenafwerkingen geplaatst zijn, is het vaak moeilijk de condensatieproblemen aan de onderkant van het onderdak op te lossen zonder de uitvoering van grootschalige werken. Als voorlopige oplossing kan men: •

•

de luchtdichtheid van de binnenafwerkingen verbeteren door alle aansluitingen en onderbrekingen af te dichten, of door een ononderbroken onderlaag aan te brengen (te verlijmen aluminiumpapier) die de lucht - en dampdichtheid verbetert (afdichting van alle doorboringen) en waarop nadien de afwerking (bvb. verflaag) kan aangebracht worden een polyethyleenfilm aanbrengen die aan het volledige oppervlak vastgehecht wordt met tengellatten die als ondergrond kunnen dienen voor de nieuwe binnenafwerking.

Als deze oplossingen geen voldoening bieden, dient men over te gaan tot het verwijderen van de binnenafwerking en/of tot de vervanging van het onderdak door een ander product dat zeer dampdoorlatend is.

6GTOKPQNQIKG Dauwpunt Temperatuur waarbij de lucht met vocht verzadigd raakt. In het onderstaande luchtvochtigheidsdiagram wordt punt A gekenmerkt door een temperatuur van 20 °C en een relatieve luchtvochtigheid van 60 %, wat overeenstemt met een luchtvochtgehalte van 8,80 g/kg. Als men deze lucht afkoelt zonder de vochtigheid ervan te verminderen, verplaatst men

KHBO 2006

150 / 158

zich in horizontale richting, van het punt A naar het punt B. Dit punt komt overeen met het dauwpunt van de lucht.

Bouwvocht Hoeveelheid vocht die in een gebouw aanwezig is na de beëindiging van de bouwwerken. Bouwvocht komt dus voort uit : het water dat door de bouwmaterialen wordt opgenomen tijdens de opslag bij de fabrikant en op de bouwplaats (bvb. vocht van timmerhout) het aanmaakwater, nodig voor de verwerking van de materialen (bvb. binnenbepleisteringen) het water tengevolge van regenval tijdens de verschillende bouwfasen. Onderkoelingscondensatie Daling van de oppervlaktetemperatuur van een element onder de luchttemperatuur tengevolge van de infraroodstraling van de buitenvlakken van de materialen naar het hemelgewelf toe. Deze uitstraling onttrekt warmte aan het materiaal, waardoor de oppervlaktetemperatuur bij helder weer kan dalen tot 10 °C onder de buitenluchttemperatuur, met oppervlaktecondensatie tot gevolg. Capillariteit Watertransport door capillariteit is een rechtstreeks gevolg van de capillaire aantrekkingskracht die uitgeoefend wordt in de poriën van hydrofiele materialen. Dit verschijnsel kan duidelijk aangetoond worden wanneer men een haarbuisje (een zeer dunne

KHBO 2006

151 / 158

cilindervormige buis) onderdompelt in een glas water. Men merkt dan immers dat het water in het buisje opstijgt tot boven het vrije oppervlak van de vloeistof.

De condensatie die ontstaat op een laag die bestaat uit een capillair materiaal zou gedeeltelijk of volledig kunnen opgenomen worden door dit materiaal, dat bijgevolg een soort buffereffect uitoefent.

/GG GGT TKKPHQTOCVKG &QEWOGPVGP •

•

•

•

van het WTCB : o TV 215 Het platte dak : opbouw, materialen, uitvoering, onderhoud (maart 2000). o TV 202 Daken met betonpannen : opbouw en uitvoering (december 1996). o De windwerking op hellende daken. Het WTCB-onderzoek en zijn resultaten (B. Parmentier, WTCB-Tijdschrift, herfst 2003). o Keuze van de dakhelling volgens het dakbedekkingsmateriaal (M. Wagneur, WTCB-Tijdschrift, herfst 1992). van de Bouwfysica Vereniging (NL) : o Invloed van luchtinfiltratie op de prestatie van sterk geïsoleerde muren en daken (Depraetere W., Hens H., Janssens A. – Bouwfysica, vol. 10, nr. 4, p. 22-28, december 1999). o Bouwfysische aspecten van metalen daken (Hens H., Janssens A. – Bouwfysica, vol. 9, nr. 1, p. 16-22, maart 1998). o Vochtbeheersing in industriehallen (Hens H. – Bouwfysica, vol. 12, nr. 2, p. 17-25, juli 2001). andere o Reliable control of interstitial condensation in lightweight roof systems (Janssens A. – Doctoraatsthesis, laboratorium Bouwfysica, KU Leuven, 1998). Bibliotheek "Diffudoc"

)GCUU UUQ QEKGG GGTTFG GKKPHQHKEJGU •

Binnenklimaatklassen

KHBO 2006

152 / 158


Bouwproducten databank "Techcom"

6GE GEJJPKUEJG GDDKLUV UVCCPF •

Afdeling Technisch Advies van het WTCB

# WV G WT Laurent Lassoie, ing., hoofdadviseur, afdeling Technisch Advies, WTCB In samenwerking met Filip Dobbels, ir.-arch., technologisch adviseur, onderzoeker, afdeling Bouwfysica en Binnenklimaat, WTCB

KHBO 2006

153 / 158

Vocht - en warmtehuishouding in gebouwen

http://www.vhm.be/PROF2004/C2001/Deel2/hfd24.htm ,QKRXGYDQGLWGHHO

24. VOCHT & WARMTEHUISHOUDING 24.10 VOCHT Bouwvocht Regendoorslag Lekken Capillair water in muren Hygroscopiciteit Oppervlaktecondensatie Inwendige condensatie 24.20 WARMTEHUISHOUDING 92&+7 :$507(+8,6+28',1* 92&+7

Vochtproblemen kunnen zich op diverse wijzen uiten en uiteenlopende oorzaken hebben, een overzicht : %28:92&+7

Het water gebruikt bij de aanmaak van mortels, beton, pleisters,... dat niet wordt opgenomen in de chemische binding zal door diffusie en verdamping min of meer langzaam vrij komen. Bij regenweer kan een onbeschermde constructie aanzienlijk veel water opnemen. Om de hoeveelheid bouwvocht te beperken moeten de werken beschermd worden (o.m. afdekken van muren) en de materialen droog opgeslagen. Eenmaal de woning regendicht moet goed geventileerd worden. Het eerste jaar van bewoning is het aangewezen geen dampremmende afwerking geplaatst worden (zoals acryl- of latexverf, behangpapier). De uitdroging van het bouwvocht wordt bevorderd door de woning volledig te verwarmen en goed te ventileren. Door het vrijkomen van het bouwvocht kan bij onvoldoende ventilatie(-voorzieningen) de eerste jaren een zeer vochtig binnenklimaat ontstaan dat, zelfs bij een correcte thermische isolatie aanleiding kan geven tot schimmelvorming. 5(*(1'2256/$*

Dit is meestal het gevolg van een verkeerde detaillering of een slordige uitvoering. Eenvoudige details bieden meer waarborgen op een goede uitvoering. Spouwmuren moeten onderaan en ter hoogte van elke onderbreking voorzien zijn van een waterkerende laag die langs open stootvoegen het water naar buiten afvoert. Die laag wordt voldoende hoog in het binnenspouwblad vastgezet. De verschillende stroken dienen voldoende te overlappen. Bevuiling van de spouw moet vermeden worden. Ter hoogte van verticale onderbrekingen (bijvoorbeeld deuren en ramen) moet de afvoer van eventueel spouwwater naar buiten toe verzekerd blijven.

KHBO 2006

154 / 158

/(..(1

Alle aansluitingen en verbindingen van uitrustingen voor sanitair, verwarming en afvoer moeten steeds bereikbaar blijven. Ingewerkte leidingen moeten uit één stuk zijn en voorzien van een gepaste bescherming inzake corrosie, vorst, uitzetting,... Afvoeren moeten toegankelijk zijn voor onderhoud. Overdrukbeveiligers moeten op een correcte wijze worden verbonden met een afvoer. Ter plaatse van wateraftapkranen moet het morswater opgevangen worden door een aangepaste constructie (uitgietbak, sifonputje, voldoende afwateringshelling, ...). De dichtingen van kranen en dergelijke moeten vervangbaar zijn. &$3,//$,5:$7(5,1085(1

Meestal gaat het om grondwater; in sommige gevallen kan ook water ten gevolge van een lek via de vloerplaat in de muren opstijgen. In zowel binnen- als buitenmuren moet ter hoogte van de plint een doorlopende waterkerende laag aanwezig zijn. De wandafwerking mag de waterkering niet kortsluiten. Daarom wordt niet bepleisterd over de waterkerende laag of wordt een waterwerende mortel toegepast achter de plint. +<*526&23,&,7(,7

Sommige (open / poreuze) materialen hebben de eigenschap om waterdamp op te nemen uit of terug af te geven aan de lucht volgens de schommeling van de relatieve vochtigheid. Beton, baksteen, gipspleister, houtvezelplaten, (gewoon behang)papier, ... zijn hygroscopisch. Glas, kunststofschuimen, rotswol, ... zijn niet of zeer weinig hygroscopisch. In lokalen waar regelmatig een hoge relatieve vochtigheid heerst, kan bij gebruik van hygroscopische materialen gemakkelijker schimmelvorming optreden. Dat is ondermeer de oorzaak van schimmel in kasten. In badkamers worden daarom geen of weinig hygroscopische materialen en afwerkingslagen gebruikt. 233(59/$.7(&21'(16$7,(

Oppervlaktecondensatie doet zich hoofdzakelijk voor op de koudste zones van de buitenmuren bij een voldoende vochtig binnenklimaat. Wanneer over langere periodes regelmatig condens optreedt, zullen die wanden beschimmelen. Voornamelijk buitenhoeken, buitenwanden achter kasten of gordijnen en koudebruggen zijn condensgevoelige zones. Oppervlaktecondens kan vermeden worden door vooreerst te zorgen voor voldoende en goed uitgevoerde thermische isolatie, door het vochtgehalte van de binnenlucht laag te houden d.m.v. een aangepaste ventilatie en door te zorgen voor een minimale verwarming voornamelijk in het tussenseizoen en bij vochtig weer. Als ontwerpregel geldt dat de temperatuursfactor overal minstens 0,7 moet bedragen om bij een normaal binnenklimaat condens te vermijden. 7HPSHUDWXXUVIDFWRU 7LR7H 7L7H ! PHW7LR GHRSSHUYODNWHWHPSHUDWXXURSGHELQQHQ]LMGHYDQGHEXLWHQZDQG 7L GHELQQHQWHPSHUDWXXULQKHWORNDDO 7H GHEXLWHQWHPSHUDWXXU 'LHWHPSHUDWXXUVIDFWRUNDQEHUHNHQGZRUGHQDDQGHKDQGYDQFRPSXWHUVLPXODWLHV'H 9+0YHUOHHQWGLHVHUYLFHDDQRQWZHUSHUV

KHBO 2006

155 / 158

In keukens en badkamers is het bijna onvermijdelijk dat kortstondig condensatie plaatsvindt. In die plaatsen moet een waterwerende en -bestendige wandafwerking voorzien worden (betegeling, vinylbehang, acrylverf, ...). ,1:(1',*(&21'(16$7,(

Inwendige condensatie als gevolg van diffusie kan zich voordoen in samengestelde wanden op het scheidingsvlak van twee materiaallagen afhankelijk van de plaats van de thermische isolatie en de dampremmende lagen. Om inwendige condensatie zoveel mogelijk te vermijden dient volgend principe te worden gevolgd: de meest dampremmende lagen bevinden zich aan de warme zijde, terwijl de meest warmte-isolerende lagen zich aan de koude zijde bevinden. Bij platte (warme) daken stelt dit uiteraard problemen zodat een dampscherm aan de warme zijde nodig kan zijn. Het risico op inwendige condensatie wordt geëvalueerd aan de hand van computerberekeningen. De VHM kan die service verlenen. Inwendige condensatie kan ook het gevolg zijn van luchtlekken in een constructie waarbij warme vochtige binnenlucht in koudere buitenzones terecht komt. Het plafond moet steeds perfect luchtdicht afgewerkt worden. Ten gevolge van onderkoeling 's nachts en bij heldere hemel kan de tempratuur van de buitenste laag zeer sterk dalen zodat ook de buitenlucht condenseert of zelfs aanvriest. Dit stelt problemen bij geventileerde daken met een buitenafwerking met kleine massa zoals metalen daken. Een onderdak is steeds nodig. :DUPWHKXLVKRXGLQJ

De temperatuur is de belangrijkste comfortparameter. In de winter moet verwarmd worden. In de zomer kan het echter ook te warm worden zodat er behoefte ontstaat aan een vorm van koeling. Beiden gaan gepaard met energieverbruik. Om dit energieverbruik en voornamelijk de kosten eraan verbonden zo laag mogelijk te houden, moeten de warmteverliezen beperkt worden, de gratis warmtewinsten geoptimaliseerd (zonder dat dit tot oververhitting leidt) en de gebruikte energie maximaal in warmte (koelte) omgezet. Het isolatiepeil K-45 geldt als minimaal peil en is zonder ingrijpende maatregelen te halen. 92&+7 :$507(+8,6+28',1* •*HOLHYHQRWDWHQHPHQYDQGHERYHQYHUPHOGHRQGHUULFKWLQJHQ •2QWZHUSHUVNXQQHQLQJHYDOYDQSUREOHPHQHHQEHURHSGRHQRSGH9+0VHUYLFH LQ]DNHFRQGHQVDWLHHQNRXGHEUXJVLPXODWLHEHUHNHQLQJHQ=LHRRN.RXGH EUXJJHQ

KHBO 2006

156 / 158

2. Literatuurlijst Raadplegen van boeken, cursussen en tijdschriften Dobbels, F. (2005). Voor hellende daken met een betere luchtdichtheid. WTCB contact, 2de jaargang (8) Van Thienen, Marc. Bouwfysica, warmte en vocht, hoofdstuk 4: vochttransport. niet gepubliceerde Toledocursus, Oostende, KHBO Vyncke, Katia (1991). Berekening van condensatie in bouwelementen volgens de Gläser – methode, fortran implementatie. niet - gepubliceerd eindwerk tot het behalen van het diploma van industrieel ingenieur in bouwkunde optie bouwkunde, Oostende, KHBO Heinz-Peter, R. (9 oktober 2005). Onze rijkdom zit vanbinnen. Roof belgium, 14de jaargang, (9) 6-9. WTCB. (januari 1989). Daken met pannen in gebakken aarde. Technische voorlichting 175, Brussel, WTCB. ISSN 0577 – 2028. WTCB. (december 1992). Daken met tegelpannen. Technische voorlichting 186, Brussel, WTCB. ISSN 0577 – 2028. WTCB. (maart 1995). Daken met natuurleien. Technische voorlichting 195, Brussel, WTCB. ISSN 0577 – 2028. WTCB. (december 1996). Daken met betonpannen. Technische voorlichting 202, Brussel, WTCB. ISSN 0577 – 2028. WTCB. (maart 2001). Dakbedekkingen met leien. Technische voorlichting 219, Brussel, WTCB. ISSN 0577 – 2028. De Wit, J, Pelgroms, J, Vandeweyer, M. (1994). Tabellenboek voor hout – en bouwtechniek. Deurne, Plantyn. ISBN 90 301 6160 4. Eeckhout, S. (maart 2004). Oppervlaktecondensatie. Infofiche 5,Brussel, WTCB. Vandooren, O. (augustus 2004). Binnenklimaatklassen. Infofiche 11, Brussel, WTCB Lassoie, L, Dobbels, F. (december 2004). Thermisch geïsoleerde daken, condensatie aan de onderkant van het onderdak beheersen. Infofiche 12, Brussel, WTCB Belgisch Instituut voor normalisatie. (mei 2005). NBN EN 13859 – 1 Flexibele banen voor waterafdichtingen – Definities en eigenschappen van onderlagen – Deel 1: Onderlagen voor schubvormig gelegde dakbedekkingen. Brussel, Belgisch Instituut voor normalisatie.

KHBO 2006

157 / 158

Raadplegen van websites

http://www.griltex.com http://www.gerbri.nl http://www.monarflex.com http://www.klober.co.uk http://www.gutex.de http://www.sarnafil.be http://www.icopal.com http://www.doerken.be http://www.eternit.be http://www.meuwissen.nl http://www.apok.be

Apok, groothandel van dakmaterialen

http://www.defrancq.be

Defrancq, groothandel van dakmaterialen

http://www.builddesk.nl builddesk U 3.0

Softwareprogramma ter berekening condensatie:

http://www.svk.be http://www.knauf.be http://www.ursa.be http://www.isover.be http://www.koramic.be http://www.vhm.be http://www.atab.be Raadplegen van andere bronnen

Office – Line BVBA. (2002). Innocalc rekenbladen. Sint Denijs – Westrem, Office – Line.

KHBO 2006

158 / 158

Vergelijkende studie onderdakoplossingen voor hellende daken

Recommend Documents